اهمیت و نقش ویکی‌پدیای فارسی نیز در امر آموزش و پژوهش، کمتر از منابع اطلاعاتی دیگر نیست. به طوری که از زمان شروع به کار خود (دسامبر2003) تا کنون با داشتن بیش از 200هزار نوشتار در جایگاه بیستم در میان 286 زبان مختلف (لیست ویکی‌پدیاها،2013 ) قرار دارد. اما آنچه که می‌تواند باعث ارتقای هرچه بیشتر ویکی‌پدیا به عنوان “یک منبع سودمند و استثنایی در بازیابی اطلاعات” (مدلیان و همکاران، 2009، نقل در قفقازی الاصل، جمالی مهموئی و اسدی، 1390) شود، مطالعه کم و کیف مشارکت علمی نویسندگان ویکی خواهد بود. مرور پژوهش‌های گذشته نشان می‌دهد که تنها در دو سال اخیر ویکی‌پدیای فارسی بطور جدی مورد بررسی محققان قرار گرفته است. بطوری که در دو مطالعه کیفی، پژوهشگران مشارکت ویکی‌نویسان در ویکی‌پدیا را بر اساس عوامل انگیزاننده و بازدارنده همکاری مورد بررسی قرار داده‌اند (قفقازی الاصل، جمالی مهموئی و اسدی، 1390؛ اسدی، قفقازی و جمالی، 2013). در مطالعه‌ای دیگر نیز ویکی‌پدیای فارسی از لحاظ بهره‌وری آن در مقایسه با ویکی‌پدیای زبان‌های دیگر مورد بررسی قرارگرفته است (کروستون، جولین و اورتگا 2013). اما مطالعه‌ای مستقل که روابط ویکی‌نویسان فارسی‌زبان را بر اساس رویکرد کمی در ویکی‌پدیا نشان دهد انجام نشده است. بنابراین پژوهش حاضر درصدد پرداختن به این مسئله است که وضعیت روند مشارکت و همکاری علمی فارسی زبانان در ویکی‌پدیای فارسی در بازه زمانی نه ساله (2012-2003) از ابعاد مختلف چگونه است؟
1-3. اهداف پژوهش
1-3-1.هدف کلی
هدف کلی از انجام این تحقیق، بررسی روند مشارکت و همکاری علمی در ویکی پدیای فارسی از جنبه‌های مختلف، جهت شناسایی نقش مهم همکاری علمی تأثیرگذار ویکی‌نویسان در عرصه تولید علم و دانش است.
1-3-2. اهدف فرعی
- تعیین و شناسایی رتبه نویسندگان فعال جامعه پژوهش از نظر تولید مقالات جدید
- تعیین و شناسایی رتبه نویسندگان فعال جامعه پژوهش از لحاظ ویرایش مقالات
- تعیین و شناسایی متوسط فاصله زمانی ویرایش برای نویسندگان فعال جامعه پژوهش
- تعیین و شناسایی میانگین تعداد نویسندگان در ویرایش مقالات جامعه پژوهش
- تعیین و شناسایی نیمه عمر ویرایش مقالات ویکی‌پدیای فارسی بر اساس مشارکت تا رسیدن به مرز برگزیدگی مقاله
- تعیین و شناسایی پراکندگی موضوعی مقالات تولید شده جامعه پژوهش توسط نویسندگان
- تعیین و شناسایی ارتباط بین میزان مشارکت نویسندگان با سطوح مختلف عضویت
- تعیین و شناسایی ارتباط بین طول عمر مقاله تا رسیدن به مرز برگزیدگی و تعداد مشارکت‌کنندگان
- تعیین و شناسایی ارتباط بین تعداد ویرایش‌های هر مقاله و تعداد نویسندگان آن مقاله
1-4. پرسش‌های پژوهش
1-4-1. پرسش اصلی
روند مشارکت و همکاری علمی در ویکی‌پدیای فارسی به چه صورت است؟
1-4-2. پرسش‌های فرعی
پرسش یک. وضعیت رتبه نویسندگان فعال جامعه پژوهش از نظر تولید مقالات جدید چگونه است؟
پرسش دو. وضعیت رتبه نویسندگان فعال جامعه پژوهش از لحاظ ویرایش مقالات چگونه است؟
پرسش سه. متوسط فاصله زمانی ویرایش برای نویسندگان فعال جامعه پژوهش چقدر است؟
- پرسش چهار. میانگین تعداد نویسندگان در ویرایش مقالات جامعه پژوهش چقدر است؟
پرسش پنج. نیمه عمر ویرایش مقالات مشارکتی ویکی‌پدیای فارسی تا رسیدن به مرز برگزیدگی مقاله چگونه است؟
پرسش شش. پراکندگی موضوعی مقالات تولید شده جامعه پژوهش توسط نویسندگان چگونه است؟
1-5. فرضیه‌های پژوهش
فرضیه یک. بین میزان مشارکت نویسندگان با سطوح مختلف عضویت تفاوت معناداری وجود دارد.
فرضیه دو. بین طول عمر مقاله تا رسیدن به مرز برگزیدگی و تعداد مشارکت نویسندگان رابطه وجود دارد.
فرضیه سه. بین تعداد ویرایش‌های هر مقاله و تعداد نویسندگان آن مقاله رابطه وجود دارد.
۱-6. اهمیت و ضرورت پژوهش
1-6-1. اهمیت نظری
تحقیقات اخیر نشان داده است که ویکی‌پدیا به عنوان یک اثر مرجع با اطلاعات غنی و در دسترس، مورد استفاده دانش آموزان و دانشجویان قرار می‌گیرد و قابلیت‌های خاص این دانشنامه، آن را همپایه ابزار مرجع در کتابخانه‌ها قرار داده است (قفقازی‌الاصل، 1390). بنابراین ویکی‌پدیا به عنوان یک نمونه خوب از همکاری درتالیف و ویرایش مقالات، به منظور بهره‌وری موثر وکارآمد بودن آن در فضای وب فارسی، شایسته پژوهش دقیق از لحاظ همکاری علمی است. زیرا که بررسی مسائل مربوط به همکاری علمی در ویکی‌پدیا در ارتباط نزدیک با بهره‌وری از طریق روند مشارکت و کیفیت مقالات است.
1-6-2. اهمیت عملی
با توجه به اینکه ارتقای ویکی‌پدیای فارسی به عنوان فرصتی بزرگ برای کمک به پیشرفت وتوسعه محتوای وب فارسی است (قفقازی‌الاصل،1390) و از آنجا که همکاری علمی عاملی برای ارتقای میزان تولید علمی محسوب می‌شود، بنابراین شناسایی سازوکارهای فراهم شده برای این امر در ویکی‌پدیای فارسی که، بستری باز برای همکاری‌های جمعی و تولید محتوا در محیط وب می‌باشد (قفقازی‌الاصل،1390)، امری ضروری به نظر می‌رسد.
بنابراین نتایج حاصل از مطالعه روند مشارکت و همکاری علمی در ویکی‌پدیای فارسی می‌تواند منجر به شناخت حمایت ویکی‌پدیا از فرآیندهای خلق، ذخیره و بازیابی دانش در طولانی مدت و نیز باعث آشنایی با ادبیات ویکی‌پدیا شود. در مجموع پژوهش حاضر ضمن اینکه فرصتی را برای جامعه علمی جهت کسب آگاهی از ساختار اجتماعی ویکی‌پدیا فراهم می‌کند، نتایج حاصل از آن نیز می‌تواند منجر به موارد
زیر شود:
- ارائه تحلیلی مناسب برای جامعه علمی ویکی‌نویسان فارسی‌زبان جهت تولید مقاله‌های مطلوب‌تر با همکاری گروهی هدفمند
- آشکار شدن میزان نقش‌آفرینی ویکی‌نویسان در پیش برد کمی و کیفی مقالات ویکی‌پدیای فارسی
- ایفای نقش ارزشمند ویکی‌پدیا در امر آموزش و پژوهش
- سنجش میزان صحت و کیفیت مطالب ویکی‌پدیا برای جلب اعتماد دانشجویان و دانش‌آموزان جهت تأمین نیاز اطلاعاتی خود از طریق این دانشنامه
- گام برداشتن ویکی‌پدیای فارسی در راستای همکاری علمی موثر جهت دربرداشتن دستاوردهای بزرگ برای جامعه علمی و دانشگاهی ایران
- آمادگی هرچه بیشتر ویکی‌پدیای فارسی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع اطلاعات عمومی به زبان فارسی برای تبدیل شدن به منبع دانشنامه‌ای فارسی ارزشمند در محیط اینترنت
- آمادگی هرچه بیشتر برای رسیدن ویکی پدیای فارسی به جایگاه مناسب در بین ویکی‌های دیگر
1-7. تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
1-7-1.تعریف‌های مفهومی
همکاری علمی: همکاری علمی عبارت است از، کار کردن با هم از طریق رابطه مشارکتی تعریف شده، مشخص، واقعی، و برنامه ریزی شده میان دو یا چند متخصص و پژوهشگر یا دو یا چند گروه از متخصصان و پژوهشگران، که با هدفی مشترک به خلق و تولید دانش جدید و توسعه دانش فعلی می پردازند. این همکاری در بسیاری موارد منجر به تولید آثار علمی مانند کتاب، مقاله، طرح پژوهشی و نظایر آن می شود (رحیمی و فتاحی،1388).
ویکی: مجموعه ای از صفحات وب است که به منظور تعامل داوطلبانه افراد با یکدیگر طراحی شده است. کاربران با وارد شدن به این محیط قادرند تا با دیدن و مطالعه این صفحات، محتوای آن را تغییر دهند، مطالبی به محتوای آن اضافه کرده و حتی مطالبی را از آن حذف کنند. ویکی عبارت است از مشارکت کاربران در تولید، تکمیل و تصحیح مطالب صفحاتی با موضوعات گوناگون. در واقع ویکی منبعی آزاد برای تعامل افراد با یکدیگر است (سلاجقه و تاج‌الدینی، 1389).
نویسنده: نویسنده به کسی گفته می‌شود که به نوشتن می‌پردازد. واژه نگارنده نیز گاه هم‌معنی با نویسنده به کار می‌رود (ویکی‌پدیای فارسی، 1391).
ویرایش: به زیاد یا کم کردن مطلب، تصحیح و تنقیح متن‌هایی گفته می‌شود که برای چاپ و نشر یا هر چیز دیگر آماده می‌کنند. هر نوشته باید از جهات گوناگون محتوا، بیان، صحّت و اعتبار، دقّت، نظم، آراستگی، علایم نگارشی، و… بررسی و بازبینی شود. به این بازبینی «ویرایش» یا «ویراستاری» می‌گویند (ویکی‌پدیای فارسی، 1391).
مقاله: مقاله یا نوشتار عمدتآ به نثری با موضوعات غیرتخیلی گفته می‌شود که بخش مستقلی از یک کتاب، روزنامه، مجله و غیره را تشکیل می‌دهد. مقاله معمولاً نوشته‌ای است مربوط به یک موضوع ویژه (ویکی‌پدیای فارسی، 1391).
1-7-2. تعریف‌های عملیاتی
همکاری علمی: در پژوهش حاضر منظور از همکاری علمی مشارکت دو ویکی‌نویس یا بیشتر در تولید و ویرایش مقاله در ویکی‌پدیای فارسی است.
ویکی: در پژوهش حاضر منظور از ویکی، ویکی‌پدیای فارسی می‌باشد.
نویسنده: در پژوهش حاضر منظور از نویسنده، نویسنده فعال است که طبق تعریف اشاره شده در ویکی‌پدیا کاربر یا ویکی‌نویسی است که طی سی روز آخر در ویکی‌پدیا فعالیت ویرایشی داشته باشد (ویکی‌پدیای فارسی، 1391).
ویرایش: امکان ویرایش یکی از ساده‌ترین قابلیت‌های ویکی به شمار می‌آید. تقریباً بالای هر صفحه ویکی‌پدیا پیوند «ویرایش» وجود دارد. منظور از این پیوند، امکان ویرایش هر صفحه مشاهده شده توسط کاربر می‌باشد. در این پژوهش منظور از ویرایش، تنها ویرایش صفحه مقاله است و فضاهای دیگر ویکی‌پدیا ازجمله بحث و غیره را شامل نمی‌شود.
مقاله: برخلاف مقاله معمولی که نویسنده یا نویسندگان ثابتی دارد و تألیف آن در مدت زمان مشخصی به پایان می‌رسد، مقاله ویکی‌پدیا همیشه با یک نویسنده شروع شده و به مرور زمان بر تعداد نویسندگان افزوده می‌شود. در این پژوهش، مقاله به صفحه‌ای از ویکی‌پدیا گفته می‌شود که اطلاعات دانشنامه‌ای و یا سالنامه‌ای در برداشته باشد .
مقاله برگزیده: مقاله‌ای که دارای معیارهای اجباری و توصیه شده ویکی‌پدیا بوده و با اجماع کاربران به عنوان مقاله برگزیده انتخاب شده و در صفحه اصلی ویکی‌پدیا نمایان می‌شود.
پراکندگی موضوعی: در این تحقیق منظور از پراکندگی موضوعی، توزیع مقالات برگزیده دانشنامه ویکی‌پدیا در هریک از رده‌های اصلی رده‌بندی دیوئی است.
1-8. نوآوری پژوهش
این پژوهش متمایز از پژوهش‌های پیشین،اولا با متمرکز شدن بر ویکی‌پدیای فارسی و ثانیا با استفاده از رویکرد کمی به مطالعه روند مشارکت و همکاری علمی فارسی زبانان در دانشنامه برخط از جنبه‌های مختلف پرداخته است. افزون برآن، در این پژوهش همراه با بررسی دو معیار سنجش تعداد ویرایش‌ها و تعداد مقالات تولیدی در ویکی‌پدیا، با تعریف سنجه نیمه عمر ویرایش مقالات، به عنوان شاخصی دیگر برای مطالعه روند مشارکت استفاده شده است.
فرم در حال بارگذاری ...
