۱۱- در زمینه ابتکار و خلاقیت: مدیران فضای لازم را برای ایجاد خلاقیت فراهم کنند یعنی همیشه آماده شنیدن ایده های جدید از هر فردی باشند و به آنها توجه کنند و همیشه در جستجوی این تفکرات نو باشند و از طریق تمرکز بر روی مسایل و ارائه راه حل به دنبال افکار جدید باشند.

۱۲- در زمینه جامعیت در مدیریت: مدیران و کارکنان آمادگی لازم برای انجام منظم و اصولی کار را داشته باشند و از تغییر و تحولی که صورت می گیرد نگران نباشند و پذیرای تغییر باشند و بدانند تنها چیزی که تغییر نمی کند خود تغییر است.
۱۳- در زمینه کنترل و پاداش: مدیران سعی کنند با ترویج فرهنگ خود کنترلی، سازمان خود را کنترل کنند. زیرا زمانی که مدیر از روش خود کنترلی برای کارکنان خود استفاده کند، کارکنان با تعمق و تفکر در رفتار و ارزش های مربوط به آن خود را از درون، موظف به انجام وظایف می دانند و چنین کنترلی می تواند در عملکرد مدیریتی موثر باشد.
(فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش – دوره هفتم – تابستان ۱۳۷۹ – شماره مسلسل ۲۶ - نوشته: محمد حسین سیلمی)
بررسی و مقایسه نگرش مدیران مدارس نسبت به فرهنگ سازمانی و عملکرد مدیریتی و رابطه آنها با هم و ارائه پیشنهادهایی برای مسئولان آموزشی
۷- نقش کلیدی دانش و معرفت در مدیریت آموزشی
نقش مدیر در نوآوری های آموزشی
کلید واژه ها: تغییر، نوآوری، مدیریت مدرسه، مدرس محوری
اشاره
هدف اصلی «سازمان مدرسه» ارتقای کیفیت یادگیری است، که به پذیرش تغییر و نوآوری در ساختار و روش های طراحی و اجرای فعالیت های مدرسه بستگی دارد. مدرسه از نظر سازمان اداری و مالی شبیه سایر سازمان ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی است. اما از جهات بسیاری با سازمان های غیر آموزشی متفاوت است.
اول این که مدرسه مانند هر سازمان برای ادامه حیات و فعالیت نیازمند سازگاری و تطابق است و لازمه آن قبول تغییر و تحول است. هر گاه سازمان را یک خرده سیستم (ارگانیزم) فرض کنیم، برای آن مراحلی از زایش، کودکی، نوجوانی، پیری و مرگ قایل می شویم. برای پیشگیری از کهولت و مرگ سازمان راهی جز پویایی، تحول و نوآوری بخش های گوناگون آن نداریم.
از جهت فلسفی و آموزه های دینی، خداوند در قرآن کریم می فرماید:
خداوند احوال هیچ امتی
دگرگون نخواهد کند مدتی
مگر این که این قوم احوال خویش
بخواهد دگرگون نماید زپیش
(قرآن مجید ترجمه منظوم امید مجد، سوره رعد ۱۱)
بنابراین، از نظر خالق تغییر الزامی است و این اقوام و انسان ها هستند که باید زمینه تحول و دگرگونی را فراهم کنند. به سخنی دیگر مسئولیت تغییر بر عهده خود انسان هاست.
علاوه بر آن طبق «نظریه دایمی سازمان» (الحسینی ۱۳۷۷) هر سازمان مبتنی بر تغییر و دگرگونی نظام جهانی است. خداوند جهان هستی را به عنوان یک (ابر سازمان) دارای حرکت و تغییر آفریده است و این تغییر در ذات سازمان کلی و خرده سیستم های آن وجود دارد. پروردگار عالم پس از خلقت هستی و آفرینش زمان، نقش آفرینی در زمین را به انسان واگذار کرد. از این رو انسان و سازمان با یکدیگر در تعامل هستند و روی هم اثر غیر قابل انکار دارند. بی جهت نیست که پزشکان و پژوهشگران علوم زیستی و ژنتیک در سال های اخیر، با دستیابی به راز و رمز بقای سازمان سعی دارند از کهولت و پیری انسان کاسته شود و عمر او هر چه طولانی تر باشد.
آگاهی به قواعد و لزوم این تغییرات و نقش آفرینی انسان، به ما کمک می کند تا در رویارویی با مشکلات، توانایی خود را به کار گیریم و در تعیین راهکارها، تغییرات و نوآوری ها را هدایت و هماهنگ کنیم و آن ها را همراه با زمان، بلکه جلوتر از آن بخردانه و بشایستگی جلو ببریم.
تا این جا مدرسه را مانند هر سازمان بزرگ و کوچک فرض کردیم و دیدیم که حرکت و نوآوری جزء جدایی ناپذیر مدرسه است و لذا مدیر، رهبر و سکاندار این حرکت است، اما سازمان مدرسه با دیگر سازمان ها تفاوت هایی هم دارد از آن جمله:
۱- کارکنان مدرسه از افراد تحصیل کرده و فرهیخته جامعه هستند و نیازهای روانی – عاطفی، اقتصادی و اجتماعی و نیاز به احترام و پیشرفت در آنان با کارکنان سازمان های دیگر متفوت است و لذا رهبری و هدایت آنان (مدیریت) مهارت و ویژگی های خاصی را می طلبد.
۲- محور همه هدف ها و فعالیت های نظام مدرسه، بهبود کیفیت یادگیری فراگیرندگان است. یادگیری بنا به تعریف (یونسکو) یعنی تغییر و اصلاح نگرش و رفتار فراگیرندگان، افزایش و توسعه دانش و اطلاعات آن ها، ایجاد، بروز، پرورش مهارت ها، استعدادها، ظرفیت ها و توانمندی های آنان، ملاحظه می شود که یادگیری که مهم ترین هدف و وظیفه مدرسه است در گرو تغییر و اصلاح، نگرش ها و رفتار دانش آموزان است.
۳- اصلی ترین و مهم ترین درون دادها (مواد خام و اولیه) و برون دادها (محصولات) مدرسه بویژه در دبیرستان ها، انسان های جوان و در حال تغییر، پویا و بالنده هستند و هر یک خود دنیایی از راز و رمز که کوچک ترین تصمیم و رفتار مدیر و کارکنان آنان را دگرگون می کند.
۴- مدرسه مانند هر سازمانی، اما خیلی بیشتر با محیط پیرامون خود در تعامل و دادوستد است.
از نقش خانواده، پدران و مادران و همگامی و همکاری آنان با مدرسه گرفته و دوستان و همسن و سالان، تا رسانه ها و سازمان های غیر رسمی، مانند تشکل های صنفی، ورزشی، دینی، هنری و … فعالیت های مدرسه را تحت تاثیر قرار می دهند و اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی را دگرگون می کنند.
این جاست که مدیران مدارس این واقعیت را درک می کنند که ناچارند نقش خود را تحت شرایطی ایفا کنند که همواره در حال تغییر و تحول است و برخی از این تغییرات در کنترل مدیر و مدرسه نیست. از این رو نیاز دارند که یاد بگیرند در شرایط تغییر و تحول تصمیم گیری کنند و از طرفی خود در ایجاد تغییرات مطلوب و پیشرفت کار آغازگر و پیشرو باشند. لذا می توان گفت مدیران مدرسه در امر تغییر و نوآوری نقش کلیدی دارند.
بیشتر پژوهش های انجام شده در این زمینه نشان دهنده این واقعیت است که در ایجاد تغییر و نوآوری در مدرسه و آموزش و پرورش مدیران سهم زیادی دارند. این نقش نه تنها در نظام های غیر متمرکز و کنونی جهان بخوبی قابل لمس و درک است بلکه در نظام های متمرکز مانند نظام فعلی آموزش و پرورش کشور ما قابل انکار نیست. با وجودی که مدیران در نظام متمرکز اختیارات چندانی در تصمیم گیری های تغییر و تحول ندارند، نقش مدیران، معلمان و سایر کارکنان را در موفقیت اثربخش و استمرار تغییر، نمی توان نادیده گرفت. اجرای تصمیم های تغییر و تحول که از مرکز (وزارتخانه)، ابلاغ می شود به شناخت، پذیرش، توانمندی و مهارت مدیران و کارکنان مدارس بستگی دارد. برای مثال تغییر نظام آموزش متوسطه از بالا مشکلات و چالش هایی به وجود آورد که بخشی از آنها به مدیران مدارس برمی گردد.
در سال های اخیر طرح ها و برنامه های نسبتا خوبی مانند تشکیل مجدد شورای آموزش و پرورش منطقه، تشکیل گروه های آموزشی، فعال کردن انجمن های اولیاء و مربیان (خانه و مدرسه)، شهردار مدرسه، «مدرسه محوری» برای گذر از نظام متمرکز طراحی و ابلاغ گردیده است، اما به دلیل بی اعتقادی، بی اطلاعی و عدم شرکت مدیران و معلمان در تهیه و تدوین آنها در عمل با موفقیت کامل توام نشده اند.
احمد صادقی (۱۳۷۶) می گوید: برای این که نوآوری و تغییر را تشویق کنیم، موانع را کاهش دهیم و فرایند تغییر را سهولت بخشیم، باید ساختار سازمانی را انعطاف پذیر، جو سازمانی را آزاد، نیاز اعضا را ارضا و رهبری را مردم سالار کنیم. وی مدیریت تغییر در سازمان های آموزشی را دو نوع عمده می داند. «مدیریت تغییر آمرانه» و «مدیریت تغییر مشارکتی». گرچه مدیریت آمرانه دارای محاسن و مزایایی است اما به دلیل تفاوت سازمان مدرسه با سایر سازمان ها سبک مدیریت مشارکتی در مدارس کارسازتر است، هر چند کاربرد آن مستلزم صرف وقت و هزینه و داشتن انگیزه و مهارت بیشتر هم هست.
حال باید دید منظور از تغییر و نوآوری در آموزش و پرورش چیست؟ آیا هر تغییری را می توان نوآوری نامید؟ به اعتقاد پرداختچی (۱۳۷۶) تغییر به هرگونه دگرگونی اشاره دارد که در ساختار، فرایند، درون داد و یا برون داد یا سازمان صورت می گیرد. در صورتی که نوآوری مفهومی خاص تر است و به تغییراتی اشاره دارد که برای سازمانی که آن را انجام می دهد و به کار می برد، تازگی داشته باشد. بنابراین تمام نوآوری ها تغییر محسوب می شوند، اما همه تغییرات لزوما نوآوری نیستند. به نظر نگارنده: نوآوری در آموزش و پروش علیرغم تعریف های بسیاری که در سال های اخیر از آن شده است، باید به بهبود کیفیت یادگییر بینجامد. بنابراین:
اول- نوآوری در زمینه آموزشی از زمانی مطرح می شود که بر اثر پیشرفت های علمی و فنی، جامعه دستخوش تحولات و تغییرات شود، مدرسه که هدفش پاسخگویی به مقتضیات اجتماعی، اخلاقی و انتقادی جامعه است باید متناسب با این گونه تحولات دگرگونی را بپذیرد و با شرایط جدید سازگار شود.
دوم- نوآوری آموزشی نیاز دارد تحول و پیشرفت در روان شناسی کودک و نوجوان را که باعث شناخت دقیق تر و علمی تر فرد می شود و چگونگی رشد ذهن و شخصیت او را بشناسد.
سوم- برای طراحی نوآوری نیاز داریم به مشکلات و موانع اداری و اجرایی بویژه نظام سیاسی / اجتماعی آموزشی توجه کنیم.
چهارم- نوآوری به مشارکت فعال همه دست در کاران تعلیم و تربیت نیاز دارد. از بالاترین سطوح تصمیم گیری کشوری تا کارگزاران اجرایی در کلاس درس با تاکید بر نقش مدیران.
زمینه های نوآوری در مدارس بویژه دبیرستان ها عبارتند از:
۱- نوآوری در ساختار مدرسه و رفتن به طرف مدرسه محوری، تفویض، اختیارات برنامه نویسی، بودجه بندی، تهیه مواد و تجهیزات آموزشی، اتخاذ روش های نوین یاددهی – یادگیری و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی.
۲- اتخاذ روش های تربیتی و آموزشی متناسب با رشد دانش آموزان (فردی و جمعی)
۳- تغییر برنامه ها بر اساس مقتضیات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی جامعه.
۴- توجه به مشارکت مردمی و مدیریت مشارکتی به معنی خاص و درست آن.
۵- تغییر در برنامه های آموزشی به منظور توسعه همه جانبه و رشد ملی.
در پایان بی مناسبت نیست که با کمک شما ویژگی های یک مدیر مدرسه نوآور را مرور کنیم:
۱- از آنجا که مدارس در آینده از نظر فضا و برنامه یا مواد و تجهیزات، روش ها و شیوه های یادگیری متفاوت خواهند بود، مدیر مدرسه باید «آینده محور» باشد. مدیر آینده محور توانایی و قدرت آن را دارد که خود را با تغییرات جامعه و نظام آموزشی هماهنگ سازد به نحوی که وظایف خود را با مشارکت همه عوامل درونی و بیرونی مدرسه به طرز شایسته و مطلوب انجام دهد.
۲- ویژگی مدیر نوآور را در سه بعد توانایی، دانایی و خلاقیت ترسیم می کنند. توانایی مدیر به توانایی جسمی، روانی، عاطفی، عقلی و ذهنی توجه دارد. دانایی مدیر به مهارت های سه گانه ادراکی، انسانی و فنی اشاره می کند و خلاقیت مدیر، ذهنیت فلسفی، پژوهش خواهی و نوآوری را دربر می گیرد.
برخی از این ویژگی ها و مهارت ها عبارتند از:
- مهارت در ایجاد و کسب اطلاع رسانی با فناوری های جدید اطلاعاتی.
- کارشناسی کردن امور به منظور قانونمند کردن تصمیم گیری ها.
- آشنایی به روش های حل مسأله جهت انتخاب بهترین راه حل مسایل و مشکلات.
- کلی نگری و تفکر سیستمی (نظام مند) برای تطبیق رفتار فردی با رفتار سازمانی و درک امور کل سازمان آموزشی و تصور همه عناصر و مولفه ها بصورت واحد.
- داشتن مهارت های آموزشی شامل مهارت برنامه ریزی، راهنمای تحصیلی، شیوه های نوین یادگیری، فنون اداری و مالی، ارزشیابی کارکنان و پیشرفت تحصیلی.
- مهارت ایجاد فرصت برای اثبات توانایی کارکنان اداری و آموزشی و همچنین دانش آموزان.
- داشتن روحیه خلاقیت، روحیه ای که او را از عقاید قالبی و تعصبات جاهلی و از قراردادها و بخشنامه های بی ثمر فراتر برده و به تعالی فکری برساند.
- و سرانجام داشتن جرأت و شهامت و نوآوری و پشتیبانی از دبیران و کارکنان خلاق و نوآور.
(دکتر سید علی اکبر مرعشی – نقش مدیر در نوآوری های آموزشی از ص ۲۵ تا ص ۲۸)
فناوری آموزشی در آموزش فناوری
بررسی ویژگی های استفاده از سیستم های آموزشی به کمک رایانه در آموزش فناوری
کلید واژه ها: فناوری، علم، نیاز، تغییر، آموزش، روی کرد آموزش، تحولات سریع، آموزش به کمک رایانه.

وَ أحَلَّتهُ عندذی العرشَ حَقَّا مَقعَدَ الصِّدقِ نَفسُهُ العَصماءَ
و اجتباهُ لــنفسه وَ خلیــقٌ یابن یعقوبَ عِندَها الاجتباء
هکذا یُصهَرُ^[۱۵۲] النُّضَارُ لِیَصفُـو و البلایا یَتــمُّ فیهـا الصَّفَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۹۲)
سپس او را با پاکدمنی پذیرفتند و ستاره پروین در افقش نمایان شد .
و پادشاه به او منزلتی بالا داد و یوسف مورد اعتماد عزیز مصر شد .
و این بیت اشاره ای به آیه قرآن کریم : [ وَ قَالَ المَلِکُ ائتونِی بِهِ اَستَخلِصهُ لِنَفسی فَلَمَّا کَلَّمَهُ قَالَ اِنَّکَ الیَومَ لَدَینَا مِکینٌ امِینٌ ^[۱۵۳] ] ( قرآن کریم ، یوسف ۱۲/۵۴)
و او را به عنوان هم راه خود برگزید و وفرزند یعقوب شایسته برگزیده شدن است .
و این چنین طلا ذوب می شود تا خالص گردد و سختی ها باعث می شود پاکی انسان ها نشان داده شود .
۵-۱۰-۶- حضرت ایوب (ع)
شکر کرد ایوب صابر هفت سال در بلا چون دید آثار وصال
( مولوی ، بی تا ، ۳/۲۰۴)
از حضرت ایوب (ع) به عنوان یکی از پیامبران نمونه الهی در شکیبایی ، استقامت و شکرگزاری در چهارده سوره از سوره های قرآن کریم و در زمره جمعی از پیامبرانی که خدا بر آن ها وحی نازل می کرد، ذکر شده است . ( محلاتی ، ۱۳۷۶ هـ ، ص ۳۹۶)
خداوند در قرآن کریم می فرماید : [ اِنّا وَجَدناهُ صابِراً نِعمَ العَبدُ إنَّه و اَوّابٌ ^[۱۵۴] ] ( قرآن کریم ،
۳۸/۴۴)
[ وَ اذکُر عِبادَنا اِبراهیمَ و اِسحقَ و یَعقوبَ اُولِی الاَیدی و الاَبصارِ ^[۱۵۵] ] ( قرآن کریم ، ۳۸/۴۵)
خداوند در قرآن کریم از افرادی که آن ها را بر جهانیان برتری داده ، و از شایستگان قرار داده نام حضرت ایوب را ذکر کرده است ، ایوب ، از پیامبران بزرگواری بوده که خدای تعالی اموال زیاد و فرزندان برومندی به او عنایت کرده ، و سپس برای آزمایش آن ها را از او گرفت و خود او را نیز به بیماری سختی مبتلا کرد ، تا مقام صبر و سپاس او را بیازماید . پس از پایان دوران بلا و آزمایش ، به دلیل صبر عجیبی که از ایوب در این مدت ظاهر گردید خدای تعالی همه اموال و فرزندانش را به او بازگردانید . و زیادتر از آن چه که قبل از آزمایش داشت به او عنایت فرمود .

پس زندگی او به عنوان نمونه شکیبایی و قهرمان تقوی برای تذکر به دیگران نقل شده است .
( محلاتی ، ۱۳۷۶ هـ ، ص ۳۹۶ )
صبر کن تا بکام خویش رسی تو بِه دوری بجام خویش رسی
مــردم از روزگار صــدر شود به دو هفته هلال بــدر شــود
میوه از شاخ خشک صبر آرد گل شود قطره هــا که ابر آرد
صبر ابیات عیش کــرد فراخ قطــره سنگ را کند ســوراخ
صبر کم ساخت محنت ایوب صبــر پرداخت راحت ایــوب
همه کامی ز صبر شاید یافت ببوی وصــل او بکعبـه شتاف
( سنایی ، ۱۳۶۰ هـ ، ص ۹۹)
صبری در توصیف صبر و بردباری « ایوب » قصیده ای را به همین نام سروده که :
أیـــنَ مَــن قَاوَمَ البَلاءَ بِصَبــرٍ وَ ثَبــاتٍ و لــم یُفِدهُ الدَّوَاء
مسَّهُ^[۱۵۶] الضُّرُّ^[۱۵۷] و انبری الدَّاءَ یَفری جِسمَ طَودٍ^[۱۵۸] فانهارَ هذا البَناء
صَیَّــرَتهُ یــد النُّحُـــولِ خَیَالاً و تعدَّی علی الصَّبُــورِ البَلَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۹۲ )
کجاست آن که بردباری و ثبات با سختی مبارزه کرد و دارو به او سودی نرساند .
سنایی در همین مضمون چنین می سراید :
سراسر جمله عالم پر ز درد است ولی دردی چو ایوب و دوا کو
( سنایی غزنوی ، بی تا ، ص ۵۷۲)
با بدبختی مواجه شد و درد شروع کرد به نفوذ در جسمی مانند کوه و این بنای محکم رو به ویرانی نهاد .
دست ضعف او را به شبهی خیالی تبدیل کرد و مصیبت از صبر بردباری فراتر رفت .
شاعر در ادامه می افزاید :
إیه أیَّوبَ قد بَرَتکَ^[۱۵۹] سِقَامٌ کاد یدعوک لو جَزِعتَ الثَّوَاءَ
کلَّما ازدَادَ کَربُهُ^[۱۶۰] زَادَ صَبراً هَــزَمَ الـدَّاءَ حَمـدُهُ و الثَّنَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۹۲)
ای ایوب ، بیماری تو را رنجور ساخت نزدیک بود اگر ناله و زاری می کردی قبر تو را بخواهد.
و هر چه مصیبتش بیشتر می شد ، بردباری اش افزون می گشت ، حمد و ستایش او بیماری را شکست داد .
ایوب با چندین بلا ، کاندر بلا شد مبتلا پیوسته این بودش دعا « الصبر مفتاح الفرج »
( سنایی غزنوی ، بی تا ، ص ۸۳۶)
۵-۱۰-۷- شعیب پیامبر (ع)
حضرت شعیب اهل مدین عرب بوده و در شامات زندگی می کرد . قوم او بت پرست بودند و انواع محرمات را مرتکب می شدند . شعیب به آن ها فرمودند : « بیائید خدای یگانه را بپرستید که جز او خدایی نیست و در ترازو و پیمانه دقت کنید که کم نگذارید و من خیر و صلاح شما را در آن می بینم که عذاب شدیدی که شما را احاطه نموده و نابود سازد می ترسم . ای مردم به عدالت رفتار کنید و کم نفروشید و در روی زمین به فساد برنخیزید آن چه را که خدا برای شما باقی بگذارد ، و برکت دهد ، بهتر است و اگر معصیت و نافرمانی کنید من حافظ و نگهبان شما از عذاب خدا نباشم . »
شعیب را استهزاء و سخریه کردند و او را سفیه و نادان خطاب می نمودند . و خدای متعال در حکایت این ماجرا کنایه آورده از گفتار زشت آن ها به آن حضرت که گفتند : آیا نماز تو امر می کند که ما را از پرستش معبودانمان که پدرانمان آن ها را پرستش می کردند باز داری یا از آن که در اموال خود به دلخواه تصرف کنیم مانع شوی ؟
حضرت به آن ها فرمود : « من از طرف پروردگار خود برای شما دلیل و برهان روشن آورده ام و از پیشگاه ربوبی روزی پاک و پاکیزه برای من می رسد که به شما هیچ احتیاجی ندارم و هیچ گونه مخالفتی نداشته ، فقط مقصودم آن بود که حد توانی شما ر

۱۶۷۵۲

ARMA

۴٫۲۱%

۱۲٫۷۶

۲۰۸۶۶

رگرسیون چند متغیره

۳٫۹۷%

۱۲٫۰۵

۲۰۰۶۲

۴-۶- جمع بندی

همانگونه که از جداول بر می آید، شبکه عصبی در مورد سهم بانک پارسیان دارای MAD 37.28 بوده است که از مقادیر مربوط به رگرسیون چند متغیره با ۳۷٫۵۴ و مدل سری زمانی با ۳۸٫۷۵ عملکرد بهتری داشته است. همچنین میزان MADP آن نیز با ۱۲٫۳% کارکرد مناسب تری را نسبت به رگرسیون چند متغیره و سری زمانی با به ترتیب ۱۲٫۳۸% و ۱۲٫۷۸% نشان می دهد. مقدار MSE به دست آمده نیز با مقدار ۸۷۳۲ برای شبکه عصبی کارکرد بالاتری از رگرسیون چند متغیره و سری زمانی با ۸۹۳۹ و ۹۶۷۴ را تأیید می کند. با بسط استدلال ذکر شده، برای سهم شیمیایی فارس و فولاد مبارکه نیز، شبکه عصبی با مقادیر MADP به ترتیب ۳٫۶۵% و ۱۵٫۹۷% کارکرد بالاتری نسبت به رگرسیون چند متغیره با ۱۸٫۰۹% و ۳٫۹۷% و سری زمانی با ۲۱٫۲۴% و ۴٫۲۱% دارد. همین امر توسط معیارهای MAD و MSE نیز تأیید می گردد.

فصل پنجم

نتیجه گیری

۵-۱- مقدمه

در این فصل، نتایج به دست آمده از این پژوهش به اجمال بیان شده و پیشنهاداتی برای توسعه تحقیقات در این حوزه بیان می گردد.

۵-۲- جمع بندی تحقیق

هدف این تحقیق، انجام پیش بینی با بهره گرفتن از داده کاوی و شبکه عصبی بوده است. در فصل اول، به تعریف و تبیین اهمیت پیش بینی دقیق در جهت کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار پرداخته شد. در فصل دوم، امکان پذیر بودن پیش بینی بازار سهام و نظریه کارایی بازار سرمایه فاما، به نقد و تحلیل گذاشته شده و به این نتیجه رسیده شد که باید بازار واقعی را ترکیبی از کارا و ناکارا در نظر گرفته و لذا بازار واقعی را پیش بینی پذیر انگاشت. در ادامه به توضیحات کلی در مورد ابزار تحقیق از جمله داده کاوی، شبکه عصبی و تحلیل تکنیکال پرداخته شده و پژوهش های پیشین مورد بررسی قرار گرفتند. در حین مرور این پژوهش ها به بکر بودن حوزه داده کاوی سری زمانی در پیش بینی سری قیمت های سهام در بازار بورس اوراق بهادار و ناکارآمد بودن مدل های ساخته و معرفی شده برای پیش بینی قیمت یک دوره جلوتر، تاکنون اشاره شد. در فصل سوم با بیان این مسئله که هم تحلیل تکنیکال و هم پیش بینی با بهره گرفتن از متدهای کلاسیک سری زمانی، توانایی بالایی در پیش بینی قیمت و رفتار سهام در آینده را دارند؛ مدلی ساخته شد که طی آن هر دو این مدل ها در قالب یک شبکه عصبی گسترده برای پیش بینی قیمت سهام به کار گرفته شدند. برای این مهم، در ابتدا سه پایگاه داده برای پیش بینی قیمت سه سهم بانک پارسیان، فولاد مبارکه اصفهان و صنایع شیمیایی فارس ساخته شده و اطلاعات مورد نیاز تشکیل شدند. در فصل چهارم بر طبق متدهای پیش پردازش داده کاوی به کاهش سطری و ستونی پایگاه های داده پرداخته شده و سپس به داده کاوی سری های زمانی و شناسایی شبیه ترین سری های زمانی به سری زمانی هدف در هر پایگاه داده اقدام شد. در نهایت، معیارهای باقی مانده در پایگاه های داده به عنوان ورودی های شبکه عصبی با یک لایه پنهان وارد شده و الگورتیم BPNN برای یادگیری شبکه انتخاب شد. نتایج به دست آمده از شبکه ساخته شده با نتایج پیش بینی به روش های رگرسیون چند متغیره و سری زمانی مقایسه شده و دو معیار MSE و MAD مورد بررسی قرار گرفتند. کارکرد شبکه عصبی در پیش بینی قیمت در هر سه پایگاه داده و هر دو معیار به خوبی قابل مشاهده بود.

۵-۳- نتایج و نوآوری های تحقیق

موارد زیر را می توان به عنوان نوآوری ها و نتایج این تحقیق نام برد :

• استفاده از داده کاوی سری های زمانی در میان شرکت های حاضر در هر یک از صنایع مربوطه به منظور استفاده از سری زمانی مشابه برای پیش بینی قیمت سری زمانی هدف

• استفاده از شبکه عصبی برای پیش بینی قیمت های بالا و پایین سهام برای یک دوره جلوتر، که پیش تر از آن عدم وجود آن باعث ناکارآمد شدن پژوهش های انجام شده در پیش بینی های کوتاه مدت شده بود.

۵-۴- پیشنهادات برای تحقیقات آتی

• ترکیب کردن متغیرهای مربوط به تحلیل بنیادین در روش استفاده شده در تحقیق حاضر به عنوان ورودی های شبکه عصبی

• داده کاوی سری های زمانی در سطح تمام بازار به منظور بالا بردن دقت شناسایی شبیه ترین سری زمانی به سری زمانی هدف

• ترکیب کردن شبکه عصبی و ماشین بردار پشتیبان، به این صورت که باقیمانده های پیش بینی با شبکه عصبی توسط ماشین بردار پشتیبان پیش بینی گردن

فهرست مراجع
Adya, M., Collopy, F., 1998. How effective are Neural Networks at Forecasting and Prediction? A Review and Evaluation. Journal of Forecasting, J. Forecast, 1(7), pp. 481 – ۴۹۵٫
Altay, E., Satman M. H., 2005. Stock market forecasting: artificial neural network and linear regression comparison in an emerging market. Journal of financial management and papers. Available from:http://papers.ssrn.com/sol3/DisplayAbstractSearch.cfm
Armano, G., Marchesi, M., Murru, A., 2005. A hybrid genetic-neural architecture for stock indexes forecasting. Journal of Information Sciences Elsevier, 3(4), pp. 54-61.
Bisoi, R., Dash, P. K., 2014. A hybrid evolutionary dynamic neural network for stock market trend analysis and prediction using unscented Kalman filter. Journal of Applied Soft Computing, ۳(۱۹), pp. 41-56
Bruce, J., stone, V., Finnie, G., Tan, C., 2004. Applying Fundamental Analysis and Neural Networks in the Australian Stockmarket Bond University. ePublications@bond, Available from http://bond.edu.au/library-and-online-resources/search/bond-university-research
Cao, J., Liang, J., 2004, Boundedness and stability for Cohen–Grossbergneural network with time-varying delays. Journal of Mathematical Analysis and Applications Elsevier, 2(5), pp. 78-84.
Cao, J., Wang, J., 2005. Global asymptotic and robust stability of recurrent neural networks with time delays. Circuits and Systems I: Regular Papers. Available from http://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=13
Chang, C., Yon, W., Chen, Y. L., 2010. Mining associative classification rules with stock trading data – A GA-based method. Available from Knowledge-Based Systems, Volume 23(6), pp. 605-614

Chann, C. P., Wang, D. D., Zhou, CH. L., 2012. A novel model by evolving partially connected neural network for stock price trend forecasting. Journal of Expert Systems with Applications, ۳۹(۱), pp. 611-620.

Charkha, P. R., 2008. Stock Price Prediction and Trend Prediction Using Neural Networks. Journal of First International Conference on Emerging Trends in Engineering and Technology, ۳(۷), pp. 592-594.

اطمینان خاطر: به معنی این است که رفتار کارکنان به مشتریان شرکت اطمینان خاطر می‌دهد و اینکه مشتریان در شرکت احساس امنیت می‌کنند. همچنین به این معنی است که کارکنان معمولاً مؤدب هستند و دارای دانش لازم برای پاسخگویی به سؤال‌های مشتریان هستند.

همدلی: بدین معنی است که شرکت مشکلات مشتریان را درک می‌کند، با توجه به بهترین علایق مشتریان عمل می‌کند و دارای ساعات کاری راحتی است.
مدل کیفیت خدمات فنی است که برای سنجش رضایت مشتریان و چگونه کیفیت خدمات را درک می‌کنند، بکار می‌رود. این فن براساس پنج شاخص فوق و مقایسه بین انتظارات مشتری از اینکه چگونه خدمات باید ارائه شود و تجربه آنها از اینکه خدمات چگونه ارائه شده است، عمل می‌کند.
با توجه به ادبیات مطرح شده تاثیر توانمند سازی کارکنان بر هوش عاطفی بر را بررسی می کند که مدل تحقیق به صورت زیر مدل سازی می شود.
خودتنظیمی
خودآگاهی
خودانگیزشی
همدلی
مهارتهای اجتماعی
احساس خودکار آمدی
احساس معنی‌دار بودن
احساس خود تعیینی
احساس تاثیر
اعتماد به دیگران
References: Spretzer, 1996 ; Cibria Shearing, 2003 and ‍Parasuraman, et al.,1988
عوامل فیزیکی و ملموس
قابلیت اعتماد
اطمینان خاطر
پاسخگویی
همدلی
شکل شماره ۱-۱: مدل مفهومی تحقیق
۹ـ۱٫ نقشه راه
نتایج این مراحل
مطالعه منابع کتابخانه­ای و اینترنتی
یافتن ادبیات تحقیق در مورد متغیرهای مهم پژوهش
مرور ادبیات و مشاوره با متخصصان
تدوین چارچوب نظری تحقیق(با توجه به ابعاد موضوع و جامعه آماری تحقیق)
شناسایی جامعه مورد مطالعه(صنعت بانکداری ایران)
تهیه پرسش‌نامه جهت جمع‌ آوری اطلاعات
سنجش پایایی و روایی پرسش‌نامه از طریق ارائه به اساتید دانشگاهی و متخصصان صنعت بانکداری
توزیع پرسش‌نامه(استاندارد شده) و جمع‌ آوری اطلاعات
تحلیل اطلاعات جمع­آوری شده از تحقیق میدانی
جمع­بندی وارائه پاسخ به سوالات تحقیق
۱۰ـ۱٫ پیشینه تحقیق
شعبانی(۱۳۸۷) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان” بررسی رابطه هوش هیجانی و کیفیت ارائه خدمات کتابدران کتابخانه­ های دانشکده­ای دانشگاه تهران"، با هدف مشخص نمودن رابطه هوش هیجانی و کیفیت ارائه خدمات کتابداران دانشکده­ای دانشگاه تهران از بین دو گروه کتابدار و دانشجو؛ کلیه کتابدارن دانشکده­ای دانشگاه تهران که با مراحعان ارتباط مستقیک و رو در رو داشتند و از بین دانشجویانی که عضو فعال کتابخانه­ های این دانشکده ­ها بودند؛ تعداد ۶۰ نفر کتابدار(۴۲ زن، ۱۸ مرد) به صورت سرشماری و تعداد دانشجو(۷۸ زن، ۶۷ مرد) به صورت تصادفی انتخاب نمود. وی برای سنجش هوش هیجانی از پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا شرینک^[۴۹] (۱۳۸۱) و برای سنجش کیفیت خدمات دریافتی، از پرسشنامه لیب کوال^[۵۰](۲۰۰۵) استفاده نمود. برای تحلیل آماری داده ­های پژوهش از شاخص ­ها و روش­های آماری شامل ماینگین، فراوانی، درصد، T تک متغیره، T مستقل، آزمون لوین، و آزمون کروسکال-والیس، استفاده نمود. یافته­های پژوهش نشان داد که میزان برخورداری کتابدران از هوش هیجانی و مؤلفه­ های آن در حد بالاتر از میانگین قرار دارد و کیفیت خدمات موجود این کتابداران دانشکده­ های دانشگاه تهران، رابطه مستقیم معنادار برقرار است، اما تفاوت معناداری بین مردان و زنان کتابدار در برخورداری از هوش هیجانی، ارزیابی کیفیت خدمات موجود و نیز میان کتابداران دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته کتابداری و اطلاعات­رسانی و افراد فاقد این تحصیلات یافت نشد.
نوبری(۱۳۸۷) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان ” بررسی رابطه هوش هیجانی با توانمند­سازی کارکنان سازمان بازرگانی استان آذربایجان شرقی". با هدف تعیین روابط بین هوش هیجانی و توانمند­سازی کارکنان سازمان بازرگانی استان آذربایجان شرقی با طرح یک فرضیه اصلی و سه فرضیه فرعی به جمع­آوری اطلاعات پرداخت و با بهره گرفتن از روش پیمایشی تحلیلی به بررسی وکشف روابط بین این دو متغیر در جامعه اماری مورد پژوهش خود دست یافت، نتایج بدست آمده در این پژوهش پس از جمع­آوری و تلخیص، با بهره گرفتن از آماری توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نتایج حاصل از پژوهش نشان می­داد که ۲۱/۳۷ درصد از تغییر­پذیری توانمندی کارکنان سازمان بازرگانی استان آذربایجان شرقی ناشی از هوش هیجانی بوده است.
سلیمی(۱۳۸۸) در پایان نامه خود با عنوان ” بررسی تأثیر مهارت­هاری ارتباطی بر توانمند­سازی کارکنان سازمان آب منطقه­ای استان آذربایجان شرقی” به بررسی تأثیر مهارت­ های ارتباطی مدیران بر توانمند­سازی کارکنان سازمان آب منطق­ای استان آذربایجان شرقی پرداخته شده است. هدف اصلی پژوهش، شناسایی تأثیر ابعاد سه­گانه مهارت ارتباطی مدیران بر ابعاد توانمندسازی کارکنان بوده است. که از روش تحقیق پیمایشی استفاده شده است. نتیجه تحقیق نشان دهنده این بود که مدیران سازمان آب منطقه­ای به دلیل عدم آشنایی و شناخت کافی از ابعاد روانشناختی کارکنان نتواستند با بهره گرفتن از مهارت­ های ارتباطی خود بر توانمند­سازی کارکنان تأثیر بگذارند.
طبق یافته­ ها و نتایج پژوهش­های مربوط به هوش هیجانی که تأثیر هوش هیجانی را بر روی انواع مختلف متغیرهای وابسته مورد مطالعه قرارداند؛ می­توان چنین نتیجه ­گیری کرد که هوش هیجانی به عنوان متغیری مهم، تلقی شده است. بر اساس نتایج پژوهش­های انجام شده در داخل، بین هوش هیجانی و توانمندسازی، سبک رهبری تحول آفرین، موفقیت ورزشی، سبک دلبستگی ایمن، ثبات ازدواج، توانایی حل مسأله، موفقیت رهبری، عملکرد رهبری، رابطه مستقیم و معنادار و مثبتی در جوامع اماری مربوطه به خودشان مشاهده شده است. طبق این یافته­ ها و نتایج پژوهش­های انجام شده می­توان چنین نتیجه ­گیری کرد که توانمندسازی به عنوان مقوله­ای مهم، در مدیریت سازمان­ها می­باشد.
بر اساس بررسی های انجام شده که صورت گرفته است مقداری کار تحقیقی در غالب پایان نامه در زمینه­ کیفیت خدمات بانکی انجام شده که به شرح ذیل می باشند:
۱- عنوان تحقیق: بررسی نقش کیفیت ارائه خدمات در جلب رضایت و نگهداری مشتریان بانک تجارت در شعب شهر تهران
محقق: آقای فرشید بلوری
حوزه تحقیق: ۶۰ شعبه بانک تجارت
هدف تحقیق : بررسی کیفیت فعلی ارائه خدمات بانک تجارت از دید مشتریان و اهمیت آن در جلب رضایت و نگهداری مشتریان
نتایج تحقیق: این تحقیق منجربه نتایج ذیل است.
۱- تخصص انجام کار و تسلط کارکنان به وظایف خویش در جلب و نگهداری مشتریان بانک تجارت موثر است
۲- نحوه برخورد و رفتار کارکنان، در جلب و نگهداری مشتریان بانک تجارت موثر است.
۲- عنوان تحقیق : بررسی نقش کیفیت ارائه خدمات در جلب و نگهداری مشتریان بانک صادرات
محقق: آقای احمد علی افشاری
حوزه تحقیق : شعب مختلف بانک صادرات مناطق شمال، مرکزو جنوب شهر تهران

۳-۷- روایی و پایایی ابزار سنجش پرسشنامه
ابزار سنجش پرسشنامه به دو دسته تقسیم می‌شود: استاندارد و میزان شده؛ محقق ساخته. ابزار سنجش و آزمونهای استاندارد و میزان شده به طور معمول از روایی^[۶۴]و پایایی^[۶۵] مناسب برخوردارند از این رو محققان آنها را با اطمینان به کار می‌گیرند ولی ابزارهای محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل کند [۱۵۳].
۳-۷-۱- روایی ابزار گردآوری اطلاعات
روایی از واژه‌ی روا به معنی جایز و درست گرفته شده است و روایی به معنی صحیح و درست بودن است. مفهوم اعتبار (روایی) به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه ­گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد [۱۵۴]. روش‌های زیادی برای تعیین اعتبار ابزار اندازه‌گیری وجود دارد از قبیل روایی محتوا، روایی ملاکی، روایی سازه وجود دارد. روایی محتوایی به این مطلب اشاره دارد که نمونه سوال‌های مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامع سوال‌های ممکن است، که می‌توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد. برای تعیین روایی محتوا هیچ­گونه روش آماری وجود ندارد. در عوض برای تعیین روایی محتوایی یک آزمون از قضاوت متخصصان در این باره که سوال‌های آزمون تا چه میزانی معرف محتوا و اهداف برنامه یا حوزه محتوایی هستند استفاده می‌شود [۱۵۵].

در این پژوهش از روایی محتوا استفاده شده است. به این منظور، پرسشنامه روایی محتوایی پژوهش به گونه ­ای طراحی گردید که سوالات آن مبهم و چندپهلو نباشد. سپس پرسشنامه تهیه شده در اختیار اساتید محترم راهنما و مشاور قرار گرفت و با کسب نظرات و پیشنهادات آن­ها بازبینی و اصلاح گردید. پس از نهایی شدن پرسش نامه روایی (پرسشنامه شماره (آ-۱)) جهت اعمال نظر و قضاوت در اختیار ۱۵نفر از متخصصان و خبرگان آشنا به مسائل آموزشی قرار گرفت. در نهایت پس از جمع­آوری پرسشنامه ­ها با ارائه نتایج بررسی پرسشنامه ­ها به اساتید محترم راهنما ، عواملی که با بهره گرفتن از روش لاشه طبق رابطه (۳-۱) از مقبولیت زیادی برخوردار نبودند، با نقطه برش ۶۰ درصد آرای مثبت، از پرسشنامه حذف و یا اصلاح شد و یا عوامل دیگری به آن اضافه گردید. نتیجه تغییرات آنها در فصل بعد ارائه شده است.

رابطه (۳-۱)

CV: ضریب روایی پرسشنامه (نقطه برش) که در این تحقیق طبق رابطه بالا بیشتر از ۶۰ درصد می­باشد.
Ne: تعداد افرادی که جواب مثبت به پرسشنامه داده­اند.
N : تعداد کل افراد خبره که پرسشنامه را پر می­ کنند.
ضمنا روایی کل مدل نیز از طریق مصاحبه با خبرگان از طریق سوال مورد پرسش قرار گرفت:
آیا مراحل انجام پژوهش و روش‌های استخراج داده ­ها صحیح است؟
۳-۷-۲- پایایی ابزار گردآوری اطلاعات
قابلیت اعتماد ابزار اندازه‌گیری (پایایی) یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است. پایایی در واقع همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی بدست آمده است را نشان می‌دهد [۷]. منظور از پایایی یک پرسشنامه این است که اگر خصیصه مورد سنجش را با همان پرسشنامه در شرایط مشابه دوباره اندازه‌گیری کنیم، نتایج حاصل تا چه حد مشابه، دقیق و قابل اعتماد است [۱۵۶]. پایایی یک سنجه، ثبات و هماهنگی منطقی پاسخ‌ها را در ابزار اندازه‌گیری نشان میدهد و به ارزیابی درستی و خوب بودن یک سنجه کمک می‌کند. برای تعیین ضریب پایایی یک ابزار اندازه‌گیری روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان به اهم آنها همچون؛ پایایی باز آزمون، پایایی به شکل موازی، پایایی دو نیمه کردن سوال‌ها یا بندهای پرسشنامه، پایایی سازگاری منطقی درونی سنجه‌ها و پایایی سازگاری منطقی بین سوال‌ها، اشاره کرد [۱۵۵].
در محاسبه پایایی پرسشنامه روش­های متعددی وجود دارد که در این تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درون ابزار اندازه‌گیری و برای سوال­های چند گزینه­ای به کار می‌رود. این پایایی، نوعی آزمون از سازگاری منطقی پاسخ­های پاسخ ­دهندگان به همه سوال­ها در یک سنجه یا یک پرسشنامه است. هرچه آلفای به دست آمده به ۱۰۰ درصد نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه است. قابل ذکر است که ضریب آلفای کمتر از ۶۰ درصد به طور معمول ضعیف تلقی می‌شود، دامنه ۷۰ درصد قابل قبول و بیش از ۸۰ درصد خوب تلقی می‌گردد والبته هر چقدر ضریب­اعتماد به عدد یک نزدیک‌تر باشد، بهتر است [۱۴۳].
در این روش اگر انحراف معیار سوالات یک باشد، این روش بر مبنای متوسط همبستگی میان سوالات پرسشنامه مقایسات را انجام می­دهد و در غیر این صورت بر مبنای متوسط کوواریانس بین سوالات، تصمیم ­گیری می­ کند. اگر سوالات موجود با یکدیگر همبستگی مثبتی نداشته باشند، انتظار نمی­رود که در صورت تکرار پرسش­نامه بر روی افراد نمونه دیگر، نتایج مشابهی به دست آید و در واقع اعتبار پرسش نامه (آزمون) کاهش می­یابد. اگر امتیاز واقعی به سوالات داده نشده باشد و پاسخ های افراد کاملاً به یکدیگر بی­ربط باشد، آلفا به سمت صفر میل می کند. اگر تمام سوالات قابل اعتماد باشند و یک نتیجه را نشان دهند، ضریب آلفا یک خواهد بود ]۱۵۷[.

رابطه (۳-۳)

در این فرمول، k تعداد سوالات،  واریانس همه آزمودنی ها مربوط به سوال k و  واریانس مجموع نمرات هر آزمودنی می باشد..
پس از جمع‌ آوری پرسشنامه ­ها برای تعیین اعتبار پرسشنامه ­ها و تحلیل داده‌های بدست آمده از نرم­فزار “SPS” تحت ویندوز استفاده شده است، در حوزه آموزش از تعداد ۲۷۰پرسشنامه توزیع شده، ۲۴۲مورد به صورت درست تکمیل و جمع­آوری شد. میزان آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مربوط به حوزه آموزش برابر ۸۱/۰ بدست آمده است. با توجه به اینکه مقدار آلفای کرونباخ بالاتر از ۷/۰است پرسشنامه از ضریب پایایی مناسب و بالایی برخوردار می­باشند.
در فصل بعدی به تجزیه و تحلیل توصیفی جمعیت شناختی پرسشنامه ­ها پرداخته می­ شود و با تحلیل داده ­ها به ارائه مدل و تجزیه و تحلیل آن خواهیم پرداخت.
فصل چهارم
ارائه مدل و
تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱ مقدمه
با توجه به ادبیات پژوهش در فصل دو و معرفی نگاشت ادراکی فازی و روش یادگیری آن، همچنین با توجه به عوامل شناسایی شده موثر بر حوزه آموزش و تولید علم از ادبیات موضوع، به محیط نگاری پرداخته شد. پرسشنامه­هایی طراحی شد و عوامل موثر در موفقیت در این حوزه در دانشگاه شناسایی شدند. در فصل سه روش و مراحل پژوهش بیان شد و روایی و پایایی پرسشنامه ­ها نیز سنجیده شد. در ادامه پژوهش و در این فصل به ارائه مدل و تجزیه و تحلیل اطلاعات خواهیم پرداخت. در ابتدا به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی و سپس به ارائه مدل­ها و تجزیه و تحلیل آنها خواهیم پرداخت.
۴-۲- تجزیه و تحلیل توصیفی
۴-۲-۱- تجزیه و تحلیل توصیفی جمعیت شناختی
در این بخش ابتدا ویژگی­های جمعیت­شناختی خبرگان و نمونه آماری پرسشنامه ­های حوزه آموزش بررسی می­ شود.
۴-۲-۱-۱ بررسی ویژگی­های جمعیت­شناختی پاسخ ­دهندگان پرسشنامه (آ-۲) حوزه آموزش: با توجه به جامعه آماری و روش نمونه گیری، تعداد ۲۷۰ پرسشنامه در حوزه آموزش بین جامعه توزیع شد که در نهایت ۲۴۲ مورد از آن به درستی تکمیل و در اختیار پژوهشگر قرار گرفت. ویژگی­های جمعیت­شناختی پاسخ ­دهندگان به صورت زیر است :
الف) میزان تحصیلات پاسخ ­دهندگان: مطابق جدول (۴-۱) و شکل (۴-۱)، از ۲۴۲ نفر پاسخ­دهنده ۳۲ نفر معادل ۱۳ درصد پاسخ ­دهندگان دارای مدرک دکتری و ۲۱۰ نفر معادل ۸۷ درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد می­باشند. لذا ۱۰۰ درصد افراد دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس به بالاتر می­باشند.
جدول (۴-۱): توزیع فراوانی میزان تحصیلات پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه (آ-۲) حوزه آموزش

میزان تحصیلات
فراوانی
درصد فراوانی