در نزد ایرانیان قدیم شنا یکی ازامور تعلیمی اطفال بودکه درمرحله سوم تحصیلی میآموختند وآموختن شنا جهت بهره مندی ازمنافع آن درحیات عادی ودر هنگام جنگ بوده است .(تندنویس ,1392,ص3)
با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان که شمال و جنوب کشور به دریا متصل است و همچنین نقشی که شنا به مثابهی ایمنی عمل کرده و آن احتمال تقابل افراد با مسیر های آبی است که میتواند به نجات جان فرد به واسطه بهره مندی از این مهارت و یا غرق شدن وی به دلیل عدم برخورداری از آن منجر شود .(کیا دلیری،1381) و نظر به اینکه رشته شنا با مجموع 108 مدال یکی از پر مدالترین رشته المپیک محسوب میشود, یکی از ورزشهای تعین کننده جایگاه هر کشور در بازی های المپیک و به تبع آن بهره مندی از مزایای آن مانند افزایش غرور ملی و وجه بین المللی(سوتیریادو,شیلبوری,2009)، رشد فرهنگ سخت کوشی و نیز مزایای اقتصادی و دیپلماتیک میباشد .(گرین وهولیهان،2005 ) با توجه به تمام مزایای فوق و نیز گسترش فزاینده رشته شنا در سطح تفریحی ، همگانی و قهرمانی ,کشورایران با 14 بار حضور در بازی های المپیک تا کنون هیچ مدالی از رشته ی مذکور کسب نکرده است. (فدراسیون شنا) عدم توفیق رشته شنا در کشور و وجود موانع و چالشهای بسیار در آن به گونهای محسوس و عینی است. و بخشی از این چالش به دلیل عدم استعدادیابی مناسب در این رشته باز میگردد. (گائینی وهمکاران ,1384)علاوه براین درکشورهای پشرفته ورزش قهرمانی به ورزش مدارس بستگی دارد . در واقع با به کارگیری روشهای آموزشی مناسب نه تنها کودکان در زمینه تربیت بدنی همه جانبه رشد میکنند بلکه استعداد ورزشی آنها شکوفا میشود. (محمدی ,1389ص 20) فرایند کشف ورزشکاران با استعداد و هدایت آنها به سوی ورزشهای ملی به منظورشرکت در برنامههای تمرینی سازمان یافته یکی ازانتظارات جامعه از معاونت تربیت بدنی وزارت آموزش وپرورش است .(حلاجی وهمکاران ,1389ص 5) ، گنجاندن طرح آموزش شنا (طرح سباح)توسط معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در مدارس کشور که در سه سال اخیر در مقطع ابتدایی صورت گرفته است. نه تنها میتواند برخی از موانع وچالشهای به وجود آمده درتوسعه شنا را رفع کند, بلکه توجه به ورزش مدارس بخصوص درمقطع ابتدایی باعث شکوفایی استعدادهای بیشمار و موجب سلامتی جسمی و روانی دانش آموازان شده و با قابلیتهای خود آشنا شده و در جهتی که احتمال موفقیت بیشتری دارند سوق داده شود.
طرح سباح حرکتی نو و بدیع در عرصه ی ورزشی و تعلیم و تربیت در مدارس بوده و به منظور توسعه قابلیتهای جسمانی و اهداف تربیتی ورزش شنا ، نقش ورزشهای همگانی مانند شنا و دومیدانی و ژیمناستیک در سلامت افراد جامعه، سفارش دین مبین اسلام(نیکو بخت، 1380) تاکید رهبر معظم انقلاب بر منویات مبنی بر سه اصل تهذیب، تحصیل، ورزش و جایگاه شنا در برنامه های رسمی نظام آموزشی دنیا و کم توجهی به آن در نظام آموزشی ایران طراحی شد و میتواند کارکرد منحصر به فرد و تاثیر بسیار مثبتی در روحیه نوجوانان کشور داشته باشد که در صورت وجود شرایط مناسب برای اجرای این طرح و ایجاد علاقه در دانش آموزان برای یادگیری مهارتها که به وسیلهی مربیان مجرب و امکانات مناسب و برنامه ریزی منظم قابل تحقق است ,که به عنوان مهارتی مفید در زندگی دانش آموزان وارد و تاثیر تربیتی خود را بر جامعه بگذارد. علاوه بر این فرصتی برای شناسایی استعدادها ، تقویت تیمهای شنای دآنش آموزی و موجب ایجاد نگرش جدید نسبت به تربیت بدنی در مدارس درتنویر افکار عمومی می شود.
بنابراین نو بودن طرح و تحقیقات کم از یک طرف و وجود چالشهای عمده در وضعیت تربیت بدنی در مدارس از طرف دیگر نیاز به شناسایی عوامل درونی اثر گذار (نقاط قوت و ضعف)در درون سازمان آموزش و پرورش و اهتمام در رفع کاستیها و تقویت نقاط قوت و همچنین شناسایی فرصتها و تهدیدات به عنوان عوامل بیرونی اثرگذار در محیط بیرونی آموزش و پرورش و تلاش در جهت استقاده از این فرصتها و همکاری با دیگر سازمانها در جهت به حداقل رساندن تهدیدات تا حد اکثر استفاده نصیب جامعه تعلیم و تربیت گردد.
لذا تحقیق حاضر در صدد هست تا طرح سباح را از دیدگاه کارشناسان و مربیان ورزشی دراستان آذربایجانغربی با استفاده از مدلSWOT تحلیل کند.
1-3اهمیت وضرورت تحقیق
اجرای طرح آموزش شنا درکلاس سوم ابتدایی , هزینه های مادی و فرصتهای ازدست رفتهای را هم برای نظام آموزشی, هم به دآنش اموزان, هم به مدارس, هم به معلمان و هم به والد ین وارد میسازد. عقلانی بودن اجرای آن منوط به تحقق اهداف آن هست . لذا نیاز هست چنین وضعیتی بررسی شود و همچنین آموزش شنا ماهیتا ازارزش بالاتری برخوردار است .و به گونهای که این رشته ازبعد تفریحی, همگانی و هم از بعد قهرمانی ازرشتههای اصلی دربرنامهریزیهای خرد وکلان بسیاری ازنظامهای ورزشی به شمارمیرود. بنابراین یکی از ضروریات تحقیق بررسی شرایط اجرای آن و وضعیت موجود میباشد تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف تصمیماتی اساسی اتخاذ و با بازنگری دوباره به صورت بهتر به اجرا درآید, تا نتایج و فواید حاصل از اجرای طرح اموزش شنا درکوتاه مدت و بلند مدت نصیب فرد و جامعه شود.
با توجه به اینکه گاَثینی وهمکاران (1385)درتحقیقات خود نشان دادند سیستم استعدادیابی مناسبی چه ازنظرروانی و چه ازنظرجسمانی در شنای ایران وجود ندارد و تقریبا هیچ یک ازشناگران زبده کشور براساس شاخصهای استعدادیابی به این رشته هدایت نشدهاند. لذا این تحقبق با شناسایی فرصت ها این امکان را برای هیئتها و فدراسیون شنا فراهم میکند تا دانش آموزان را هم از نظر جسمانی و هم از روانی استعدادیابی کنند و فرصتی مناسب برای قهرمان پروری بوجود آورد .
به سخن دقیق تر محقق امیدواراست با شناسایی نقاط قوت وضعف وهمچنین با شناسایی فرصتها وتهدیدات محیطی و ارایه راهکارهای لازم جهت تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصتها و به حداقل رساندن ضعفها و تبدیل تهدیدات به فرصت , پرورش نسلی شاداب و سالم را ممکن ساخته و دورنمای مطلوب از جامعه ارایه نماید.
1-4سوالات تحقیق
1-نقاط ضعف طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
2-نقاط قوت طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
3-فرصتهای طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
4-تهدیدات طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
1-5تبیین متغیرهای تحقیق
درتحلیل SWOT چهار مولفه قوت,ضعف، فرصت و تهدیدمورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد.
قوت: نقاط قوت موجوددرمحیط داخلی
ضعف :نقاط ضعف موجود در محیط داخلی
فرصت: فرصتهای موجود درمحیط خارجی
تهدید: تهدیدهای موجود درمحیط خارجی
1-6 اهداف تحقیق
1-6-1هدف کلی
هدف کلی: تحلیل طرح سباح از دیدگاه کارشناسان و مربیان ورزشی بااستفاده ازمدلswot دراستان آذربایجانغربی
1-6-2 اهداف جزئی
1-شناسایی نقاط ضعف طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
2-شناسایی نقاط قوت طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
3– شناسایی فرصتهای طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
4- شناسایی تهدیدات طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
1-7تعریف واژههای اختصاصی تحقیق
1-7-1تعاریف مفهومی
قوت : آن دسته عوامل داخلی سازمان که به عنوان مزیت به حساب می آیند و تحت کنترل درونی سازمان می باشد .(الوانی,1388)
ضعف: آن دسته ازعوامل داخلی وتحت کنترل سازمان که نسبت به وضعیت سیستم ورقبا ضعیف و نامطلوب است. (همان)
فرصت: عواملی ازمحیط خارجی که برسیستم تاثیرگذاربوده و ازکنترل مستقیم سیستم خارج بوده و میتوان از آن جهت بهبود وضعیت سیستم استفاده نمود .(همان)
تهدید: آن دسته از عوامل محیط خارجی که تحت کنترل نبوده و برای سیستم ایجاد مشکل کرده و آن را دررسیدن به اهداف به چالش میکشد.(همان)
شنا : عبارت است از حرکات منظم و معین دستها وپاها و به طور کلی, بدن که امکان پیشروی موجودات زنده را درآب فراهم میآورد. (تندنویس,1392,ص1)
طرح آموزشی شنا (سباح): طرحی است که توسط معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش وپرورش برای آموزش شنا (اشنایی بااب ,غوطه وری ,فراگیری مهارتهای مقدماتی شنا و مواردایمنی و بهداشتی مواجه با آب و نهایتا تعلیم شنای کرال سینه) به دانش آموزان سوم ابتدایی تهیه شده است .(معاونت تربیت بدنی وسلامت1390
1-7-2تعاریف عملیاتی
قوتها : عواملی که با استفاده از سوالات 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 11, 13, 16 که در پرسش نامه محقق ساخته توسط مربیان و کارشناسان ذی ربط مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
ضعفها: عواملی که با استفاده از سوالات 6, 7, 9, 12, 14, 15 که در پرسش نامه محقق ساخته مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
فرصتها : عواملی که با استفاده از سوالات 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 12, 14, 16 که در پرسش نامه محقق ساخته مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
تهدیدات : عواملی که با استفاده از سوالات 4, 9, 10, 11, 13, 15 که در پرسش نامه محقق ساخته مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
طرح سباح : منظوراز طرح سباح در این پژوهش ,بررسی عوامل درونی وبیرونی طرح ,که با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته مطالعه وبررسی میشود.
1-8چهارچوب فصول آتی
مطالب فصل دوم دردو قسمت ارایه می گردد, بدین صورت که قسمت اول درباره برنامهریزی, انواع برنامهریزی, برنامهریزی استراتژیک, برخی از مدلهای ارائه شده برای سازمانهای ورزشی و همچنین در این فصل تاریخچهی آموزش شنا در ادوار تاریخ بطور اجمالی بررسی شده و سپس به مرور تاریخچه آموزش شنا در ایران باستان و ایران در دوران کنونی میپردازیم در بخش دوم فصل , تحقیقات انجام شده مرتبط با موضوع پژوهش که در داخل و خارج از کشور انجام شده است را مرور میکنیم.
در فصل سوم که روش تحقیق میباشد به مراحل انجام پژوهش پرداخته میشود. .موضوعات این فصل روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه ، سپس مراحل انجام پژوهش تشریح شده و جامعه و نمونه آماری، قلمرو زمانی و مکانی که تحقیق درآن صورت گرفته در ادامه روش گردآوری اطلاعات و دادهها ،روش تجزیه و تحلیل دادهها در نهایت محدودیتهای تحقیق ذکر شده است .
درفصل چهارم در قسمت اول با استفاده از جداول و نمودار ها به توصیف شرکت کنندگان در پژوهش کنندگان پرداخته وسپس به تحلیل آماری داههای تحقیق که الویتبندی عوامل با استفاده از آزمون فریدمن , ماتریس های ارزیابی عوامل داخلی وخارجی SWOT باشد اورده شده است .
در فصل پایانی با توجه به نتایج به دست آمده , پس از بیان نحوهی شکلگیری سوالات ,روششناختی پژوهش و خلاصه از نتایج تحقیق به بحث و نهایتا نتیجهگیری جهت توسعه طرح پرداخته , ودر نهایت پیشنهادات ارائه شده است .
یکی از مقوله هایی که امروزه درجذب و نگهداری مشتریان دارای اهمیت و الویت بسیاری است واز جمله عوامل مهم در موفقیت شرکت ها محسوب می گردد ارزش مشتری است. محققان بین مفهوم ارزش و کیفیت ادراکشده تفاوت قائل میشوند. ارزش مبین مبادلهای است میان آنچه فرد دریافت کرده و آنچه هزینه نموده است، درحالی که کیفیت تنها بیان کننده آن چیزی است که فرد دریافت نموده است.به علاوه، مفهوم ارزش نسبت به کیفیت شخصیتر است. بر این اساس کیفیت و ارزش، هر کدام تأثیر خاص و متفاوت بر افراد مختلف دارند. بنابراین، شناخت ارتباط درونی آنها و نقش آنها بر مقاصد رفتاری مشتریان میتواند مفید باشد.یکی از حوزههایی که این مفاهیم میتواند مورد استفاده قرار گیرد، حوزه خدمات ورزشی و از جمله استخرها است. استخرهای ورزشی از جمله اماکنی هستند که خدمات تفریحی، آموزشی، رقابتی و درمانی را برای علاقهمندان، ورزشکاران و گروههای خاص فراهم میسازند و موفقیت آنها بستگی مستقیم به حضور مداوم این گروههای مختلف مشتریان دارد.عدم توفیق مدیران استخرها در جذب و حفظ مشتریان و نیز شناسایی عوامل اثرگذار بر رضایتمندی آنها میتواند ضررهای مالی زیادی را برای مجموعه به همراه داشته باشد که در مواردی حتی میتواند منجر به تعطیلی استخرها شود. این در حالی است که ساخت و نگهداری استخرها هزینههای هنگفتی را در بر میگیرد. بنابراین، ضروری به نظر میرسد که عوامل مرتبط بارضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان به استخرها مورد بررسی قرار گیرد تا مدیران و برنامهریزان این حوزه بتوانند استراتژیهای مناسب بازاریابی را طراحی و به کار گیرند. بر این اساس، آزمودن فرضیه وجود ارتباط بین کیفیت خدمات و ارزش ادراک شده با رضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان میتواند مفید واقع شود. در حقیقت، با اندازهگیری و بهبود این عوامل، ممکن است رضایت افراد و تمایل آنها برای بازگشت مجدد افزایش یابد. تحقیق در این رابطه میتواند درک عمیقتری از رفتار مشتریان استخرها را برای مدیران اجرایی فراهم کند. بر این اساس، محقق به دنبال آن است تا به این سوال پاسخ دهد که:
آیا بین کیفیت خدمات ارائه شده در استخرها و ارزش ادراکشده مشتریان از این خدمات با رضایتمندی و وفاداری آنها در استخرهای سرپوشیده شهر تهران ارتباط وجود دارد؟
1-3 ضرورت واهمیت تحقیق
با توجه به اهمیت و نقشی که تحرک و فعالیتهای بدنی در زندگی روزمره وسلامت افراد یک جامعه ایفا میکند، شناسایی عوامل مهم و موثر در جهت جذب افراد به سمت میادین ورزشی و بررسی عوامل مهم در تداوم شرکت انها در این میادین با استفاده از روشهای مختلف بازاریابی وتحقیق و یافتن علاقمندی های خاص و نیاز افراد جامعه امری ضروری می باشد. از آنجا که ایجاد وفاداری در مشتریان مفهومی است که در کسب و کارهای امروزی به لحاظ اینکه مشتریان وفادار به صورت مولفه اصلی موفقیت سازمانی در آمده اند مورد توجه بیش از پیش قرار گرفته است. مشتریان وفادار بیشتر خرید کرده، پول بیشتری می پردازند و معمولا ابزار تبلیغاتی به صورت دهان به دهان مورد مثبتی محسوب می شوند. در نتیجه سازمانهای امروزی در صدد شناسایی ومدیریت روشهای موثر ایجاد وفاداری اند که به آنها برنامههای وفاداری می گویند. ما امروزه در جامعه‌ای زندگی میکنیم که تقاضاهای کسب وکار نسبت به قبل بسیار بیشتر شده است .هیچ کسب وکاری بجز سازمانهای انحصاری دولتی نمی‌توانند بدون مشتریانی وفادار دوام آورند. افزون بر این لحاظ ، این واقعیت که انتظارات مشتریان نیز دایما در حال افزایش است، سازمانها ملزم هستند تا فراترازنیاز اولیه مشتریان رفته، انتظارات آنها را نیز تامین کرده، کانون توجه خود را از ارضای صرف مشتری به ایجاد وفاداری واعتماد از طریق ایجاد ارتباطی بلند مدت، دو جانبه و سود آور برای طرفین معطوف نمایند. کیفیت خدمات در اماکن ورزشی نقش مهمی را ایفا میکند چرا که کیفیت خدمت برتر تنها یک استراتژی انتخابی یا اختیاری نیست ، بلکه
کیفیت خدمات برتر ,وجه تمایز بین استخرهای موفق و استخرهای ناکارا است. آگاهی از مفهوم کیفیت خدمات وتلاش برای بهبود آن به ارایه خدمات با کیفیت در اماکن ورزشی منجر شده واز طریق افزایش سطح کیفیت خدمات می توان افزایش رضایتمندی مشتریان را انتظار داشت.پس، کیفیت خدمات به عنوان یک مقیاس یا عامل سنجش رضایمتندی مشتری مطرح می شود. کیفیت در حوزه محصولات و کالاهای فیزیکی از سابقه بسیاری برخوردار است، اما درحوزه خدمات بحث کیفیت از سابقه چندان طولانی برخوردار نیست.خدمات دارای ویژگی هایی است که آنها را از کالاها متفاوت می سازد، با این حال مطالعات زیادی برای شناسایی ابعاد کیفیت خدمات لازم است تا بتوانیم کیفیت خدمات را اندازه گیری کنیم، و تلقی مشتر ی از کیفیت خدمات را کنترل کرده و بهبود دهیم(جانستون، 1997). اهمیّت ارزش ادراک شده در آثار متعدّدی در طول سالهای اخیر مورد توجّه قرار گرفته است.در حوزه خدمات ورزشی در کشور ایران تحقیقات چندی در رابطه با کیفیت خدمات و رضایتمندی مشتریان و تعداد معدودی نیز در رابطه با بازگشت مجدد مشتریان انجام شده است (بهلکه، 1384؛ رجبی، 1389؛ رمضانی، 1383؛ روشن، 1389). با این حال، تحقیقاتی که متغیر اصلی آنها ارزش ادراک شده باشد، به چشم نمی‌خورد.
با درک نقش ارزش ادراکشده مشتریان و این موضوع که چه عواملی باعث میشود مشتریان دوباره به استخرها مراجعه کنند، مدیران استخرها قادر خواهند بود راهبردهای لازم را بدین منظور به کار گیرند. به ویژه اینکه ارزش با قیمت در ارتباط میباشد که یکی از اجزای اساسی آمیخته بازاریابی است.یک استخر ورزشی زمانی میتواند مشتریان بیشتری را جذب کند و به حفظ آنها امیدوار باشد که کیفیت خدمات را مدنظر قرار دهد یعنی شرایط و امکانات فیزیکی مناسب و تمیزی را برای مشتریان فراهم کند؛ مشکلات آنان را درک کند؛ به نیازهای آنها پاسخ بدهد؛ دارای کارکنان قابل اعتمادی باشد و غیره. به علاوه، خدمات ارائه شده باید بتواند نسبت به هزینهای که مشتری میپردازد، ارزش بیشتری را برای او ایجاد کند. این موضوع احتمالاً میتواند رضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان را در پی داشته باشد که مدیران استخرها به دنبال رسیدن به آن هستند.بنابراین، تحقیق درباره کیفیت خدمات و ارزش ادراکشده و کشف ارتباطات مفید این دو مفهوم با رضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان میتواند در درک بهتر نیازهای آنان و حتی تنظیم استراتژیهای بازاریابی، قیمت‌گذاری، ترفیعی و بخشبندی بازار مفید باشد. همچنین، ادراکات مصرفکنندگان منبع مناسبی برای توسعه خدمات محسوب میشوند. با بهرهگیری از معیارهای توسعهیافته و تعدیلشده مفهوم کیفیت خدمات و ارزش ادراکشده، مدیران استخرهای ورزشی این فرصت را خواهند داشت تا ارزش برنامه‌ها و خدمات مختلف خود را مورد ارزیابی قرار دهند. به علاوه، این امر میتواند ظرفیت و توانایی استخرها را در شناسایی ابعاد کیفیت خدمات و نیز ارزش ادراکشده به عنوان ویژگیهای مثبت یا منفی خدمات خود بهبود ببخشد. به همین جهت، در سالهای اخیر این دو مفهوم و به ویژه مفهوم ارزش ادراک شده در مرکز ثقل تلاشهای بازاریابان در درک رفتار مصرفکننده
قرار گرفتهاند. بر این اساس، تحقیق حاضر به مطالعه مفاهیم ذکر شده میپردازد و امید میرود که نتایج آن برای مدیران استخرها به منظور درک نیازهای مشتریان و توسعه استراتژیهای بازاریابی مفید باشد. بهعلاوه، مرور ادبیات موجود در این زمینه نشان میدهد که در حیطه خدمات ورزشی تحقیقی در ارتباط با ارزش ادراک شده مشتریان در ایران موجود نمیباشد. بنابراین، این تحقیق میتواند ادبیات مناسبی را برای تحقیقات آینده فراهم و زمینه توسعه این مفهوم را ایجاد کند.
2-2- مبانی نظری تحقیق
2-2-1- آلوئه ورا
استفاده از گیاهان داروئی به عنوان مواد داروئی و مکملهای غذایی برای بهبود سلامت عمومی و درمان بیماریها جایگاه ویژه ای را با خود اختصاص داده است. صدها سال است که این گیاهان در امر پزشکی و زیبائی مصرف میشود. اولین بار در سال 1930 آلوئه ورا برای درمان زخمهای ناشی از سوختگی به کار رفت. برگ این گیاه حاوی غلظت بالائی از ترکیبات آنتراکینون است که در بسیاری از کشور ها به عنوان مسهل استفاده میشود. این گیاه بومی مناطق گرمسیری مثل ماداگاسکار و عربستان است و در کشور ما در استان های هرمزگان و بوشهر میروید(1).
در نوشته های کهن مصری آمده که در 1500 سال قبل از میلاد مسیح از صبر زرد برای رفع عفونتها، ناراحتی های پوستی و به عنوان مسهل استفاده میکردند. میگویند اسکندر که برای التیام زخم های سربازان احتیاج به چنین گیاهی داشت دستور داد جزیره سوکوترا در نزدیکی سومالی را فتح و تمام آلوئه ورا های آن را برای استفاده با خود ببرند(1و3).
2-2-2 گیاه شناسی :
جنس آلوئه متعلق به خانواده لیلیاسیا بوده و در ایران فقط یک گونه آ.لیلتولیز بیکر دارد که در سواحل جنوبی ایران می روید. طبق منابع معتبر گیاه شناسی این گیاه دارای 38 زیر گونه است و عدد کروموزومی پایه ی آن ها 7 است(3).
آلوئه ورا گیاهی با ظاهری بوته ای انبوه، پایا، همیشه سبز، شاداب و پر طراوت، ارتفاع آن حدود 6 سانتی متر بوده و دارای ساقه چوبی کوتاه به ضخامت 10-50 سانتی متر است. شیرابه زرد رنگ این گیاه با خاصیت مسهلی قوی شامل آنتراکینونها به خصوص آلوئین است. آنتراکینون ها، اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب و مانع بالا رفتن زیاد حرارت در بخشهای میانی برگ گیاه که محل ذخیره آب است، می شود.
– بخش میانی و عمده برگ را سلولهای مزوفیل که محتوی فیله ژل است تشکیل میدهد تمامی کربوهیدراتها (پلی ساکاریدها) و گلیکوپروتئینها (آنزیمها) در برگهای سبز و ضخیم ساخته میشوند. مقادیر اضافی کربوهیدرات مورد نیاز برای متابولسیم گیاه به بخش فیله ی ژل منتقل میشود(3،32).
– 99 درصد ژل این گیاه را آب تشکیل میدهد و باقیمانده آن شامل 75 ترکیب مختلف است که شامل :
1- ویتامینهای A , D , E
2- ویتامینهای 12B و 7B و 3B و 2B و 1B و C
3- آنزیمهای آمیلاز و لیپاز که برای کاهش قند و چربی خون مفیدند.
4- ساپونیها که خاصیت پاک کنندگی و ضد میکروبی دارند.
5- مواد معدنی: سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیوم، مس، روی، آهن، منگنز، تروم، ید و فسفر(32).
– خواص درمانی :
آلوئه ورا دارای خواص درمانی بسیار زیادی است که برخی از این خواص شامل :
بهبود زخم (5،4) ضد التهاب، (6،3) ضد سرطان، (1، 9-7) ضد دیابت (2، 3، 1) آنتی اکسیدان (12، 11) و ضد اولسر است. آلوئه ورا با مهار تولید اینترلوکین 6 و 8 و کاهش چسبندگی لکوسیتها و افزایش سطح اینترلوکین 10 و کاهش سطح فاکتور نکروز تومور آلفا در مهار واکنش های التهابی مؤثر است.
همچنین نقش درمانی قوی این گیاه در درمان سندرم خستگی مزمن مورد بررسی قرار گرفته و نتایج معتبری نیز ارائه شده است(16). یزدانی در مدلهای حیوانی از آلوئه ورا برای درمان مولتیپل اسکلروزیس که از دسته بیماریهای التهابی است استفاده میشود(3و16و32).
اندام مورد استفاده :
اندام مورد استفاده آلوئه ورا، برگ آن است که شامل 2 بخش مشخص و مستقل از هم است.
1- شیرابه : حاصل فشردن یا جریان ساده شیرابه از برگ های انواع آلوئه ورا است که حداقل واجد 15 درصد مشتقات هیدروالکلی آنتراسن است. این مایع زرد رنگ که درون سلول های محیطی و چسبیده به پارانشیم برگ قرار گرفته بلافاصله پس از قطع برگ شروع به خارج شدن میکند و در مقابل آتش یا حرارت خشک می شود(18).
شیرابه خشک شده به شکل توده ای به رنگ قهوه ای شکلاتی تیره با بوی مشخص و نامطبوع، تهوع آور و بسیار تلخ است که محتوی حداقل 28 درصد مشتقات بار بالوئین می باشد. دارای خاصیت مسهلی قوی شامل آنتراکینون ها به خصوص آلوئین است (1).
آنتراکینون ها اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب میکند بخش میانی و عمده برگ آلوئه را سلولهای مزوفیل تشکیل میدهد که تمامی کربوهیدراتها (پلی ساکاریدها) و گلیکو پروتئینها (آنزیم ها) در برگ سبز ساخته و مقادیر اضافی کربو هیدرات لازم برای متابولیسم به بخش مزوفیل جهت ذخیره آب و املاح منتقل میشود. کربن و اکسیژن مورد نیاز ساخت کربوهیدراتها از دی اکسید کربن هوا که در شب جذب می شود تأمین میشود که در نهایت به اسید مالیک تبدیل میشود. همچنین این گیاه حاوی ویتامینهای محلول در آب و محلول در چربی به طور همزمان می است که خود از اهمیت زیادی برخوردار و دارای خواص آنتی اکسیدان بالائی است(1).
2- ژل :
ژل یا فیله موجود در برگ آلوئه ورا از یک محلول هیدروکلوئید تشکیل شده و خاصیت چسبندگی ندارد. آنالیز شیمیائی ژل بر اساس تقطیر جزء به جزء صورت میگیرد. برای استفاده از این ژل میتوان پس از پاستریزاسیون با اضافه کردن نگهدارندهی مناسب مثل پتاسیم سوریک 3 درصد با روش اسپری درایر یا فریز درایر پس از تغلیظ آن را خشک کرد(3و16).
2-3 بررسی نظریه ها پیرامون تحقیق
2-3-1- آنزیم
سرعت واکنش های شیمیایی درون سلولی بوسیله کاتالیزورهایی به نام آنزیمها تنظیم میشوند. آنزیمها پروتئینهایی هستند که در تنظیم مسیرهای سوخت و ساز سلولی نقش مهمی ایفا میکنند. آنزیمها علت واکنشها نیستند بلکه شدت و سرعت واکنش را تنظیم مینمایند. افزون بر این آنزیمها ماهیت واکنش یا نتیجهی نهایی واکنش را تغییر نمیدهند. این ترکیبات در حین واکنش، تغییر فیزیکی یافته اما بعد از انجام واکنش به شکل خود بر میگردند. گرچه غالب واکنشهای شیمیایی سلولی بدون آنزیم هم انجام میپذیرند اما سرعت آن ها بسیار کم است. در مقایسه با کاتالیزورهای غیر پروتئینی (+H و OH و یونهای فلزی) هر آنزیم تنها قادر به کاتالیز چند (غالباً یک) واکنش است و غالباً آنزیم ها کاتالیزورهای اختصاصی برای واکنشهای خود هستند.
آنزیمها تنها در درون سلول فعالند از این رو نام Enzyme به معنی «در مخمر» به آن داده اند اما آنها را میتوان بدون از بین رفتن فعالیت کاتالیتیکیشان استخراج و پس از خالص نمودن ساختمان و مکانسیم عمل، آنها را دقیقاً مطالعه نمود.
بدون وجود آنزیمها حیات به شکلی که میشناسیم، امکان پذیر نیست. آنزیمها بعنوان کاتالیزور زیستی سرعت انجام تمام فرایندهای فیزیولوژیک را تنظیم میکنند و نقش بسیار مهمی در سلامت و بیماری به عهده دارند. بارزترین ویژگی یک آنزیم آن است که میتواند یک واکنش اختصاصی را کاتالیز کند و اساساً در واکنشهای دیگر نقشی ندارند، بنابراین سرعت و میزان انجام فرایندهای متابولیم با تغییر کارایی کاتالیتیک آنزیمهای خاص تنظیم میشود. البته اکثر آنزیمها می توانند یک نوع واکنش را (انتقال فسفات، اکسیداسیون- احیاء و غیره) با تعداد کمی از سوبسترا ها که از نظر ساختمانی بهم شبیه هستند و غالباً با سرعت بسیار کمتر انجام دهند. واکنش آنزیمی با سوبستراهای جایگزین در صورتی انجام میشود که غلظت این سوبسترا ها در حد بالایی باشد. احتمال انجام یک واکنش خاص از بین حالات ممکن در ارگانیسمهای زنده به غلظت نسبی سوبستراهای جایگزین در سلول و تمایل پروتئینهای متعدد و تعداد ATP بستگی داشته و این واکنش تحت کنترل مستقیم عصبی و هورمونی است. تنظیم فعالیت آنزیمها نقش عمده ای در حفظ وضعیت هومئوستاز دارد یعنی محیط داخل سلولی و داخل ارگانیسم در مقابل تغییرات وسیع محیط خارجی (از قبیل تغییرات درجه حرارت، وجود یا فقدان آب یا انواع خاصی از مواد غذایی) به طور نسبی ثابت باقی میماند. برای حفظ هومئوستاز سرعت واکنشهای متعدد و مختلف بیوشیمیایی باید برحسب نیاز فیزیولوژیک تنظیم شود.
علاوه بر ویژگیهای آنتروپومتریکی در یک ورزش تیمی، موقعیتهای معینی ممکن است نیاز به مشخصههای فیزیکی خاص بیشتری داشته باشند که این مبتنی بر تقاضای فیزیولوژیک آن موقعیت در طی بازی و تنظیم آن در بازیکنان میباشد (12)
شناخت اختلافات جسمانی و پیکری جهت انتخاب بازیکنان تیم در بهبود ویژگیهای آمادگی جسمانی و توسعهی مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی درون فصل رقابت بسیار مؤثر و راه گشاست. اما چگونگی انتخاب بازیکن برای پستهای مختلف، اعمال تمرینات خاص تاکتیکی، آمادگی جسمانی و حفظ آن در طول فصل مسابقه بسیار حائز اهمیت است.
ویژگیهای پیکری مانند: قد، تودهی بدن و ترکیب بدنی در بسیاری از موارد با عملکرد ارتباط دارند.
از طرف دیگر مشخص شده است که تمام ورزشهای توپی نیازمند تواناییهای وسیع و جامع است شامل تواناییهای روحی، جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی هستند. در این میان توانایی جسمانی مهمتر است زیرا بازیهای توپی نیازمند تکرار حداکثر توان است مانند ضربه زدن شدید و پرش.
بسیاری از یافتهها در اغلب مطالعات دال بر این است که بین واژه آنتروپومتری و تستهای جسمانی (چابکی، توان هوازی، پرش عمودی) در جوانترها در سطوح مختلف تفاوتهای معنی داری وجود دارد. تعیین (تشخیص) مهارتهای خاص یک رشته ورزشی به اندازه ویژگیهای فیزیولوژیکی و آنتروپومتریکی در ورزشهای مختلف اهمیت دارد و برای اجرا حیاتی میباشد. (9)
برای دستیابی به این تواناییهای جسمانی، اندازههای آنتروپومتریک، پارامترهای ترکیب بدن مثل درصد چربی بدن و توده چربی آزادو ریخت بدنی معمولاً استفاده میشود.
بسکتبالیستها و والیبالیستها معمولاً بلندتر از دیگر ورزشکاران هستند (34)
با توجه به این که از مهم ترین عوامل پیروزی در مسابقات ورزشی، داشتن ظرفیتهای فیزیولوژیکی و ویژگیهای فیزیکی خاص است , اطلاع از جنبههای آناتومیکی چون: قد، وزن و تودهی بدنی میتواند دریچههای جدیدی را در مورد وضعیت افراد برای مربیان بگشاید.
نتایج چندین تمرین تحقیق در زنان و مردان والیبالیست نشان داد که چابکی، قدرت و نوع پرش عمودی در اجرای والیبالیستها اثر دارد.
در طول یک مسابقه والیبال با شدت بالا و در حین مسابقه بازیکنان دائماً در حال پرش و فرود هستند. این پرشها میتوانند با دور خیز (مانند پرش اسپک) و بدون دورخیز (پرش دفاع) باشد.
طبیعت پرش و نوع مسابقه و نوع پرشی که در آن انجام میشود باید برای اجرای موفق در نظر گرفته شود.
چندین مطالعه رابطه قوی بین قدرت و توان و اجرای پرش عمودی را نشان دادند اگرچه به نظر میرسد که این رابطه ممکن است نسبت به نوع ورزش و سطح ورزشکار تفاوت کند. (21)
ابعاد آنتروپومتریک در سطحی که ورزشکار طی رقابت کسب میکند اثر زیادی دارد، و همچنین در مهارتهای اجرای تکنیکی ورزشکار دخیل هستند. اهداف مربیان برای انتخاب بازیکن باید حساب شده و دقیق باشد، ابتدا اندازه طول اندامها و محیط اندامها و همچنین میزان چاقی باید در نظر گرفته شود و سپس قدرت و وزن آنها و سپس سطح مهارت اجرای آنها باید در نظر گرفته شود. ابعاد آنتروپومتریکی اساس و پایه مهارتهای ورزشی هستند و ویژگیهای حرکتی را تحت تأثیر قرار میدهند، در طول پروسه انتخاب بازیکن در این رشته ،عواملی همچون اندازه میزان چربی، عضلات و استخوانها نیز اطلاعاتی به مربیان میدهد (22).
تعیین اندازههای آنتروپومتریک برای انتخاب بهترین ورزش برای بازیکن مورد نیازهستند و پیش بینی میشود که رسیدن به سطح بالای اجرا در آینده با توجه به این اطلاعات برای تیمها برای هر رده سنی میتواند مفید باشد. (12)
حال این سوالات در مورد رشته والیبال مطرح است که :
آیا رابطه ای بین ویژگی های آنتروپومتریک و اجرای والیبالیست ها وجود دارد؟
آیا در پستهای مختلف رابطهای بین ویژگیهای آنتروپومتریک بازیکنان با عملکرد آنها وجود دارد؟
این پژوهش در پی پاسخ به سوالات فوق طرح واجرا شد.
لذا با توجه به موارد یاد شده فوق این پژوهشگر در نظر دارد تا رابطه برخی از ویژگیهای پیکری با عملکرد بازیکنان والیبال مرد نخبه را مورد مطالعه قرار دهد.
1-3ـ ضرورت و اهمیت پژوهش:
به دلیل نیاز باشگاهها و کشورها به پرورش بازیکنان با استعداد جوان، در کنار مربیان، مأموران استعدادیابی و مدیران که هر کدام عنصر کلیدی در فرآیند استعدادیابی و پرورش استعدادها بشمار میروند، حضور دانشمندان علوم ورزشی نیز میتواند نقش مهمی در این فرایند داشته باشند.
از سوی دیگر شفافیت ارتباط بین ساختارهای نوع پیکری و اجرای ورزشی بهینه در سنین بزرگسالی میتواند به کسب نتایج بهتر و هدفمند در زمینهی استعدادیابی والیبال و کاهش خطای اجرا در سنین بزرگسالی کمک شایانی بکند. دانشمندان علوم ورزشی باید مراحل کلیدی در فرآیند استعدادیابی و ارتباط ساختارهای بدنی به ویژگیهای روانی و سایر حیطههای مربوط به والیبال نوین را آموزش دیده و با آن آشنایی لازم را داشته باشند تا به مفاهیم علمی والیبال تسلط یابند.
در بیشتر موارد کشف استعدادها و پرورش آنها بر عهدهی افرادی قرار دارد که آموزش ندیدهاند و یا دارای آموزش اندک در زمینهی شناخت رشد و بلوغ و ویژگیهای بدنی و آثار بالقوه آنها بر فرآیندهای انتخاب و اجرا هستند.
مهارتهای پایهای والیبال که در سنین نونهالی و نوجوانی آموخته میشوند، میتوانند در بزرگسالی تحت تأثیر رشد جسمانی و تغییرات بدنی قرار گیرند که این میتواند حتی حرکت ورزشکار را تثبیت کرده و یا تغییر دهد. بنابراین ضروری بنظر میرسد تا با درک ارتباط بین عوامل پیکری و اجرای ورزشی والیبال از از بین رفتن انرژی و استعداد جلوگیری کرده و از کسب نتایج مطلوب اطمینان حاصل کرد.
یک تیم والیبال مانند سایر ورزشهای توپی نه تنها به مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی نیاز دارد بلکه با آمادگی جسمانی نیز سروکار دارد.
در طول یک فصل، مربیان والیبال بر روی اهداف تکنیکی و تاکتیکی تمرکز میکنند و حجم تمرینات قدرتی را پایین میآورند که این ممکن است موجب تغییرات ناخواسته در تیم شود. (27)
والیبال از ورزشهای اینتروال با شدت تناوبی میباشد و در این ورزش تلاشهای ناگهانی، انفجاری و کوتاه مدت از حدود 2 تا 20 ثانیه معمولاً مورد نیاز است و از این رو ورزشکاران سطح بالا به وسیله توان عضلانی بالا در قسمت تنه و اندامها مشخص میشوند.
والیبال شامل پرش، فرود، حرکات جانبی است و این حرکات باید متناوب و بدون استراحت در طول یک مسابقه 60 تا 120 دقیقهای انجام شود.
قدرت و توان برای موفقیت دراین رشته ضروری است. مربیان سطح بالا معمولاًبه تقویت آمادگی جسمانی اهمیت میدهند. پس باید در نظر داشت علاوه بر بالا بردن سطح مهارتها، فاکتورهای آمادگی جسمانی نیز تقویت شوند. (23)
نکتهی قابل توجه در مورد شاخص توده بدن (BMI) در این است که این شاخص، میزان درصد چربی و یا اضافه وزن را مشخص نمیکند و به این علت کاربرد آن محدود است همچنین مانند جدول قدـ وزن ممکن است شاخص توده بدن یک شخص عضلانی (بدون چربی زیاد) مانند یک فرد چاق شود.
به هر حال BMI نسبت به جدولهای قد و وزن دقیقتر بوده ولی نسبت به اندازهگیری چربی زیرپوستی ضعیفتر عمل میکند. با این حال حداقل دو خلاصه پژوهش جدید در دسترس است که در آنها نتیجهگیری شده، شاخص توده بدنی در ارزیابی چاقی نسبت به جدول وزن ـ قد از اعتبار بیشتری برخوردار است و نسبت به دیگر شاخصهای قد و وزن ارتباط قویتری با چربی بدنی دارد. ارتباط بین BMI و چربی بدنی تحت تأثیر عوامل از قبیل سن و جنس قرار میگیرد به عنوان مثال افراد مسنتر ممکن است چربی بدنی بیشتری نسبت به جوانترهایی با همان BMI داشته باشند.
مطالعات کمی در مقالات ذکر شده اند که با مشخصه های مورفولوژیکی والیبالیستهای زن سروکار داشته باشند و کل طیف آنها را بررسی نکرده اند چرا که اینها با کمبود معیارهای سنجشی برای اندازه گیری ساختار بدنی یا ترکیب بدنی یا سنجشهای گوناگون بدن انسان مواجه بوده اند.
در برخی مطالعات تنها جرم و ارتفاع بدن گزارش شده است و برخی دیگر تنها شاخصهای ترکیب بدن را ذکر کرده اند و تعداد اندکی از این مطالعات هم به توصیف متغیرهای ساختار بدنی پرداخته اند.
1-4ـ اهداف پژوهش:
1-1-4هدف کلی:
هدف از این مطالعه تعیین رابطۀ برخی از ویژگیهای آنتروپومتری با عملکرد والیبال در والیبالیستهای مرد نخبه می باشد.
2-1-4اهداف ختصاصی عبارتند از:
1- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
2- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
3- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
4- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد اسپک بازیکنان والیبال مرد نخبه
5- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
6- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
7- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
8- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکردسرویس بازیکنان والیبال مرد نخبه
9- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
10- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
11- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
12- تعیین رابطه بینBMI بازیکنان با عملکرد پرش عمودی بازیکنان والیبال مرد نخبه
13- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
14- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
15- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
16- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد دریافت بازیکنان والیبال مرد نخبه
17- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه
18- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه
19- تعیین رابطه بین وزن با عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه
20- تعیین رابطه بین BMIبا عملکرد دفاع بازیکنان والیبال مرد نخبه
21- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد لیبرو
22- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد لیبرو
23- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد لیبرو
24- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد لیبرو
25- تعیین رابطه بین سن بازیکنان با عملکرد پاسور
26- تعیین رابطه بین قد بازیکنان با عملکرد پاسور
27- تعیین رابطه بین وزن بازیکنان با عملکرد پاسور
28- تعیین رابطه بین BMI بازیکنان با عملکرد پاسور
1-5)فرضیه های پژوهش:
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
- بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد اسپک آنها رابطه وجود دارد.
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
- بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد سرویس آنها رابطه وجود دارد.
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پرش عمودی آنها رابطه وجود دارد.
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد.
- بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دریافت آنها رابطه وجود دارد
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
- بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد دفاع آنها رابطه وجود دارد.
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
- بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد لیبرو رابطه وجود دارد.
- بین سن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پاسور رابطه وجود دارد.
- بین قد بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکردپاسور رابطه وجود دارد.
- بین وزن بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پاسور رابطه وجود دارد.
- بین BMI بازیکنان والیبال مرد نخبه با عملکرد پاسور رابطه وجود دارد.
امروزه ورزش از ضروریترین نیازها و اساسیترین نهادهای جوامع بشری است، به طوریکه کمتر کشوری را میتوان یافت که فاقد سازمان ورزشی باشد (وثوقی و خسروی نژاد، 1388). ورزش و فعالیتهای مربوط به آن، بخش عمدهای از زمان و انرژی افراد هر جامعه را به خود اختصاص داده و جایگاه مهمی در فرهنگ جوامع پیدا کرده است. چنانکه بررسی ورزش در یک جامعه، بدون آگاهی از ارزش و کیفیت ریشههای فرهنگی آن امکان پذیر نیست (شفر،1992). شناخت انسان به عنوان اصلیترین عنصر تشکیلدهنده سیستم اجتماعی همواره مورد توجه محققان بوده است. اینکه چرا انسان به گونههای مختلفی رفتار کرده و در شرایط مشابه رفتارهای متفاوتی را از خود نشان میدهد، در حیطه انگیزش قرار دارد. انگیزش شاخصی از هیجان و گرایش رفتاری است که به صورت مستقیم با فعالیتهای تبلیغاتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و به طور غیر مستقیم با تجربههای شخصی به وجود آمده و موجب بروز رفتار میگردد. نظریهپردازانی نظیر هرزبرگ (1950)، انگیزش را به عنوان یک عامل اثرگذار بر رفتار انسانها در برآورده کردن نیازها و خواستههایشان اعلام کردهاند. چلیپ (2000)، اظهار میدارد که عوامل انگیزشی، عواملی هستند که بر تمایلات افراد اثر داشته و سبب حضور آنان در مسابقات میشوند (به نقل از تجاری و ترک فر، 1390). مطالعات نیز نشان داده است که ورزش بر انگیزش انسانها اثرگذار و باعث افزایش ارتباط، غرور اجتماعی و اتحاد اجتماعی در بین گروهها شده و تماشاگران نیز به عنوان ارکان اصلی مسابقات ورزشی با خصوصیات رفتاری و اجتماعی متفاوت به تماشای مسابقات میروند (پارکز و همکاران، 2003 ). انسانها، ورزش را به دلایل مختلفی تماشا میکنند. برای برخی از تماشاگران، رویدادهای ورزشی سرگرمی فراهم میکند. برای دیگران، تماشای ورزش یک فعالیت اجتماعی است که در آن افراد از زمینههای فرهنگی و ملی مشابه جمع میشوند تا یک تجربهی اجتماعی داشته باشند. برای برخی از طرفداران متعصب، تماشای ورزش مورد علاقه یا تیمشان شبیه به یک تجربهی مذهبی است (جول و همکاران، 2011). به طور معمول گروهی از هواداران یک تیم ورزشی، با هماهنگ کردن کوششها و فعالیتهای خود سعی میکنند توفیق بیشتر تیم خود را دنبال کنند و تحقق بخشند. این کار برای آنها یک ارزش است. آنان گاهی در این هدفگیری از هیچ کوششی حتی به قیمت ایجاد ناهنجاری و آسیبهای اجتماعی فروگذار نمیکنند (کاظمی و همکاران، 1386). هواداران، افرادی هستند که به ورزش، تیم و یا ورزشکار خاصی علاقه دارند و امور مربوط به آنها را دنبال میکنند. اکثر افرادی که یک مسابقه ورزشی را تماشا میکنند، هوادار یکی از بازیکنان، یکی از دو تیم و یا در کل ورزش موردنظر هستند، ولی عدهای از تماشاچیانی که رویدادهای ورزشی را از نزدیک یا از طریق وسایل ارتباط جمعی مشاهده میکنند اغلب میل ندارند که به یک تیم یا ورزشکار نسبت داده شوند. در واقع هواداران، با ورزش و تیم مورد نظر خود رابطه هیجانی برقرار میکنند. صفابخش (1382) اظهار نمود که 7/67 درصد از تماشاگرانی که برای تماشای مسابقات به ورزشگاه میروند، هوادار نیز هستند (به نقل از واعظ موسوی و مسیبی، 1386). حضور در جمع باعث مىشود تا افراد نسبت به اعمال خود کمتر احساس مسئولیت کنند. به بیان دیگر، جمع آنها را در مقام افراد از نظرها پنهان مىسازد. بنابراین هنگام همکاری با دیگران شاید مایل باشند اعمالی انجام دهند که به تنهایی مستعد و قادر به انجام آنها نباشند، در نتیجه هر چه افراد به عنوان فرد، کمتر قابل تشخیص باشند بیشتر احتمال دارد که اعمال پرخاشگرانه از خود بروز دهند (کوئن، 1990). به عبارت دیگر هنگامی که هواداران از یکدیگر جدا باشند جلوهی خشونت کمتر خواهد بود (آبالاسی و کوجوکاریو، 2012). امروزه تماشاگران جایگاه ویژهای یافتهاند که این موضوع باعث شده است بررسی ابعاد مختلف حضور آنان در ورزش بیش از پیش اهمیت پیدا کند. یکی از این ابعاد، رفتار تماشاگران در ورزشگاهها در زمان برگزاری بازیهای مهم و حساس و نیز بعد از این بازیهاست که همواره بیشترین توجه را در این زمینه به خود اختصاص داده است، زیرا این رفتارها به دلیل پیروی از هنجارهای خاص “رفتارهای جمعی”، گاه منجر به آسیبهایی شدهاند. (فتحی نیا، 1389). در واقع تماشاگران ممکن است در زمان مسابقات حساس، در موقعیتی قرار بگیرند که رفتارهای ناهنجار و پرخاشگرانهای از خود بروز دهند. خشونت و پرخاشگری پدیدههای روانی- اجتماعی هستند. از نظر مفهومی پرخاشگری، هرگونه رفتار هدایت شده نسبت به افراد است که با قصد آسیب رساندن باشد (آندرسون و بوشمن، 2002). خشونت و پرخاشگری ورزشی را میتوان رفتاری دانست که خارج از قواعد و هنجارهای ورزشی رخ میدهد، موجب آسیب عمومی میشود و ارتباط مستقیمی با اهداف رقابت ورزشی ندارد (تری و جکسون، 1985). پدیدهی خشونت در سه سطح قابل تحلیل است: سطح اول مربوط به خشونت و پرخاشگری تماشاگران و هواداران مسابقات است که در قالب هواداری از تیمهای محبوبشان علیه یکدیگر و گاه در مورد اموال و داراییهای عمومی انجام میپذیرد، سطح دوم خشونت و پرخاشگری علیه بازیکنان است و سطح سوم خشونتی است که بین بازیکنان در زمین مسابقه روی میدهد. در بین سطوح سهگانه ذکر شده، سطح اول به دلیل دامنه و عواقب وسیعتر، در پژوهشها بیشتر مورد توجه قرار گرفته است (فتحی نیا، 1389).
لینچ (1991) اظهار میدارد که شروع با تأخیر، یکی از دلایل برای رفتار ناشایست تماشاگران فوتبال است. همچنین ویکفیلد و همکاران (1996) نتیجه گرفتند که تجمع، راحتی صندلی و کیفیت اسکوربورد میتواند به اندازه کافی تماشاگران را راضی نگه دارد تا با میل و علاقه، دوباره به ورزشگاه برگردند. در کشور ما نیز چندین تحقیق در این زمینه انجام شده است. رحمتی و محسنی ( 1382) متغیرهای اهمیت و حساسیت بازی، رتبه تیم مورد علاقه در جدول مسابقات و حرکات خشونتآمیز و پرخاشجویانه بازیکنان را از عوامل اصلی پرخاشگری کلامی در میان تماشاگران معرفی کردهاند. نورعلی وند (1386) مهمترین عوامل اثرگذار بر رفتارهای اوباشگرانه تماشاگران را هیجانطلبی، گروه همسالان و تحریک مطبوعات ورزشی معرفی کرده است. هرچه ورزش در کشور ما به سمت جلو حرکت میکند، بروز خشونت، ناهنجاری و مشکلات در میان تماشاگران افزایش پیدا میکند که این موضوع به یک معضل اساسی در جامعه ورزش تبدیل شده است. روند رو به رشد ورزش و افزایش چشمگیر استقبال تماشاگران از این رویداد اجتماعی محققان را بر آن داشته که شیوهها و اصولی را طراحی نمایند که معایب ورزش را کاسته و بر جنبههای مثبت آن بیافزاید (حسینی و همکاران، 1389). یکی از جنبههای مثبت در ورزش تقویت رفتار بهنجار و مثبت هواداران از قبیل «احترام به قوانین حاکم بر سالن و رعایت نظم، عدم استفاده از الفاظ زشت و رکیک ، توجه و حفظ اموال عمومی ورزشگاه و …» میباشد (شیلدز و همکاران، 2005).
بیشک ورزشهای گروهی نسبت به سایر ورزشها از تعداد هواداران بیشتری برخوردار میباشند. بدیهی است هندبال به عنوان یک ورزش تیمی، یکی از پرطرفدارترین رشتههای ورزشی در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر میباشد که در مسابقات، افراد زیادی برای تماشای بازی در سالن حضور مییابند. سالن هندبال نیز مانند استادیومهای فوتبال یکی از مکانهایی است که خشونت و پرخاشگری هواداران در آن به وفور دیده شده است.
با توجه به شواهد موجود، تحقیقات قبلی تنها عوامل اثرگذاری که موجب خشونت و پرخاشگری تماشاگران میشود را مورد بررسی قرار دادهاند و کمتر پژوهشی در زمینه شناسایی عوامل مؤثر بر بهبود رفتار پرخاشگرانه هواداران ارائه شده است. بنابراین تحقیق حاضر سعی دارد تا به شناسایی عوامل مختلفی که موجب بهبود رفتار هواداران مسابقات لیگ برتر هندبال میشود، بپردازد. همچنین با تعیین اینکه کدامیک از این عوامل بیشترین تأثیر را در بهبود رفتار هواداران ورزش در مسابقات لیگ برتر هندبال دارد، به مسئولین و مدیران این امکان را خواهد داد که اقدامات لازم را به منظور بهبود رفتار هواداران رشتهی هندبال در پیش گیرند و رفتار مثبت را در آنها تقویت کنند. لذا هدف اصلی از پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش در مسابقات لیگ برتر هندبال و در نتیجه کمک به فرهنگسازی در جهت اجرای هر چه بهتر مسابقات ورزشی میباشد.
1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق
ورزش و فعالیتهای مربوط به آنها در جوامع امروزی بسیار مهم هستند. در میان پدیدههای اجتماعی، ورزش به دلیل جاذبههای خاص مخاطب بیشتری دارد. یکی از مهمترین پایههای ورزش که شناسایی شده است، هواداران میباشند (کامکاری و همکاران، 2013). خشونتها و اغتشاشات در ورزش کشور و به خصوص در میان هواداران در حال رشد است. خشونت در ورزش چه توسط بازیکنان و یا تماشاگران، علاوه بر محدودیتهایی که برای یک تیم یا یک کشور از طرف مجامع ملی و بینالمللی بوجود میآورد، تبعات منفی اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی را نیز به همراه دارد. از نظر فرهنگی اینگونه برخوردهای ناشایست میتواند وجههی فرهنگی مردم یک جامعه را نزد دیگر جوامع تغییر داده و سبب ارائه تصویر نامناسب از ارزشهای یک جامعه گردد. علاوه بر آن ممکن است ضررهای مالی و جانی به همراه داشته باشد (لهساییزاده و همکاران، 1387). در حالیکه نهادهای حاکم بر ورزش، بسیاری از استراتژیها را برای رسیدگی به رفتار ناشایست تماشاگران ابداع کردهاند، تحقیقات کمی بر روی ماهیت رفتار تماشاگران در سطح جامعهی ورزشی برای اطلاع رسانی این استراتژیها انجام شده است. پرداختن به رفتار ناشایست تماشاگران باید به سمت افزایش ورزشهای سازمانیافته و تفریح و سرگرمی و مشارکت داوطلبانه اداره و هدایت شود (هوی، 2005). با ناهنجاریهای موجود در محیطهای ورزشی باید به صورت منطقی، خردمندانه و علمی برخورد کرد. چه بسا پارهای تدابیر نامناسب نه تنها جو مسابقات و هواداران را بهبود نمیبخشد بلکه باعث بروز تشنج و درگیریهای حاشیهای نیز میگردد. بنابراین در درجه اول باید هواداران موجود در محیطهای ورزشی را از نظر خصایل عرفی، اجتماعی و روانشناختی مورد بررسی و بازبینی دقیق قرار داد و بر مبنای شناخت درست نسبت به آنان برای رفع ناهنجاریها تلاش نمود. از طرفی تنها تلاش برای کاهش ناهنجاریها چندان اثربخش نخواهد بود بلکه توجه به رفتارهای بهنجار و تقویت آنها به همراه رفع ناهنجاریها، تأثیر بسزایی بر رفتار هواداران خواهد داشت. اینکه چه عواملی بر رفع ناهنجاریها و بهبود رفتار هواداران تأثیرگذار بوده و اینکه چه عواملی موجب بروز رفتار مثبت میشود، سؤالی است که ذهن مدیران باشگاهها و مسئولین ورزشی را به خود مشغول کرده است. علاوه بر شناخت عواملی که موجب بهبود رفتار هواداران میشود، اولویتبندی کردن این عوامل نیز کمک بسیاری به مسئولین خواهد کرد. پژوهشهای گذشته تنها عواملی را که موجب خشونت هواداران میشود مورد بررسی قرار دادهاند و مطالعات محدودی در زمینهی رفتار هواداران هندبال انجام گرفته است. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر در نظر دارد عواملی را که موجب بهبود رفتار هواداران مسابقات لیگ برتر هندبال میشود و رفتار مثبت و بهنجار را در آنها افزایش میدهد، شناسایی و مورد بررسی قرار دهد تا با شناخت و اولویتبندی این عوامل، راهکارهای جامعی را در اختیار مسئولین ورزش قرار دهد. همچنین با استفاده از نتایج این پژوهش، امکان برنامهریزی بهتر به منظور برگزاری مسابقات هندبال فراهم گردد و نیز موجب ارتقاء فرهنگ و ارزشهای جامعهی ورزش و بالطبع محیط اجتماعی شود.
1-4. اهداف تحقیق
1-4-1. هدف کلی
هدف کلی از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران لیگ برتر هندبال است.
1-4-2. اهداف اختصاصی
- تعیین گویههای تبیینکنندهی عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش
- ارائهی یک ابزار معتبر جهت بررسی عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش
- تعیین مهمترین گویههای مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش
- تعیین مهمترین عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش
- ارائهی یک مدل در مورد عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش
1-5. سؤالات تحقیق
1- چه گویههایی تبیینکنندهی عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش است؟
2- آیا میتوان ابزاری معتبر برای تعیین عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش ارائه نمود؟
3- مهمترین گویههایی مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش کدام است؟
4- مهمترین عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش کدام است؟
5- در زمینهی عوامل مؤثر در بهبود رفتار هواداران ورزش میتوان پیشنهاد نمود؟
1-6. محدودیتهای تحقیق
1-6-1. محدودیتهای قابل کنترل
- آزمودنیهای این پژوهش را هواداران زن و مرد مسابقات لیگ برتر هندبال ایران تشکیل دادند.
- دورهی زمانی این پژوهش در نیمفصل لیگ برتر 93-92 بوده است.
1-6-2. محدودیتهای غیر قابل کنترل
- عدم کنترل محقق بر جلوگیری از اعمال نظر شخصی آزمودنیها در پاسخ به سؤالات
- عدم ایجاد شرایط یکسان برای تمام آزمودنیها هنگام تکمیل پرسشنامه
- احتمال برداشت متفاوت آزمودنیها از سؤالات به دلیل عواملی از قبیل عدم توجه و دقت
- محدود بودن تحقیقات در زمینهی بررسی رفتار هواداران هندبال
1-7. پیش فرضهای پژوهش
- آزمودنیها با آگاهی و صداقت به همه سؤالات پاسخ دادهاند.
- مجموعه سؤالات تحقیق توانسته است به خوبی اهداف تحقیق را تبیین نماید و توسط نمونهها قابل درک بوده است.
