۰٫۰۰۶

۱۳۱۵

۸۹۰٫۰۰۰

۰٫۰۳

۱۳۱۷

۸۵۳٫۰۰۰

۰٫۰۲-

منبع: همان
کاهش باروری کشور در دو دهه اخیر وسیاستهای دولت در زمینه تنظیم خانواده، باروری گروه ها و فرقه های مذهبی را تحت تاثیر قرارداده هر چند این میزان در گروه های مختلف نوسان دارد اما حاکی از همگرایی باروری این گروه ها با میزان باروری کل کشور است.
با وجود کاهش باروری اهل تسنن در این دو دهه در ایران (عباسی شوازی: ۱۳۷۹)، میزان باروری این گروه فاصله زیادی با باروری کل کشور دارد. می توان این فاصله را متاثر از عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جمعیتی دانست. پژوهش حاضر سعی بر این دارد که میزان تاثیر هر کدام از این عوامل را مورد بررسی قرار دهد و در این بین میزان تاثیر مذهب و تعلقات مذهبی را در این تفاوت بررسی نماید.
نتیجه گیری:
روند جمعیتی کشورهای مسلمان در طول قرن بیستم، رشد جمعیتی این کشورها را در قرن بیست و یک نوید می دهد. با وجود رشد جمعیتی این کشورها در این قرن، شاخصهای بهداشتی و سلامتی این کشورها بهبود قابل قبولی خواهد داشت. در مورد کشورهای مسلمان قاره آفریقا به نظر می رسد که اوضاع جمعیتی و بهداشتی این کشورها با تغییرات چندانی همراه نباشد. استفاده بیشتر کشورهای با اکثریت شیعه از وسایل پیشگیری، کاهش باروری در این کشورها را امکان پذیرتر می نماید و می توان چنین نتیجه گرفت که کشورهای با اکثریت شیعه دیدگاه منعطف تری نسبت به اهل تسنن در مورد کاهش باروری و وسایل پیشگیری دارند.
در ایران با توجه به این مطلب که حدود۹۳ درصد از جمعیت را شیعیان تشکیل می دهند باروری به سطح جانشینی رسیده و استفاده از وسایل پیشگیری به میزان ۷۴ درصد می باشد. عباسی و دیگران (۱۳۸۳) نشان داده اند که استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری در زنان شیعه نسبت به زنان اهل سنت بیشتر است و به تعداد فرزندان کمتری در زندگی، نسبت به زنان اهل سنت می اندیشند. بر اساس می توان چنین نتیجه گرفت که در دهه آینده نیز این گروه باروری بالاتری داشته و به سطح جانشینی نزدیک نشوند.
روش شناسی تحقیق
فصل چهارم: روش شناسی تحقیق
مقدمه:
روش تحقیق راهی است برای رسیدن به اهداف تحقیق و می‌توان چنین اظهار نمود که محقق بر اساس روش تحقیقی که انتخاب می‌کند اهداف خود را در پژوهش مورد نظر به پیش می برد. در علوم اجتماعی پدیده ها از پیچیدگی خاصی برخوردارند و برای مطالعه آنها روشها و راه های مختلفی در پیش روی محقق قرار می‌گیرد.

در پژوهش حاضر روش پیمایش بعنوان یکی از روش های علوم اجتماعی، ما را در رسیدن به اهداف تحقیقی خود راهنمایی می‌کند. تحقیق پیمایشی یا زمینه یابی جمعیت های کوچک وبزرگ ( یا کلها) را با انتخاب و مطالعه نمونه های منتخب از آن جوامع برای کشف میزان نسبی شیوع، توزیع و روابط متقابل متغیرهای روان شناختی وعلوم اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد (کرلینجر، ۱۳۸۲: ۶۵).
در پژوهش های پیمایشی نمونه ای از جامعه مورد مطالعه انتخاب و بر اساس خصایص این نمونه، ویژگی های جامعه یا کل تعریف می شود. از مزایای این روش می توان به دقت و سختگیری در نمونه گیری، اشاره داشت.
گردآوری اطلاعات:
در هر پیمایش معمولی، محقق نمونه ای را انتخاب و پرسشنامه ای استاندارد شده در اختیار آنان قرار می دهد تا به آن پاسخ گویند. در این پژوهش منبع اولیه و اصلی گرداوری اطلاعات، پرسشنامه می‌باشد، بر این اساس پرسشنامه ای برای هر دو گروه مذهبی شیعه وسنی تهیه وتدوین، و در اختیار آنها قرار گرفت.
آنچه قابل ذکر است این است که داده های علوم اجتماعی بدین دلیل که از رفتار و محصول کار انسان به دست می آیند، چند گامی با خصایص مورد مطالعه علوم فاصله دارند. بنابر این اعتبار و روایی آنان را می توان مورد سؤال قرار داد. اهمیت اعتبار از لزوم قابلیت اعتماد اندازه گیری ناشی می شود. اگر محقق اعتبار و روایی داده های خود را نداند؛ نمی‌تواند نسبت به آنچه که بدست آورده است و نتیجه گیری هایش زیاد مطمئن باشد. اعتبار، دقت یا صحت ابزار اندازه گیری را می رساند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسشنامه است. یک بخش از پرسشنامه سوالاتی را در بر می گیرد که از پرسشنامه طرح تحولات باروری که با همکاری گروه جمعیت شناسی دانشگاه تهران، دانشگاه استرالیا و معاونت بهداشت و درمان تدوین شده بود؛ اقتباس شده است و بخشی دیگر، از پرسشنامه بررسی وضعیت اقتصادی اجتماعی خانوار که به کمک مرکز آمار ایران تهیه شده، اقتباس شد که اعتبار آن از طریق آزمون - آزمون مجدد مورد تایید قرار گرفته بود. قسمت دوم پرسشنامه شامل سؤالاتی در زمینه وابستگی مذهبی و گروه اقلیت می باشد. وابستگی مذهبی بر اساس گویه هایی سنجیده شد که اعتبار آن در پژوهشهای پیشین مورد تایید قرار گرفته بود. پایگاه گروه اقلیت نیز بر اساس گویه هایی در زمینه امیال و آرزوها سنجیده شد و در آزمون – آزمون مجدد اعتبار این گویه ها مورد بررسی قرار گرفت که در این بین تعدادی از گویه ها بدلیل پایین بودن مقدار آلفا از پرسشنامه نهایی حذف شدند.
پس از تدوین و تایید پرسشنامه نهایی، از شهریور ماه سال ۱۳۸۴ پرسشنامه در اختیار پاسخگویان هر دو گروه مذهبی قرار گرفت و تا اول آذر ماه ۸۴ گردآوری داده ها به طول انجامید.
تعداد پرسشگران دو نفر بودند. پرسشگران از میان کارمندان شبکه بهداشت انتخاب شدند که به دو گروه مذهبی شیعه و سنی وابسته بودند، علت این انتخاب کاهش برخی حساسیتها بود. پرسشگران بعد از کسب آموزش کافی، کار جمع آوری داده ها را آغاز کردند و بر این اساس کل پرسشنامه های مربوطه به طور کامل تکمیل گردیدند.
جامعه آماری:
واحد تحلیل یا جامعه آماری این پژوهش را زنان ازدواج کرده یی تشکیل می دهند که در زمان انجام پژوهش در رده سنی ۱۵ تا ۴۹ سال قرار داشته اند . بر اساس آماری که شبکه بهداشت این بخش در اختیار ما قرار داد تعداد کل خانوارهای این شهر ۲۶۰۰ خانوار بوده است . از این تعداد خانوار، ۶۵۰ خانوار شیعه و ۱۹۵۰ خانوار سنی مذهب بودند. گرچه به نظر می رسد که تعداد کل زنان ۴۹-۱۵ ساله برابر با کل خانوارها باشد اما بنا به دلایلی مانند پدیده پدر مکانی، تعداد کل زنان نسبت به خانوارها کمتر بوده است.
با تمام این وجود ما آمار ارائه شده توسط شبکه بهداشت را مورد استفاده قرار داده و نمونه مورد نظر را بر اساس آمار ارائه شده انتخاب کردیم. بر اساس این آمار در این شهر ۱۵۰۰ زن ازدواج کرده واجد شرایط وجود داشت که از این تعداد ۳۷۵ نفر شیعه و ۱۱۲۵ نفر اهل تسنن بودند.
بررسی از طریق نمونه گیری، عبارت است از انجام مشاهده روی شمار محدودی از افراد متعلق به کل جامعه مورد بررسی، به گونه ای که بتوان بدرستی ویژگی های مشاهده شده در نمونه را به کل جامعه که نمونه گیری بر اساس آن انجام شده، تعمیم داد (رونرژ،۱۳۶۴: ۱۲۰).
در این پژوهش به صورت کاملاً تصادفی نمونه هایی را از جامعه مورد نظر انتخاب کرده و پرسشنامه مربوطه را در اختیار آنان قرار دادیم. در جریان نمونه گیری سعی شده نمونه ها به صورت متناسب از چند محل که اهل تسنن در آن ساکنند انتخاب شوند و نمونه مربوط به جمعیت شیعیان نیز از محله هایی انتخاب شدند که در همسایگی اهل تسنن قرار داشتند.
جامعه مورد مطالعه ما از دو گروه مذهبی شیعه وسنی تشکیل می شود و از لحاظ مذهب ناهمگن می باشد. و بر این اساس از روش طبقه ای نامتناسب استفاده کردیم.
حجم نمونه یا تعداد افرادی که می بایست با آنها مصاحبه شود بستگی به آن دارد که ما با چه دقت و اطمینانی بخواهیم نتایج تحقیق از نمونه را به کل جامعه آماری تعمیم دهیم. در علوم اجتماعی حداقل سطح احتمال بزرگتر از ۹۵ درصد در نظر گرفته می شود. نمونه مورد نظر بر اساس فرمول کوکران محاسبه گردیدکه عبارت شد از :
t2pq /d2
n =
۱ + ۱/N (t2pq/d2 – ۱)
t =1.96
q =.5
p =.5
d = .05
N =1500
بر اساس این فرمول نمونه بدست آمده شامل۳۰۶ نفر می باشد.
تعاریف مفهومی:

انجام می شود . اینکه سازمان ها مشاغل خود را مشخص کرده و سپس رفتار های متناسب آن رانیز تعیین میکنند دلالت بر آن دارد که انتظارات نقش در تنظیم رفتار متناسب با نقش شغلی به عنوان یک عامل اصلی و مهم مدنظر است . بنابراین با توجه به میزان مشخص بودن یا نبودن دقیق انتظارات هر شغل ، سازمان ها به همان نسبت از رسمیت کم یا زیاد برخوردار می شوند.

قوانین ، رویه ها و خط مشی ها : بیانیه های واضح و روشنی هستند که به کارکنان می گویند چه چیزی یا چه کاری را انجام مداده و یا چه کاری را انجام ندهند . رویه ها یک سلسله گام های متوالی مرتبط بهم اند که کارکنان به منظور تحقق وظایف شغلی خود از آنها تبعیت می کند . خط مشی ها نیز خطوط راهنمایی هستند که تصمیمات اتخاذ شده بوسیله کارکنان را محدود می سازند . هر کدام از این موارد فنونی هستند که سازمان ها برای تنظیم رفتار اعضاء خود آنها را مورد استفاده قرار می دهند.
آموزش : بسیاری از سازمانها برای کارکنان خود دوره های آموزشی تدارک می بینند . این گونه آموزش ها به منظور افزایش دانش ، مهارت و نگرش های شغلی افراد می باشد .
شعائر :شعائرسازمانیبهعنوانیکفنرسمیسازیبوسیلهکسانیکهتاثیریقویونافذبرسازماندارندمورداستفادهواقعمیشوند . شعائربهمراسموآدابیوقواعدیاطلاقمیشودکهدرسازمانهانهادیشدهوتبعیتآنهاازسویمدیرانوکارکناننوعیارزشبهشمارمیآید.(رابینز ، استیفن ، ۱۳۸۷ ، ترجمه الوانی و دانایی فر : ۹۳-۹۷)
۲-۱-۱۱تمرکز :
تمرکزبهمیزانیکهتصمیمگیریدریکنقطهواحددریکسازمانمتمرکزشدهاشارهدارد . تراکمقدرتدریکنقطه،‌دلالتبرتمرکزداشتهوعدمتراکمیاتراکمکمنشانهعدمتمرکزاست . تمرکزبهمسئلهمیزانپراکندگیاختیاراتتصمیمگیریبرمیگرددونهتفکیکجغرافیاییسازمان . همچنینتمرکزمیتواندبهعنوانمیزانیکهافراد،واحدهاویاسطوحسازمانیبرایانتخابراهکارهایتصمیمگیریخود،دارایاختیاررسمیبودهوبدینتربیتکارکنانازحداقلاعمالرایونظرخودبرخوردارند،تشریحشود(رابینز ، استیفن ، ۱۳۸۷ ، ترجمه الوانی و دانایی فر : ۹۸)
تمرکز به درجه انعطاف ناپذیری در تصمیم گیری و ارزیابی فعالیت ها بصورت متمرکز اشاره دارد .(فردریکسون۱ ، ۱۹۹۶ : ۲۲۵)
تمرکز به توزیع اختیار در سازمان مربوط است و تعیین می کند که چه کسی حق تصمیم گیری دارد .(فری و اسلوکم۲ ، ۱۹۸۴ : ۲۸۲)
معمولاً یک واحد غیر متمرکز بدان معنی است که اختیارات به مراکز تصمیم گیری متعدد تعویض می­ شود و مدیران صفی کارکنان و زیردستان آنها از این اختیار، بهره مند می­گردند. (هال ، ریچارد اچ ، ترجمه پارسائیان و اعرابی ۱۳۸۳ : ۱۲۴)
۲-۱-۱۱-۱-تصمیم گیری و تمرکز
میزانی از کنترل که یک فرد می تواند ، روی فرایند تصمیم گیری اعمال نماید ، فی نفسه خود یک معیار
تمرکز است.بطور سنتی تصمیم همان انتخاب و گزینش است.وقتی تصمیم گیرنده ، خود اطلاعات را جمع
آوری ، سپس تجزیه و تحلیل نموده و تصمیم نهایی را اخذ کرده و نیازی به کسب مجوز به منظور اجرانداشته باشد می توان گفت تصمیم گیری بیشتر بصورت متمرکز در می آید. اگر تصمیم گیرنده فقط تصمیم نهائی انتخاب شده را کنترل و نظارت کند عدم تمرکز بیشتر می شود. (رابینز ، استیفن ،۱۳۸۷ ، ترجمه الوانی و دانایی فرد : ۱۰۱-۱۰۲)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

۱- Fredrickson 2-Fry & Slocum

۲-۱-۱۱-۲اهمیتتمرکزیاعدمتمرکزدرساختارسازمانی:
سازمانها علاوه بر اینکه مجموعه ای از انسانها را در خود جای داده اند نوعی سیستم های تصمیمگیری و پردازش اطلاعات نیز هستند.سازمان تحقق اهداف را از طریق هماهنگی تلاشهای گروهی تسهیل می کند. تصمیم گیری و پردازش اطلاعات عوامل کلیدی هماهنگی سازمان محسوب می­شوند، با این وجود اطلاعات فی نفسه یک منبع کم­یاب در سازمان نیست، بلکه منبع نادر و کمیاب، ظرفیت پردازش اطلاعات است.
توانایی مدیران برای دقت در خصوص داده ­های اطلاعاتی که دریافت می­ کنند محدود است و از طرفی نیز، سازمان­ها باید در مقابل تغییرات محیطی از خود واکنش سریع نشان دهند، عدم تمرکز این واکنش را تسریع می­ کند زیرا در این حالت تصمیم گیری بوسیله افرادی انجام می­ شود که به مسئله مورد تصمیم، نزدیکترند.
به علت مشارکت کارکنان در فرایند تصمیم گیری، عدم تمرکز تصمیم گیری ، موجب انگیزش میشود. همچنین، با تفویض اختیار و مشارکت مدیران کم تجربه در فرایند تصمیم گیری، تجربه لازم را کسب می­ کنند.
وقتی در اتخاذ تصمیمی، دیدگاه جامع مورد نیاز است یا جاییکه صرفه جویی های اقتصادی معناداری را موجب می­ شود، تمرکز مزیت­های ویژه­ای بر عدم تمرکز ایجاد می­ کند در چنین حالتی مدیران برای ملاحظه تصویر کلی از موقعیت ایجاد شده در موضع بهتری قرار می­گیرند برای کارایی بیشتر، تصمیمات مالی و حقوقی باید به صورت متمرکز اتخاذ شوند. تمرکز در حد بالا با پایین ممکن است مطلوب یا نا مطلوب باشد. میزان هر کدام را عوامل موقعیتی تعیین می­ کنند. (رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷: ۱۰۴-۱۰۳)
۲-۱-۱۱-۳ عواملمهموموثردرمیزانعدمتمرکزسازمانی:
الف)اعتماد: هرچهمدیرانبهزیردستاناعتمادبیشتریداشتهباشندوآنانراافرادیشایستهبدانند،تعویضاختیاراتبهزیردستانبیشترخواهدودرسازمانعدمتمرکزایجادخواهدشد.
ب)تبادلاطلاعات: هرچهمکانیزم­هایتبادلاطلاعاتبهنقاطتصمیم­گیریبیشترباشدوسیستمبازخوردمناسبیبرایارزیابینتایجتصمیماتوجودداشتهباشد،عدمتمرکزسازمانینیزبیشترخواهدبود.
ج)گسترهتاثیریکتصمیمبرواحدهایدیگر: هرچهتصمیماتمتخذهبوسیلهیکواحدبرعملیاتواحدهایدیگرتاثیرگزارترباشد،میزانمشارکتسایرواحدهادرتصمیمگیریبیشترمی­شود.(مقیمی ، سید محمد ، ۱۳۷۷ : ۴۳)
۲-۱-۱۲- سازمانهای مکانیکی و ارگانیکی :
برنز و استاکر با در نظر گرفتن ساختار ، در دو سر یک پیوستار اظهار داشتند که جایگاه سازمانها را از نظر نوع ساختار آنها می توان به دو نوع سازمان مکانیکی و ارگانیکی تقسیم بندی نمود.(رحمان سرشت ، حسین، ۱۳۷۷ : ۹۶)
۲-۱-۱۲-۱- ساختار مکانیکی :
بر مبنای نظر برنز و استاکر ، ساختار مکانیکی با شرایطی نسبتا ثابت و ایستا تطبیق می پذیرد . در یک ساختار مکانیکی وظایف بر مبنای تخصص های مورد نیاز،‌برای حل کردن یا انجام دادن وظایف تقسیم بندی می شوند . (رحمان سرشت ، حسین، ۱۳۷۷ : ۹۶)
۲-۱-۱۲-۲- ساختار ارگانیکی :
این ساختار برای شرایط متغیر مناسب است و با اوضاعی که در آن به طور دایم مسائل جدید و ناآشنایی بروز می کنند و برای چاره جویی به کار شناسان حاضر در سازمان ارجاع می شوند ، سازگاری دارد . در ساختار ارگانیکی وظایف افراد تعدیل می گردد ، تماس ها و ارتباطات در هر سطحی برقرار می شوند. تعهد افراد سازمان بیشتر می شود . (رحمان سرشت ، حسین، ۱۳۷۷ : ۹۷)
با توجه به ابعاد ساختاری ، هر چه سازمانی از رسمیت کم ،‌تمرکز پایین و پیچیدگی کمی برخوردار باشد ، ساختارش ارگانیک است و بالعکس .(مجیدی ، عبداله و دیگران ، ۱۳۹۰ : ۲۰۶-۲۰۸)
۲-۱-۱۳ ارتباطبینابعادساختاری :
سهمولفهپیچیدگی،رسمیتوتمرکزبایکدیگردرارتباطندکهبطورجداگانهبهبررسیآنهامیپردازیم :
۲-۱-۱۳-۱ ارتباطتمرکزوپیچیدگی :
مدارکوشواهددلالتبریکرابطهمعکوسبینتمرکزوپیچیدگیدارد . عدمتمرکزباپیچیدگیسطحبالامرتبطمیشود . برایمثالافزایشدرتعدادمتخصصانحرفهایبهمعنایافزایشدرتخصصوتواناییموردنیازبرایاخذتصمیماتاست . بنابراینکارکنانیکهآموزشهایحرفهایبیشتریراگذرانیدهاندبایددرتصمیمگیریهایبیشتریمشارکتدادهشوند.
۲-۱-۱۳-۲ ارتباطتمرکزورسمیت :
رابطه تمرکز و رسمی بودن مبهم و نامعلوم است . رسمیت زیاد می تواند با یک ساختار متمرکز و یا با یک ساختار غیر متمرکز مرتبط شود . در سازمانهایی که بیشتر کارکنان آنها غیر متخصص اند می توان انتظار داشت که به منظور راهنمایی افراد ، قوانین و مقررات متعدد تدوین شود . از طرف دیگر اگر سازمان متشکل از کارکنان حرفه ای است شما باید انتظار داشته باشید که رسمیت و عدم تمرکز کمی بر سازمان حکمفرما باشد . . (رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷ : ۱۰۵)
۲-۱-۱۳-۳ ارتباطرسمیتوپیچیدگی :
شواهدومدارکوجودرابطهقویبینتخصصیبودن،استانداردکردنورسمیترانشانمیدهد . درجاهاییکهکارکنانوظایفدقیق،تخصصیشدهوتکراریومحدودانجاممیدهندروالکاریآنهاگرایشبهاستانداردشدنداشتهوقوانینومقرراتمتعددیبرکارآنهاحکمفرماست .ازطرفدیگرمواردمتعددیوجوددارندکهپیچیدگیزیادبامیزانرسمیتکمپیوندخوردهاست؛تحمیلقوانینومقرراتزیادبرفعالیتهایشغلیکارشناسانیکهازسطحآموزششغلیبالاییبرخوردارند،ضرورتیندارد.
کلیدرابطهپیچیدگیورسمیت،تمرکزبرتفکیکافقیوشیوهتحقیقآناست.(رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷ : ۹۷-۹۸)
۲-۱-۱۴- ارتباط بین ابعاد ساختاری و محتوایی
۲-۱-۱۴-۱- اندازه و پیچیدگی
از تحقیقات انجام شده توسط بلاو و می یر چنین نتیجه گیری می کنیم که در سازمانهای دولتی اندازه ، پیچیدگی سازمان را متاثر ساخته ولی با نرخ کاهنده. اما صحت این موضوع در موسسات تجاری مورد سوال است.

ترستون در اثبات ادعای خود مبنی بر اینکه یک عامل خاص می‌تواند بدون عامل کلی (g) مربوط به آن وجود داشته باشد شواهدی ارائه می‌دهد و آن اینکه در میان بعضی از افراد عقب مانده ذهنی که در اصطلاح به آنها «کودنهای دانشمند» گفته می‌شود، افرادی یافت می‌شوند که یکی از توانایی های آنها به گونه‌ای افراطی رشد می‌کند، در صورتی که توانایی های ذهنی آنها در سایر زمینه‌ها پایین است یا به عبارتی عامل g در آنها بسیار کم است (پاشا شریفی، ۸۲، ص ۴۴).
پژوهشهای اخیر نشان داده‌اند که بین عاملهای مطرح شده توسط ترستون همبستگی بالایی وجود دارد و این یافته‌ها بیانگر آن است که عاملهای مطرح شده توسط ترستون کاملاً از هم مستقل نیستند و در سرتاسر این هفت توایی اولیه، عامل g نیز حضور دارد (همان، ص ۶۴).
۲-۱-۸-۴-نظریه ساخت ذهنی گیلفورد
نظریه گیلفورد که به الگو یا مدل ساخت ذهنی شهرت دارد، عامل (g) را چه به عنوان یک عامل کلی و بنیادی و چه به عنوان عاملی که بتواند به عوامل دیگر تقسیم شود قبول نداشت (پاشا شریفی، ۸۲، ص ۶۰).
گیلفورد معتقد بود که هوش از سه بخش یا سه طبقه اصلی به نامهای عملیات، محتوا و فرآورده و تعدادی خرده طبقه تشکیل شده است که کنش آنها با همدیگر ۱۲۰ عامل را به وجود می‌آورد (سیف، ۸۵، ص ۵۸۰).
۱- عملیات: به فرآیندهای مهم ذهنی که شخص انجام می‌دهد و شامل فعالیتهای زیر است.
الف) شناخت: یعنی دانستن و کشف کردن یا آگاه شدن
ب) حافظه و یادآوری: بازیابی از خزانه دانش
ج) تفکر واگرا: تولید پاسخهای چندگانه
د) تفکر همگرا: رسیدن به یک پاسخ واحد قابل قبول
هـ) ارزشیابی: داوری درباره‌ی خوبی، درستی یا مفید بودن امور
۲- محتوا: مواردی که عملیات روی آنها انجام می‌گیرد.محتوا می‌تواند به گونه‌های مختلف زیر باشد:
الف) شکلی یا دیداری. اطلاعات عینی یا ملموس، مانند تصاویر ذهنی
ب) نمادی. اطلاعاتی که قالب دلخواهی دارند، مانند اعداد
ج) معنایی. اطلاعاتی که به شکل معنی کلمات هستند
د) رفتاری. اطلاعات غیر کلامی موجود در تعامل آدمی، مانند هیجان
۳- فرآورده: انجام عملیات بر روی محتوا فرآورده یا محصول را به بار می‌آورد و شامل موارد زیر است:
الف) واحدها. ماده‌های منفرد و مجزای اطلاعات
ب) طبقات. مجموعه ماده‌هایی که طبق ویژگیهای مشترکشان دسته بندی شده‌اند
ج) روابط. پیوند بین ماده‌های اطلاعاتی
د) نظامها. سازه‌های اطلاعاتی
هـ) تغییرات. دگرگونی اطلاعات
و) تلویحات. برون یابی یا پش بینی براساس اطلاعات
گیلفورد سرانجام با گسترش نظریه خود ۱۵۰ عامل برای هوش مطرح کرد و مهمترین دستاورد وی ارائه مفهوم تفکر واگراست که تا آن زمان چندان مورد توجه نبود. او با مطرح کردن این عامل راه را برای مطالعه استدلال، آفرینندگی، تفکر انتقادی و حل مسأله هموار کرد (شریفی، ۸۴، ص ۴).

انتقادی که از نظریه گیلفورد می‌شود این است که کاربردهای عملی و نظریه ۱۵۰ عامل پیشنهادی هنوز مشخص نیست و این نظریه در تدوین آزمونهای روانی تأثیر چشمگیری نداشته است (شریفی، ۸۲، ص ۶۱).
۲-۱-۸-۵-نظریه عصبی ـ زیستی
در نظریه عصبی ـ زیستی، رابطه بین هوش و ویژگیهای نظام عصبی مانند فیزیولوژی عصبی، فرآیندهای برق شیمیایی، اندازه و مشخصات مغز مورد بررسی قرار می‌گیرد. ساده‌ترین روش رابطه بین اندازه مغز و هوشبهر است که همبستگی قابل ملاحظه‌ای در این زمینه به دست نیامده است و تلاش دانشمندان برای تعیین ناحیه‌ای از مغز که به هوش مربوط باشد چندان موفق نبوده است. و این فرضیه رایج که فرآیندهای عالی ذهنی در منطقه‌ی جلوی پیشانی کرتکس مغز انجام می‌گیرد تأیید نشده است (شریفی، ۸۲، صص ۲۲-۲۱).
هالستید^[۳۶] نظریه هوش زیستی را مطرح کرده است. به نظر وی تعدادی از کارکردهای هوش به نظام عصبی مربوطند و به طور نسبی از تأثیر عامل فرهنگی مستقل هستند، آنها پایه زیستی دارند و در همه افراد صرفنظر از عوامل فرهنگی به کارکردهای مغز مربوطند. نمونه‌ای از این کارکردهای هوش، توانایی انتزاع است یعنی اینکه فرد بتواند شباهتها و تفاوتهای بین اشیاء را درک و آنها را دسته بندی کند. یکی از نظریه‌هایی که به عنوان یک نظریه زیستی ـ عصبی شناخته شده است نظریه کتل در مورد هوش است، که به اختصار توضیح داده خواهد شد.
۲-۱-۸-۶-هوش سیال و متبلور کتل
تقریباً همزمان با گیلفورد، کتل نظریه وجود انواع مختلف هوش را رد کرد و نظریه خود را که دارای دو هوش بود ارائه داد که این دو هوش عبارت بودند از: هوش سیال و هوش متبلور
هوش سیال: یعنی توانایی یا استعداد کسب شناختهای تازه و حل مسائل تازه. هوش متبلور، یعنی تراکم شناختها در طول زندگی. تحقیقات نشان می‌دهد که هوش متبلور با افزایش سن بیشتر می‌شود، در حالی که هوش سیال، پس از ۴۰ سالگی، سیر نزولی طی می‌کند (گنجی، ۸۶، ص ۷۶).
از نظر کتل هوش سیال بیشتر جنبه زیست شناختی و ژنتیکی دارد و لذا بیشتر غیرکلامی ووابسته به فرهنگ است. این هوش در تکالیفی که مستلزم انطباق با موقعیت‌های جدید است نقش اساسی دارد. هوش متبلور محصول هوش سیال است و شدیداً تحت تأثیر فرهنگ، تجربه شخصی و آموزش است و عمدتاً جنبه کلامی دارد (سیف، ۸۵، ص ۵۸۳).
تاکنون هیچ بخش یا قسمتی از نظام عصبی یافت نشده است که به طور مستقیم باهوش رابطه داشته باشد. تحقیقاتی که توسط هب انجام گرفت و باعث تعجب زیاد وی گشت
این بود که وی مشاهده کرد پس از برداشتن مقدار قابل ملاحظه‌ای از بافت قطعه پیشانی مغز، هیچ نوع کاستی در هوش بیماران دیده نشد و حتی در بعضی از موارد مقداری افزایش در هوش این افراد نیز مشاهده می‌شد (هرگنان و السون، ۸۶، ص ۴۳۵).
۲-۱-۸-۷-نظریه رشدی هوش
پیاژه برخلاف نظریه روانسنجی که به نمره‌های آزمون و داده‌های کمی توجه دارند به کیفیت پاسخهای آزمودنی و دلایلی که این پاسخها بر آن استوار است توجه دارد (شریفی، ۸۱، ص ۲۴). او به پویایی هوش و تغییر آن در جریان رشد فرد معتقد است (لطف آبادی، ۸۶، ص ۸۵). تغییر هوش یک فرایند فعال فرض شده که متضمن سازگاری پیشرونده با محیط از طریق تعامل بین جذب و انطباق است (سیف، ۸۵، ص ۵۸۳). بنابراین پیاژه اساس نظریه پردازانی را که معتقد به اندازه‌گیری هوش به وسیله نمره دادن به تعداد سوالات صحیح در آزمون هوش و اندازه‌گیری کمی آن بودند، بر هم زد و تغییرات کیفی را پیشنهاد کرد. او همچنین عقیده دارد که ما تا زمانی که چگونگی تحول هوش را ندانیم هرگز نمی‌توانیم به ماهیت هوش پی ببریم (کدیور، ۸۵، ص ۵۰). می‌توان گفت که هوش در نظریه پیاژه فرایند سازگاری با محیط است.
۲-۱-۸-۸-نظریه شناختی و پردازش اطلاعات
در نظریه‌های پردازش اطلاعات بهترین راه را برای تبیین هوش بررسی روش ذخیره اطلاعات در حافظه و استفاده از آنها در حل تکالیف هوشی می‌داند. و به فرآیندهایی که اساس فعالیتهای هوشی هستند توجه دارند و تمایلی به بررسی اجزای هوش و ساختار آن ندارند. از نظریه‌های پردازش اطلاعات به ترتیب ابتدا نظریه سه وجهی اشترنبرگ و سپس نظریه هشت گانه‌ی گاردنر را به اختصار توضیح می‌دهیم. در نظریه اشترنبرگ هوش یک صفت کلی واحد نیست بلکه تابعی از بافت فرهنگی، تجارب قبلی و فرآیندهای شناختی (سیف، ۸۵، ص ۵۸۶).
به نظر اشترنبرگ «هوش از یک دسته مهارتهای تفکر و یادگیری که در حل مسایل تحصیلی و مسایل روزانه به کار می‌رود تشکیل شده است (همان، ص ۵۸۴).نظریه هوش اشترنبرگ از سه بخش درست شده است که با یکدیگر در ارتباطند:
الف) بافت محیطی، بر کنترل فرد روی محیط زندگی‌اش تاکید می‌کند که به سه صورت ممکن است انجام بگیرد.
۱ـ انطباق محیط با رفتار
۲ـ انطباق رفتار با محیط
۳ـ انتخاب محیط متناسب با رفتار
ب) تجربه‌های قبلی، که می‌تواند شامل؛
۱ـ برخورد موثر با موقعیت‌های جدید که بینش نامیده می‌شود.
۲ـ برخورد مؤثر و سریع با موقعیت‌های آشنا که خودکاری نامیده می‌شود.
ج) فرآیندهای شناختی: علاوه بر بافت یا موقعیتی که رفتار در آن رخ می‌دهد و چگونگی تأثیر تجربه بر رفتار باید نحوه تفکر فرد در مورد یک تکلیف یا به عبارتی به چگونگی پردازش آن به طور ذهنی نیز باید توجه کنیم. فرآیندهای شناختی شامل موارد زیر است:
۱ـ تفسیر موقعیت جدید برای سازگار شدن آسانتر با آنها

شکل(۳-۱۴): پاسخ سیستم NLARX در مقایسه با پاسخ واقعی داده های شناسایی
حال پاسخ سیستم را به داده‌های نامشخصی که برای تعیین میزان صحت سیستم به کار برده می‌شوند، به دست آورده و با پاسخ واقعی سیستم مقایسه می‌نماییم. در شکل (۳-۱۵) این مقایسه به نمایش در آمده است.

مقدار معیار مقایسه خطا RMSE در این روش برای پاسخ داده های مورد استفاده شناسایی ۰.۱۳۷۱ و برای پاسخ داده های سیستم، جهت تشخیص صحت عملکرد، برابر با ۰.۱۹۷۰ می‌باشد.
شکل(۳-۱۵): پاسخ سیستم NLARX در مقایسه با پاسخ واقعی داده های جهت تشخیص صحت عملکرد
هرچند پاسخ سیستم به داده های شناسایی، مناسب‌تر از روش های قبلی بود ولی پاسخ به داده های صحت عملکرد، چندان مناسب نبوده و خواسته های ما را برآورده ننمود.
۳-۸- پیاده سازی روش شناسایی NLHW
در این روش شناسایی، مهم ترین قدم‌، تعیین ماتریس درجه‌ی چند جمله‌ای های بلوک خطی و انتخاب تابع غیر‌خطی بلوک های ورودی و خروجی می‌باشد. برای شناسایی سیستم با این روش در نرم افزار متلب، برای هر دو بلوک ورودی و خروجی، از تابع غیر خطی ویونت استفاده نموده‌ایم. ماتریس‌های درجه، برای شناسایی سیستم با این روش را به صورت زیر انتخاب نموده‌ایم.

که این ماتریس‌ها به ترتیب:  تعداد صفر ها به علاوه یک و  تعداد قطب های چند‌جمله‌ای‌های مورد استفاده در بلوک خطی و  تاخیر در ورودی می‌باشد.
برنامه متلب را با توجه به آن‌چه که توضیح داده شد تنظیم نموده و سیستم را برای داده‌های موجود، شناسایی می‌نماییم. پاسخ سیستم به داده های مورد استفاده قرار گرفته برای شناسایی، در مقایسه با پاسخ واقعی سیستم، در شکل (۳-۱۶) به نمایش در آمده است.
سپس پاسخ سیستم به داده‌های نامشخصی که برای تعیین میزان صحت سیستم به کار برده‌ می‌شوند را به دست آورده و با پاسخ واقعی سیستم مقایسه می‌نماییم. در شکل (۳-۱۷) این مقایسه به نمایش در آمده است.
شکل(۳-۱۶): پاسخ سیستم NLHW در مقایسه با پاسخ واقعی داده های شناسایی
مقدار معیار مقایسه خطا RMSE در این روش برای پاسخ داده های مورد استفاده شناسایی ۰.۰۶۶۶ و برای پاسخ داده های سیستم، جهت تشخیص صحت عملکرد، برابر با ۰.۲۲۷۷ می باشد.
در این روش نیز پاسخ سیستم به داده های شناسایی، مناسب‌تر از روش‌های قبلی بود، ولی پاسخ به داده‌های صحت عملکرد، چندان مناسب نبوده و خواسته‌های ما را برآورده ننمود.
شکل(۳-۱۷): پاسخ سیستم NLHW در مقایسه با پاسخ واقعی داده های جهت تشخیص صحت عملکرد
۳-۹- پیاده سازی شناسایی به روش شبکه های عصبی
برای پیاده سازی شناسایی به روش شبکه های عصبی، از جعبه‌افزار شناسایی با روش شبکه های عصبی در برنامه متلب، که به صورت جداگانه در اختیار کاربران این نرم افزار قرار گرفته، استفاده خواهیم نمود. در این قسمت، شناسایی را ابتدا به روش NNARX، در حالی که سیستم به صورت یک سیستم چند ورودی - چند خروجی می‌باشد، پیاده سازی می‌نماییم. سپس سیستم را به صورت دو سیستم جداگانه چند ورودی- تک خروجی در نظر می‌گیریم و عمل شناسایی را انجام می‌دهیم. استفاده از روش مطرح شده برای شناسایی سیستم های چند ورودی- چند خروجی یک روش متداول می‌باشد که در این بخش و در بخش شناسایی به روش عصبی- فازی، مورد استفاده قرار خواهد گرفت. برای شناسایی با در نظر گرفتن سیستم چند ورودی- چند خروجی، یک شبکه دولایه‌ در اختیار داریم. لایه اول دارای ۷ واحد پنهان، که یک واحد آن خطی و سایر واحد‌های آن تابع تانژانت- هیپربولیک می‌باشد و لایه خروجی از دو واحد خطی تشکیل یافته است.
شبکه را با داده ها و اطلاعات موجود، آموزش داده، و پاسخ سیستم به داده‌های آموزش داده شده را در مقایسه با پاسخ واقعی سیستم، به صورتی که در شکل(۳-۱۸) آمده است، خواهیم داشت.
شکل(۳-۱۸): پاسخ سیستم شبکه عصبی به صورت چندورودی- چند خروجی در مقایسه با پاسخ واقعی داده های شناسایی
شکل(۳-۱۹): پاسخ سیستم شبکه عصبی به صورت چند‌‌ ورودی- چند خروجی در مقایسه با پاسخ واقعی داده های جهت تشخیص صحت عملکرد
پاسخ شبکه آموزش داده شده را به داده‌های نامشخصی که برای تعیین میزان صحت سیستم به ‌کار برده می‌شوند، به دست آورده و با پاسخ واقعی مقایسه می‌نماییم. در شکل (۳-۱۹) این مقایسه به نمایش در آمده است. مقدار معیار مقایسه خطا RMSE در این روش برای پاسخ داده های مورد استفاده شناسایی ۰.۰۳۶۹ و برای پاسخ داده های سیستم، جهت تشخیص صحت عملکرد، برابر با ۰.۰۳۹۱ می‌باشد.
با توجه به مقایسه نتایج و مقدار معیار مقایسه خطا در پاسخ شبکه، پیشرفت قابل ملاحظه ای در صحت عملکرد سیستم شناسایی شده، مشاهده می‌شود و سیستم نسبت به سایر روش‌های بررسی شده، پاسخ مناسب‌تری را به نمایش گذارده است.
حال سیستم را به دو سیستم چند ورودی‌– تک خروجی تبدیل نموده و برای سیستم کل، دو شبکه برای هر خروجی در نظر می‌گیریم. برای شناسایی با در نظر گرفتن سیستم چند ورودی- تک خروجی، دو شبکه عصبی دولایه در نظر می‌گیریم، هریک از شبکه ها دارای ۳ واحد پنهان درلایه اول می باشند، که یک واحد آن‌ ها خطی و دو واحد دیگر‌شان تابع تانژانت- هیپربولیک می‌باشد، لایه خروجی نیز از یک واحد خطی تشکیل یافته است. شبکه ها را با داده ها و اطلاعات موجود، آموزش داده و پاسخ سیستم به داده های آموزش داده شده را، در مقایسه با پاسخ واقعی سیستم به صورتی که در شکل(۳-۲۰) آمده است، خواهیم داشت.
شکل(۳-۲۰): پاسخ سیستم شبکه عصبی به صورت چندورودی- تک خروجی در مقایسه با پاسخ واقعی داده های شناسایی
پاسخ شبکه های آموزش داده شده به داده های نامشخصی که برای تعیین میزان صحت سیستم به کار برده می‌شوند، را به دست آورده و با پاسخ واقعی سیستم مقایسه می‌نماییم. در شکل (۳-۲۱) این مقایسه به نمایش در آمده است.
شکل(۳-۲۱): پاسخ سیستم شبکه عصبی به صورت چند ورودی- تک خروجی در مقایسه با پاسخ واقعی داده های جهت تشخیص صحت عملکرد
مقدار معیار مقایسه خطا RMSE در این روش، برای پاسخ داده های مورد استفاده شناسایی، ۰.۰۱۱۹ و برای پاسخ داده های سیستم جهت تشخیص صحت عملکرد، برابر با ۰.۰۱۱۲ می‌باشد. با در نظر گرفتن سیستم، به صورت دو سیستم چند ورودی- تک خروجی، پاسخی مناسب‌تر و به مراتب نزدیک‌تر به سیستم واقعی به دست آوردیم که نتایج شبیه سازی گواه بر این مطلب می‌باشد.
۳-۱۰- پیاده سازی شناسایی به روش عصبی- فازی
در شناسایی به روش عصبی- فازی، ساختاری که برای شناسایی سیستم های چند ورودی- چند ‌خروجی استفاده می‌نماییم، به صورت چندین شبکه به تعداد خروجی های سیستم و به صورت شبکه های چند ورودی – تک خروجی می‌باشند. در جعبه افزار متلب و در قسمت فازی، برنامه های مربوط به دسته بندی به روش تفریقی، و همچنین ایجاد یک ساختار فازی، و آموزش ساختار برای داده‌های ورودی– خروجی، قرار داده شده است. ما از برنامه های موجود در جعبه افزار متلب برای شناسایی سیستم دی بوتانایزر استفاده می‌نماییم.
در پیکربندی برنامه، از روش فازی سوگنو و برای دسته بندی، از روش تفریقی استفاده می‌نماییم.
در این روش شعاع همسایگی برای ایجاد و آموزش شبکه را، ۰.۱۵ در نظر می‌گیریم. ما ۴ متغیر ورودی و ۱ متغیر خروجی، برای هر مرحله شناسایی به روش چند ورودی – تک خروجی در نظر می‌گیریم و در تنظیمات روش تفریقی، قادر به انتخاب شعاع متفاوت برای هر متغیر می‌باشیم. بر اساس نحوه پراکندگی اطلاعات، و به این دلیل که داده‌های مورد استفاده دارای پیچیدگی زیادی می‌باشند، و نیز اینکه ما دیدی نسبت به دسته ها برای تقسیم بندی داده‌ها نداریم، شعاع همسایگی را به طور یکسان برای تمام متغیرها انتخاب کرده و شناسایی را انجام می‌دهیم. از میان توابع مورد استفاده، از تابع پرکاربرد گوسی برای توابع عضویت استفاده می‌نماییم. با این تنظیمات، سیستم فازی برای خروجی ۱ و ۲ را به ترتیب زیر داریم:
خروجی ۱: شعاع تاثیر همسایگی ۰.۱۵ ،تعداد قوانین اگر- آنگاه تولید شده ۱۱۵
نمودار تابع عضویت برای ورودی های سیستم و همچنین ساختار شبکه عصبی– فازی در شکل (۳-۲۲) به نمایش در آمده است.
شکل(۳-۲۲) :نمودار توابع عضویت و ساختار شبکه برای خروجی ۱
خروجی ۲: شعاع تاثیر همسایگی ۰.۱۵ ،تعداد قوانین اگر- آنگاه تولید شده ۱۸۲
نمودار تابع عضویت برای ورودی های سیستم و همچنین ساختار شبکه عصبی– فازی در شکل (۳-۲۳) به نمایش در آمده است.
با آموزش شبکه با توجه به دسته بندی انجام پذیرفته و شبکه ایجاد شده، سیستم را شناسایی می‌نماییم. پاسخ سیستم به داده های آموزش شبکه، در مقایسه با پاسخ واقعی سیستم، در شکل (۳-۲۴) به نمایش در آمده است.
شکل(۳-۲۳): نمودار توابع عضویت و ساختار شبکه برای خروجی ۲
پاسخ شبکه های آموزش داده شده به داده های نامشخصی که برای تعیین میزان صحت سیستم استفاده می‌شوند را به دست آورده و با پاسخ واقعی سیستم مقایسه می‌نماییم. در شکل (۳-۲۵) این مقایسه به نمایش در آمده است.
مقدار معیار مقایسه خطا RMSE در این روش برای پاسخ داده های مورد استفاده شناسایی ۰.۰۶۵۶و برای پاسخ داده های سیستم، جهت تشخیص صحت عملکرد، برابر با ۰.۰۴۳۹می‌باشد.
شکل(۳-۲۴): پاسخ سیستم شبکه فازی- عصبی در مقایسه با پاسخ واقعی داده های شناسایی
شکل(۳-۲۵): پاسخ سیستم فازی- عصبی در مقایسه با پاسخ واقعی داده های جهت تشخیص صحت عملکرد
۳-۱۱- جمع بندی
در این فصل سیستم برج دی بوتانایزر با بهره گرفتن از روش های مطالعه شده در فصل۲، مورد شناسایی قرار گرفت و پاسخ هر سیستم نیز در مقایسه با پاسخ واقعی سیستم نشان داده شد. حال می‌توان با بهره گرفتن از معیار سنجش خطا در مورد نحوه عملکرد سیستم های شناسایی شده، اظهار نظر نمود.
روش فازی- عصبی بسط یافته
۴-۱-مقدمه ‌
در فصل ۲ ، نحوه شناسایی به روش فازی- عصبی را مورد بحث قرار دادیم. به روشی که در فصل ۲ مورد بررسی قرار گرفت، روش فازی نوع-^۱۱ گفته می‌شود. دراین فصل سعی می‌کنیم روش شناسایی متداول را با بهره گرفتن از تکنیک‌های جدید، بهبود داده و نتایج بهتری نسبت به روش فازی- عصبی بررسی شده در فصل ۲ به دست آوریم. در این فصل ابتدا به معرفی سیستم های فازی ‌نوع-^۲۲ می‌پردازیم، سپس با تلفیقی از این نوع روش با روش دسته بندی کاهشی، نوع جدید و بهبود یافته‌ای از دسته بندی کاهشی با روش فازی‌ نوع -۲ را معرفی خواهیم نمود و پس از آن، با معرفی الگوریتمی جهت تعیین شعاع همسایگی در روش شناسایی فازی- عصبی، به شناسایی سیستم برج دی بوتانایزر خواهیم پرداخت.
۴-۲- سیستم های فازی نوع-۲
یک سیستم فازی نوع۲ ، مانند سیستم فازی نوع۱ ، با یک سری قوانین اگر- آنگاه توصیف می‌شود، با این تفاوت که مجموعه های فازی نوع ۲ در توابع عضویتشان از یک بازه (که می تواند خود یک مجموعه فازی باشد) به جای یک عدد برای تعریف درجه عضویت استفاده می‌کنند، که این بازه، جای پای عدم قطعیت، FOU³ نامیده می‌شود، این FOU، بین دو تابع عضویت فازی نوع ۱ محصور شده است، که مرز پایین این بازه، LMF⁴ و مرز بالای این بازه، UMF⁵ نامیده می‌شود. شکل (۱-۴) یک تابع عضویت فازی نوع ۲ را نشان می‌دهد]۶۳-۶۲[.
مجموعه فازی نوع-۲،  طبق رابطه ۴.۱ می‌باشد، که درآن X مجموعه مرجع و x متغیر اولیه یا متغیر اصلی و  تابع عضویت ثانویه و  تابع عضویت اولیه می‌باشد.
(۴.۱
بازه جای پای عدم قطعیت FOU برای ،  در رابطه ۴.۲ نشان داده شده است که مرز پایین این بازه LMF به صورت  و مرز بالای این بازه UMF به صورت  می‌باشد، که
——————————————————————–۱- Type-1-Fuzzy System 2- Type-2-Fuzzy System 3- Footprint of Uncertainty4- Lower Membership function 5- Uper Membership function
هرکدام یک تابع عضویت مجموعه فازی نوع -۱ می‌باشند.
(۴.۲
۴-۳- دسته بندی به روش کاهشی ، فازی نوع -۲
روش دسته بندی کاهشی مورد استفاده برای دسته بندی داده های سیستم، جهت تولید قوانین اگر-آنگاه، که در فصل ۲ مورد بررسی قرار گرفت. اکنون می‌خواهیم با اعمال تغییرات و استفاده از مجموعه فازی نوع -۲ در این روش نحوه جدیدی از نوع دسته بندی کاهشی را مورد بحث قرار دهیم.

شکاری کاشانی، زهرا. (۱۳۸۸). بررسی تاثیر روش تسلط آموزی بر میزان یادگیری شیمی دانش آموزان ضعیف پایه دوم دبیرستان و مقایسه آن با روش متداول آموزشی در شهرستان کرج. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش شیمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران.
مرادی، سیما. (۱۳۹۲). بررسی اثر بخشی روش تدریس درحد تسلط بر پیشرفت تحصیلی، خودپنداره و انگیزش پیشرفت دانش آموزان پایه ششم شهر بندرعباس. پایان نامه کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه هرمزگان.
پیشینه خارجی

تحقیقات انجام شده در خارج کشور

تحقیقات انجام شده نشان داده اند که یادگیری مشارکتی موجب تقویت حس همکاری، افزایش شوق به یادگیری و احساس مسئولیت فردی و گروهی، پرورش روحیه انتقادگری و انتقادپذیری، تقویت قدرت گوش دادن، بهبود روابط عاطفی، افزایش اعتماد، احترام متقابل، تقویت حس وظیفه شناسی، رشد مهارت های کلامی، کاهش اضطراب، تقویت مهارت های خود رهبری و کاهش وابستگی دانش آموزان به معلم گردیده (الیزابت کوهن،۱۹۹۵؛هانگ،۲۰۰۱؛فارل،۱۹۹۹؛رونالد،۱۹۹۷). و در نتیجه زمینه های مناسبی را برای رشد مهارت های اجتماعی دانش آموزان فراهم سازد. زیرا هر یک از این اثرات در واقع نوعی مهارت اجتماعی است که حاصل اجرای روش یادگیری مشارکتی است.

در زمینه ترکیب اعضای گروه از نظر ویژگی مانند نژاد، زبان، فرهنگ، روابط عاطفی، میزان توافق شاگردان با یکدیگر و پیشرفت تحصیلی دیدگاه های مختلفی مطرح شده است که بیشتر دیدگاه ها بر ناهمگونی اعضای گروه مشارکتی تاکید کرده اند. تحقیقات کاگان حاکی از این بود که مطلوب ترین اندازه گروهی ۴ نفر است(کاگان،۱۹۹۸).
نظرگاه های ارائه شده و تحقیقات انجام شده نشان داده اند که یادگیری مشارکتی موجب تقویت حس همکاری، افزایش شو به یادگیری و احساس مسئولیت فردی و گروهی، پرورش روحیه انتقادگری و انتقادپذیری، تقویت قدرت گوش دادن، بهبود روابط عاطفی، افزایش اعتماد، احترام متقابل، تقویت حس وظیفه شناسی، رشد مهارت های کلامی، کاهش اضطراب، تقویت مهارت های خود رهبری و کاهش وابستگی دانش آموزان به معلم گردیده(الیزابت کوهن،۱۹۹۵؛ هانگ،۲۰۰۱؛ فارل،۱۹۹۹؛ رونالد، ۱۹۹۷). و در نتیجه زمینه های مناسبی را برای رشد مهارت های اجتماعی دانش آموزان فراهم سازد. زیرا هر یک از این اثرات در واقع نوعی مهارت اجتماعی است که حاصل اجرای روش یادگیری مشارکتی است.
در زمینه ترکیب اعضای گروه از نظر ویژگی مانند نژاد، زبان، فرهنگ، روابط عاطفی، میزان توافق شاگردان با یکدیگر و پیشرفت تحصیلی دیدگاه های مختلفی مطرح شده است که بیشتر دیدگاه ها بر ناهمگونی اعضای گروه مشارکتی تاکید کرده اند. تحقیقات کاگان حاکی از این بود که مطلوب ترین اندازه گروهی ۴ نفر است(کاگان،۱۹۹۸).
زیسک(۱۹۹۸) در پژوهشی در مورد تاثیر یادگیری مشارکتی بر روی خودپنداره تحصیلی و پیشرفت تحصیلی درس شیمی دانش آموزان دبیرستانی، نتیجه گرفت که یادگیری مشارکتی تاثیر مثبتی روی مفهوم خود تحصیلی در درس شیمی دانش آموزان دبیرستانی دارد(به نقل میرزاخانی،۱۳۸۴).
یادگیری مشارکتی یکی از قابل توجه ترین و حاصلخیزترین حوزه تئوری، تحقیق و عمل در آموزش و پرورش می باشد. یادگیری مشارکتی زمانی که به دانش آموزان با یکدیگر جهت رسیدن به اهداف مشترک کار می کنند به وجود می آید(جانسون و جانسون، ۱۹۹۹). استفاده گسترده از یادگیری مشارکتی به طور واضح مبتنی بر چند عامل است سه مورد از مهمترین عوامل این است که یادگیری مشارکتی به طور مستقیم مبتنی بر تئوری است، به وسیله تحقیقات تایید شده است. و با روش های روشنی به صورت عملیاتی در آمده است که معلمان بتوانند از آنها استفاده نمایند(جانسون و جانسون و ماری استام ۲۰۰۰، ترجمه قلتاش، ۱۳۸۳).
تحقیقات انجام شده در دانشگاه هاروارد نشان می دهد که گروه های یادگیری زمانی موثرند که هریک از اعضای وظایف خود را قبل از ورود به کلاس درس انجام داده باشند واین امر به مسئولیت پذیری اعضای گروه وابسته است(گاردنر و جولر،۲۰۰۰).
جمع بندی
جانسون و همکاران در مقاله ای تحت عنوان روش های یادگیری مشارکتی بر این نکته تاکید می ورزند که یادگیری مشارکتی به روش خاصی محدود نمی شود، بلکه مجموعه وسیعی از روشها را شامل می گردد که از طریق آنها هر معلمی می تواند متناسب با شرایط، موقعیت و فلسفه خود شکلی از آن را مورد استفاده قرار دهد. به نظر آنها پشتوانه نظری، تجربی و اجرایی، یادگیری مشارکتی را در حال حاضر به الگویی قدرتمند تبدیل کرده است(جانسون و همکاران،۲۰۰۰)
جانسون و همکاران(۲۰۰۰) خاطر نشان ساخته اند که یکی از مسائلی که هموراه مورد توجه پژوهشگران بوده است، اینکه کدام یک از روش های یادگیری مشارکتی اثربخشی بیشتری داشته و یا اینکه کدام یک از روش بیشتر از سایر روش ها مورد استفاده قرار گرفته است. در جمع بندی اشاره نموده اند که یکی از روش هایی از دهه ۱۹۸۰ تاکنون مورد توجه اکثر محققان و مربیان تربیتی بوده روش جیگ ساو می باشد. که متاسفانه در ایران شواهد پژوهشی از کاربرد روش تدریس جیگ ساو تا آنجایی که محقق حاضر جستجو کرده یافته نشد و بر این اساس پژوهش حاضر می تواند بابی تازه از پژوهش را در عرصه یادگیری مشارکتی در حوزه مورد پژوهش باز نماید.
فصل سوم
روش تحقیق
۲-۳- مقدمه