وبلاگ

برای ازدیاد این گیاه ۴ راه وجود دارد :

۱- جابجایی پا جوش ها : معمولی ترین و سریع ترین راه تکثیر آن استفاده از پا جوش است که رشد سریع تری نیز خواهد داشت . با پا جوش را در اوایل یا در اواخر پاییز بر حسب اقلیم های مختلف می توان کاشت . علاوه بر پا جوش ها که از کنار درخت می روید درخت عناب در جستجوی آب شبکه وار ریشه های زیادی می دواند و از ریشه های سطحی جوانه هایی می روید و از زمین بیرون می آیند در سال اول به شکل ترکه ای راست و صاف خود نمایی می کند سال دوم در پایان فصل پاییز که درخت نمو نسبی کرده است با بریدن ریشه درخت مادر نهال را با ریشه از زمین بیرون می آورند و در جای دیگر در گودال هایی که قبلا آماده شده است می نشانند خاک محل کشت اگر هوموس دار باشد درخت رشد بیشتری خواهد کرد در هر سال ، یک درخت بزرگ ( درخت مادر ) دهها پا جوش قابل جابجایی دارد .(آزادبخت،۱۳۷۸).
۲- قلمه زدن : درخت عناب را می توان در نیمه دوم اسفند ماه قلمه گرفت قلمه ها باید از شاخه های جوان یک ساله باشد . زمینی را که برای خزانه کاری بر می گزینند ، شخم عمیق در خاک فرو رفته باشد. فاصله هر قلمه از ۱۵ سانتی متر سر قلمه از لبه پشته بیرون و ۲۵ سانتی متر که به طور اریب بریده شده است در کنار پشته ها در زمین فرو می برند به طوری که فقط ۵ خواهد بود. پس از کشت قلمه ها ، جوی ها را پر از آب می کنند و زمین قلمه کاری شده باید همیشه مرطوب باشد و مرتب وجین نشود. در روش دیگر پس از برگریزان پاییزی و آغاز فصل سرما ، قلمه ها را آماده می کنند و در جعبه هایی پر از خاک اره و یا پاکتهایی پلاستیکی که باریک و بلند است و برای همین منظور تهیه کردهاند ، حلقه ها را در خاک اره می نشانند و در گلخانه یا جای گرم و مرطوبی می گذارند. قلمه ها تا وقتی جوانه نزده اند ، نیاز به آفتاب ندارد ولی به محض جوانه زدن باید در همان هوا در معرض نور خورشید قرار گیرد تا بتوان به رشد خود به طور طبیعی ادامه دهد قلمه ها در خاک اره مرطوب ریشه می دوانند ونیز قلمه نهایی مستقل خواهد بود ، جدا کردن قلمه ها در خاک اره کاری بسیار آسان است و ریشه ها سالم می مانند سپس از بر طرف شدن خطر سرما ، یعنی حدود اردیبهشت ماه آنها را از گلخانه بیرون می آورند و به زمین محل کشت انتقال می دهند . قلمه زدن در پاییز یک سال نهال را جلو می اندازد و زودتر درخت به بار خواهد نشست . (آزادبخت،۱۳۷۸).
۳- خوابانیدن : شاخه های دو سایه ای را که از بخش پایینی تنه درخت مادر روییده است ، می توان خوابانید. این کار در فصل پاییز و اواخر زمستان انجام می شود . برای خوابانیدن شاخه در خاک به این ترتیب باید اقدام کرد : آن بخش از شاخه که در زیر خاک قرار می گیرد و به وسیله کارد تیزی قبلا پوست نیمی از شاخه به ازای ۵ سانتی متر بریده و برداشته می شود. سپس نزدیک شاخه را گود می کنند و آنرا به آرامی می خوابانند و گود را پر از خاک می کنند . سر شاخه را که از خاک بیرون می ماند به یک تیم می بندند تا راست بایستد. از همان محلی که پوست برداری شده است در طول بهار و تابستان ریشه های نابجا می روید و اسفند سال اینده آنرا از درخت مادر می برند و با ریشه به محل اصلی انتقال می دهند.
۴-کشت بذر عناب : اگر به دلیل بررسی های ژنتیکی برای تعیین انواع جدید و نه به قصد تولید زراعی نظر به کاشت هسته میوه آن باشد بهتر است قشر سخت خارجی هسته را به طوری که آسیبی به مغز آن نرسد شکسته و مغز آن را بکارند معمولا تخم دو سال بعد از کاشت جوانه می زند. برای کشت بذر عناب ، دانه های عناب را گردآوری کرده ، سیلو می کنند، سپس در بهار می کارند . هسته های عناب رسیده هر کدام می تواند نهالی تولید کنند. روش کاشت بر این صورت است که در نیمه اسفند ماه هسته ها را در طرفی پر از آب می ریزند و در جای گرمی می گذارند. پس از چند روز که خیس خورد آنها را در زمینی که بیشتر آماده شده است می کارند، همه روزه روی آن را آب می پاشند. بذرها در نیمه دوم فروردین ماه می رویند. نهالهای دو ساله را پس از برگ ریزان از خزانه به زمین اصلی منتقل می کنند. ولی بهترین راه زیاد کردن درخت عناب همان جابجایی پا جوش های ریشه دار است زیرا مطمئن تر خواهد بود. درخت عناب را معمولا پیوند نمی زنند زیرا نوع مرغوب تری ندارد ولی در صورت پیوند زدن زودتر به بار می نشیند. (امید بیگی ودقیقی ،۱۳۷۹).
۱-۱۲-۱فواصل کاشت :
فاصله درخت عناب از یکدیگر بسته بر این که درخت به چه منظوری کاشته می شود فرق می کند ،اگر هدف به دست آوردن میوه باشد و باید نهال ها ۴ تا ۵ متر از یکدیگر نشانده شوند ، ولی اگر برای تهیه چوب مبادرت به درخت کار می کنند، حدود نیم متر تا ۶۰ سانتی متر فاصله کفایت می کند چون رشد درخت عناب کند است در فواصل درخت عناب می توان درختان میوه سریع الرشد و با عمر کوتاه کاشت تا در چند سال اول که هنوز عناب به سن بهره برداری نرسیده از میوه های آن درختان استفاده نمود. بدیهی است در این قبیل موارد باید درختانی انتخاب نمود که از نظر مراقبتهای زراعی با عناب تعارض نداشته باشد و موجب اختلال در رشد و نمو عنابها نشود.چون درخت عناب تقریبا از آخرین درختهایی است که شکوفه و برگ می دهد (در خردادو تیر ) بنابراین در مناطق سرد از خطر سرما زدگی مصون است.درخت عناب معمولا در سنین ۱۵ تا ۲۰ سالگی به حداکثر بار دهی می رسد. (زرگری ،۱۳۷۱).
۱-۱۲-۲کود مورد نیاز :
در کشت سنتی درخت عناب ، عناب را کود نمی دهند . ولی برای برداشت محصول بیشتر باید کود داده شود. بهترین کود همان کودهای یکساله حیوانی می باشد که در پاییز روی زمین می پاشند سپس فاصله بین درخت عناب را شخم می زنند تا کودها با خاک مخلوط شود. در حدود اردیبهشت ماه کمی کود خاک اره نیز مفید است پس از کود پاشی آبیاری مفصلیرا می طلبد. (امید بیگی ۱۳۷۶).
۱-۱۳آفت های درخت عناب :
آفت مهم درخت عناب فقط مگس عناب نام برده شده است که ، نام علمی آن Tephrit idea از خانواده Carpomya Vensuniana می باشند. حشره کامل مگس کوچکی است که روی میوه عناب تخم ریزی می کند . لارو پس از بیرون آمدن از تخم از گوشت میوه تغذیه می کند شفیره این حشره در فصل زمستان در خاک باقی می ماند به همین علت برای مبارزه با آن یخ آب زمستانی و سم پاشی سفارش شده است (زرگری ، ۱۳۷۱).
۱-۱۴پرورش درخت عناب برای تولید چوب :
بعضی درختان عناب که تا ۸ متر قد می کشند برای بدست آوردن چوب قشنگی که دارند پرورش میدهند. این درختان را معمولا در دره ها ، نزدیک به هم می نشانند. نزدیکی درختان به یکدیگر موجب می شود که به جای شاخ و برگ فراوان و میوه دهی ، فقط مانند درختان تبریزی قد بکشند . این درختان در چنین وضعی دارای تنه ای صاف ، راست و بدون گره خواهند بود در نتیجه چوب مرغوبی حاصل می شود. چوب درخت عناب پس از برش ، سرخ رنگ و خال دار ، مایل به زرد و رگه دار می باشد ، چون بسیار محکم و زیباست ، برای ساختن اشیا زینتی مانند مجسمه ، عصا و تسبیح به کار می رود و در منبت کاریها و همچنین در ساختن میز و صندلی و درو پنجره از آن استفاده می شود. داخل تنه درخت بر خلاف گردو و چنار پوک نمی شود. در گذشته دسته چپق را از چوب عناب می ساختند که جنبه زینتی نیز داشت ، هم اکنون برای ساختن دسته پیپ از چوب عناب بهره گیری می شود. زیرا چوب درخت عناب بدون رنگ آمیزی فقط با اندود روغن جلد ، زیبایی لازم را داراست .
۱-۱۵پراکندگی جغرافیایی گیاه عناب در جهان :

نقشه ۱-۱ پراکندگی جغرافیایی گیاه عناب در جهان
عناب دارای مقاومت بالا به شوری و خشکی است و دماهای بسیار پایین (تا ۲۰- ) را تحمل می کند. این گیاه مقاوم به کم آبی بوده و در برخی از مناطق به صورت دیم می روید. در بهار دیرتر از سایر درختان رشد رویشی خود را شروع کرده و در پائیز نیز قبل از همه درختان خزان می کند، لذا از سرمای دیررس بهاره و زودرس پائیزه در امان می باشد. درخت عناب از نظر نیاز به نور، از درختان بسیار نورپسند به شمار می آید و بنابراین تراکم آن را به گونه ای درنظر می گیرند که درخت بیشترین مقدار نور را جذب کند. مناسب ترین خاک برای پرورش عناب، خاک های شنی لومی و عمیق است. (زارع زاده ،۱۳۸۳).
عناب گیاهی است که در مناطق گرمسیری در نزدیکی خط استوا و در جنوب اروپا در اسیا شامل هند ،ایران ،پاکستان و…. که از چند هزار سال قبل در این کشورها کشت میشده وبعد به کشورهای اطراف مدیترانه از جمله سوریه ،ایتالیا ، فرانسه ، اسپانیا سپس به کشورهای شمال آفریقا منتقل شده ( مختار و همکاران^[۱۸]،۲۰۰۴)در سال ۱۸۷۳ میلادی از جنوب فرانسه به امریکا منتقل شده وامروزه در ایالات مختلف امریکااغلب به صورت زینتی کشت می شود. دو گونه Zizyphus jujube و Ziziphus Mauritani درچندین کشور کشت می شود.عناب از گیاهان بومی فلات ایران است و به طور عمده در استان های خراسان ،گلستان ، مازندران ، فارس ،اصفهان ، یزد ، همدان ، قزوین و قم وجود دارد. در سال ۱۳۷۴ مقدار ۱۴۰ تن از میوه عناب به خارج از کشور صادر شده است. درخت عناب به حالت نیمه خودرو وپرورش یافته در نواحی شمالی ایران شامل نواحی : گرگان ، گیلان ، کاشمر ،زیرک آباد ، بلوچستان ، بندرعباس و کرمان در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری ، شیراز واطراف آن می روید. ودر سایر نقاط جهان در نواحی بومی کناره های اقیانوس ارام ، آمریکای جنوبی ،نواحی مدیترانه ودر افریقا به عمل می آید.در برخی مناطق ترکیه ، به دلیل گرده افشانی نادرست ، گونه های ژنتیکی این گونه ها وجود دارد .با این وجود ، کشت عناب در هیچ جای ترکیه رسما به ثبت نرسیده است. در مطالعه وپژوهش قبلی ۷ ژنوتیپ از منطقه دنیزلی در ترکیه که دارای میوه ها و محصولات خوبی هستند به خاطر شرایط مطلوبشان انتخاب شدند.(اسویت و همکاران^[۱۹]،۲۰۰۸ )با توجه به کشت گسترده عناب رویشگاه اصلی این درخت به درستی مشخص نیست اما تصور می شود خاستگاه طبیعی آن در آسیای جنوبی مابین لبنان ،شمال هندوستان ، شبه جزیره کره و جنوب و مرکز چین بوده باشد. (امیدبیگی و دقیقی ۱۳۷۹).
۱-۱۵-۱مشخصات مناطق پراکنش عناب در ایران :
۱-استان اصفهان : دراکثر نواحی این استان درخت عناب کم و بیش مشاهده شده، عمده ترین آن در کوهپایه ها بین نایین و اصفهان به صورت باغهای میوه همراه با درخت عناب به تعداد زیاد یا در حاشیه اراضی زراعی وجود دارد، این باغها از نظر میوه دهی وتولید نهال ، محل درآمد باغداران می باشد. در روستای پوده از توابع شهررضا درقسمت غربی استان اصفهان ، هم مقدار زیادی درخت عناب وجود دارد که از آنها مقدار زیادی میوه برداشت می شود. در روستای کچو مثقال از توابع اردستان در قسمت های شرقی استان نیز تعداد زیادی درخت عناب در حاشیه باغها ، زمینهای زراعی و کنار جاده و حیاط منازل مشاهده می گردد ضمن اینکه تک درختان عناب در شهرها و روستاهای اصفهان از جمله شهررضا ، کاشان ، نیاسر ، اردستان ، نطنز و نایین در حیاط منازل و باغها وجود دارد.
۲- استان خراسان : بیشترین سطح زیر کشت عناب ایران در شهرستان بیرجند می باشد. اکثر باغهای عناب در حومه این شهر واقع شده است که از طرف شرق تا مرز افغانستان نیز ادامه دارد. در این منطقه باغهای یک دست عناب مشاهده می گردد که در آمد غالب روستاییان به عناب بستگی دارد. نمونه هایی از درخت عناب در ناطق استان خراسان از جمله مشهد مقدس ، قائن ، بجنورد مشاهده شده است همچنین در این استان روستای عنابستان در بخش خوشاب از توابع شهرستان سبزوار با ارتفاع ۱۴۰۰ متر از سطح دریا با آب و هوای معتدل و خشک قرار دارد.
جدول ۱-۱ آمار سطح زیر کشت عناب در استان خراسان جنوبی