۲۵/۰=(P-1)P

با در دست داشتن حجم جامعه آماری و اعداد دیگر می‌توانیم حجم نمونه موردنظر خود را بدست بیاوریم:

حجم نمونه جامعه آماری (دختر و پسر) 
حجم نمونه آماری پسران 
حجم نمونه آماری دختران 
۱۷۸=n
پسران ۱۱۱=^۱n
دختران ۶۷=^۲n

۳-۳- روش نمونه گیری

چون جامعه آماری ما از پسران و دختران دانش‌آموز تشکیل شده است. روش نمونه گیری ما در این تحقیق می‌تواند به صورت نمونه گیری طبقه‌ای متناسب باشد یعنی ما جامعه آماری را به دو طبقه پسر و دختر تقسیم می‌کنیم و به تناسب هر کدام نمونه مورد نظر را انتخاب می‌کنیم و در مرحله دوم تعداد نمونه در هر طبقه را به صورت تصادفی ساده بر می‌گزینیم و پرسشنامه را به آنها داده تا پر نمایند و بعد به تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازیم.
«نمونه گیری طبقه‌ای^[۶۸] از متداولترین نمونه گیری احتمالی است که جامعه به طریقه‌های مختلف مانند مردان و زنان، سیاه و سفید و مانند اینها طبقه بندی می‌شود و نمونه‌های تصادفی از میان آنها انتخاب می‌گردد» (کرلینجر، ۱۳۷۷، ۲۰۵).

۳-۴- واحد و سطح مشاهده

در تحقیق حاضر واحد تحلیل و سطح مشاهده هر دو در سطح فرد است. به عبارتی ما اطلاعات خود را از افراد و اشخاص (دانش‌آموز) جویا می‌شویم و در صدد فهم این مساله هستیم که عوامل اجتماعی افت تحصیلی دانش‌آموزان را شناسایی کنیم.

محدوده مطالعاتی

پژوهش حاضر در مورد بررسی عوامل اجتماعی موثر در افت تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم متوسطه اعم از دختر و پسر در شهرستان آمل در سه رشته علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی فیزیک بوده که پرسشنامه‌ای به همین منظور طراحی شده و توسط دانش‌آموزانی که در سال سوم متوسطه دچار افت تحصیلی شده‌اند واقعاً در پیش دانشگاهی همین شهر مشغول به تحصیل هستند تکمیل شده است.
شهرستان آمل، یکی از شهرهای استان مازندران واقع در شمال کشور است که از شمال به شهر ساحلی محمود آباد و دریای خزر، از جنوب با فاصله ۱۸۰ کیلومتر به شهر بزرگ تهران، از شرق به شهرستان بابل و از غرب به شهرستان نور و نوشهر ختم می‌شود. شغل غالب مردم این شهر کشاورزی از نوع برنج است. و این شهر بیش از ۴۰۰ روستا را در بر می‌گیرد و بنابراین بیش از نصف جمعیت آن روستایی است که به تدریج از روستا به شهر آمده و آنجا را وسعت داده‌اند.

۳-۵- شیوه جمع‌ آوری اطلاعات

دو تکنیک عمده در این تحقیق برای جمع آموری اطلاعات به کار می‌رود. اول، بررسی و مراجعه به مدارک و اسناد موجود در اداره آموزش و پرورش و دبیرستانها که داده‌های مورد نیاز در این تحقیق، نمرات دانش‌آموزان و نتایج امتحانات آنهاست که در اداره و دبیرستانها ثبت شده‌است. دومین تکنیک جمع آوری اطلاعات در تحقیق حاضر، پرسشنامه است.^[۶۹] در این تحقیق از پرسشنامه عادی (رایجترین طریقه پرسشنامه) با سوالات بسته^[۷۰] استفاده شده است. از آنجا که این پرسشنامه بی‌نام بوده پاسخگو با آزادی کامل و بدون هیچ نگرانی می‌تواند به سوالات پاسخ بگویند. « از حسن بزرگ پرسشنامه با سوالات بسته، تسهیل در جواب دادن و نیز سهولت در استخراج و تجزیه و تحلیل نتایج مکتسبه است»(نبوی، ۱۳۸۰، ۱۲۸)

۳ - ۶ - پایایی (reliability) و اعتبار (validity)

پایایی^[۷۱]
از مهمترین رویکردهای مربوط به پایایی ابزار تحقیق این است که:
«اگر یک مجموعه از چیزها را با یک ابزار اندازه گیری یا ابزار مشابه به آن بارها اندازه بگیریم. نتایج یکسان یا مشابه بدست خواهیم آورد.» (کرلینجر، ۱۳۷۶، ۱۱۳)
پس از تدوین و تنظیم پرسشنامه به منظور حصول اطمینان از روایی و اعتبار آن پیش آزمونی^[۷۲] به عمل آمد که پرسشنامه‌های این پیش آزمون بین ۲۲ دانش‌آموز پسر و ۱۸ دانش‌آموز دختر که در سال سوم متوسطه دچار افت تحصیلی شده‌اند، توزیع گردید. البته قبل از توزیع پرسشنامه هدف و اجرای کار برای تک تک آزمودنیها توضیح داده شده و از دانش‌آموز خواسته شده ضمن پاسخ دادن به سوالات نظراتشان را درباره محتوای سوالات ابراز نمایند تا در مرحله بررسی نهایی، سوالات مبهم و نارسا مورد باز بینی و تجدیدنظر قرار بگیرند. قابلیت اعتبار پرسشنامه از طریق روش آلفای کروبناخ^[۷۳] مورد مطالعه قرار گرفت و برای سنجش متغیر وابسته، یعنی افت تحصیلی حدود ۴۴ سوال طراحی گردید که مقدار ضریب آلفای آن برابر با ۵۱/۷۸ درصد بوده است.

اعتبار^[۷۴]

«رایجترین تعریف اعتبار در این پرسش خلاصه شده است: آیا چیزی را اندازه می‌گیریم که قصد اندازه گیری آن را داریم. تاکید در این پرسش بر چیزی است که اندازه گیری می‌شود. در طبقه بندی انواع اعتبار، سه نوع مهم آن، اعتبار محتوا، اعتبار وابسته به ملاک و اعتبار سازه است»(کرلینجر، ۱۳۷۶، ۱۳۲)
پرسشنامه حاضر با بهره گرفتن از روش اعتبار محتوا^[۷۵] صورت گرفت و از نظرات تعدادی کارشناس، خصوصاً استاد راهنمای این تحقیق که راهنمای گام به گام نگارنده بودند استفاده گردید و درنهایت پس از انجام بررسیهای لازم سوالات مربوط به افت تحصیلی که بر مبنای مدل کلی آن و فرضیه‌های ذکر شده صورت گرفت به ۴۴ سوال رسید و محتوای کلیه سوالات مورد بازنگری قرار گرفت و پرسشنامه اصلی تهیه گردید.

۳-۷- روش تجزبه و تحلیل داده‌های آماری

با توجه به ماهیت و روش تحقیق داده‌های استخراج شده از پرسشنامه مورد بازبینی و کنترل قرار گرفتند. سوالات پرسشنامه هم غالباً بر اساس طیف لیکرت ساخته شده که دارای چهار یا پنج جواب است و برای هر جواب یک کد در نظر گرفته شده است که با دسته بندی سوالات برای هر کدام از فرضیه‌ها امتیازات آنها حساب شده است. داده‌ها وارد کامپیوتر شده و با بهره گرفتن از نرم افزار spss تحت windows مجموعه‌ای از آماده‌های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند . برای تحلیل و توصیف داده‌ها از جداول یک بعدی و آماره‌هایی چون میانگین و واریانس، جداول دو بعدی و آمارهای کی دو و تای کندال و جداول سه بعدی و نیز فنون پیشرفته آماری ماند رگرسیون و تحلیل واریانس استفاده شد.

۳-۸- محدودیتها

گر چه استاد راهنمای گرانقدر در تمام مراحل تحقیق و با دقت در جزئیات آن نگارنده را در پیشبرد سریع کار، کمک و هدایت زیاد نمود و واقعاً بدون راهنمایی استادانه ایشان تحقیق به این خوبی پیش نمی‌رفت ولی محدودیتهایی چند در پیش روی نگارنده از ابتدای تحقیق وجود داشت که اهم آن عبارتند از :
- فقدان پرسشنامه استاندارد شده در زمینه موضوع تحقیق
- محدودیت ناشی از رفتار انسان و متغیرهای کنترل نشده‌ای که امکان شناسایی و کنترل آنها با وجود سعی نگارنده تا حدودی دشوار بود.
- عدم دسترسی به همه دانش‌آموزانی که دچار افت شده‌اند. زیرا عده‌ای ترک تحصیل کرده و عده‌ای هم ساکن روستاها و شهرهای دیگر بودند که از شهر آمل رفته‌اند و عده دیگر در امتحانات بعدی به صورت غیر حضوری دیپلم گرفته و از میان دیپلم گرفته‌ها عده‌ای هم وارد پیش دانشگاهی شده و از میان دانش‌آموزان پیش دانشگاهی افرادی به عنوان نمونه پرسشنامه را پر کرده‌اند.
- تحقیق در شهرستان آمل صورت گرفته و تمام فرضیه‌های تحقیق قابلیت تعمیم به کل کشور حتی استان را هم ندارند. گر چه ممکن است ویژگی‌های اجتماعی مشترکی در بین استانهای کشور وجود داشته باشد.
- محدودیت اداره آموزش و پرورش و شهر آمل و اداره آموزش و پرورش و مرکز تحقیقات شهرستان سازی او نظر امکانات و منابع مختلف مطالعاتی (کتابها، پایان‌نامه‌ها، فصلنامه‌ها و غیره ) در رشته جامعه‌شناسی و بخصوص عدم دسترسی به اساتید این رشته جهت رفع اشکال که نگارنده با مشکل مواجه شده و مجبور بود بارهای متوالی به تهران مراجعه کند.
- بیشتر مطالب در مورد افت تحصیلی را باید در فصلنامه‌ها، ماهنامه‌ها و روزنامه‌ها جستجو کرد و این منابع اطلاعاتی مربوط به سالهای گذشته است که پیدا کردن آنها دشوار بود و کتاب در زمینه افت تحصیلی بسیار کم بود.
فصل چهارم
نتیجه‌گیری و یافته‌های تحقیق
فصل چهارم: نتایج و یافته‏های تحقیق
فصل چهارم این پژوهش به تجزیه و تحلیل آماری و پردازش اطلاعات بدست آمده از ابزار تحقیق می پردازد. این فصل در دو بخش از هم تفکیک شده است. در بخش نخست، یعنی بخش توصیفی، اختصاص به توصیف داده‏ها شامل توصیف ویژگیهای زمینه ای و دسته بندی قالب شاخصهای مربوطه دارد. سپس در بخش دوم، یعنی نتایج استنباطی برای آزمون فرضیات پژوهش از آزمون تای‌کندال، ضریب کرامرزوی و از رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر استفاده می‌گردد.
۴ - ۱ - الف- نتایج توصیفی
جدول ۱. توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب جنس

فراوانی

درصد