در اسکولیوز یک یا چند قوس جانبی در ناحیه کمری یا ستون فقرات سینهای به وجود می آید. قوس جانبی ذکر شده ممکن است در ناحیه ستون فقرات سینهای، ناحیه توراکولومبار یا ناحیه ستون فقرات کمری به وجود بیاید.
تقسیم بندیهای مختلف اسکولیوز
۱- اسکولیوز ساختاری و غیرساختاری
۲- تقسیم بندی اسکولیوز از نظر منطقه گرفتار شده
۳- تقسیم بندی اسکولیوز از نظر تعداد قوسها
۴- تقسیم بندی اسکولیوز بر اساس میزان پیشرفت دفورمیتی
۱.۳.۵.۷.۲. اسکولیوز ساختاری و غیرساختاری
عبارت است از انحنای طرفی غیرقابل برگشت ستون فقرات همراه با چرخش ثابت در مهرهها به نحوی که تنههای مهرهای به طرف سطح تحدب انحنا چرخش پیدا می کنند و زایدههای خاری در سمت مقابل قرار میگیرند. بیشترین چرخش مهرهای در راس انحنا رخ میدهد و همزمان با افزایش انحراف جانبی ستون فقرات، میزان چرخش نیز زیاد می شود (القضاوی، ۱۹۹۱).
اسکولیوز ساختمانی بر اساس علت می تواند مادرزادی یا بدون علت خاص باشد. انواع مادرزادی اسکولیوز شامل موارد زیر است:
۱. اسکولیوز ناشی از اشکالات ساختمانی مهرهها، شکستگیهای مهره و نرمی استخوانها.
۲. اسکولیوز ناشی از درگیریهای عصبی، مانند بیماری فلج مغزی کودکان و فلج اطفال.
۳. اسکولیوز ناشی از درگیریهای عضلانی، مثلا در دیستروفیهای عضلانی.
در صورتی که در ارزیابی بیمار، هیچ کدام از علل ذکر شده وجود نداشت، اسکولیوز را از نوع ایدیوپاتیک با علت نامعلوم میدانند. شایعترین نوع اسکولیوز غیرساختمانی با علت نامشخص است (۸۵-۷۵ درصد).
اسکولیوز غیر ساختاری عبارت است از انحنای طرفی قابل برگشت ستون فقرات که ماهیت وضعیتی و یا داینامیک دارد. هیچ تغییر ساختمانی و یا چرخش در طول ستون فقرات وجود ندارد (القضاوی، ۱۹۹۱).
۲.۳.۵.۷.۲. تقسیم بندی اسکولیوز بر اساس منطقه گرفتار شده
بر اساس منطقه گرفتار شده، اسکولیوز را به انواع زیر تقسیم می کنند:
۱- اسکولیوز گردنی: در این حالت راس قوس بین مهرههای C1 تا C6 قرار دارد.
۲- اسکولیوز گردنی سینهای: در این حالت راس قوس بین مهرههای C7 تا T1 قرار دارد.
۳- اسکولیوز سینهای: در این حالت راس قوس بین مهرههایT2 تا T11 قرار دارد.
۴- اسکولیوز سینهای کمری: در این حالت راس قوس بین مهرههای T12 تا L1 قرار دارد.
۵- اسکولیوز کمری: در این حالت راس قوس بین مهرههای L2 تا L4 قرار دارد.
۶- اسکولیوز کمری ساکرال: در این حالت راس قوس بین مهرههای L5 تا S1 قرار دارد.
۳.۳.۵.۷.۲. تقسیم بندی اسکولیوز از نظر تعداد قوسها
۱- اسکولیوز ساده: اسکولیوزهایی هستند که دارای یک قوس انحراف هستند.
۲- اسکولیوز مرکب: اسکولیوزهای مرکب بیش از یک قوس انحراف دارند. در اسکولیوزهای مرکب یکی از قوسها، قوس اصلی و بقیه جبرانی هستند. تعداد قوس معمولا ۲ تا ۳ قوس میباشد (القضاوی، ۱۹۹۱).
۴.۳.۵.۷.۲. مکانیزم اسکولیوز
عوامل زیر در ایجاد اسکولیوز دخالت دارند:
۱. قانون موازنه: در حالت طبیعی خمیدگی جانبی در ستون مهرهها وجود ندارد و عضلاتی که ستون مهرهها را در وضعیت قائم نگه میدارند توازن را کنترل می کنند. زمانی که خمیدگی به وجود می آید یک خمیدگی جبرانی نیز بلافاصله به طور غریزی به وجود می آید تا وضعیت را به طور قائم نگه دارد.
۲. ساختمان مهرهها: ستون مهرهها یک میله مستقیم نیست بلکه از یک سلسله قطعات متصل به هم تشکیل شده است تا یک انحنای قدامی خلفی را در سطح سهمی به وجود آورد.
۳. تعادل باطنی: در اثر قابلیت ارتجاعی رباطهای طولی است و باعث فشرده شدن طولی مهرهها از یک طرف و نیروی انبساطی از طرف دیگر می شود.
۴. تمایل و عوامل انتقالی (القضاوی، ۱۹۹۱).
۵.۳.۵.۷.۲. علل ایجاد کننده کج پشتی
۱. کوتاهی عضلات دور کننده ران در یک پا
۲. کوتاهی یک پا
۳. کوتاهی عضلات نزدیک کننده ران در یک پا
۴. عادتها و حرکات خاص: مثل نشستنهای طولانی مدت به صورت یک طرفی.
شکل ۳.۲. انحراف جانبی ستون مهرهها
۴.۵.۷.۲. انحراف جانبی لگن
بررسی طبیعی لگن به گونه ای است که اگر خار خاصرهای قدامی و خار خاصرهای خلفی فوقانی را در نظر بگیریم این دو نقطه باید به وسیله یک خط افقی به یکدیگر متصل شوند. از طرفی خار خاصرهای قدامی فوقانی و ارتفاع عانه نیز توسط یک خط عمودی متصل میگردند
(القضاوی، ۱۹۹۱). فاصله یکسان در دو طرف موجب می شود تا گشتاور ایجاد شده در هر سمت برابر و در جهت خلاف یکدیگر باشد. همچنین به دلیل اینکه نیروی وزن به طور یکسان روی هر دو مفصل ران تقسیم می شود، فاصله آنها نیز از نقطه یا محور گشتاور به یک اندازه است (القضاوی، ۱۹۹۱). هر گونه تغییر در زاویه طبیعی خاجی کمری می تواند موجب بروز نوع خاصی از ناهنجاری در بالاتنه فوقانی شود. علل و علایم این ناهنجاری به این صورت است: فرد ممکن است از درد، سفتی، محدودیت حرکات مفصل، لنگیدن و بالاخره تغییر شکل مفصل شکایت داشته باشد. کوتاهی یک یا هر دو اندام تحتانی می تواند دلیل انحراف جانبی لگن باشد. ضعف عضلات و یا عادات غلط در ایستادن نیز موجب انحراف جانبی لگن می شود. برای حرکات اصلاحی و درمانی این عارضه آموزش وضعیت صحیح لگن فرد به منظور حذف عادات غلط و جایگزین نمودن وضعیت بدنی صحیح به ویژه هنگام ایستادنهای طولانی، تقویت دور کننده های ران در طرفی که لگن بالاست و کشش و ازدیاد انعطاف پذیری در دور کننده های طرف مقابل و تمرینات عمومی ضروری است (القضاوی، ۱۹۹۱).
شکل ۴.۲. وضعیت طبیعی و غیرطبیعی لگن خاصره از نمای پشت
۵.۵.۷.۲. پشت صاف (تنه عقب رفته)
کاهش یا از بین رفتن قوسهای طبیعی ستون مهرهها ناهنجاری به نام پشت صاف به وجود
میآورد. در این عارضه شخص مبتلا دارای فرو رفتگی کمری و قوس پشتی نبوده و در اصطلاح عامیانه گفته می شود که عصا قورت داده است (مقدسی و همکاران، ۱۳۸۹). افراد مبتلا به پشت صافی برای جبران مشکل خود هنگام راه رفتن پاها را به طرفین منحرف می کنند تا راحتتر قدم بردارند. پشت صاف بیشتر در اثر نرمی استخوان در سنین شیرخوارگی و کمبود حرکت و فعالیت در بزرگسالی ایجاد می شود. در این ناهنجاری حالت فنری ستون مهرهها کاهش مییابد و سازوکار جذب ضربه مختل می شود (طاهری و امامی، ۱۳۸۷). از علل این عارضه میتوان به شل و ضعیف شدن عضلات بخش قدامی ران، کوتاه شدن عضلات پشت ران و عضلات شکمی، ناهنجاریهای ساختمانی در مهرهها، عوامل ارثی و ژنتیکی، سبک و شیوه غلط زندگی اشاره نمود. این عارضه باعث بر هم خوردن تعادل، افزایش فشار بر روی مهرهها و دیسکهای بین مهرهای، کاهش حالت فنری ستون مهرهها، افزایش احتمال آسیب دیدگی و درد مزمن در ناحیه کمر و خستگی زودرس می شود (مقدسی و همکاران، ۱۳۸۹). با بهره گرفتن از رادیوگرافی، صفحه شطرنجی و خط شاقولی میتوان به بررسی و ارزیابی این عارضه پرداخت. جهت درمان باید به کشش عضلات پشت ران در حالت ایستاده و در حالت نشسته توجه شود.
۶.۵.۷.۲. پوسچر پشت تابدار (شکم افتاده)
این نوع ناهنجاری به پوسچر افراد تنبل معروف است و در افراد نوجوان و بلند قد و مخصوصا دختران نوجوان شایعتر است. در این پوسچر عضلات شکم شل شده و دراز میشوند. سر اغلب تمایل به کج شدن به طرفین دارد و دستها نسبت به حالت طبیعی، جلوتر از بدن هستند. علت نامگذاری پوسچر تنبل یا شکم افتاده این است که افراد دارای این ناهنجاری اغلب با کوچکترین تلاش پوسچر طبیعی پیدا می کنند اما به این حالت عادت پیدا کرده اند. برای شناسایی این پوسچر در افراد آنها را باید پشت صفحه شطرنجی قرار داد و حدوداً بعد از سه دقیقه افراد، پوسچر تابدار به خود میگیرند. در این حالت شکل عضلات شکم دچار ضعف می شود و باید تحت یک برنامهی آمادگی بدنی تحت تمرین قرار گیرند تا پوسچر طبیعی به دست آید. این حالت تنها پوسچری است که خم کننده های ران در آن دچار ضعف میشوند که باید تقویت شوند. در حالی که در دیگر ناهنجاریها اکثرا خم کننده های ران کوتاه میشوند. مشکلات ناشی از این ناهنجاری عبارتند از: ترجیح یک پا برای ایستادن، ضعف عضلات خم کننده ران، کوتاهی عضلات همسترینگ، ضعف عضلات شکم (مخصوصا مایل شکمی) و کج شدن سر، راه درمانی این عارضه تقویت عضلات شکم، تقویت خم کننده های ران، کشش عضلات همسترینگ و به دست آوردن دوبارهی راستای گردن است (رئیسی، ۱۳۸۷).
۷.۵.۷.۲. عارضه لوردوز کمری (گودی کمر)
همان طور که گفته شد ناحیه کمر دارای یک قوس طبیعی با تقعر به سمت عقب است. زاویه نرمال لوردز کمری به روشهای مختلف اندازه گیری می شود. در مورد میزان نرمال قوس کمر در منابع گوناگون زوایای مختلفی ارائه شده است. به طوری که دامنه طبیعی این قوس کمری بر روی ستون مهرهها و روش مورد استفاده بین ۲۰ تا ۶۰ درجه در منابع مختلف ذکر شده است، به عنوان نمونه در اندازه گیری لوردوز با بهره گرفتن از رادیولوژی، زاویهای از امتداد لبه بالایی L1 و امتداد لبه پایین L5 تشکیل می شود که این زاویه کوب نامیده می شود و مقدار آن ۵۰–۳۰ درجه میباشد (لطافت کار و همکاران، ۱۳۸۹، کیسنر و کوبی). البته همانند زاویه کایفور، تاکنون برای این قوس درجه طبیعی و نرمالی که قابل پذیرش باشد معرفی نشده است و اگر چه زوایای مختلف بین ۲۰ تا ۶۰ درجه را به عنوان محدوده طبیعی گزارش کرده اند ولی استفاده از وسایل مختلف و نمونههای غیر همسان استفاده از این اعداد را با مشکل مواجه می کند.
۸.۵.۷.۲. پشت گرد[۲۳]
به افزایش بیش از حد طبیعی قوس ناحیه پشتی یعنی ۱۵ تا ۲۰ درجه پشت گرد گفته می شود. یکی از ناهنجاریهایی که برای تنه و ستون مهرهها رخ میدهد تمایل قسمت فوقانی ستون مهرهها به سمت جلو و در نتیجه افزایش برآمدگی و قوس ستون مهرههای پشتی (سینهای) است. ناهنجاری پشت گرد یکی از شایعترین ضعفهاست که در آن بازوها و شانهها به وسیله انقباض مداوم عضلات بین دندهای و سینهای کوچک و بزرگ، جلو کشیده میشوند. در حالی که عضلات ذوزنقهای و متوازی الاضلاع و گوشهای برای فراهم کردن حرکت کتف به طرف جلو شل میشوند، این عمل باعث می شود عضلات قدامی تنه کوتاه شده و عضلات خلفی تنه کشیده و دراز شوند. از علائم دیگر پشت گردی میتوان به این مورد اشاره نمود: برجسته شدن استخوان کتف، کاهش گنجایش قفسه سینه به علت جمع شدن عضلات بخش قدامی قفسه سینه، افتادن شانهها به جلو و نزدیک شدن چانه به سینه، از بین رفتن گودی واقع در گردن و پشت کمر، شل شدن و کش آمدن عضلات قدامی ران. از علل پشت گردی میتوان مواردی چون قرار دادن تنه در وضعیت بد، ضعف عضلانی و پشت گرد را ذکر نمود (احمد و همکاران، ۲۰۰۱).
شکل ۵.۲. وضعیت قوس سینهای ستون فقرات از نمای جانبی
فرم در حال بارگذاری ...
