وبلاگ

1. 1. تولید گیاهان مقاوم به بیماری از طریق مهندسی ژنتیک

1. 1. تولید گیاهان مقاوم به بیماری از طریق به­نژادی گیاهی سنتی

1. 1. 1. کاربرد فنون زراعی برای سرکوب بیماری

   

1. 1. کاربرد فنون خاموشی ژن

1. 1. استفاده از مواد غیر سمی افزایش دهنده مقاومت

1. 1. بهره­وری از عوامل زیستی ناهمساز به میکرواورگانیزم­های مولد بیماری (ایزدپناه و همکاران، ۱۳۸۹ و Strange et al., ۲۰۰۵)

با توجه به ضرورت ارقام گیاهی مقاوم به تنش­های زیستی و غیر زیستی و نارسایی روش­های سنتی به­نژادی گیاهی، به کارگیری روش­های موثر تنها راه برون رفت از این مشکل می­باشد. در سال­های اخیر، با پیشرفت بدست آمده از در زیست شناسی مولکولی و روش­های کشت بافتی گیاهی روش­های جدیدتر و کارآمدتری را در مهندسی ژنتیک، برای چیره­گی بر محدودیت­های به­نژادی گیاهی سنتی فراهم کرده است. بنابراین استفاده از مهندسی ژنتیک برای دستیابی به ارقام مفید می باشد. با بهره گرفتن از فنون انتقال ژن، گیاهان تراریخت با یک ویژگی مشخص می توانند یک ژن از منبع ژنی متفاوت دریافت نمایند به نحوی که سایر ویژگی­های مطلوب گیاه تحت تاثیر قرار نگیرد. بنابراین ­کاربرد سموم شیمیایی هنوز موثرترین روش برای کنترل بیماری­های گیاهی هستند، اما کاربرد بیش از اندازه­ باکتری­کش‌ها و قارچ­کش­ها­ی شیمیایی منجر به شدید شدن و طولانی شدن دوره­ های آلودگی محیط زیست و مقاوم شدن بیمارگرها نسبت به این سموم شده است (Daoubi et al., 2005). اگرچه روش­های اصلاحی یکی از موثرترین راهکارها در تولید گیاهان مقاوم به بیماری­ها بوده اما این روش دارای محدودیت­هایی مانند فقدان پل ژنی دهنده مناسب و شکستن مقاومت می­باشد. از سوی دیگر روش­های بیوتکنولوژی به طور موفقیت­آمیزی در تولید محصولات گیاهی مقاوم علیه بیمارگرها و آفات موثر بوده است، در این روش­ها ژن بیان کننده­ پپتید­های ضدمیکروبی را در گیاهان بیان کرده و باعث مقاومت گیاه به بیماری مورد نظر شده است (Tingquan et al., 2013).
۱-۱- ­ پپتیدهای ضد میکروبی
پپتیدهای ضد میکروبی یکی از اجزای سیستم ذاتی ایمنی محسوب می­ شود که معمولا به عنوان اولین خط دفاعی علیه پاتوژن­ها عمل می­ کنند. چند ویژگی که معمولا در همه پپتید­های ضد عمومیت دارد شامل: توالی کوتاه بین ۳۰ تا۶۰ اسید آمینه آمینه، خاصیت کاتیونی قوی، قابلیت تحمل دما تا ۱۰۰ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه می­باشد. پپتیدهای ضد میکروبی بوسیله­ی موجودات مختلف تولید می­شوند که شامل باکتری­ ها حشرات، گیاهان و مهره داران می باشد (Boulanger et al., 2006). پپتید­های ضد میکروبی طیف وسیعی از میکروارگانیسم­ها شامل باکتری­ های گرم مثبت و گرم منفی، قارچ­ها، میکروپلاسماها و ویروس­ها را کنترل می­ کنند. بیش از ۱۵۰۰ پپتید ضد میکروبی در جانوران، گیاهان و میکروارگانیسم­ها شناسایی شده است (Parachin et al., 2012 ; Li et al., 2012).
بیان ژن­های کد کننده­ پپتیدهای ضدمیکروبی با منشا گیاهی در گیاهان تراریخته باعث تغییر کمی در مقاومت گیاه علیه بیمارگرهای گیاهی می شود، زیرا بیمارگر با گیاه در یک مدت طولانی با هم تکامل یافته­اند اما بیان ژن های کد کننده­ یپپتیدهای ضدمیکروبی از منابع دیگر در گیاهان منجر به سطح بالایی از مقاومت در برابر طیف وسیعی از بیماری­ها شده است (Burrowes et al., 2005).
۱-۲- پروتئین لاکتوفرین
پروتئین لاکتوفرین یکی از اعضای خانواده­ی ترانسفرین ها می باشد که دارای خاصیت اتصال شونده­گی به آهن است. لاکتوفرین­ها اغلب آمفی­پاتیک حاوی بار مثبت و مناطق هیدروفیل هستند که به دومین مولکول­های حاوی بار منفی در سطح میکرواورگانیسم متصل می­شوند که این مکانیسم به لاکتوفرین اجازه می­دهد به راحتی با غشا باکتری که شامل مجموعه ­ای از مولکول­های آمفی­پاتیک می­باشد، واکنش دهد، مخصوصا با باکتری­هایی که سطح غشا آن­ها دارای بار منفی می­باشند (Legrand and Mazurier, 2010 ).
۱-۳- هدف
در این پروژه بیمارگرهای باکتریایی و ویروسی به گیاهان ترایخت نسل دوم توتون حاوی ژن لاکتوفرین شتر عربی با هدف ایجاد مقاومت توتون­های تراریخت نسبت به این بیمارگرها مایه­زنی گردید.
فصل دوم
۲- مروری بر پژوهش­های پیشین
۲-۱- بیماری­های گیاهی و مهند سی ژنتیک
با تشخیص القای تومور درگیاهان توسط Agrobacterium tumefaciens به­واسطه­ انتقال T-DNA موجود روی پلاسمید باکتری ایجاد می­ شود، کاربرد از آن برای ایجاد گیاهان تراریخت معمول شده است. اگر چه از تکنیک­های دیگری مانند الکتروپوراسیون^[۱] و بیولیستیک^[۲] نیز استفاده می­ شود. روش های سنتی به­نژادی گیاهان شامل تلاقی­های مختلف و روش­های درون شیشه ­ای مکمل این روش­ها در ایجاد گیاهان با صفات مطلوب می­باشند. در سال­های اخیر ظهور روش­های مهندسی ژنتیک به عنوان ابزاری جدید در تحقیقات کشاورزی همسو با به­نژادی سنتی در گسترش روش­های جدید برای دستورزی ژنتیکی گیاهان نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. یکی از شاخه­ های زیست فناوری گیاهی انتقال ژن­های خاص به سلول­های گیاهی و یا بازایی گیاه از این سلول‌ها با بهره گرفتن از روش­های کشت بافت گیاه می­باشد. بنابراین زیست فناوری این پتانسیل را دارد که با تولید گیاهان با خصوصیات بهبود یافته مکمل روش­ها­ی سنتی به نژادی گیاهان شود. بر خلاف روش­های به نژادی سنتی که در آّن دسته­ای از ژن­ها منتقل می­ شود (Wood and Derek, 2001). در روش­های مبتنی بر زیست فناوری می­توان یک ژن مشخص را از هر موجودی انتخاب و به جاندار دیگر انتقال داد. سوالی که در روش­ها­ی مهندسی ژنتیک مطرح می­ شود این است که چه ژن­های باید منتقل شوند که پاسخ به این سوال بستگی به نوع هدفی که در انتقال ژن دنبال می شود، دارد. در مبارزه با بیماری­ها با بهره گرفتن از مهندسی ژنتیک دسته اول ژن­های کاندیدا برای انتقال ژن­های هستند که ویژگی­های بیماری­زای بیمارگر به عنوان مثال آنزیم­ های تجزیه کننده توکسین­ها را باز داشته یا آن را از بین می­برند یا ژن­هایی که مقاومت گیاه را افزایش می­­دهند. دسته بعدی ژن­هایی هستند که غلظت پپتید­های ضد­میکروبی را افزایش می­ دهند (Strange et al., 2005).
ژن­های جانوری که از آنها می توان برای ایجاد مقاومت در گیاهان استفاده کرد بسیار متنوع هستند که از حشرات، پستانداران و خزندگان قابل جداسازی هستند به عنوان نمونه سکروپین^[۳] و دفنسین^[۴] حشرات، برنینز^[۵] قورباغه، ایندولوسیدین^[۶] گاو نمونه­هایی از پروتئین­های ضد میکروبی هستند که ژن آنها قابل انتقال به گیاهان است (Li et al., 2012). از دیگر ژن­های با خواص ضدمیکروبی می توان به لاکتوفرین و لیزوزیم پستانداران اشاره کرد.
۲-۲- توتون “سیستم بیان گیاهی متداول”
توتون با نام علمی Nicotiana tabacum به عنوان یک سیستم بیان گیاهی مدل است که در سطح گسترده، جهت انتقال ژن­های مختلف بکار رفته است و بیشترین استفاده را در بین گونه­ های گیاهی به خود اختصاص داده است. از بهترین دلایل انتخاب آن، می توان به انعطاف­پذیری و آسانی نسبی دستورزی ژنتیکی، ایجاد عملکرد سالانه بیش از ۱۰۰ تن در هکتار و تولید بذر فراوان در گیاه اشاره کرد (Strange et al., ۲۰۰۵).
توتون یک محصول خودگرده افشان است و خویشاوندان زراعی یا وحشی کمی دارد. بنابراین امکان فرار ژن در این حالت بسیار کم است و بنابراین بر خلاف بسیاری از سیستم­های گیاهی، توتون مناسب­ترین شرایط را از نظر مسایل ایمنی زیستی و اخلاق زیستی دار است و کمترین احتمال آلودگی زنجیره­های گیاهی و جانوری را داراست )قاسم پور و همکاران، ۱۳۸۶).
۲-۳- معرفی پپتید های ضد میکروبی
پپتیدهای ضد میکروبی بوسیله­ی موجودات مختلف تولید می­شوند که شامل باکتری­ ها حشرات، گیاهان و مهره داران می­باشند (Boulanger et al., 2006). همانطور که قبلا بحث شد چند روش برای گسترش تولید ^[۷]AMPدر سیستم­های میکروبی وجود دارد که از جمله­ آن به کنترل رونویسی و تولید پروتئین نوترکیب می­باشد، اما سیستم بیانی گیاهان به عنوان یک جایگزین مناسب برای تولید پپتیدها بدون نیاز به کنترل رونویسی، توانایی بیان در سطح بالا و فرایندهای پس از ترجمه گیاه می باشد مورد توجه قرار گرفته­اند (Haung et al., 2009). این پپتیدهای دارای شش سیستئن در توالی خود می­باشند که تشکیل سه باند دی­سولفیدی می­ دهند (Craik, 2011). این کمپلکس ساختار سه تایی از طریق پیش­سازش جداشده، خارج می­ شود و تا می­خورد که نتیجه­ آن تولید پپتید بالغ می­باشد. و پیشنهاد شده که پپتید اولیه به همراه یک آنزیم واکوئلی به نام آسپارزینیل اندوپپتیداز^[۸] با دو فعالیت اندوپپتیدازی و تشکیل ساختار صحیح پروتئین این فرایند را انجام می­دهد (Craik et al., 1999).
پپتیدهای ضدمیکروبی با توجه به منشاشان به چهار گروه تقسیم بندی می­شوند:۱- حشرات ۲- دیگر حیوانات ۳- شیمیایی ۴- از طریق میکروارگانیسم­های مهندسی شده تولید می­شوند. امروزه بیش از ۱۵۰۰ پپتید ضدمیکروبی از منشاهای متفاوت گزارش شده است (Varadhachary and Gauri, 2010).
۲-۳-۱- پپتید های ضد میکروبی با منشا حشرات
این نوع پپتیدها هم القایی هستند و هم به صورت همیشه بیان می­باشند. امروزه بیش از ۲۰۰ پپتید در حشرات شناسایی شده این پپتید­ها به پنج گروه بر اساس توالی اسید آمینه و فعالیت آنتی باکتریایی تقسیم بندی می شوند. که عبارتند از سکروپین­ها، دفنسین حشرات، پپتید غنی از پرولین، پپتیدهای غنی از گلیسین و لیزوزیم­ها(Li et al., 2012) .
۲-۳-۲- پپتیدهای ضد میکروبی شناسایی شده در دیگر حیوانات
این پپتیدها توالی متنوع، ساختار و بافت هدف خاصی را نشان می­ دهند. بیان این پپتیدها در اکثر بافت­ها و انواع مختلفی از سلول­ها و سطح گسترده­ای از انواع گونه­ های مختلف شامل پستانداران، دوزیستان و ماهی­ها بیان می شوند. در بیشتر مهره­داران با یک لایه­ی دایره­ای خنثی حفظ می­ شود (Li et al., ۲۰۱۲).
۲-۳-۳ - پپتید های ضد میکروبی حاصل از سنتز مصنوعی
سنتز مصنوعی با بهره گرفتن از روش فاز جامد انجام می­گیرد که در این روش ابتدا اسید آمینه­ای که انتهای آن دارای انتهای آمینی می­باشد، محافظت شده به فاز جامد متصل می­ شود سپس مولکولی که به قسمت انتهای آمینی چسبیده برداشته شده و اسید آمینه­ی دیگر اضافه شده و به همین ترتیب ادامه داده تا پپتید مورد نظر ساخته شود. ازجمله مشکلات سر راه در سنتز پپتید هزینه­ زیاد، وجود باندهای دی­سولفیدی و تغییرات پس از ترجمه می باشد (Wang et al., 2012).
۲-۳-۴- پپتیدهای ضد میکروبی حاصل از میکروارگانیسم­های مهندسی شده
پیشرفت در تکنولوژی DNAی نوترکیب فرصتی را برای تولید AMPها در مقیاس وسیع فراهم کرده است. این تکنولوژی قادر است ژن بیگانه را در ناقل های مخصوص جاسازی و در پروکاریوت­ها و سلول­های یوکاریوت میزبان بیان کند. با توجه به اینکه موثرترین روش برای صرفه­جویی در زمان و کاهش هزینه می­باشد و علاوه بر این تولید پپتید با بهره گرفتن از تکنیک زیست مولکولی می ­تواند در بخش­های مختلف صنعتی به کاررود (Rao et al., 2005). با توجه به اندازه­ پپتید، جایگاه و ترشح داخل سلولی پپتید، نحوه­ تاخورده­گی و الگوهای قنددار شدن پپتیدها، میزبان‌های متفاوتی وجود دارد. باکتری­ ها و مخمرها ۹۶ درصد میزبان­ها را در تولید AMPها به خود اختصاص دادند و درحالی که گیاهان نقش کمرنگ تری در تولید AMP ها دارند (Parachin et al., 2012).
۲-۳-۴-۱- باکتری ها
باکتری Esheria coliیکی از پر کاربردترین میکرو ارگانیسم­­ها برای تولید پپتیدهای ضد میکروبی می­باشند که به دلیل رشد سریع، دسترسی به ناقل های بیانی تجاری، وجود دانش وسیع در حیطه­ی ژنتیک، بیوشیمی و فیزیولوژی را به خود اختصاص داده است. بعد از E.coli باکتری Bacillus subtillusبیشترین کاربرد برای بیان AMP را به خود اختصاص داده است (Ingham and Moore, 2007) که از جمله­ آن می توان سکروپین AD نام برد (Feng et al., 2012). تولید AMP در باکتری­ ها با چند چالش روبرو می­باشد، از جمله­­ می توان، جلوگیری از فعالیت طبیعی AMP به دلیل سمی بودن برای باکتری و ناپایداری AMP به علت خواص شیمیایی و اندازه­ آن نام برد. بنابراین برای بدست آوردن بیان موفقAMP از یک پروتئین حامل که خاصیت آنیونی پپتید را خنثی کند می­توان از پروتئین حامل استفاده کرد، علاوه بر این، پروتئین حامل حلالیت AMP را تسهیل کرده است (Li et al., 2012).
۲-۳-۴-۲- مخمرها
مخمرهایی مانند Saccharomyces cerevisiae و Pichia pastoris از جمله میزبان­های مناسب برای تولید AMPها می باشند (Cregg et al., 2009). مخمرها مزایایی نسبت به پروکاریوت­ها دارند که عبارتند از: دارای تغییرات پس از ترجمه هستند، هزینه­ کمتر و رشد سریعتر در مقایسه با کشت سلول­های پستانداران دارند که نتیجه­ آن تولید پروتئین بیشتر و مناسب­تر می­باشد و در نهایت اینکه مخمر ها قادرند AMPمورد نظر را به بیرون ترشح ­کنند که خالص­سازی و جداسازی را آسان می­ کند (Atiqur et al., 2010). برای مثال تولید AMPی Shrimp paenedin در S.cerevisiae انجام شد ولی سطح تولیدی گزارش نشد در حالی که درP .pastoris مقدار mg/l^-1180 تولید شد. دلیل آن این است که P. pastoris دارای مقاومت نسبت به الکل می باشد و محیط اطراف خود را تخمیری نمی­کند بنایراین می تواند سطح بالایی از پپتید را تولید کند (Cereghino et al., 2002).
۲-۳-۴-۳- گیاهان
تغییرات ژنتیکی گیاهان پیشرفت بزرگی را در بهبود و اصلاح محصولات و کیفیت مواد غذایی گیاهان به ارمغان آورده است، از جمله گیاهانی مانند سویا، ذرت، کتان و برنج می توان اشاره کرد و این گیاهان به مدت طولانی برای بیان پپتید استفاده می­شوند (Desai et al., 2010). در واقع تغییرات ژنتیکی گیاهان برای بیان پروتئین بیگانه و پپتید به طور عمده برای اصلاح محصولات انجام شده است، اما هیچ تلاش موثری در تعیین مقدار کمی AMPی نوترکیب انجام نشده است. در حال حاضر با توجه به فعالیت طبیعی AMPها از بیان آن­ها در سیستم­های میکروبی ممانعت می­ شود (Delaunios et al., 2009).
همانطور که قبلا توضیح داده شد هدف از بیانAMPها در گیاهان بیشتر برای مقاوم کردن آنها به بیماری­های ویروسی، باکتریایی و قارچی بوده است. بیان پروتئین دفنسین Rs-AFP2 در تربچه، گوجه و توتون باعث مقاومت در برابر بیماری قارچی Alternaria longipes شد (Terras et al., 1995).
پپتید ضد قارچی آلفا آلفا^[۹] بیماری پژمرده­گی ورتیسلیومی سیب زمینی را نسبتا کنترل کرده (Gao et al., 2010). بیان ژن لاکتوفرین در کالوس‌های تراریخت و استخراج پروتئین کل خاصیت ضد باکتریایی علیه ۴ باکتری را نشان داد و علاوه بر این که منجر به مقاومت گیاه علیه باکتری می­ شود. لاکتوفرین آهن را از دسترس باکتری دور کرده و باعث کم شدن جمعیت باکتری شده است (Mitra et al.,1994). بیان ژن لاکتوفرین در گیاه توتون باعث مقاومت نسبی علیه باکتریR. solanacerum در مقایسه با تیپ وحشی شد که احتمالا دلیل آن وجود لاین های مختلف ژنتیکی، وجود کپی­های متفاوت در گیاهان تراریخت و جایگاه قطعه­ی مورد نظر در گیاه است (Zhang et al., 1998). ژن سکروپین در گیاه توتون علیه باکتری Pseudomonas syringae pv. Tabaci بیان شد و گیاه تراریخت فقط در رقت­های۱۰^۵ و ۱۰^۶ این باکتری نکروز نشان داد درحالی که در رقت­های۱۰^۳ و ۱۰^۴ هیچ­گونه علایم نکروزی مشاهده نشد (Haung et al., 2009). پپتید ضد میکروبی می ­تواند به عنوان عامل درمانی علیه باکتری­ ها و ویروس­ها استفاده شود. بیان ژن اسپروتگرین^[۱۰] در کلروپلاست گیاه توتون باعث مقاومت علیه باکتری Erwinia carotovorra و ویروس موزاییک توتون شد (Lee et al., 2011). پپتید ضد میکروبی پپتیبول^[۱۱] با خاصیت ضد ویروسی علیه ویروس موزاییک توتون استفاده شد و باعث تحریک آنزیم­هایی مانند پروکسیداز^[۱۲]، آمونیالیاز^[۱۳] و فنیل آلانین^[۱۴] و همچنین بیان ژن­های درگیر در مسیر فوق حساسیت نقش دارند، شد (Yan et al., 2012). تاناتین^[۱۵] نوعی پپتید ضد میکروبی که فعالیت ضدرذمیکروبی وسیعی علیه باکتری، قارچی و ویروسی نشان داده است بیان ژن این پپتید در گیاه آرابیدوپسیس باعث مقاومت علیه قارچ Botrytis cinerea و Powdery Mildew و باکتری P. syringae شد (Yan et al., 2010). امروزه بیان ژن پپتیدهای ضد میکروبی غیر گیاهی در گیاهان تراریخت دارای پتانسیل بالایی برای مبازه با بیماری­های باکتریایی هستند.
۲-۴- ۱- معرفی لاکتوفرین
لاکتوفرین یک گلیکوپروتئین متصل شونده به آهن و از خانواده ترانسفرین است، که اولین بار از شیر گاو جداسازی شد (Sorensen and Sorensen, 1939).
۲-۴-۲- بررسی ساختار ژنی لاکتوفرین
سه ایزوفرم از لاکتوفرین شناسایی شده است که دو ایزوفرم فعالیت نوکلئازی دارند و یک ایزوفرم بدون فعالیت نوکلئازی می­باشد. ژن لاکتوفرین ۲۳ تا ۲۵ کیلوباز بوده و شامل ۱۷ اگزون است که در پستانداران مختلف تفاوت های جزئی دارند. توالی یابی ژن لاکتوفرین شتر نیز انجام شده و توالی mRNA آن در Genbank با شماره‌های AF165879 و AJ131674 در دسترس است. ژن لاکتوفرین در گونه‌های نزدیک بسیار حفاظت بوده و طول ORF^[16] آن در موجودات مختلف بین ۱۹۰۰ تا ۲۶۰۰ جفت باز است و طول ORF لاکتوفرین شتر ۲۱۲۴ جفت باز است (Levay et al., 1995).

باتوجه به مطالب بالا هرچندتهیه کننده محترم گزارش جهت تاییدایرادخودبه ماده(۴۹)قانون ثبت مصوب ۱۳۱۰ومواد(۱۸) و(۳۰)قانون دفاتراسنادرسمی استنادکرده است که کاملا حائزاهمیت است ‚اما ازآنجایی که صدورسندنیزبخشی ازمراحل تنظیم سندوصدالبته درزمره فعالیت های اصلی دفترخانه می باشدلذادراین زمینه هیچ مقایرتی وتضادی وجودندارد که بتوان به عنوان یک نقص آن راموردتوجه قرارداد.
د) جایگزینی عبارت
ایرادشده است که عبارت “جستجوی پرونده های باز” جایگزین عنوان “کارتابل پرونده های باز"گرددتاضمن پاسداشت زبان پارسی مفهوم درست تری به ذهن متبادرگردد.
البته ضمن تائیدوتکریم نظرایشان شایدبتوان به عنوان یادآوری اشاره کردکه معمولایک فردباسواد که به عنوان کاربررایانه تعیین می شودانتظارمی رودکه ازعبارات مصطلح دراین زمینه آگاهی ودانش متوسطی نسبت به آن داشته باشد.
بند دوم : اشکالات فنی سامانه
الف)- امکانات مربوط به جستجوی سامانه ‚منطبق بارویه مرسوم درسایربرنامه هانبوده وعناوین لحاظ شده صحیح وکافی نیست .
ب)- نرم افزارفاقدامکان محاسبه هزینه های انواع اسنادمالی ازجمله اسناداتومبیل رهنی قطعی صلح واجاره به صورت مستقل وخارج اززمان تنظیم سنداست .علاوه براین سامانه هزینه های مربوط به صفحات بیشترونیزافرادبیش از۴نفروبه تبع آن مالیات برارزش افزوده آنها را محاسبه نمی کند.

ج)- اطراف سند(نوع متعاملین )منحصربه معامل ومتعامل نیست واشخاص ثالث تحت عناوین مختلف دراسنادمختلف دخالت دارند.اما دربرنامه موجوداشخاص واطراف سندبه طوردقیق پیش بینی نشده است .
د)- مسأله نمایندگی ووکالت ‚درکلیه اسنادبه دستی پیش بینی نشده است .زیرابعدازاینکه سمت شخص ‚تحت عنوان اصیل تعیین شد‚کلمه اصالتأ درجلوی مشخصات وی قیدمی شود.
ه)- پیش بینی وامکان تنظیم اسنادوکالت به صورت تفویضی ‚باتوجه به اهمیت بسزائی که دار‚ددرسامانه پیش بینی نشده است.
و) - تنظیم سندبرای اشخاص حقوقی اعم ازدولتی‚عمومی ویاخصوصی بااشکال مواجه است .زیرا اولأفیلدهای ایجادشده واجباری کردن اغلب آنها درموردتمام اشخاص مصداق ندارد.به عنوان مثال اشخاص حقوق دولتی ویا اشخاص عمومی وابسته به دولت به موجب قوانین ویااساسنامه های قانونی ایجادمی شوندوبدون نیازبه ثبت درمرجع ثبت شرکت هادارای شخصیت حقوقی هستند.بنابراین بایداجباردرج شماره ثبت وآگهی تغییرات درموردآنهامرتفع گردد.افزون براین فیلدایجادشده درموردنوع اشخاص حقوقی کلأمبتنی براشتباه است .این فیلدصرفأ ناظربرتقسیم بندی کلی اشخاص حقوقی است وبه هیچ وجه بیانگرماهیت حقوقی ونوع تمامی اشخاص حقوقی به ویژه شرکت های تجارتی نیست وظاهرشدن عنوان شخص حقوقی خصوصی غیردولتی /تعاونی درادامه مشخصات شرکت های تجاری درمتن سند‚به لحاظ حقوقی قابل توجیه نیست.
ز)- امکان ایجادعناوین خلاصه ومختصراشخاص سنداعم ازمعامل متعامل واشخاص ثالث شامل نام ونو ع اشخاص حقوقی جهت استفاده درمحل های موردنظرکاربربایدفرآیندتنظیم اسنادفراهم شود.
ح)- باتوجه به امکان بروزخطاواشتباه درکلیه فعالیت های انسانی بایدامکان اصلاح مواردجزئی (به تشخیص سامانه یاسردفتردریک دوره زمانی محدود)مانندشماره شناسنامه‚ تاریخ تولد‚پلاک خودروو….بدون تیظیم سنداصلاحی وباقابلیت پرینت مجددبه صورت صحیح وجودداشته باشد.
ط)- چنانچه به هردلیل قصدتغییرعنوان جقوقی یک سنددردست اقدام وجودداشته باشد‚صرفأتازمانی که پنجره اول تنظیم سندبازمی باشداین امکان وجودداردکه البته تغییرعنوان صورت نمی گیردوسیستم به طورخودکارسندی باهمین مشخصات ایجادونوع سندموردنظرراایجادمی کندوسندقبلی کماکان باقی است.درنتیجه این امرموجب بهم ریختگی وشلوغی پرونده های دردست اقدام وبروزاشتباه درتنظیم سندمی شودوعلاوه براین چناچه صفحه تنظیم سندبسته شود‚دیگرامکان تغییرنوع سندوجودندارد.
ی)- ازآنجاکه بعدازگذشت مدت کوتاهی حجم اسنادتنظیمی یادردست تنظیم دفاتربالا خواهدرفت لذاگزینه اسناددردست اقدام باشکل فعلی ‚عملأغیرکارآمدخواهدبود.
ک) - درحال حاضردرقسمت نمونه اسناداجبارامکان درج واستفاده ازیکی ازنمونه هافراهم شده وقابلیت استفاده ازدونمونه اسنادیابیشتردریک سندوجودنداردواین درحالی است که اسنادبراساس موضوع ‚مفادومندرجات وشروط متفاوتی دارندکه ممکن است دربعضی مواردچندین نمونه اسنادنیازباشد.
ل)- سیستم توا نایی تنظیم سندی که چندین نوع مال متفاوت موردمعامله قرارمی گیرد‚راندارد.برای مثال اگرموردرهن مال غیرمنقول ومنقول باشدسیستم قادربه تنظیم چنین سندی نیست. درموردوصایت‚ اجازه‚ تعهد‚وکالت و…نیزاینچنین است.ازاین گذشته درمورداسنادی که بیش ازیک نوع مال یکسان ماننددوفقره پلاک ثبتی‚ موضوع سندمی باشد‚سیستم قادربه ایجادآن نیست وباخطامواجه می شود.
م)- حساسترین قسمت دربین فرآیندهای تنظیم سند‚امرکنترل ممنوعیت های افراد‚پلاک ها ودیگرانواع ممنوعیت ها ست.
دراین فرآیندبایدباواردکردن حداقل مشخصات یک فردنظیر نام‚ ونام خانوادگی ونام پدر‚اسامی ازبانک ممنوعیت ها استخراج وبه طورخودکارنمایش داده شود.حال آنکه سامانه دراین خصوص بسیارناکارآمدعمل کرده وگاهی مشاهده می شودکه برای یک مورد‚چندین صفحه ممنوع المعامله به نمایش گذاشته می شودکه کاربربایستی به صورت چشمی ‚خودکنترل هارا انجام دهدکه این امرباهدف راه اندازی سامانه های هوشمندنرم افزاری درتقابل است .
ن)- درمواردی که شخص به دواعتباراسنادراامضا می کند‚برنامه دارای کارآیی لازم نیست .به عنوان مثال گاه دریک سندبیع اعم ازاتومبیل ویاملک ‚خریدارخوددارای وکالت ازطرف فروشنده نیزهست ودرواقع به دواعتبارعمل اقدام می کند واصالتا ازطرف خودوبه وکالت ازطرف فروشنده که درچنین حالتی بایدابتدامشخصات فروشنده تحت عنوان اصیل ثبت شده ومشخصات خریدارنیز به عنوان اصیل واردشودوسپس به منظورجلوگیری ازتکراربی موردمطالب ومشخصات‚صرفآموضوع وکالت خریدارازفروشنده ومستندات مربوط به سمت وی شامل شماره وکالت نامه وتاریخ ودفترخانه تنظیم کننده آن درجلوی مشخصات فروشنده قیدشودکه درحال حاضربرنامه فاقدچنین خصیصه ای است .ولی علیرغم اشکالات ظاهری برنامه می توان ازفضای فیلد"مواردلازم به ذکردیگر” دراین موارداستفاده کرد.الاین وصف چون عنوان این فیلددرمتن سندهمراه نوشته نیزظاهرمی شودشیوه کاریک دست نخواهدبود.
ص)-دو سامانه استعلام وخلاصه معامله ‚به صورت یک طرفه طراحی شده است وفقط ادارات ثبت قادربه گذاشتن پیغام برای دفاتربوده وامکان هیچ گونه پاسخگوئی برای دفاترلحاظ نگردیده است.^[۹۷]
لازم به ذکراست که درحال حاضرسازمان ثبت باتشکیل کارگروه های تخصصی درستادمرکزی سازمان واستان هاپاسخگوی سؤالات وابهامات دفاترمی باشدوضمن برقراری ارتباط باسازمان ازطریق پورتال به آدرسwww.ssaa.ir ونیزتماس باشماره(۶۳۴۸۵)آماده شنیدن نقطه نظرات ومشکلات آنها می باشد.مردم نیزمی توانندضمن تماس مشکلات خودرامطرح نمایند‚درزمینه ثبت سندباذکرشماره دفترخانه وسازمان هم اقدام به رفع مشکلات می نماید.ونیزبه منظورجلوگیری ازمشکلات هنگام ثبت آنی بانظارت سازمان دفاتراسنادرسمی رصدمی شوندودرصورت بروزمشکل راهکارهای لازم ارائه می شود.
ازطرفی‚درهنگام جمع آوری اطلاعات جهت تحقیق پیش رومشاهده گردیدکه سردفتران می توانند طی تماس تلفنی بامسؤلIT کانون دفاتراسنادرسمی اشکالاتی راکه هنگام ثبت باآن مواجه می شوندرامطرح نمایند که غالبأ هم رفع می گردد.
باتوجه به مسائلی که دراین بخش ازگزارش مرکزپژوهش مجلس مطرح گردیده است وگلایه وشکایت های سردفتران روز۲۶شهریورماه سال ۹۲رابایدبه عنوان یک روزتاریخی سخت درزندگی کاری سردفتران نام برد.دراین روزهشت هزاردفتراسنادرسمی درکشوربه یکباره واردسامانه شدندوترافیک سنگین اینترنتی وناکافی بودن پهنای بانداختصاص داده شده به این سامانه ‚سبب کاهش آمارتنظیم اسنادوسرگردانی مراجعین گردید.سردفتران اعتراض داشتندکه کلاس هایی که برای آموزش نحوه اجرای ثبت آنی درکانون سردفتران برگزارگردیده بود‚نه تنها درفاصله زمانی کوتاهی قبل ازاجرای طرح بود‚بلکه فقط به یکسری آموزش های کلی اکتفاگردیدکه کافی نبود.
فصل چهارم :جرائم ومجازات های مرتبط با ثبت اسناد
مبحث اول : تخلفات ثبتی ^[۹۸]
قانون ثبت درباب ششم که تحت عنوان جرائم ومجازات هاست چندموردراضمن مواد۱۰۱و۱۰۳ذکرکرده است که جنبه جزائی نداردوهمانطورکه درماده ۱۰۳ تصریح شده است فقط تخلف اداری محسوب می شوند.این کاردرحقیقت مسامحه درتعبیراست.
یعنی ازتخلفات اداری مشروحه درآن موادکه دردادگاههای اداری (فعلأهیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری )رسیدگی می شودوارتباطی باقوه قضائیه ومراجع جزایی(اعم ازدادسراودادگاههای کیفری)نداردبه«جرائم »تعبیرکرده است.^[۹۹]
تخلفات ثبتی دارای ماهیتی متفاوت ازجرائم ثبتی ودرواقع یک تخلف اداری هستندکه اصلأ جرم نیستندوازطرفی ازلحاظ مرجع رسیدگی هم متفاوت هستند‚که ذیلأبه برخی ازآنان اشاره می شود:
گفتار اول : ثبت سندی که مفادآن مخالفت صریح باقوانین موضوعه مملکتی دارد.
برابرماده ۱۰۱ قانون ثبت ‚هرگاه یکی ازاعضاء ثبت اسناد واملاک سندی راکه مخالفت صریح باقوانین موضوعه مملکتی داشته باشد‚ثبت کندازیک سال تاسه سال خدمات دولتی منفصل خواهدشد.
گفتار دوم :ثبت سندقبل ازاحرازهویت متعاملین
برابرماده۱۰۲ق.ث.‚هرگاه یکی ازاعضاءثبت اسنادواملاک مرتکب یکی ازتخلفات زیرشود‚به یک سه سال انفصال ازخدمات دولتی محکوم می گردد:
بند اول : ثبت سندقبل ازاحراز هویت متعاملین بامتعهد
بند دوم : ثبت سند قبل ازاحرازاهلیت متعاملین با متعهد
بند سوم : ثبت سندقبل ازاحرازقابل ثبت بودن آن
مبحث دوم :جرائم مربوط به ثبت املاک
برابرباب ششم قانون ثبت درحوزه املاک ‚دونوع جرم وجوددارد:
گفتار اول : جرائمی که دارای عنوان مجرمانه خاص هستند
بند اول :معامله معارض
ماده ۱۱۷قانون ثبت می گوید:«هرکس به موجب سندرسمی یاعادی نسبت به عین یامنفت مالی (اعم ازمنقول یاغیرمنقول) حقی به شخصی یا اشخاصی داده وبعد نسبت به همان عین یامنفعت به موجب سندرسمی معامله تعهدی معارض باحق مزبوربنماید به حبس بااعمال شاقه ازسه سال تاده سال محکوم خواهدشد.»
براساس ماده۱۱۷ ق.ث.‚اصل برمعامله دوم است. یعنی اگرمعامله دوم باسندرسمی باشد‚معامله معارض نام دارد‚چه اینکه معامله اول باسندرسمی باشدیاعادی .نکته قابل توجه این است که اگرمعامله اول به صورت عادی باشدبایدقانونأ معامله صحیحی باشد.مثلأ معامله راجع به ملک ثبت شده‚اگربه صورت عادی واقع شود‚این معامله ‚معامله صحیحی نیست چون معامله راجع به ملک ثبت شده بایدبه صورت رسمی باشد.
اگرمرتکب معامله دوم راباسندعادی انجام دهد‚موردازشمول ماده ۱۱۷ قانون ثبت خارج است که دراین موارد مرتکب ممکن است به عنوان کلاهبرداریاباعنوان مجرمانه دیگری قابل تعقیب باشد.
بند دوم :دادن تصدیقات خلاف واقع
ماده ۱۰۳قانون ثبت می گوید:«هریک ازمستخدمین واجزای ثبت اسنادواملاک عامدأ تصدیقاتی دهدکه خلاف واقع باشددرحکم جاعل اسنادرسمی خواهد بود.»
هریک ازدوجرم فوق (بندهای الف وب )ازجرائم عمومی است که بدون شکایت شاکی خصوصی هم قابل تعقیب است وگذشت شاکی خصوصی موجب موقوفی تعقیب آنها نمی شود.
گفتار دوم :جرائمی که قانونگذار آنها رادرحکم جرائم دیگرقرارداده است
قانون ثبت برای کسانی که ملک دیگران را برای خود به ثبت دهند یا با ثالثی تبانی کنندوملک بنام شخص ثالث ثبت شود‚درمواردی مجازات کلاهبرداری تعیین نموده است.این جرائم به دوگروه قابل تقسیم می باشد:
بند اول : جرائم درحکم کلاهبرداری

(۳۳)

جابجایی^[۱۰۲] : در این رویکرد سیستم توصیه­گر یکی از دو روش موجود را انتخاب می­نماید و تنها در صورتیکه دقت روش انتخاب شده قابل قبول نباشد از روش دوم استفاده می­نماید­.

(۳۴)

آبشاری^[۱۰۳] : در این روش کاربری که مورد گزینش قرار می­گیرد باید هم مورد اعتماد کاربر مبدا و هم دارای تشابه پروفایلی با وی باشد به عبارت دیگر رویکرد اول، کاربران مورد اعتماد را می­یابد و سپس رویکرد دوم در این مجموعه، کاربران مشابه را جستجو می­نماید.

(۳۵)

نکته قابل ذکر در خصوص دو استراتژی آخر این است که ترتیب انتخاب هر یک از دو روش موجود به عنوان روش مبنا، بر روی نتایج تاثیر مستقیم دارد لذا در صورت انتخاب هر یک از این دو استراتژی، باید هر دو حالت متصور را مورد ارزیابی و آزمایش قرار داد. نکته مهم دیگر این است که برای ترکیب هر دو روش مبتنی بر تشابه کاربران و مبتنی بر اعتماد باید مقادیر آنها در محدوده ]۱,۰[ باشند که این امر مستلزم نرمال سازی مقادیر حاصل از محاسبه تشابه کاربران با یکدیگر می باشد چرا که این مقادیر در محدوده ]۱+,۱-[ می­باشند.

نتایج تحقیق صورت گرفته در [۱۹] نشان دهنده این مطلب است که اکثر استراتژی­ های مطرح شده جهت ترکیب دو روش مبتنی بر تشابه کاربران و مبتنی بر اعتماد، باعث بهبود چشمگیر معیار درصد پوشش و کاهش خطای مطلق میانگین می­گردند. در این میان، روش آبشاری به دلیل حذف اکثر کاربران باعث کاهش معیار درصد پوشش می­گردد اما در مقابل روش وزن دار و مخلوط به نسبت سایر روش های ترکیب از نتایج بهتری برخوردار هستند که به همین دلیل در این تحقیق برای بهبود مدل TrustWalker این دو استراتژی مد نظر قرار گرفته است و نتایج حاصل از اعمال و بکارگیری آنها در فصل آینده مورد بحث و ارزیابی قرار می­گیرد.
فصل پنجم
تشریح روند انجام آزمایشات و نتایج حاصل
۵- تشریح روند انجام آزمایشات و نتایج حاصل
۵-۱- مقدمه
در بخشهای ابتدایی این فصل به معرفی مجموعه داده ­های مورد استفاده و چگونگی جمع آوری، آماده ­سازی و پالایش داده ­های مورد نیاز برای انجام آزمایشات پرداخته می­ شود و در ادامه چگونگی پیاده سازی مدل بهبود یافته به همراه پاره­ای از نیازمندیهای نرم افزاری و سخت افزاری مورد نیاز آن تشریح می­گردد. در بخشهای انتهایی این فصل نیز نتایج حاصل از بررسی و آزمایش مواردی که در فصل قبل جهت بهبود و توسعه مدل TrustWalkerبیان گردید ارائه می­گردد و این نتایج مورد ارزیابی، تجزیه و تحلیل قرار می­گیرند و دستیابی به اهداف بیان شده برای تحقیق مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
۵-۲- معرفی مجموعه داده epinions
در زمینه سیستمهای توصیه­گر مبتنی بر اعتماد مجموعه داده­هایی که در آنها، رابطه اعتماد میان کاربران به صراحت بیان شده باشد به وفور در دسترس نمی ­باشد و تنها تعداد اندکی مجموعه داده با شرایط گفته شده در اختیار می­باشد­.
یکی از مجموعه داده­هایی که در این تحقیق مورد استفاده و بررسی قرار گرفته است مجموعه داده سایت ^[۱۰۴]Epinions می­باشد. این سایت یکی از بزرگترین سایتهای موجود در زمینه بررسی و به اشتراک گذاری نظرات مشتریان، کاربران و استفاده کنندگان محصولات و تجهیزات خانگی در طبقه­بندیهای مختلفی همچون وسایل خانگی، وسایل الکترونیکی، محصولات سمعی و بصری ، رایانه و … می­باشد.
شکل ۵-۱ : بنر صفحه اصلی سایت epinions[85]
در این سایت کاربران، نظرات خود در خصوص یک محصول خاص را بیان می­ کنند و آنرا با سایر کاربران به اشتراک می­گذارند و به هر محصول یا آیتم امتیازی در بازه ]۵,۱[ تخصیص می­ دهند، همچنین این امکان وجود دارد که هر فرد سایر افراد نظر دهنده­ای را که نظرات ایشان در خصوص آیتم­ها و محصولات مختلف با سلایق و عقاید خویش تطابق بیشتری دارد و نظرات ایشان برای وی جذاب می­باشد را به عنوان کاربران مورد اعتماد خود تعریف نماید. در واقع در این سایت هر کاربر، خود همسایگان مورد اعتماد خود را انتخاب می­ کند و به این ترتیب شبکه اعتماد میان کاربران شکل می­گیرد . اخیرا امکان ایجاد یک لیست سیاه از کاربرانی که نظرات آنها مورد تایید یک کاربر نمی ­باشد و به عبارت دیگر مورد اعتماد وی نمی­باشند نیز توسط این سایت تامین شده است که این امر می تواند زمینه ساز و عامل پیشرفت تحقیقات در خصوص تاثیر مفهوم “عدم اعتماد” بر سیستمهای توصیه­گر مبتنی بر اعتماد خواهد بود.
نسخه­ها و مجموعه داده ­های گوناگونی^[۱۰۵] از اطلاعات سایت epinions در سالهای مختلف منتشر و در اختیار محققان قرار گرفته است. در هریک از این نسخه­ها نیز اطلاعات گوناگونی همچون اطلاعات کاربران، محصولات و آیتم­ها­، طبقه بندی محصولات­، نظرات و سوابق کاربران و همچنین اطلاعات شبکه اعتماد میان کاربران در اختیار می­باشد که می­توانند در روند انجام تحقیقات در زمینه روشها و تکنیکهای مختلف مورد استفاده در سیستمهای توصیه­گرمورد بهره برداری قرار گیرند.
از میان نسخه­های گوناگون و مختلف موجود از مجموعه داده epinions­، در این تحقیق مجموعه داده ارائه شده توسط دانشگاه واشنگتن^[۱۰۶] که در ارزیابی نتایج مدل TrustWalker توسط محققین آن مورد استفاده قرار گرفته است بکار گرفته شده است تا بتوان نتایج حاصل از مدل توسعه یافته را با مدل پایه TrustWalker مقایسه و مورد ارزیابی قرار داد.
۵-۲-۱- ویژگیهای مجموعه داده epinions
این مجموعه داده شامل ۷۵۸۸۸ کاربر می­باشد که نظرات خود در خصوص ۱۰۴۹۹۲ محصول و آیتم مختلف را در قالب ۶۸۱۱۹۱ نظر بیان نموده ­اند­. آیتمهای مختلف در ۲۰۰ گروه مختلف طبقه بندی شده ­اند همچنین ارتباط میان کاربران در قالب ۵۰۸۹۶۰ رکورد که بیانگر وجود رابطه اعتماد میان کاربران می­باشد بیان شده است که شبکه اعتماد را تشکیل می­ دهند. نکته قابل توجه این است که علاوه بر امتیاز کاربران به آیتمهای مختلف امتیاز تخصیص داده شده توسط هر کاربر به نظرات سایر کاربران نیز در این مجموعه داده در دسترس می­باشد که می ­تواند به عنوان یک معیار فرعی، علاوه بر وجود رابطه اعتماد میان دو کاربر، برای سنجش اندازه رابطه میان دو کاربر و ایجاد مدلهای ترکیبی برای گزینش کاربران و حرکت در شبکه اعتماد مد نظر قرار گیرد.
از میان ۶۸۱۱۹۱ رکورد موجود در خصوص نظرات کاربران درباره آیتمهای مختلف، تعداد ۹۵۵۰۲ رکورد فاقد امتیاز می­باشد که طبیعتا در آزمایشات مورد نظر قرار نمی­گیرد و تعداد ۵۸۵۶۸۹ رکورد به عنوان اطلاعات قابل قبول در نظر گرفته می­ شود. با توجه به اینکه امتیازات مختلف یک کاربر به یک آیتم خاص در زمان های متفاوت، در این مجموعه داده قابل مشاهده است لذا در صورتیکه معیار زمان در آزمایشات در نظر گرفته نشود و تنها آخرین امتیاز هر کاربر به یک آیتم خاص مد نظر قرار گیرد، تعداد نظرات موجود به ۵۷۳۹۳۱ رکورد کاهش خواهد یافت.
در این تحقیق کاربرانی که به کمتر از ۵ آیتم امتیاز داده­اند همانند [۲۰][۳۹] کاربران تازه وارد در نظر گرفته شده است که با این فرض در این مجموعه داده تعداد ۲۴۳۱۵ کاربر تازه وارد وجود دارد که تقریبا ۳۲% کل کاربران را تشکیل می­ دهند­. در میان این کاربران تعداد ۸۲۰۶ نفر، هنوز افراد مورد اعتماد خود را نیافته و به شبکه اعتماد میان کاربران ملحق نشده­اند که در نتیجه مدل پایه و مدل توسعه یافته نمی توانند نسبت به پیش ­بینی امتیاز یا ارائه پیشنهادی به ایشان اقدام نمایند. این دسته در حدود ۸/۱۰% کل کاربران را تشکیل می­ دهند­. با توجه به نکته اخیر ۱۳۹۷۵ زوج <آیتم,­کاربر> مربوط به کاربران تازه وارد در این مجموعه داده وجود دارد که مدل مورد نظر نمی­تواند پاسخی به آنها ارائه کند­.
به صورت کلی­تر در میان کل کاربران تعداد ۱۵۵۴۳ نفر وجود دارد که دارای همسایگان مورد اعتماد خود نیستند یا با کاربران دیگر هنوز ارتباطی برقرار نکرده ­اند که بر اساس این مطلب تعداد ۴۳۵۲۶ زوج <آیتم,­کاربر> مربوط به این کاربران که ۵۸/۷% کل نظرات را تشکیل می­ دهند توسط مدل پوشش داده نخواهد شد.
با توجه به کلیه نکات و مطالب فوق، مجموعه داده مورد ارزیابی، بدون در نظر گرفتن پارامتر تاریخ و زمان ارائه امتیاز و همچنین در نظر گرفتن آخرین نظر هر فرد در مورد یک آیتم خاص، برای همه کاربران، دارای تعداد ۵۷۳۹۳۱ رکورد و برای کاربران تازه وارد دارای ۳۳۱۷۳ رکورد می­باشد .
۵-۲-۲- آماده سازی و نحوه پالایش داده ­ها
مجموعه داده معرفی شده در شکل ابتدایی خود شامل ۷۵۸۸۸ فایل متنی در مورد نظرات هر یک از کاربران و ۷۵۸۸۸ فایل متنی در خصوص افراد مورد اعتماد و همسایگان هر یک از کاربران می­باشد. برای یکپارچه سازی کلیه فایلهای متنی، پایگاه داده واحدی در SQLServer 2010 تحت نام epinions ایجاد گردید و سپس مراحل زیر جهت آماده سازی­، پالایش و استخراج اطلاعات مورد نیاز برای انجام آزمایشات برنامه ریزی و اجرا گردید.
ایجاد یک جدول به نام reviews برای نگهداری نظرات کاربران به فرمت زیر:
جدول ۵-۱ : ساختار جدول reviews

نام فیلد

در آن روزگار دو شخص سمت و جهت رویدادها را در زمینه ایدئولوژی در کشور روشن می کردند.یکی از آن دو کرتیر-دارای عنوان پر طمطراق «مربی دینی» شاهنشاه موبدان موبد و رئیس دادگاه عالی کشور،و دیگر مانی –آورندۀ آئین نو و پیامبر یکتا خدای جهان و فرستاده در زمین بودکرتیراتحاد متشکل موبدان و هیربدان سردار کرتیراتحاد متشکل موبدان و هیربدان سردار کشور،پول و زمینهای متعلق به آتشکده ها را در اختیار داشت و شاهنشاه ایران و همه رسمها و سنتهای گذشته و آئین کهن که روی آنرا زنده کرد و از ناراستیها و ناپاکیها منزه داشت پشتیبان کرتیربودند.
مانی نیزبه تعصب پیروان آموزشهای خویش و سادگی و آسان بودن اجرای این آموزشها و جاذبه اعتماد به «خدای یگانه»با نامهای گوناگون تکیه داشت.بازرگانان و برخی از بزرگان و زمانی ،شاهنشاه ایران پشتیبان مانی بودند.
این دو آئین یاد آوازی بود از تمامی مبارزه های فکری و اندیشه ای «ایدئولوژیک» آن روزگار.اگر آئین کرتیر در واقع به «تکیه گاه تاج و تخت» بدل گشت آئین مانی آواره و رانده شده،در آن زمان بر همه جا از آفریقای شمالی تا چین گسترده شد و چندی نگذشت که شکل «اعتراض مذهبی» به خود گرفت. و به منزله پرچم یکرشته از قیامها و شورشهای مردم علیه «جور و بیداد در جهان»از جمله به پرچم پیکار با جور وبیداد فئودالی بدل گشت.^[۱۳]
کرتیر بعد از مرگ شاپور پادشاه نماینده عکس العمل مغان شمالی بر علیه مانی بود.کرتیر به آزار مسیحیان و مانویان وباقی ادیان در کتیبه اش افتخار کند.روحانیون زرتشتی مانویان را قلع وقمع کردند.^[۱۴]
۲-۱-۵. بهرام پسر هرمز و مانی :
بهرام پسر هرمز پادشاهی حلیم و مهربان بود و مانی صورتگر که در زمان شاپور از ایران گریخته و به هندوستان رفته بود در زمان بهرام به ایران بازگشت.^[۱۵]
گویند: مانی زندیق بهرام را به دین خویش می خواند. ^[۱۶]
مانی در زمان سلطنت بهرا م به امید اینکه این پادشاه در اثر کم تجربگی و مزخرفات او را باور کرده به آئین جعلی او که حسب روایت المقدسی در«کتاب البدو والتاریخ»نخستین مذهب ملحدانه در روی زمین است بگرود که همین مذهب با تغییر اسامی متدرجأ امروز بصورت عقیده باطنیه در آمده است.
همینکه مانی اطلاعات خود را به بهرام عرضه داشت بهرام امرداد که موبدان گرد آیند و درحضور او با مانی مناظره کنند و چون موبدان موبد مبنای عقیده ای که او پیشنهاد می کرد سئوال نمود مانی گفت: ترک دنیا وخرابی آن و عدم ارتباط با زنان به منظور قطع نسل که این عالم مادی فاسد مضمحل شود چرا که ارواح طیبه الهی با ابدان نجس اهریمنی ممزوج شده وخداوند که از این اختلاط متنفر است از تفریق آن خشنود خواهد گردید تا بمیل خود به خلقت دیگری مبادرت کند و دنیای دیگری بسازد.موبد گفت:تخریب بدن.موبد گفت:پس ما باید ترا بکشیم که با تخریب بدنت روحت را عمران کرده باشیم.زندیق معطل بماند بهرام گفت:اما عمل تخریب را از بدن تو شروع می کنیم که طبق اصول عقاید خودت با تو رفتار کرده باشیم.پس امر داد که پوستش بکنند. ^[۱۷]
هوادران مانی در متن پارتی مرگ مانی را باشکوه تمام تصویرکرده اند :چونان شهریاری که زین افزار و رزم جامه را به در آورد و جامه شاهوار بر تن کند،فرستاده روشنی «مانی» تن پوش رزمگاهی را به در آورد و نشست بر ناو روشنی و گرفت خلقت خدایی را،دیهیم روشنی و گلتاج زیبا را،با شادی بسیار،باخدایان روشنی که روان اند از چپ و راست،با چنگ وسرود شادی،پرواز کرد با معجزۀ خدایی،چون برقی تند وشهابی درخشان پیش به سوی ستون شکوه و راه روشنی و گردونۀ ماه،و در آنجا غنود با پدر اورمزدبغ…»^[۱۸]
۲-۱-۶. آخرین نیایش مانی:
ای داور همه جهان و جهانیان [گوش فرادار]
ودعای مردی پاکدل را بشنو . . .
ای پدر یتیمان و بیوگان و مردان داغدیده . . .
ای سرور دادگستر . . .
به ندای این ستمدیده توجه کن
ای رهانندۀ من، ای ابر مرد،ای انسان کامل،ای دوشیزۀ روشنایی.
ستمگران را کیفر بده . . .
شما مرا بدین کار . . .فرستادید
توبه من فرمان دادی،وتو مرا اینجا فرستادی . . .
شتاب کن واین زندانی را آزاد کن،
روان مرا بسوی خویش فرا خوان . . .
هنگامی که پیکر او در آنجا بر روی خاک افتاده بود . . .
هنگامی که دیدگاه او آرام و بی حرکت شده بود . . .
سه تن از زنان آشنای راز او،
با یکدیگر . . . به سوی او آمدند
برکنار او نشستند و بر وی گریستند . . .
هر سه دستها را بر روی چشمان او نهادند و چشمانش را بستند.
این زنان بر روی پیکر وی گریه می کردند و می گفتند: ای پدر مهربان دیده بگشای و بر ما نظر کن . . . سایه مهربانی خود را که سرشار از رحمت و لطف است بر ما گستران.کجا هستند هزاران مردی که تو برگزیده بودی و هزاران تن که به تو گرویده بودند.زیرا که تو پاسداری از راستی و دادگستری می کنی.
زمین و آسمان و همه جهان و جهانیان باید بر تو مویه کنند و در معبدها و انجمنها به یاد تو ناله سر دهند. زیرا که تو هزارها تن را براستی گواهی دادی . . .مویندگان درحالی که دستهای خود را بر چشمان خدا یگانه نهاده بودند می گریستند ولی از وی پاسخی نشیدند. . . .^[۱۹]
بخش دوم : ۲-۲. مانویت و گسترش آن در جهان
۲-۲-۱.خاستگاه دین مانوی :
دین شناسان چندین قرن است که به دنبال یافتن خاستگاه دین مانوی هستند.بحث بر سر این است که آیا خاستگاه این دین راباید دردین زرتشتی یا در دین های دیگر آن روزگار جست وجو کرد؟ دراین باره،دیدگاه های گوناگونی است و کشف نوشته های مانوی درصد سال گذشته بر این بحث و جدل ها افزوده است.
مانی،اصالت دین های دیگر روزگار خود را هرگز رد نکرد و آنها پیامبرانشان را منادی های راستی می دانست.با این فرض،درگرفتن عنصرهایی از آن دین ها و درآمیختن آنها برای ساختن دینی نو گمانی برای ما به جا نمی گذارد.براساس نوشته هایش دین های گذشته و روزگار وی قدرت ذاتیی کافی در برابر حمله های گوهر بدی درخود نداشته اند،به همین سبب بر این باور بود که راستی و درستی این دین ها به فساد گراییده و سبب ظهور اندیشه هایش را فراهم کرده است.او ده عاملی که برتری دینش نسبت به دین های گذشته و روزگارش را اثبات می کند،درنوشته هایش برمی شمرد،اما از میان آن ها تنها پنج عامل نخست در دست ماست :

1. 1. دین گذشتگان به یک شهر«سرزمین» و به یک زبان بوده اما دین وی به هرشهر و هر زبانی آمیخته می شد.

۲.دین های گذشته تا زمانی که رسول «سالاران پاک» درون مردمش بود،دوام آوردند و پس از درگذشت آن ها دینشان آشفته شد،اما وی دین خود را با تبیین سلسله مرتبه ها و سازمانی که به آن داده بود،ابدی می دانست.
۳.روان هایی که بر دین های گذشته بودند و کردگانشان «اعمال دینی شان»را کامل نکردند،اگر به دین وی می گرویدند،او آنها را رستگار می کرد.
۴.وی مکاشفه،نوشته ها،خرد و دانش خود را از دین های گذشته اش برتر می دانست.چون؛خودش نوشته بود وکار را پیروان پس از خود- مانند [ پیروان ] بودا یا پیامبران دیگر،چون حضرت عیسی (ع) – واشو زرتشت – وانگذاشت.
۵.همه ی نوشته ها،حکمت ها،تمثیل ها و مزامیر دین های پیشین،همگی به دین مانی در آمده و به دانشی که او به الهام –آن را دریافت کرده است،پیوسته اند.
درهمین نکته پنجم این پرسش به ذهن می آید که مانی چه عنصرهایی را از کدام دین ها گرفته است؟ ترتیب کار بست آنها چرا و چگونه بودند؟
پژوهش گران مغرب زمین،اغلب برآنند که خاستگاه دین مانی بر اساس کیش گنوسی استوار بوده،سپس برخی از عنصرهای اساسی دین اش را از دین های یونانی ،ایرانی و مسیحیت گرفته است.برخی دیگر،عقیده داند که اساس اندیشه های دینی مانی را آموزه های مسیحی ساخته است،ولی وی آن آموزه ها را درقالب آموزش نوین در آورده وبه مردم روزگارخویش عرضه داشته است.نگارنده نیز بر آن است که خاستگاه دین مانی،آموزه های دینی فرقه های مغان،پارسیان و دیگر فرقه ها وکیش های ایران باستان است که به چند گانه پرستی عقیده داشتند و او دوگانه پرستی را جایگزین چند گانه،پرستی نمود.همچنین،بسیاری از بنیان های آموزه های دینی مانی را می توان در اسطوره های ایرانی دید که جای آن در اینجا نیست،ولی تنها می توان به این نکته بسنده کرد که آغاز تبلیغ گسترده ی مانی و سپس رسولانش شرق ایران و هند بود،سپس به سوی غرب-آن هم به سبب همراهی با شاپور در جنگ با رومیان- رفت و به تبلیغ آموزه های خود پرداخت.
آنچه دراینجا می توان گفت؛ اینکه سه دیدگاه درباره ی خاستگاه دین مانوی مطرح است : یکی پژوهش گرانی چون آسموسن ^[۲۰]که اساس دین مانوی را بر پایۀ اندیشه های گنوسی می داند.برخی دیگر چون بوهلیگ ^[۲۱]اساس دین مانی را آموزه های مسیحیت بدعت آمیز زمان وی اعلام می کند.رودلف^[۲۲]،خاستگاه دین مانی را در سنت های مذهبی شرقی روزگارش می داند ویدنگرن^[۲۳] بنیان اندیشه های دینی مانی را ایرانی (زردشتی و زروانی) و از مسیحیت،گونه ی مرقیون و دیصانی آن را در اندیشه های وی موثر می داند که از آن دو فرقه نگاه گنوسی (عرفانی)شان را به اندیشه های خود در می آمیزد.تیولی نیز از دیدگاه ویدنگرن پشتیبانی کرده است.
اما آنچه می توان در نتیجه این گفتار بیان کرد،اینکه مانی بیش تر شخصیت های اسطوره یی در دسترس خود را به فرهنگ هایی که دینش در آن ها رواج یافته بود،نسبت داد.البته این عمل وی وحدت دادن عقیده های گوناگون به معنای واقعی کلمه نبود و او نمی خواست دو فرهنگ را تلفیق کند و تغییری مستقیم در محتوای آن ها بدهد.پیام وی- به طور ضمنی- این بود که نام های محض چندان اهمیتی ندارند و به معنای نهفته ی در پس نام ها باید توجه کرد.^[۲۴]
۲-۲-۲.مانویان :
به همان اندازه که زردشتیان درسرزمین ایران،حتی تا قرونی پس از غلبه مسلمانان،عامل مهمی محسوب می شدند به همان اندازه مانویان در این دوره برای ایران بی اهمیت بودند این امر یقینأ نتیجه سیاست اصلاحی ساسانیان از طریق دین زردشت بوده است که پس از مدتی مدارا با مانویت (که با جمع عقاید متضاد گوناگون و وضع اختلاف ادیان،دین میانه گیری به نظر می رسید )آن را به سختی سرکوب کردند.قطعأ این واقعیت نیز به آن افزوده می شود که دین مانی با وجود عقیدۀ ثنویت خویش،زرتشتیان را کمتر تحت تأثیر قرار داد،هر چند که نظر این دو دین در مورد ریشه و اصل ثنویت در جهان با هم فرق داشت.نظیر این امر نیز در مورد دین مسیح مشاهده می شود.هنگامی که مسیحیت در بین ایرانیان پیشرفت قابل اهمیتی نمود به نظر ایرانیان ظاهرا کمتر ضروری می رسید که وجود حضرت مسیح و یا آرای اصحاب کشف و معرفت را در یک طرح فکری جهانی و در نظامی از وحی و رسالت های پیاپی منتظم سازند.جای این احتمال هم هست که زردشتیان اساس تعلیمات مانی را به منزلۀ تفسیر غلط پاره ای از اصول عقاید دین خویش مثل آفرینش جهان و ثنویت،که به روشنی درمذهب زردشت پایه گذاری شده بود،می پنداشته اند بدین ترتیب در آغاز دورۀ اسلامی در ایران تقریبا صحبتی از مانویان در بین نبوده است.و اگر چه انقراض دولت ساسانیان موجب این شد که عدۀ کثیری از پیروان مانی از گریزگاههای خود در آسیای مرکزی دو مرتبه به بین النهرین مراجعت کنند،ولی دوباره در اثر تعقیب سختی که در تحت خلافت المهدی (۷۷۵-۷۸۵برابربا۱۵۸-۱۶۹هجری )وهم در زمان خلافت المقتدر(۹۰۸-۹۳۲ برابر با ۲۹۵-۳۲۰هجری )همراه با دستگاه احتساب و تجسس عقاید و برپا نمودن محاکمۀ زنادقه به وقوع پیوست ناگزیر شدند به آسیای مرکزی ( تا چین ) مهاجرت کنند و در آنجا در تحت حمایت بعضی از دولتها بخصوص دولت ترکان اویغوری (۷۴۵-۸۴۰برابر با۱۲۷-۲۲۵هجری) از سال ۷۶۲(برابر۱۴۵هجری)به بعد پشیبان نیرومندی یافتند.در عین حال سرزمین ایران که گذرگاه این رفت و برگشت مانویان بود تقریبا از تاثیر آنان درامان ماند فقط در گرگان درسال ۷۹۶و۷۹۷(برابر۱۸۰هجری)به پیوست با اخراج مانویان از بین النهرین قیامی از طرف هم کیشان آنان به وقوع پیوست،وگرنه از این که بگذریم تازه پس از مدتی یعنی درقرن دهم (برابر چهارم هجری) دو مرتبه از جمعیت های کوچکی (دیناوریه)در خراسان و قبل از همه درنزدیکی نیشابور و شاید نیز در ایلاق و در طرف سمرقند در ماوراء النهر صحبت به میان می آید.این دسته ها فقط از این نظر توانستند وجود خود را حفظ کنند که یکی از خان های مانوی از بقایای دولت ایغوریها واقع در تحت حمایت چین (۹۲۰برابر با ۳۰۷و۳۰۸هجری)سامانیان را بدین ترتیب تهدید نمود که اگر از طرف آنان به مانویان خراسان آسیبی برسد وی نیز دربارۀ مسلمانانی که در قلمرو او زندگی می کنند.به طور متقابل رفتار خواهد کرد.پس از انقراض و اضمحلال مانویان آسیای مرکزی هم این مدارای با مانویان تا مدتی ادامه یافت به طوری که در خراسان هنوز در سال ۹۸۲(برابربا ۳۷۲هجری)«خانگاهی از مانویان»با نغوشاک (مدرس) وجود داشته است (اگرهم از طرف دیگر درسال ۱۰۹۵(برابربا۴۸۸هجری)فرمانروای قراخانی «احمدخان»به این نام کشته شد که به دین «زنادقه» ایمان داشته است،کلمه زنادقه به سختی می توانسته در آن زمان به مانویان اطلاق شده باشد.سرانجام نفرتی که مسلمانان به طور روز افزونی بر ضد مانویان- قبل از هر چیز ظاهرا بر ضد ثنویت و تصویرستایی آنان- در خود احساس می کردند در ایران نیز مثل بین النهرین (و بالأخره در آسیای مرکزی) منجربه این شد که درقرن سیزدهم(برابرهفتم هجری) این دین نیز در کنچو،کنسو،وخچو به افول ونیستی گرایید- با وجود این که گاهی کوشش می شد متدینان به این آیین را جزو اهل کتاب به حساب آوردند. درعین حال می توان به ظن قوی گفت که پاره ای از آرای مانویان در سرزمین ایران نیز آثاری از خود بر جای گذاشته است و شاید هم بعضی از آن اقداماتی که برای جمع و آمیزش عقاید مختلف همراه با ظهور المقنع و یا خرمیان نمایان گشت از طرف مانویان صورت گرفته باشد؛مانویانی که در مقابل دین زردشت بینش تصوف و گاهی در لباس سیاست نشان بدهند.جزئیات این امر امروز برای ما دیگر در تمام موارد قابل درک نیست.اما درعین حال اطلاق کلمۀ «زندیق» (که اصلا مانوی از آن منظور بوده)به «ملحد» به طور مطلق ما را به واقع نزدیک می کند.واین مطلب در بین النهرین و به طور کلی در دربار آنها بر اساس عکس العملی بر ضد مانویان بوجود آمده است خیلی روشن تر دیده می شود.^[۲۵]
مانویان در دوره ساسانیان پیوسته بدترین کافران به شمار می آمدند و بنابراین با ایشان بد رفتاری می شد پس از نرسی کانونهای مانویان در ایران به خصوص در مشرق آن بر جا ماند و بعدها مبلغین مانوی تا چین نیز رفتند.
شاید برجسته ترین شاخه آیین های مانی همانا جنبش اجتماعی و اقتصادی بود که به رهبری مزدک در پایان قرن پنجم میلادی پدید آمد.^[۲۶]
۲-۲-۳.مانویت در شرق :
در دوره ساسانی آئین مانوی به کرانه جیحون رسیده و از آن نیز گذشته بود.سغدیانا که ارتباط خوبی با شرق و غرب داشت پایگاهی برای فعالیتهای تبلیغی آیین مانوی گردید.دامنۀ فعالیتهای تجاری سغدیان تا چین کشیده شده بود و علاوه بر آن درکنار راه ابریشم به گسترش مانویت در شهرهای سغدی سمرقند وتاشکند شده بود.تعداد مانویان درسمرقند زیاد و با نفوذ بودند.^[۲۷]
مانویان درسغد متون مذهبی را به زبان خود ترجمه کردند.این مانویان شرقی بتدریج ارتباط خود را با هم کیشان غربی از دست دادند ولی به خاطر داشتن فرهنگ ایرانی،نفوذ و تأثیر هنر ایرانی را تا مرزهای چین در دوران «تانگ» گسترش دادند و به دنبال توسعۀ مذهب مانی تا چین،فرهنگ و هنر ایرانی در آن حدود نفوذ کرد.^[۲۸]
درسال ۷۳۲میلادی امپراطورچین که خود مذهب دیگری داشت طی فرمانی،آیین مانی را آزاد شناخت و دستور داد که پیروان این دین در سرزمین چین در نهایت آزادی به اجرای مراسم دینی خود بپردازد.تأسیس معابد و عبادتگاه دربرخی از نواحی چین به مانویان داده شد.امروز برخی از اسناد مانوی به زبان چینی است.ابن ندیم می نویسد: «مانی هندیان وچینیان و خراسانیان را به خود خوانده و درآنجا نماینده ای از خود داشت.» ^[۲۹]

بخش دوم: پیشینه تحقیق
هر پژوهشگری باید پیش از اقدام به تحقیق از تلاش‌های علمی انجام‌شده در مورد موضوع تحقیق خود آگاهی کافی پیدا کند و از زمینه‌ها، روش‌ها، دیدگاه‌ها و نتایج اقدامات انجام‌شده اطلاع داشته و از آن استفاده کند. به قول مک برنی، علم یک فعالیت اجتماعی است و از طریق مشارکت همگانی و به هم پیوستن دانش فراهم آمده توسط تک‌تک محققان تکوین می‌یابد (مک برنی^[۶۵]، ۱۹۹۰). در زمینه کیفیت اقلام تعهدی تحقیقات زیادی به خصوص در خارج از کشور صورت گرفته است. اما به نظر می‏رسد در ادبیات نظری، هنوز اجماعی در مورد این‌که کیفیت حسابداری یا خطرپذیری اطلاعاتی باید قیمت‌گذاری شود، وجود ندارد و ادبیات تجربی نیز در مورد این موضوع به همان اندازه غیرقاطع است. این تحقیق بیشتر محدود به بررسی مطالعاتی در زمینه قیمت‌گذاری شاخص تعدیل‌شده کیفیت اقلام تعهدی دیچو و دچو (۲۰۰۲) است که به طور گسترده به عنوان نماینده‌ای برای خطرپذیری اطلاعاتی استفاده شده است. در ذیل چند مورد از تحقیقات انجام‌شده در این زمینه به اختصار تشریح گردیده است.

تحقیقات مرتبط با قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی
تحقیقات انجام‌شده در خارج از کشور
فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) نتیجه‏گیری کردند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است. استنباط آن‌ ها تا اندازه‏ای بر پایه عامل مثبت بارگذاری شده در پرتفوی عامل تقلیدی شاخص کیفیت اقلام تعهدی^[۶۶] در رگرسیون‏های سری زمانی فاما و فرنچ (پس از کنترل عوامل خطرپذیری استاندارد) بود. اما همان طور که کور و همکاران نشان دادند، عامل مثبت بارگذاری شده در رگرسیون‏های فاما و فرنچ (۱۹۹۳) به این معنی نیست که شاخص کیفیت اقلام تعهدی، صرف خطرپذیری به همراه دارد؛ بنابراین برای نتیجه‏گیری در خصوص این‌که شاخص کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری ارزش‌گذاری شده است، کافی نیست.
مطالعات متعددی به بررسی این دو موضوع پرداخته‏اند که آیا بازده‏های شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد، بهتر از بازده شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی کم است و اگر چنین است، آیا عملکرد بهتر شرکت‏های دارای شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد به دلیل خطرپذیری است. شواهد کلی برای این دو موضوع پراکنده و متناقض است و دلیل چنین یافته‏های متناقضی نیز روشن نیست و به نظر می‏رسد، به دوره‏های مورد بررسی و یا روش تحقیق مورد استفاده بستگی دارد.
ابودی^[۶۷] و همکاران (۲۰۰۵) دریافتند که هیچ رابطه‏ای بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده‏های غیرعادی آتی، حداقل برای مجموعه‏ای از معاملات خرید و فروش افراد درون سازمانی وجود ندارد (البته آن‌ ها این رابطه را برای کل نمونه مورد بررسی خود آزمون نکردند). همچنین آن‌ ها دریافتند که صرف خطرپذیری عامل کیفیت سود با بهره گرفتن از هر چهار معیار کیفیت سود (شامل کیفیت اقلام تعهدی) از لحاظ آماری معنی‏دار نیست که با دیدگاه مبنی بر این که کیفیت سود یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است، مطابقت ندارد. اما آن‌ ها نتایج ضعیفشان را به “اختلال موجود در مشاهدات مربوط به شرکت‏هایی با کیفیت سود بالا” نسبت دادند و نتیجه‏گیری کردند که شواهد کلی همچنان مطابق با این موضوع است که کیفیت سود، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است (ماشرووالا و ماشرووالا ۲۰۱۱، ص ۱۳۵۲).
اِکر^[۶۸] و همکاران (۲۰۰۶) به طور مستقیم این موضوع که آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی بازده‏های آتی را پیش‏بینی می‏کند یا خیر را آزمون نکردند. اما، پرتفوی عامل تقلیدی آن‌ ها (با بهره گرفتن از بازده‏های روزانه) به طور متوسط بازده‏های بیشتری کسب نمود که نشان می‏دهد در دوره نمونه مورد بررسی آن‌ ها شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده‏های آتی سهام دارای همبستگی مثبت زیادی هستند. البته آن‌ ها به بررسی این موضوع که آیا عملکرد بهتر شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد به علت خطرپذیری است یا خیر، نپرداختند (همان منبع ص ۱۳۵۲).
با بهره گرفتن از بازده‏های ماهانه، کور و همکاران (۲۰۰۸) دریافتند که یک رابطه مثبت بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده‏های آتی سهام در دوره مورد آزمون ابودی و همکاران (۲۰۰۵) وجود دارد، اما هیچ رابطه‏ای در دوره مورد بررسی فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) وجود ندارد. در مقابل کور و همکاران (۲۰۰۸) با بهره گرفتن از بازده‏های روزانه و ایجاد توازن مجدد در پرتفوی‌های موزون با وزن یکسان ماهانه / روزانه، دریافتند که یک رابطه قوی مثبت بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده آتی سهام برای تمامی دوره‏های مورد آزمون وجود دارد. هنگامی که کور و همکاران (۲۰۰۸) صرف خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی را بررسی می‏کردند، دریافتند که صرف خطرپذیری تنها برای دوره مورد بررسی ابودی و همکاران (۲۰۰۵) وجود دارد و برای سایر دوره‏هایی که آن‌ ها بررسی کردند وجود ندارد. آن‌ ها استدلال کردند که تناقض در نتایج آن‌ ها به دلیل انحراف (سو گیری) در قیمت‌های خرید و فروش^[۶۹] و یا هزینه‏ های معامله^[۷۰] است. آن‌ ها پس از متعادل ساختن پرتفوی‌های سالانه خود به صورت روزانه / ماهانه یا حذف سهام با قیمت کمتر از ۵ دلار، دریافتند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نه بازده آتی را پیش‌بینی می‏کند و نه دربردارنده یک صرف خطرپذیری است. اما کور و همکاران (۲۰۰۸) تصدیق نمودند که مرتب‏سازی سالانه به طور کامل رضایت‏بخش نیست. زیرا میزان کمتر متعادل‏سازی (سالانه در مقابل ماهانه)، ممکن است موجب از دست دادن اطلاعاتی در مورد قیمت‌گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی و انحراف آزمون‏های آن‌ ها به سمت فرضیه صفر شود (همان منبع، ص ۱۳۵۳-۱۳۵۲).
برخلاف کور و همکاران (۲۰۰۸)، دو مطالعه اخیر وجود رابطه مثبت بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده آتی سهام و همچنین صرف خطرپذیری مثبت در رابطه با شاخص کیفیت اقلام تعهدی پس از کنترل شوک‏های جریان نقدی (اگنوا ۲۰۱۰) و سهام کم ارزش (کیم وکی ۲۰۱۰)، را نشان داده‌ است. اگنوا (۲۰۱۰) استدلال می‏کند که کنترل شوک‏های جریان نقدی (که بر بازده تحقق‏یافته موثر است) مهم است؛ به طوری که بدون چنین کنترلی، اثر برآورد شده شاخص کیفیت اقلام تعهدی روی بازده‏های تحقق‌یافته آتی می‏تواند به سمت پایین تمایل پیدا کند. زیرا شاخص کیفیت اقلام تعهدی به شدت وابسته به شوک‏های جریان نقدی منفی است. کیم وکی (۲۰۱۰) آزمون‏های کور و همکاران (۲۰۰۸) را تکرار کردند، اما تنها زمانی که سهام دارای ارزش کمتر از ۵ دلار را از نمونه خود کنار گذاشتند، یک صرف خطرپذیری مثبت بر حسب شاخص کیفیت اقلام تعهدی یافتند. یافته‏های آن‌ ها به نظر می‏رسد در تناقض با یافته‏های کور و همکاران (۲۰۰۸) است که بیان می‌کند تنها زمانی شواهدی از صرف خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی وجود دارد که نمونه مورد بررسی شامل سهام دارای ارزش کمتر از ۵ دلار نیز باشد (همان منبع ص ۱۳۵۳).
با وجود چنین شواهد در هم ریخته‏ای در خصوص خطرپذیری کیفیت اقلام تعهدی، همچنان این تصور که خطرپذیری اطلاعاتی (که توسط شاخص کیفیت اقلام تعهدی نمایندگی می‏شود) قیمت‌گذاری می‌شود، شایع است. بخش بزرگی از ادبیات مالی که به بررسی نقش خطرپذیری اطلاعاتی در موقعیت‏های مختلف می‏پردازد، همچنان تاکید بر شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری دارد. حتی مطالعاتی که از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری استفاده نکردند، اغلب تکیه بر نتایج فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) دارند که بیان می‏کند خطرپذیری اطلاعاتی، قیمت‌گذاری شده است (همان منبع ص ۱۳۵۳).
این حقیقت که بسیاری از محققان همچنان اعتقاد به شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی دارند، تاکید بر اهمیت حل و فصل ابهام در مورد قیمت‌گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی و مناسب بودن آن به عنوان خطرپذیری اطلاعاتی دارد. در ادامه به طور خلاصه نتایج مقالاتی که اخیراً در مجلات معتبر حسابداری در رابطه با این موضوع چاپ شده‏اند، در دو گروه: ۱) مطالعاتی که تاکید بر شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری دارد؛ ۲) مطالعاتی که از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری استفاده نکردند، ولی اغلب تکیه بر نتایج فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵ و ۲۰۰۴) دارند که بیان می‏کند خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‌گذاری شده است، بیان شده است.
گزیده‏ای از مطالعات منتشرشده با این دیدگاه که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نماینده ریسک اطلاعاتی است
مقالات منتشرشده زیر از بین معتبرترین مجلات حسابداری انتخاب شده است که نشان می‏دهد با وجود این‌که در خصوص وضعیت صرف خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی ابهام وجود دارد، بسیاری از محققان همچنان معتقدند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی تعدیل‌شده دیچو و دچو (۲۰۰۲) نماینده خطرپذیری اطلاعاتی است. مقالات به ترتیب حروف الفبا مرتب شده‏اند. مقالاتی که در آن‌ ها ۱) آزمون و نتیجه‏گیری شده است که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نماینده (پروکسی) خطرپذیری اطلاعاتی است؛ ۲) از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان نماینده خطرپذیری اطلاعاتی در تنظیمات مختلف استفاده شده است؛ یا ۳) استنتاج بر اساس این فرض انجام‌شده است که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نماینده خطرپذیری اطلاعاتی است، به شرح زیر است:
ابودی و همکاران (۲۰۰۵) بررسی کردند آیا کیفیت سود قیمت‏گذاری شده است (با بهره گرفتن از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان معیاری برای کیفیت سود) و آیا افراد درون سازمانی در دادوستد سهام منفعت بیشتری کسب می‌کنند؟ آن‌ ها دریافتند که “شواهد مطابق با قیمت‏گذاری عامل کیفیت سود است و معامله‏گران درون سازمانی منفعت بالاتری در شرکت‌هایی که در رابطه با عامل کیفیت سود Exposure بالاتری داشته‏اند، کسب کرده‏اند” (ابودی و همکاران، ۲۰۰۵، ص ۶۵۱).
اشبو – اسکایف^[۷۱] و همکاران (۲۰۰۹) آزمون کردند که آیا کنترل‏های داخلی غیرموثر منتج به گزارشگری مالی با قابلیت اتکا کم‌تر می‏شود، یعنی افزایش خطرپذیری اطلاعاتی سرمایه‏گذاران، در افزایش هزینه سرمایه نمود پیدا می‏کند. آن‌ ها بیان کردند که “تحقیقات گذشته نشان می‏دهد که شرکت‌هایی با کیفیت اقلام تعهدی پایین، هزینه سرمایه بالاتری داشته‏اند (فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۵)” (اشبو – اسکایف و همکاران ۲۰۰۹، ص ۳۶). به عبارت دیگر آن‌ ها بررسی کردند که آیا کنترل‏های داخلی ضعیف، پس از کنترل شاخص کیفیت اقلام تعهدی اثر افزایشی بر هزینه سرمایه دارد یا خیر. نتایج آن‌ ها نشان داد، شرکت‌هایی که از ضعف‌های کنترل داخلی رنج می‌برند به طور معنی‌داری دارای خطرپذیری ویژه، خطرپذیری نظام‌مند و هزینه سرمایه بالاتری هستند.
اکر و همکاران (۲۰۰۶) به تجزیه و تحلیل بازده‏های مبتنی بر سنجش کیفیت سود برآورد شده مدل (رگرسیون‏های) قیمت‏گذاری دارایی خاص شرکت که توسط عامل تقلیدی کیفیت سود (شاخص کیفیت اقلام تعهدی) تقویت شده است، پرداختند. آن‌ ها بیان کردند “نتایج تجربی برای این دیدگاه که کیفیت سود (به عنوان کیفیت اقلام تعهدی) قیمت‏گذاری شده است، توسط فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) ارائه‌شده است. بنابراین شایسته‏سازی تئوری نشان می‏دهد که عدم اطمینان اطلاعاتی، یک عامل خطرپذیری قیمت‏گذاری شده است و بر اساس شواهد تجربی فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) که نشان می‏دهد بازار خطرپذیری اطلاعاتی را از طریق کیفیت سود (اندازه‌گیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی)، قیمت‏گذاری می‏کند … ، معتقدیم که ضریب عامل کیفیت سود (e-loading) حساسیت بازده سهام را نسبت به کیفیت سود نشان می‏دهد” (اکر و همکاران ۲۰۰۶، ص ۷۵۱-۷۵۰).
بهارات^[۷۲] و همکاران (۲۰۰۸) به تجزیه و تحلیل اثر کیفیت حسابداری وام‏گیرنده بر قراردادهای بدهی (وام) پرداختند. معیار کیفیت حسابداری مرکب آن‌ ها شاخص کیفیت اقلام تعهدی را نیز دربر می‏گرفت. آن‌ ها بیان کردند که “یک تفسیر برای نتایج می‏تواند این باشد که شرایط قراردادی سخت برای وام‏گیرندگانی با کیفیت حسابداری پایین منعکس‌کننده جبران خطرپذیری اطلاعاتی وام‏دهنده است. این تفسیر منطبق بر عقیده‏ی ایزلی و همکاران (۲۰۰۲)، ایزلی و اُهارا (۲۰۰۳) و فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) است". (بهارات و همکاران ۲۰۰۸، ص ۴). آن‌ ها همچنین متذکر شدند که شواهد آن‌ ها “بیشتر از این فرضیه پشتیبانی می‏کند که خطرپذیری اطلاعاتی یک منبع خطرپذیری قیمت‏گذاری شده متمایز از خطرپذیری نکول است". (همان منبع، ص ۵).
چن^[۷۳] و همکاران (۲۰۰۷) بررسی کردند که آیا کیفیت اقلام تعهدی (که توسط شاخص کیفیت اقلام تعهدی نمایندگی می‏شود) عامل خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‏گذاری شده در زمینه تغییر سود سهام است. آنان نتیجه گرفتند که “به طور کلی، نتایج نشان داد که سرمایه‏گذاران خطرپذیری اطلاعاتی مرتبط با صحت اطلاعات صورت‏های مالی را به عنوان یک عامل خطرپذیری قیمت‏گذاری شده، در صحت و قیمت‏گذاری تغییرات مسیرهای قابل پیش‏بینی پیرامون تغییرات سود سهام مدنظر قرار می‏دهند” (چن و همکاران. ۲۰۰۷، ص ۲-۱).
فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴) رابطه بین هزینه سرمایه سهام و ۷ ویژگی سود شامل کیفیت اقلام تعهدی، ثبات، قابلیت پیش‏بینی، هموارسازی، مربوط بودن سود به ارزش سهام^[۷۴]، به موقع بودن و محافظه‏گرایی را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ ها نتیجه گرفتند “در مجموع از ۷ ویژگی درنظر گرفته‌شده، کیفیت اقلام تعهدی ویژگی غالب از نظر تاثیرات هزینه سرمایه است” (فرانسیس و همکاران ۲۰۰۴، ص ۱۰۰۶).
فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) بررسی کردند که آیا سرمایه‏گذاران کیفیت اقلام تعهدی (به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی وابسته به سود) را قیمت‏گذاری می‏کنند. آن‌ ها اظهار داشتند که “شاخص کیفیت اقلام تعهدی بر حسب انحراف معیار باقی‌مانده‌های رگرسیون مربوط به اقلام تعهدی جاری بر حسب جریان‏های نقدی اندازه‏گیری شده است. همچنین فهمیدیم که شاخص کیفیت اقلام تعهدی ضعیف‏تر، با هزینه سرمایه و بدهی بیشتری همبسته است” (فرانسیس و همکاران ۲۰۰۵، ص ۲۹۵).
فرانسیس و همکاران (۱-۲۰۰۸) رابطه بین اعتبار مدیرعامل و کیفیت سود را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند، شرکت‌هایی با مدیران عامل مشهور از کیفیت سود پایینی برخوردار هستند. آن‌ ها دلایل یافته‏های خود را به شرح ذیل بیان کردند: “فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) و ابودی و همکاران (۲۰۰۵) استدلال می‏کنند که کیفیت سود پایین که توسط دیچو و دچو به عنوان پروکسی کیفیت سود اندازه‏گیری شده است (یعنی شاخص کیفیت اقلام تعهدی) و اقلام تعهدی احتیاطی غیراختیاری با هزینه بالاتر سرمایه (سهام) و بدهی و کسب منافع بیشتر توسط افراد درون سازمانی همراه است. بر اساس این یافته‏ها، معتقدیم چنانچه مدیران اجرایی مشهور برای حفظ شهرت خود از طریق ارائه گزارش‌های مطلوب سود، بر کیفت سود تأثیر گذارند، هزینه سرمایه و میزان کسب منافع توسط افراد درون سازمانی افزایش می‏یابد” (فرانسیس و همکاران. ۲۰۰۸، ص ۱۴۲).
فرانسیس و همکاران (۲-۲۰۰۸) رابطه بین افشا داوطلبانه و کیفیت سود و هزینه سرمایه را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ ها دریافتند که شرکت‌هایی با کیفیت سود خوب، نسبت به شرکت‏های دارای کیفیت سود ضعیف تمایل بیشتری به توسعه افشا داوطلبانه اطلاعات دارند. همچنین آن‌ ها دریافتند که افشا داوطلبانه بیشتر با هزینه سرمایه پایین‏تری همبسته است. در کل آن‌ ها نتیجه گرفتند که “کیفیت سود در مرحله اول بر هزینه سرمایه اثر می‏گذارد درحالی‌که افشا داوطلبانه، تأثیر مشخص و معنی‏داری بر هزینه سرمایه ندارد” (فرانسیس و همکاران ۲۰۰۸، ص ۸۱).
کراوِت و شولین^[۷۵] (۲۰۰۹) ارتباط بین ارائه‏های مجدد حسابداری و قیمت‏گذاری خطرپذیری اطلاعاتی را بررسی کردند. آن‌ ها از کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی و از مولفه احتیاطی کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی احتیاطی استفاده کردند. آن‌ ها دریافتند که “واکنش منفی بازار ناشی از ارائه‏های مجدد مستند شده در مقالات قبلی با افزایش در قیمت‏گذاری خطرپذیری اطلاعاتی احتیاطی همراه است” (کراوت و شولین ۲۰۰۹، ص ۲۶۶).
کریشنان^[۷۶] و همکاران (۲۰۰۸) بررسی کردند آیا سیاست‏های حاکم بر موجودی‏ها بر خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‏گذاری شده (توسط بازار پس از کنترل شاخص کیفیت اقلام تعهدی) اثر می‏گذارد. آن‌ ها تاکید می‏کنند که “فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴ و۲۰۰۵) نشان دادند که کیفیت اقلام تعهدی به عنوان یک عامل نظام‌مند توسط بازار قیمت‏گذاری شده است و اینکه بازار از شرکت‏های دارای اقلام تعهدی ضعیف‏تر بازده بالاتری را طلب می‏کند، مطابق یافته‏های ایزلی و اُهارا (۲۰۰۴) است” (کریشنان و همکاران ۲۰۰۸، ص ۳۷۱). آن‌ ها نتیجه گرفتند که نتایج‌شان “این مفهوم را می‏رساند که سرمایه‏گذاران، سیاست‌های حاکم بر موجودی‌های شرکت‏ها را به عنوان پروکسی برای خطرپذیری نظام‏مند اساسی غیرمشهود، علاوه بر خطرپذیری اطلاعاتی (نمایندگی شده توسط کیفیت اقلام تعهدی) قیمت‏گذاری می‌کنند” (کریشنان و همکاران ۲۰۰۸، ص ۳۹۷).
کیم و چی^[۷۷] (۲۰۱۰) به بررسی این‌که آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری قیمت‏گذاری شده است و اینکه نحوه قیمت‏گذاری کیفیت اقلام تعهدی متفاوت از شرایط کلان اقتصادی است پرداختند. نتایج آن‌ ها نشان داد که ” شاخص کیفیت اقلام تعهدی به هزینه سرمایه کمک می‏کند و اینکه تأثیر قیمت‏گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی با خطرپذیری پایه^[۷۸] همبسته است” (کیم و چی ۲۰۱۰، ص ۹۳۷).
لوی^[۷۹] و همکاران (۲۰۰۷) بررسی کردند، آیا ویژگی‏های خاص شرکت نظیر کیفیت سود، تعیین‌کننده رتبه‏بندی خطرپذیری نزد تحلیل‏گران است. آن‌ ها برای تعیین رتبه‏بندی‏های خطرپذیری از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی استفاده کردند. آن‌ ها توجه داشتند که “شرکت‏های دارای کیفیت سود پایین‏تر، هزینه سرمایه بالاتری دارند (به عنوان مثال فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵)” (لوی و همکاران ۲۰۰۷، ص ۶۵۴) و نتیجه گرفتند که “خطرپذیری ویژه شرکت، اندازه، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، اهرم مالی، زیان‏های حسابداری و کیفیت سود از عوامل مهم رتبه‏بندی خطرپذیری توسط تحلیل‏گران است. بنابراین تحلیل‏گران مالی برای رتبه‏بندی خطرپذیری، اقدام به جمع‏آوری و پردازش اطلاعات مربوط به خطرپذیری سرمایه می‏کنند” (لوی و همکاران ۲۰۰۷، ص ۶۵۹).
گزیده‏ای از مطالعات منتشرشده با این دیدگاه که خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‏گذاری می‌شود
مطالعاتی که تکیه بر شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی ندارند، اما استنتاج فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) را مبنی بر اینکه خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‏گذاری می‌شود را می‏پذیرند به شرح ذیل است:
بارتون و مرسر^[۸۰] (۲۰۰۵) بیان می‌کنند که “شواهد اخیر نشان می‏دهد که خطرپذیری اطلاعاتی به طور کامل با تنوع بخشی حذف نمی‌شوند، بنابراین بر هزینه سرمایه شرکت اثر می‏گذارد (بوتوسان^[۸۱] ۱۹۹۷؛ ایزلی و همکاران ۲۰۰۲؛ فرانسیس و همکاران ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) “(بارتون و مرسر ۲۰۰۵، ص ۵۱۱).
براون و هیلیجیست^[۸۲] (۲۰۰۷) بررسی کردند چطور کیفیت افشا بر سطح عدم تقارن اطلاعاتی اثر می‌گذارد و بیان داشتند که “بدنه در حال رشد ادبیات مالی یک رابطه منفی بین اندازه‏گیری‏های مختلف از کیفیت افشا و برآوردهای هزینه سرمایه را نشان می‌دهد (بوتوسان ۱۹۹۷؛ بوتوسان و پلاملی^[۸۳] ۲۰۰۲؛ فرانسیس و همکاران ۲۰۰۵؛ سنگوپتا^[۸۴] ۱۹۹۸) “(براون و هیلجیست ۲۰۰۷، ص ۶-۴۴۵). نتایج آن‌ ها نشان داد که کیفیت افشاهای شرکت، همبستگی منفی با سطح متوسط عدم تقارن اطلاعاتی دارد. آن‌ ها تحلیل کردند که این رابطه در وهله اول خود معلول رابطه منفی بین کیفیت افشا و کثرت وقوع رویدادهای اطلاعاتی محرمانه است.
سرینیدهی و گول^[۸۵] (۲۰۰۷) اثرات متفاوت حق‌الزحمه‌های حسابرسی و غیرحسابرسی حسابرسان را بر کیفیت اقلام تعهدی بررسی نمودند. آن‌ ها خاطرنشان می‌کنند که “فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) نشان می‏دهند که شرکت‌هایی با کیفیت اقلام تعهدی پایین، به دلیل نیاز به جبران افزایش خطرپذیری اطلاعاتی که سرمایه‏گذاران با آن مواجه هستند، هزینه سرمایه بالاتری دارند” (سرینیدهی و گول ۲۰۰۷، ص ۶۲۵). نتایج مطالعه آن‌ ها نشان داد که حق‌الزحمه‌های غیرحسابرسی اثر منفی معنی‌داری بر کیفیت اقلام تعهدی دارند درحالی‌که حق‌الزحمه‌های حسابرسی اثر مثبت معنی‌داری بر کیفیت اقلام تعهدی دارند.
هودارت و کی^[۸۶] (۲۰۰۷) به بررسی رابطه بین معاملات افراد درون سازمانی و محیط اطلاعاتی یک شرکت پرداختند و اظهار داشتند که “یکی دیگر از منابع خطرپذیری اطلاعاتی ممکن است مربوط به کیفیت سود باشد. فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) شواهدی ارائه می‏کنند که کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری قیمت‏گذاری شده است” (هودارت و کی ۲۰۰۷، ص ۲۲۹).

تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور
تحقیقات انجام‌شده در ایران هیچ‌گاه به بررسی رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و بازده غیرعادی آتی سهام به صورت ماهانه نپرداخته‌اند. اما با این حال فلاح نژاد (۱۳۸۸) استدلال کرد که وجود رابطه معنی‏دار بین کیفیت اقلام تعهدی و هزینه سرمایه سهام، نشان‌دهنده تأثیر بیشتر جزء ذاتی اقلام تعهدی نسبت به جزء اختیاری آن بر هزینه سرمایه سهام عادی است (فلاح نژاد، ۱۳۸۸). همچنین نشان داده شده است که پس از کنترل تغییرات غیرمنتظره جریان‏های نقدی با بهره گرفتن از ورود متغیر جانشینی برای آن در مدل‏های قیمت‏گذاری دارایی با بهره گرفتن از معیار کیفیت اقلام تعهدی که دارای همبستگی کمتری با آن تغییرات است، رابطه معناداری بین کیفیت اقلام تعهدی و بازده مورد انتظار سهام یافت نشد (نیکجو، ۱۳۸۸).
همایون (۱۳۸۴) ارتباط بین کیفیت اقلام تعهدی و سود را مورد مطالعه قرار داده‌اند. نتایج تحقیق نشان داده است که کیفیت اقلام تعهدی تنها تحت تأثیر متغیر‌های اندازه شرکت، سود و فروش قرار دارد و بین کیفیت اقلام تعهدی با فروش، استمرار سود، اندازه شرکت، جریان نقد عملیاتی و سود رابطه معنی‌دار مثبت و بین کیفیت اقلام تعهدی و اقلام تعهدی رابطه معنی‌دار منفی وجود دارد و بین چرخه عملیاتی و کیفیت اقلام تعهدی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.
نوروش، ناظمی و حیدری (۱۳۸۵) رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و سود با تأکید بر نقش خطای برآورد اقلام تعهدی را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق بیانگر این است که تغییرات سرمایه درگردش را می‌توان به عنوان ابزاری برای ارزیابی کیفیت سود به کار برد و کیفیت اقلام تعهدی با پایداری سود رابطه مثبت معناداری دارد.
همچنین حسینی و همکاران (۱۳۸۵) تأثیر کیفیت اقلام تعهدی بر هزینه‌ی سرمایه را در سال‌های ۱۳۸۲-۱۳۷۶ در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون قراردادند، آن‌ ها نیز مانند کُور و همکاران (۲۰۰۸) به این نتیجه رسیدند که بین کیفیت اقلام تعهدی و هزینه‌ی سرمایه شرکت‌ها رابطه مشخصی وجود ندارد. امین ناظمی و همکاران (۱۳۸۴) نیز با بررسی رابطه فوق‌الذکر به نتیجه مشابهی دست یافتند. جدول ۲-۳ خلاصه‌ای از تحقیقات انجام گرفته در رابطه با کیفیت اقلام تعهدی را نشان می‌دهد.
جدول ۲-۳، خلاصه‌ای از تحقیقات انجام گرفته