میمم احمد چو از میان برخاست به تعیین خود احد بماند راست
(همان: ۴۸۸)
احدی کو دهد به هر کس کام اوحدی وار به دست داد این جام
(همان؛ ۵۰۱)
احدیت نشان ذاتش دان صمدیت در صفاتش دان
(همان؛ ۶۳۵)
احدست اونه از طریق شمار صمدست او ولی ندارد یار
(همان؛ ۶۳۵)
برهی از سه بعد و از شش حد اوحدی وش رخ آوری به احد
(همان؛ ۶۶۴)
فصل پنجم
بررسی عدد سه و پنج
در آثار عرفانی سبک عراقی
نتیجه گیری
۵-۱- عدد سه با صورت‌های (سه، سوّم، سیوم، سه‌ام، سیم)
۵-۲- عدد سه در اسلام (در قرآن، احادیث و روایات):
عدد سه در مفاهیم و موضوعات آیینی و مذهبی و اساطیری و فرهنگی ملل مختلف، از آغاز تاکنون، نقش برجسته‌ای دارد. که تنها با عدد هفت مقابل مقایسه است.
«سه» در اسلام نیز بازتاب گسترده‌ای دارد؛ به فرموده امام علی (ع). خداوند کلام خود را «سه» قسمت کرده است که قسمتی را عالم و جاهل در می یابند و قسمت دیگر را تنها کسانی که صفای باطن دارند، می‌فهمند و در نهایت قسمتی دیگر از سخن خداوند را منحصراً جز خدا و راسخون در علم نمی‌دانند (امینی، ۱۳۸۱: ۵۷).
این عدد در قرآن کریم در حکایت شتر صالح (ع) به عنوان تعداد روزهای مهلت داده شده به قوم صالح تا رسیدن عذاب و نیز سه روز، روزه سکوت پیش از اعطای یحیی به زکریا و همین مدت روزه در کفاره شکستن سوگند یاده شده، و در مورد کسی که در حج، فرصت قربانی کردن نیابد، فرمان سه روز روزه گرفتن داده شده است.
در داستان معراج پیامبر اکرم (ص) آمده است که آن حضرت در بیت المقدس با سه تن از پیامبران (ابراهیم، موسی و عیسی) دیدار کرده است و با ایشان نماز گزارد و نیز در موضعی دیگر برای او سه ظرف حاوی آب و شیر و عسل آوردند که پیمغبر با اشارت جبرئیل، شیر را نوشید (مقدسی، ج۲، ۱۳۷۴: ۶۶۳-۶۶۲).
۵-۳- عدد سه در سایر آئین‌ها و ادیان:
عدد «سه» علاوه بر این موارد در آئین‌های بت پرستی نیز نمود داشته است؛ چنانکه اعراب سه بت «صدا و صمودا و هرا) و سه ایزد بانوی قمری «لات، منای و عزی» را می پرسیتیده‌اند(آقاشریف، ۱۳۸۳: ۸۱).
برخی این عدد را تمثیلی از آفرینش دانسته و دلیل سه گانه گرایی ادیان را نیز در همین موضوع دیده‌اند. (همان: ۷۰)
نیز گفته‌اند عدد مثلث، نیکوترین رموز طبیعت است؛ چرا که گوشه‌های سه گانه آن برموالید سه گانه طبیعت دلالت دارد (آقاشریف، ۱۳۸۳: ۹۲)
آخرین سنگ قله اهرام ثلاثه مصر نیز مظهر سه گوش آتش آلاهی است که از عالم بالا می‌درخشد و نور می‌پاشد (پیربایار، ۱۳۷۶: ۱۶۶)
۵-۴- سه در ادبیات فارسی:
در ادبیات فارسی ترکیبات بسیاری با عدد «سه» ساخته شده است: سه ضلعی، سه طلاق، سه قدسی، سه علم (الاهی، طبیعی و ریاضی)، سه فرزند، سه روح، سه گوشه، سه سو، (مثلث)، سه پهلو، سه شنبه، سه پایه، سه راهی، سه قلوه، سه رود (تار)، سه تا و …
نوای بارید و ساز بربط و مزمار طریق کاسه گر و راه ارغنون و سه تا
(خاقانی؛ ۱۳۸۸: ۲۹)
با عدد سه، کنایه‌هایی ساخته شده است: سه طلاقه کردن، کنایه از مطلقا کنارگذاشتن، به کلی دور افکندن: «در حال چار تکبیر بر ملک خواند و عروش پادشاهی را سه طلاق برگوشه چادر بست»
(دهخدا، ج ۲، ۱۳۹۰: ۹۹۷)
۵-۵- سه در ضرب‌المثل‌ها:
با این عدد ضرب‌المثل‌های فراوانی در ادب فارسی ساخته شده است:
«سه را به نه زدن: سه تا را بنه تا زدن»
«سه ضربه زدن: پیشی و سبقت گرفتن»
«سه کاه بدو جو»
«سه میش تو خورده میشه، داستان من گفته میشه» (دهخدا، ج ۲، ۱۳۹۰: ۹۹۸-۹۹۷).
این عدد به صورت «سدیگر» و «سیوم» و «سیم» نیز بکار رفته است.
سدیگر گروه عارفان‌اند که هجرت ایشان از بهر مولی بود (میبدی، ۱۳۸۰: ۷۲).
سیوم کسی که جوینده علم است …(همان: ۷۰).
در فارسی به مثل می‌گوییم: «هیچ دویی نیست که سه نشود» و یا در کودکی گفته‌ایم: «تا سه نشه بازی نشه». (آقاشریف، ۱۳۸۳: ۷۰)
۵-۶- سه در اشعار شاعران و عرفای سبک عراقی:
در منزل عالم سپنجی آسوده مباش تا نرنجی
(نظامی: ۱۳۸۵: ۱۴۹)
در هوس این دو سه ویرانه ده کار فلک بود گره بر گره
(نظامی، ۱۳۷۰: ۱۵۹)
خیز و بفرمای سرافیل را باد دمیدن دو سه قندیل را
(همان: ۲۰۳)
فرم در حال بارگذاری ...
