وبلاگ

نیت رفتاری، توسط نگرش فرد، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده تعیین می شود. نگرش به رفتار، اشاره به درجه ای دارد که در آن یک فرد ارزیابی مطلوب یا نامطلوبی از رفتار مورد نظر دارد. هنجار ذهنی اشاره به فشار اجتماعی درک شده، برای انجام دادن یا ندادن رفتار دارد و کنترل رفتاری درک شده، ادراکات فرد از موانع فردی و موقعیتی برای عملکرد رفتار را منعکس می کند (۲۰۰۵ Grandon, (.

آجزن ( ۱۹۹۱) (Layne K, Lee J, 2001) تئوری رفتار منطقی را بازبینی و تئوری رفتار برنامه ریزی شده را بر مبنای این تئوری توسعه داد. او، در این تئوری، مفهوم کنترل رفتاری ادراک شده را اضافه کرد که به معنای میزان دشواری یا سهولتی است که فرد در اجرای یک رفتار تجربه می کند. به این معنا که اگر فرد در مورد یک رفتار نگرش مثبتی داشته باشد ولی آن را خارج از توانایی خود احساس کند، آن عمل را انجام نمی دهد (Ajzen, 1991). نمودار تئوری رفتار برنامه ریزی شده را نشان می دهد.
نمودار۸ . تئوری رفتار برنامه ریزی شده (Fishbein, Ajzen, 1975)
باورها در مورد نتایج جالب توجه در آن رفتار
ارزیابی افراد از نتایج
باورها در مورد نتایج جالب توجه در آن رفتار
ارزیابی افراد از نتایج
تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده^[۴۰](TPB) (آجزن^[۴۱]، ۱۹۹۱) مبتنی بر تئوری رفتار مستدل(TRA) است (فیش بین^[۴۲] وآجزن، ۱۹۷۵). ساز و کار اصلی تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده بر پایه این فرض قرار دارد که رفتار فرد تحت تأثیر تمایلات او قرار دارد. طبق تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده، رفتار انسان‌ها با سه دسته از باورها جهت مییابد: رفتاری، الزامی و کنترل. تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده مدعی است که مهم‌ترین عوامل اصلی که تعیین‌کننده تمایلات رفتاری هستند عبارتند از: نگرش به رفتار، هنجار ذهنی و کنترل درک شده رفتاری که در جدول زیر معرفی شده‌اند.
جدول ۲-۴ . برساخته‌های اصلی TPB

در نمودار زیر روابط بین برساخته‌های اصلی تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده نمایش داده شده است. طبق این الگو، رفتار واقعی فرد تابعی از میزان تمایل او به انجام آن رفتار است که آن هم به نوبه خود تحت تأثیر عواملی چون نگرش فرد به موضوع، هنجارهای ذهنی او و ادراک از میزان کنترلی که می‌تواند بر رفتار خود داشته باشد، قرار دارد.
نمودار۹ . الگوی تئوری رفتار
تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده به طور وسیعی در مطالعات اجتماعی به کار رفته است، مطالعات نشان می‌دهد که چندین طرح در حوزه سیستم‌های اطلاعات نیز با تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده اجرا شده است؛ این مطالعات انواع گوناگونی از کاربردهای پذیرش فناوری را مورد توجه قرار داده‌اند؛ از جمله پذیرش سیستم طبابت از راه دور، تجارت الکترونیک، اخلاق فناوری و بانکداری مجازی. این مطالعات نشان می‌دهد که تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده می‌تواند برای برخی از زمینه‌های پژوهشی مناسب باشد.
۲-۳۰مدل رفتاری برنامه ریزی شده تجزیه شده^[۴۵]
بسیاری از محققان عقیده دارند که پیش زمینه های نیت در تئوری رفتار برنامه ریزی شده نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده، مفاهیمی چند بُعدی هستند تا مفاهیمی تک بعدی. آن ها اشاره می کنند که دیدگاه های چند بُعدی، قدرت کاربردی بیشتری در شناخت دامنه ای از رفتارها دارند تا دیدگاه های تک بُعدی (.(Park, 2003 در الگوی تئوری رفتار برنامه ریزی شده تجزیه شده، هر یک از عوامل مذکور در تئوری رفتار برنامه ریزی شده (یعنی نگرش، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری درک شده) به مؤلفه های کوچک تری تجزیه می شوند. همان طور که در نمودار۱۰ مشاهده می شود، نگرش به رفتار شامل سه مؤلفه سازگاری، سهولت استفاده درک شده و سودمندی درک شده می باشد. سهولت استفاده درک شده و سودمندی درک شده، از الگوی پذیرش فناوری اقتباس شده است. هنجارهای ذهنی ناشی از تجربیات گذشته فرد و تأثیرات همکاران و اطرافیان فرد است.
نمودار ۱۰ . تئوری رفتار برنامه ریزی شده تجزیه شده(۱۹۹۵( Taylor & Todd,
درجه کنترل رفتاری درک شده بر اساس خودکارآمدی و وجود منابع و تسهیلات فناوری شکل می گیرد. تجزیه و تحلیل رفتار، بیانگر آن است که انجام یک رفتار و یا پذیرش فناوری اطلاعات، به عوامل متعددی بستگی دارد. با تمرکز روی این عوامل و مدیریت مؤلفه های تأثیرگذار بر آن، رفتار پذیرش را به طور اثربخشی می توان کنترل و بررسی نمود.
۲-۳۱مدل ترکیب شده
نایسوین^[۴۶] (۲۰۰۵) به یکپارچه ساختن چندین مدل برای پیش بینی بهتر پذیرش خدمات توسط کاربران پرداخت. نتیجه مدل ادغام شده وی شامل عواملی از قبیل سهولت کاربرد، ادراک مفید بودن، هنجارهای اجتماعی، صراحت درک شده، لذت درک شده وکنترل رفتاری درک شده است.نمودار۱۱ مدل ترکیب شده را نشان می دهد (Nysveen, Pedersen, Thorbjornsen, 2005).
نمودار۱۱ . مدل ترکیب شده (Nysveen, Pedersen, Thorbjornsen, 2005)
۲-۳۲مدل انتشار نوآوری
راجرز^[۴۷] (۱۹۸۳)، تئوری انتشار نوآوری را توسعه داد. وی پنج شاخص نوآوری را به عنوان عوامل مؤثر بر پذیرش نوآوری بیان کرد. این پنج شاخص عبارتند از: مزیت نسبی، سازگاری، پیچیدگی، توانایی تست کردن و مشاهده پذیری. همچنین او معتقد بود که این پنج شاخص به میزان ۴۹ تا ۸۷ درصد در پذیرش نوآوری نقش دارند (Rogers, 1983). نمودار ۱۲ تئوری انتشار نوآوری را نشان می دهد.
نمودار۱۲ . مدل انتشار نوآوری (Rogers, 1983)
تئوری اشاعه نوآوری‌ها^[۴۸] (IDT) (راجرز، ۱۹۹۵) سعی می‌کند اطلاعاتی را درباره روش مناسب برای حرکت یک طرح نوآورانه از مرحله اختراع به مرحله کاربرد ارائه دهد. این تئوری درباره فرایند تصمیم‌گیری نوآورانه که نرخ به کارگیری اختراعات را در عمل مشخص می‌کند، توضیح می‌دهد. در تئوری اشاعه نوآوری، فرض می‌شود که افراد را می‌توان بر طبق سرعت به کارگیری نوآوری توسط آنها طبقه‌بندی کرد. دسته‌ه ای مختلف افراد عبارتند از: نوآوران،‌ به سرعت تطبیق دهندگان، اکثریت زودپذیر، اکثریت دیرپذیر و عقب مانده‌ها. این دسته‌ ها به صورت نرمال توزیع شده‌اند (راجرز، ۱۹۹۵).
تئوری اشاعه نوآوری همچنین ادعا می‌کند که چهار ویژگی که بر اجرای نوآوری اثر می‌گذارد عبارت است از: مزیت نسبی، سازگاری، قابل آموزش بودن، قابل مشاهده بودن.
جدول ۲-۵٫ جدول تئوری اشاعه نوآوریها IDT