وبلاگ

در فصل دوم پایان نامه، محقق به بررسی و مرور ادبیات تحقیق می‌پردازد، هر تحقیق و مطالعه ای گذشته ای دارد و مباحث گوناگونی در آن حوزه ارائه گردیده است. بخشی از این مباحث به صورت تئوریک و نظری‌اند و برخی دیگر مطالعات تجربی هستند که در آن حوزه انجام گرفته‌اند. محقق به هنگام بررسی دیدگاه‌ها و نظریه‌ها، باید تلاش کند تا از میان کتاب‌ها، گزارش‌های تحقیقاتی، مقاله‌ها و مطالعه‌هایی که در گذشته در خصوص موضوع مورد نظر انجام گرفته، به جمع آوری دیدگاه‌ها و نظریه های مطرح در آن حوزه پرداخته و آن‌ ها را به دقت مورد مطالعه قرار دهد. هنر محقق در این است که به جای بررسی و مطالعه پراکنده این دیدگاه‌ها، به دسته بندی و طبقه بندی آن‌ ها بپردازد. در هنگام بررسی مطالعات تجربی انجام شده پیرامون موضوع تحقیق، محقق مجدداً به مطالعه و بررسی مقالات، گزارش‌ها، پایان نامه‌ها و تحقیقاتی که به صورت تجربی در حوزه موضوع مورد مطالعه انجام گرفته است، پرداخته و اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری می کند. تحقیقات پیشین در زمینه موضوع مورد نیاز می‌تواند منبع با ارزشی در هدایت تحقیق و تهیه پرسش نامه باشد. در این فصل از پایان نامه به بررسی دیدگاه دانشمندان مختلف در خصوص مباحث مرتبط با توریسم (گردشگری) روستایی پرداخته شده است. این مباحث شامل: تعاریف و مفاهیم مرتبط با گردشگری روستایی، انواع گردشگری روستایی، پیشینه تاریخی گردشگری روستایی، کاربرد گردشگری روستایی در برخی کشورها، اثرات و پی آمدهای گردشگری در نواحی روستایی می‌باشند و در انتهای این فصل به بررسی مطالعات تجربی انجام شده پیرامون موضوع تحقیق پرداخته شده است.
گردشگری روستایی
در حال حاضر انسان متمدن امروزی که از فشارهای گوناگون شهرنشینی صنعتی و ماشینی شدن زندگی رنج میبرد، تمایل فزاینده‌ای برای روی آوردن به آرامش طبیعی و ظرافت‌های فرهنگی جوامع روستایی دارد. گسترش خطوط حمل‌ونقل دریایی، زمینی و هوایی بین مناطق مختلف روستایی و شهری جهان و هم چنین شکل‌گیری و گسترش سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات به گردشگران از عوامل عمده برای رونق گرفتن گردشگری روستایی به شمار می‌آید. خوشبختانه مناطق روستایی ایران از تنوع وسیع فرهنگی، آداب و رسوم و منابع طبیعی برخوردارند که آن‌ ها را به منابع بسیار جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است. از لحاظ مفهومی به نظر ساده می‌آید که گردشگری روستایی را به عنوان گردشگری که مناطق روستایی را در بر می‌گیرد تعریف کنیم. ولی این تعریف نمی‌تواند شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و اشکال متنوع مدیریتی و نهادهای توسعه‌یافته تر کشورهای مختلفی شود که در ارتباط با صنعت گردشگری فعالیت می‌کنند. در این قسمت به بیان تعاریف متعددی از گردشگران روستایی و پس از آن به بیان مفاهیم مرتبط با انواع گردشگری روستایی و اثرات مثبت و منفی توسعه گردشگری روستایی پرداخته می‌شود.

تعریف گردشگری روستایی
با توجه به اینکه گردشگری روستایی می‌تواند در برگیرنده گستره وسیعی از گونه‌های مختلف گردشگری باشد، می‌توان تعاریف متعددی از گردشگری روستایی ارائه داد. «گردشگری روستایی عبارت از فعالیت‌ها و گونه‌های مختلف گردشگری در محیط‌های مختلف روستایی و پیرامون آن‌ ها که دربردارنده آثار (مثبت- منفی) برای محیط زیست روستا (انسانی- طبیعی) است. بدیهی است این‌چنین برداشتی از گردشگری روستایی می‌تواند زمینه‌های مختلف فعالیت‌های گردشگری چون: سکونتگاه‌ها، رویدادها، جشنواره‌ها، ورزش‌ها و تفریحات گوناگون را در بر گیرد که در محیط روستا شکل می‌گیرند. در این بین شرایطی طبیعی، مورفولوژیکی و اقلیمی همراه با ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیط روستا اشکال گوناگون و متنوعی از روستاها را به وجود می‌آورند که هر کدام به لحاظ فیزیکی، تیپ معماری، نوع مسکن، الگوی سکونت، نوع معیشت، آداب و رسوم و سنت‌ها از یکدیگر متمایز می‌شوند. این وجه تمایز و وجوه مختلف روستاها خود خالق جاذبه‌هایی است که گردشگران روستایی را به بازدید از این مناطق علاقمند و آن‌ ها را هراز گاهی به مسافرت به این مناطق وامی‌دارد.
به طور کلی گردشگری روستایی را می‌توان از دو دیدگاه مختلف مورد توجه قرار داد. از یک سو محیط‌های روستایی و پیرامون آن‌ ها این فرصت را مهیا می‌کنند تا گردشگران فارغ از هیاهوی شهری و سیطره تکنولوژی در بطن سنتی روستا زمانی را به فراغت بگذرانند و از دیگر سو، در کنار آن اقتصاد روستایی وابسته به زمین می‌تواند راه‌های تنفس دیگری را تجربه کند. اصطلاح جهانگردی روستایی اغلب به جای مقوله های دیگری مانند جهانگردی بوم زیست^[۱]، جهانگردی سبز ۲ یا جهانگردی طبیعت بکار می‌رود (۱۹۹۱: Whelan) در بعضی موارد، این به معنی آن است که جهانگردی روستایی با فعالیت‌ها یا محل‌های مشخص برابر انگاشته می‌شود در حالی که در دیگر موارد جهانگردی روستایی اغلب به عنوان رویکردی عام و جامع‌تر برای توسعه و ترویج جهانگردی تلقی می‌شود. برای مثال در قبرس سازمان جهانگردی قبرس (CTO) برای حمایت از توسعه اجتماعی و اقتصادی مناطق دور از دریا که از گسترش سریع جهانگردی سنتی ساحلی سودی نبرده‌اند فعالانه به ترویج جهانگردی کشاورزی پرداخته است.
گردشگری روستایی شامل هر نوع فعالیت تفریحی و گذران اوقات فراغت است. با دریافت خدماتی از قبیل غذا، محل اقامت و محصولات محلی از ساکنان محلی در مکانی که از نظر قوانین و مقررات جاری کشور یا از نظر ماهیت اقتصادی و فرهنگی روستا محسوب می‌شود (افتخاری و قادری، ۲۷:۱۳۸۱). نکته حائز اهمیت آنکه گردشگری روستایی صرفاً به گردشگری کشاورزی، گردشگری سبز و جهانگردی بومی زیستی و… محدود نمی‌شود زیرا مناطق روستایی بعضاً واجد ارزش‌های فراوان تاریخی و فرهنگی و… نیز هستند بنابراین گردشگری‌های دیگر نیز می‌تواند فضای مناطق روستایی را در بر گیرد مثل گردشگری فرهنگی، گردشگری تاریخی، گردشگری مذهبی و … یکی از انواع گردشگری که ارتباطات تنگاتنگی با گردشگری روستایی دارد گردشگری عشایری است که به طور خلاصه در مورد آن توضیح داده می‌شود.
گردشگری عشایری (یک الگوی فضایی)
یکی از انواع گردشگری که در ارتباط تنگاتنگ محیطی، اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی با روستا و پیرامون آن است و به نوعی مکمل گردشگری روستایی محسوب می‌شود، گردشگری عشایری است. در عصر پسامدرنیسم، گردشگران ماجراجو و جستجوگر و برخوردار از حس دلتنگی تاریخی و باستانی، رو به گروه‌های ایلی و عشایری آورده‌اند و بدین ترتیب یکی دیگر از گونه های گردشگری عصر مدرنیسم شکل گرفته است. تجزیه و تحلیل گردشگری پیرامون هر فضای جغرافیایی در روندی از تطبیق پذیری جاذبه‌ها، سکونتگاه‌ها و تسهیلات مورد نیاز، انجام می‌گیرد. در این نگرش، فضای جغرافیایی وابسته به جریانی دو سویه است: در یک سو شناخت گردشگری و تقاضاهای موجود در بازار و در سوی دیگر درک و سنجشی ژرفانگر پیرامون فضای مربوط قرار دارد. از این رو بررسی قابلیت‌های گردشگری در مناطق عشایری وابسته به تجزیه و تحلیل یک الگوی فضایی گردشگری است. بر این مبنا می‌توان گردشگری را در مناطق عشایری در دو بعد به هم پیوسته از پهنه فرهنگی و چشم انداز فرهنگی تجزیه و تحلیل کرد. گردشگری و فضامندی آن (باز تولید فضای عملکردی گردشگری) در روندی از انگیزه های فرهنگی، تقاضا برای چشم اندازهای فرهنگی متفاوت را پیرامون شیوه زندگی کوچ نشینی شکل می‌دهد. این گونه شناسی فضایی در پی درک اصالت میراث انسانی در زندگی کوچ نشینی است. اصالت موجود در این میان وابسته به یک فضای معنوی به یادگار مانده از گذشته باستانی زندگی انسان است. بر این مبنا گردشگری عشایری جستجوی نهایی یکپارچه و وحدتی ساختاری در زندگی روزمره انسان است (پاپلی یزدی، سقایی، ۳۵:۱۳۸۲). در شکل (۲-۳) مدلی از گردشگری عشایری آمده است.
شکل (‏۲-۱) مدل مفهومی از گردشگری عشایری
قلمرو گردشگری روستایی
تعریف سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه^[۲] از نواحی روستایی، مشخص کردن قلمرو جهانگردی روستایی را تا حدی دشوار می کند. بر اساس تعریف این سازمان، نواحی روستایی شامل مردم، زمین و دیگر منابع موجود در حومه شهر و مسکن‌های کوچکی می‌شود که در خارج از دایره تأثیر اقتصادی بلافصل مراکز شهری قرار دارند (رحیمی، ۲۳۰:۱۳۸۱). بر اساس این تعریف، فعالیت‌های تفریحی جهانگردان در مناطق حومه شهر مترادف با جهانگردی روستایی نیست. به عبارت دیگر بعضی از فعالیت‌های جهانگردی مانند ایجاد پارک‌ها یا شهرهای بازی با جهانگردی روستایی رابطه اندکی دارند یا این که با محیط روستایی تفاوتی آشکار دارند (۱۹۹۴ lane:1994 clarket). در جدول (۲-۳) فعالیت‌هایی که در حومه شهرها انجام می‌گیرد بدان ها اشاره شده است.
جدول (‏۲-۱(گستره فعالیت‌های تفریحی جهانگردی در حومه شهر