بنابراین، مطالعه و پژوهش در جهت ارزیابی عملکرد صندوقهای سرمایه گذاری و بهینهسازی سرمایه گذاری می تواند گامی در جهت تشویق به سرمایه گذاری بیشتر باشد؛ چرا که یکی از عواملی که مانعی در مقابل سرمایه گذاری محسوب می شود، ریسک و مخاطرات سرمایه گذاری است. بنابراین ارزیابی عملکرد صندوقهای سرمایه گذاری از این جهت حائز اهمیت است که معاملهگران سهام بتوانند درباره نگهداری، فروش و یا خرید سهام این صندوقها در زمان مقتضی تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. بدیهی است که سرمایه گذاران بالقوه به دنبال سهام صندوقهایی باشند که عملکرد بهتری از سایر صندوقها و نیز از عملکرد بازار داشته باشند.
از آنجایی که سرمایه گذاران تمایل شدیدی به سرمایه گذاری در صندوق های با عملکرد بهتر دارند، و مدیریت صندوق می تواند عاملی مهم در جهت عملکرد صندوق باشد، لذا در جهت نیاز به غنیتر کردن ادبیات تحقیقی موجود، پیرامون صندوقهای سرمایه گذاری مشترک در ایران و بالاخص ارزیابی عملکرد این صندوقها، نیاز به انجام چنین تحقیقی ضرورت پیدا کرد تا به واسطه آن معیار جدیدی جهت ارزیابی عملکرد، از طریق بررسی تأثیر مدیریت صندوقها که به صورت فعال یا منفعل میباشند، ارائه شود. بنابراین، در این فصل به منظور بررسی تاثیر مدیریت صندوق بر عملکرد صندوقهای سرمایه گذاری مشترک، ادبیات موضوع بیان میگردد.
در این راستا ابتدا مبانی نظری تحقیق مطرح می شود و در ادامه پژوهشهای انجامشده در این زمینه ارائه می شود.
۲-۱٫ مبانی نظری
هدف بخش تئوری، شناسایی و بحث در مورد تئوریهای مربوط به حوزهی تحقیق است. به منظور تحقق این امر، در این بخش به بررسی نقش مدیریت در عملکرد صندوقهای سرمایه گذاری مشترک میپردازیم. به این منظور، در ابتدای بحث به تعریف صندوقهای سرمایه گذاری مشترک پرداخته می شود. در ادامه، انواع صندوقهای سرمایه گذاری و مزایای صندوقهای سرمایه گذاری مشترک بیان میگردد، و تاریخچه مختصری از صندوقهای سرمایه گذاری مشترک در ایران بیان می شود. به منظور بیان مناسبتری از رابطه مدیریت و عملکرد صندوقهای سرمایه گذاری مشترک مدلهای مرتبط تشریح میگردد.
۲-۱-۱٫ صندوقهای سرمایه گذاری مشترک
۲-۱-۱-۱٫ تعریف صندوقهای سرمایه گذاری مشترک
تعاریف ارائه شده برای صندوقهای سرمایه گذاری مشترک در قوانین کشورهای مختلف و ادبیات مالی و سرمایه گذاری تا حد زیادی به یکدیگر نزدیک و بعضاً مشترک است. دلیل این امر، برخورداری از ماهیت و فعالیت مشابه، علیرغم وجود برخی تفاوتها در چارچوب و مقررات حاکم بر فعالیت و نحوه نظارت بر آنهاست. قانون ۱۹۴۰ ایالات متحده، صندوقهای سرمایه گذاری مشترک را نوعی از شرکتهای سرمایه گذاری با ویژگی مخصوص به خود معرفی می کند که حرفه اصلی آن سرمایه گذاری، سرمایهگذاری مجدد، کمک به نگهداری یا معامله اوراق بهادار در چارچوب قوانین و مقررات مربوط است.
در قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (ماده۱ بند۲۰) صندوقهای سرمایه گذاری به شرح زیر تعریف شده اند: “نهاد مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه گذاری در اوراق بهادار میباشد و مالکان آن به نسبت سرمایه گذاری خود در سود و زیان صندوق شریک میباشند". به نظر میرسد این تعریف به اندازه کافی جامع نبوده و از ویژگی یک تعریف قانونی کامل برخوردار نیست. همچنین در ماده ۱ بند ۵ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید(مصوب ۱۳۸۰) مجلس شورای اسلامی در تعریف صندوق سرمایه گذاری آمده است: صندوق سرمایه گذاری، نهاد مالی است که منابع حاصل از انتشار گواهی سرمایه گذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایه گذاری می کند. طبق بند الف همین ماده گواهی سرمایه گذاری، اوراق بهادار متحدالشکل است که توسط صندوق سرمایه گذاری مشترک منتشر و در ازای سرمایه گذاری اشخاص در صندوق با درج مشخصات صندوق و سرمایهگذار و مبلغ سرمایه گذاری در آن ارائه می شود. با توجه به تعاریف ارائه شده میتوان نتیجه گرفت «صندوقهای سرمایه گذاری مشترک، واسطههای مالی هستند که به عموم مردم سهام میفروشند و وجوه حاصله را در پرتفوی متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاری مینمایند. هر واحد سرمایه گذاری که در صندوقهای سرمایه گذاری فروخته می شود، نماینده نسبت متناسبی از پرتفوی اوراق بهادار است که صندوق سرمایه گذاری به وکالت از طرف سهامداران خود اداره مینماید(راعی و پویانفر، ۱۳۸۹).
ترکیب دارایی های صندوق مشترک به عنوان پرتفوی یا سبد صندوق شناخته می شود و خریداران واحد[۵]های سرمایه گذاری صندوقها به نسبت سهم خود بخشی از مالکیت سبد اوراق بهادار را بهدست میآورند و هر واحد سرمایه گذاری صندوق بیانگر نسبت مالکیت هر یک از سرمایه گذاران در دارایی های صندوق و درآمد ناشی از آن داراییهاست(مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس اوراق بهادار، ۱۳۸۹).
۲-۱-۱-۲٫ صندوقهای سرمایه گذاری مشترک در ایران
ضرورت تشکیل و فعالیت صندوق سرمایه گذاری مشترک از مدتها قبل از سوی دستاندرکاران اقتصادی و بازار سرمایه کشور، به صورتهای مختلف عنوان گردیده و تلاشهایی صورت گرفته است که نتیجه این اقدامات را به نوعی میتوان در دو مقطع زمانی قبل و بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه ۸۴ مورد توجه قرار داد؛
-
- قبل از تصویب قانون بازار اوراق بهادار
با وجود تلاش های صورت گرفته در این دوره، به دلیل فقدان بستر قانونی لازم، امکان تشکیل صندوق مشترک با شخصیت حقوقی مستقل فراهم نگردید و در نهایت به منظور پر نشدن خلأ موجود در بازار سرمایه و در اولین اقدام «آیین نامه ارائه خدمات مشاوره و سبدگردانی اوراق بهادار» در سال ۱۳۸۳ و سپس دستورالعملهای اجرایی مربوط و نیز «آیین نامه تشکیل سبد سرمایه گذاری مشاع» تدوین و تصویب گردید و بر اساس آن، شرکتهای کارگزاری با اخذ مجوز از سازمان بورس، به تشکیل سبدهای اوراق بهادار در قالبهای مشاعی و اختصاصی مبادرت کردند.
-
- بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار
به دنبال تصویب قانون بازار اوراق بهادار و برطرف شدن نسبی موانع پیش رو، اقدامات لازم در خصوص انجام مطالعات تطبیقی بر روی قوانین تعدادی از کشورهای باسابقه در استفاده از صندوقها، از جمله کشورهای اسلامی، صورت گرفت و در نهایت دستورالعملهای مورد نیاز، توسط سازمان بورس تدوین شد(عباسی، ۱۳۸۸).
۲-۱-۱-۳٫ انواع صندوقهای سرمایه گذاری
صندوقهای سرمایه گذاری بسیار متنوعی در سطح جهان وجود دارد. ولی به طور کلی، صندوقهای سرمایه گذاری در سه دسته از ابزارهای مالی سرمایه گذاری می کنند: اوراق دارایی(سهام)، اوراق بدهی(اوراق قرضه شرکتی) و اوراق قرضه/مشارکت دولتی(بدون ریسک). بازده صندوقهای سرمایه گذاری، با بهره گرفتن از ارزش خالص دارایی یا [۶]NAV ارزیابی شده و واحدهای آن قیمت گذاری می شوند. در ادامه به صورت کلی به گوشه ای از طبقه بندی صندوق های سرمایه گذاری در دنیا و سپس ایران می پردازیم.
۲-۱-۱-۳-۱٫ انواع صندوق های سرمایه گذاری موجود در دنیا
صندوق های سرمایه گذاری از راه های مختلفی طبقه بندی می شوند. یکی از این راه ها انواع سهامی است که می توانند در آن سرمایه گذاری کنند. در طبقه بندی شرکت سهامی لیپرا[۷] صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای چهار دسته بزرگ طبقه بندی شده اند (سهام[۸]، اوراق قرضه دارای مالیات[۹]، اوراق قرضه شهرداری ها[۱۰]، و صندوق های سهام و اوراق قرضه). این چهار دسته ۴۴ زیر مجموعه را دربرمی گیرد.
انجمن شرکت های سرمایه گذاری[۱۱] در طبقه بندی خود، چهار دسته بزرگ را برای صندوق های سرمایه گذاری شناسایی کرده است: (سهمی، ترکیبی، اوراق قرضه و بازار پول).
در این چهار دسته به طور کلی صندوق های سهمی معمول ترین نوع صندوق های سرمایه گذاری بوده و حجم زیادی از سرمایه گذاری ها در آن ها انجام شده است. بعضی از این صندوق ها تنها در سهام عادی[۱۲] سرمایه گذاری می کنند و برخی دیگر در سهام ممتاز[۱۳] و اوراق قرضه هم سرمایه گذاری می کنند. این صندوق ها از لحاظ تأکید بر سهام شرکت هایی که در آن ها سرمایه گذاری می کنند به طور گسترده ای با یکدیگر متفاوت هستند. برخی از آن ها در سهام شرکت های رشدی[۱۴] سرمایه گذاری می کنند و برخی از این صندوق ها انواع متفاوتی از استراتژی سرمایه گذاری را در پیش می گیرند که این استراتژی می تواند از لحاظ اندازه شرکت، نوع صنعتی که انتخاب می شود و اینکه آیا در یک صنعت سرمایه گذاری شود یا در مجموعه ای از صنعت ها، منطقه جغرافیایی سرمایه گذاری و …. متفاوت باشد (ریلی نورتون،۲۰۰۷).
صندوق های شاخصی[۱۵]، بین المللی[۱۶] و جهانی[۱۷] از انواع صندوق های سهمی می باشند.
صندوق های بین المللی صندوق هایی هستند که تنها در سهام شرکت های کشورهای خارجی سرمایه گذاری می کنند. صندوق های جهانی صندوق هایی هستند که علاوه بر سهام شرکت های کشورهای خارجی، در بازار سهام کشور خودشان نیز سرمایه گذاری می کنند. به تازگی دو نوع جدید از صندوق های سرمایه گذاری به انواع صندوق ها اضافه شده اند که صندوق های طول عمر[۱۸] و خانواده صندوق ها[۱۹] هستند. در صندوق های طول عمر، بر مبنای مقدار سرمایه و چشم انداز سرمایه گذاری هر فرد (متناسب با سن هر فرد) مقدار آورده هر سرمایه گذار به چند صندوق مختلف که فعالیتهای متفاوتی دارند تخصیص داده می شود و در خانواده صندوق ها سرمایه گذار می تواند بدون پرداخت هیچ گونه کارمزدی سرمایه خود را از یک نوع صندوق سرمایه گذاری به نوعی دیگر از صندوق منتقل کند.
۲-۱-۱-۳-۲٫ انواع صندوق های سرمایه گذاری موجود در ایران
صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار که تاکنون در ایران راه اندازی شده اند، از تنوع زیادی برخوردار هستند. صندوق های مذکور با توجه به ارکان و ترکیب دارایی های خود که در امیدنامه هر صندوق اعلام می شود، به انواع مختلفی تقسیم می شوند: امروزه صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار فعال در بازار سرمایه ایران در چند مرحله قابل طبقه بندی است. در نگاه اول، از بعد حداکثر و حداقل تعداد واحدهای سرمایه گذاری مجاز برای صدور، صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار به دو نوع به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
-
- صندوق های سرمایه گذاری در اندازه کوچک
-
- صندوق های سرمایه گذاری در اندازه بزرگ
بعد از مشخص شدن نوع طبقه هر صندوق سرمایه گذاری از بعد اندازه کوچک یا بزرگ، بر اساس میزان ترکیب دارایی های صندوق و نصاب های هر سرمایه گذاری در اوراق بهادار مختلف، به سه نوع به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
-
- صندوق های سرمایه گذاری در سهام (الویت با خرید سهام)
-
- صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (الویت با خرید اوراق بهادار با درآمد ثابت)
-
- صندوق های سرمایه گذاری مختلط (ترکیب میانی بین دو ترکیب فوق)
پس از آن، از نظر موضوع فعالیت به چند دسته در اوراق بهادار، در طلا، در ارز و سایر تقسیم می‌گردند.
از بعد دیگر، از نظر نقدشوندگی، صندوق های سرمایه گذاری به دو دسته با ضمانت نقدشوندگی و بدون ضمانت نقدشوندگی تقسیم میشوند.
از نظر تضمین بازدهی میتوان صندوق ها را به دو دسته با تضمین حداقل بازدهی و بدون تضمین حداقل بازدهی تقسیم کرد.
و در نهایت صندوقهای سرمایهگذاری بدون تضمین و صرفاً با پیش‌بینی سود.
بنابراین با توجه به طبقه بندی های بالا از بعد اندازه صندوق و ترکیب دارایی های صندوق، اساسنامه ها و امیدنامه های مختلفی بر اساس نیازهای بازار سرمایه و تقاضای مؤسسین وجود دارد و رو به توسعه است. از جمله اساسنامه ها و امیدنامه های مذکور می توان به صندوق سرمایه گذاری در سهام (بدون پرداخت دوره ای در اندازه کوچک)، صندوق سرمایه گذاری در سهام (بدون پرداخت دوره ای در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری در سهام (با پرداخت دوره ای در اندازه کوچک)، صندوق سرمایه گذاری در سهام (با پرداخت دوره ای در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (با تضمین حداقل سود در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (با پیش بینی حداقل سود در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری شاخصی (در اندازه بزرگ) و صندوق های قابل معامله ( ETF ) اشاره کرد (سعیدی و مقدسیان،۱۳۸۹). در ادامه درباره انواع صندوق های سرمایه گذاری بیشتر توضیح داده شده است:
صندوق های سرمایه گذاری فعال در زمینه سهام[۲۰]
برخی از مشخصات اصلی صندوقهای سهام در ایران به شرح زیر است:
الف) این صندوقها بر حسب اندازه به دو گروه کوچک مقیاس و بزرگ مقیاس تقسیم می شوند. در صندوقهای کوچک مقیاس تعداد واحدهای سرمایه گذاری قابل انتشار، حداقل ۵۰۰۰ و حداکثر ۵۰۰۰۰ واحد سرمایه گذاری و در نوع بزرگ مقیاس این ارقام بین ۵۰۰۰۰ و ۵۰۰۰۰۰ واحد سرمایه گذاری است.
- ارزش اسمی هر واحد سرمایه گذاری معادل ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال است. واحدهای سرمایه گذاری طی دوره پذیرهنویسی با این مبلغ قیمت گذاری میشوند و در زمانهای دیگر قیمت گذاری بر مبنای NAV صورت میگیرد.
فرم در حال بارگذاری ...
