- بروم تو همکاران وی نیز عنوان نمودند که ” حسابداری منابع انسانی فرایند تعیین،اندازه گیری و برقراری ارتباط بین اطلاعات،جهت تسهیل در اندازه گیری موثر درباره منابع انسانی یک سازمان” می‌باشد.(Schaffhauser.M & kanter.L, 2004)
به طور خلاصه، حسابداری منابع انسانی، هنر ارزش‌گذاری، جمع آوری و ارائه سیستماتیک ارزش‌های منابع انسانی در صورت‌های مالی سازمان است. این تعاریف موارد زیر را به عنوان ویژگی‌های مهم منابع انسانی به همراه دارد :
ارزشیابی منابع انسانی
ثبت ارزیابی در اسناد مالی
افشای اطلاعات در صورت‌های مالی
همچنین بخشی از منابع انسانی به عنوان دارایی نامشهود تحت عنوان سایر دارایی‌ها یا مهارت‌ها تعریف می‌شوند. دارایی‌هایی شامل حقوق مالکیت معنوی ثبت اختراعات، علائم تجاری، کپی رایت و طرح‌های ثبت نام شده و همچنین به عنوان قرارداد، اسرار تجاری و پایگاه داده‌ها. منابع نامشهود که به عنوان مهارت‌ها یا صلاحیت‌ها هستند نیز عبارتند از تخصص کارکنان، تأمین کنندگان، توزیع کنندگان، فرهنگ سازمان، توانایی پذیرش تغییرات، اولویت دادن به مشتریان و … علاوه بر این در طبقه بندی دارایی‌ها و مهارت‌ها منابع نامشهود ممکن است تحت عنوان افراد وابسته و مستقل طبقه بندی شوند. (Hall , 1992).
لاوندال و هانس به منظور مدیریت استراتژیک شرکتهای خدمات حرفه‌ای تعاریف متعددی از دارایی‌های نامشهود ارائه دادند. از آنجا که هیچ اجماعی در تعریف از منابع وجود ندارد، آی تامی پیشنهاد داد منابع شامل الف) منابع فیزیکی، انسانی و پولی که برای عملیات کسب و کار مورد نیاز می‌باشند و منابع مبتنی بر اطلاعات مانند مهارت‌های مدیریتی، فن آوری، اطلاعات مصرف کنندگان، نام تجاری، شهرت و فرهنگ سازمانی .پس از شرح و بسط بیشتر در مورد مفاهیم منابع نامشهود، دارایی‌های نامشهود، توانمندی‌ها و شایستگی‌ها، لاوندال و هانس منابع نامشهود را به منابع مهارتی و منابع ارتباطی (شهرت، مشتری مداری و …) طبقه بندی نمودند که به عنوان اساس عملکرد سازمان شناخته می‌شوند. صلاحیت به معنی توانایی انجام یک کار تعریف شده است و در هردو سطح فردی و سازمانی وجود دارد. در سطح فردی شامل دانش، مهارت‌ها و استعدادهاست و در سطح سازمانی شامل پایگاه داده‌های تخصصی مشتریان، رویه‌ها، روشها، دستورالعمل‌ها و فرهنگ سازمانی است. (Johanson, et al, 1998).
در واقع حسابداری منابع انسانی سه نقش اساسی دارد :
- معرفی سازمان‌ها با اطلاعات عینی در مورد هزینه‌ها و ارزش منابع انسانی.
- معرفی چارچوبی برای کمک به تصمیم گیری در حوزه منابع انسانی.
- ایجاد انگیزه در تصمیم گیرندگان برای اتخاذ یک چشم انداز منابع انسانی. (Verma, Dewe, 2006, p.9)
۲-۲-۳- حسابداری منابع انسانی و هزینه‌های نیروی انسانی:
واژه‌ی حسابداری دارایی‌های انسانی را میتوان در ادبیات دهه ۱۹۶۰ تحت عنوان مدیریت کارکنان در پوشش جدید خود مدیریت منابع انسانی باز یافت. ممکن است در حال حاضر، نوعی علاقه‌مندی واقعی در برخی از مدیران اجرایی برای سنجش ارزش انسانی بر حسب واحد پول به وجود آمده باشد تا مدیران ارشد را آماده نمایند که کارکنان را به عنوان با ارزشمندترین دارایی‌ها مورد توجه قرار دهند (اریک. جی. فلامهولتز، ۱۳۷۹).
حسابداری منابع انسانی در واقع کاربرد مفاهیم و روش‌های حسابداری در محدوده مدیریت نیروی انسانی است. این حسابداری معیار سنجش و گزینش هزینه و ارزش گذاری نیروی انسانی به عنوان منابع اصلی هر موسسه است. این هزینه‌ها نظیر سایر هزینه‌ها از دو بخش هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای تشکیل میشود، به تعبیر دیگر میتوان این گونه هزینه‌ها را شامل هزینه‌های مصرفی و هزینه‌های فرصت‌های از دست رفته دانست که دارای دو عنصر هزینه مستقیم و غیرمستقیم هستند.(ترابی و دیگران، بیتا)هزینه‌های منابع انسانی از دو بخش هزینه اولیه و هزینه جایگزینی تشکیل میشود:
۲-۲-۳-۱- هزینه‌های اولیه :
هزینه‌های اولیه منابع انسانی کلیه وجوهی هستند که برای تأمین و پرورش نیروی انسانی مصرف می‌گردند و شامل هزینه‌های گزینش نیروی انسانی ،استخدام، استقرار، جهت دهی و آموزش حین خدمت، بازآموزی و آموزش‌های کاربردی و تخصصی به منظور کسب مهارت‌های لازم می‌شوند. این تعریف در مورد سایر منابع نیز تقریباً کاربرد دارد، چرا که هزینه‌های اولیه کارخانجات و تجهیزات همان مبالغی هستند که برای تحصیل این منابع صرف میشود.
۲-۲-۲-۲ -هزینه‌های جایگزینی
هزینه‌هایی هستند که باید برای جایگزینی پرسنلی متحمل شد که در حال حاضر در موسسه یا واحد مشغول به کار هستند و به دو بخش تقسیم می‌شوند:
هزینه‌های جایگزینی پستی یا شغلی
- هزینه‌های پرسنلی
هزینه‌های جایگزینی پستی (شغلی) :
هزینه‌هایی هستند که برای جایگزین کردن فردی که یک پست سازمانی را اشغال کرده است با شخصی که بتواند خدمت مشابهی را در این پست سازمانی ارائه کند باید تحمل کرد و این گونه هزینه‌ها خود از سه بخش (هزینه‌های تأمین، هزینه های پرورشی یا آموزشی، هزینه‌های کناره گیری) تشکیل می‌شوند.
هزینه‌های کناره گیری :
مبالغی هستند که بابت کناره گیری هر یک یا تعدادی از شاغلان پست‌های سازمانی صرف می‌شوند. این هزینه‌ها عبارتند از: هزینه پاداش یا اجرت کناره گیری، هزینه ما به التفاوت پیش از کناره گیری، هزینه خالی ماندن پست سازمانی. نباید فراموش کرد که هزینه پاداش یا اجرت کناره گیری در واقع همان هزینه بازخرید سنوات خدمت۱ است و هزینه‌های ما به التفاوت پیش از کناره گیری ناشی از کاهش بهره وری فرد قبل از کناره گیری است، زیرا به طور معمول کارآیی هر فرد پیش از کناره گیری ناشی از کاهش بهره وری فرد قبل از کناره گیری است ،زیرا به طور معمول کارآیی هر فرد پیش از کناره گیری کاهش می‌یابد. هزینه‌های خالی ماندن پست سازمانی،هزینه‌ای است غیرمستقیم که از کاهش کارآیی پست‌هایی که از خالی ماندن پست مورد نظر تأثیر میپذیرند (رئیسی، ۱۳۸۱: ۵۹) ارزش اقتصادی منابع انسانی مانند ارزشاقتصادی۲ همه منابع به ظرفیت کارفرما برای استفاده از توان بالقوه این نیروها بستگی دارد. به طور مشخص ارزش اقتصادی نیروی انسانی همان ارزش فعلی خدماتی است که در آینده از آن ها انتظار می‌رود.
لی دی پارکر
محاسبه ارزش منابع انسانی را به ۶ روش بیان کرده که عبارتند از :
۱- روش تاریخی برآورد : شامل هزینه‌های پرداخت شده مربوط به استخدام، انتصاب، آموزش استقرار و توسعه استخدام سازمان، در طول عمر مفید سرمایه گذاری‌های کارکنان، تبدیل به دارائی شده و مستهلک می‌گردند.
۲- هزینه‌های جایگزین : معیارهایی است برای برآورد هزینه‌های جایگزین ساختن منابع انسانی یک سازمان با منابع قبلی آن که شامل هزینه‌های بازسازی، استخدام، آموزش، کارکنان تا سطح آشنایی به امور سازمانی و جایگزینی می‌باشد.
۳- هزینه فرصت : به معنای مساعدترین قیمتی است که برای عامل تولید می‌تواند عرضه گردد و در نتیجه این قیمت حداقل قیمت تمام شده آن عامل میگردد.
۴- روش مبتنی بر ارزش اقتصادی : ارزش اقتصادی منابع انسانی عبارت است از تنزیل ارزش فعلی درآمد آتی مورد انتظار ناشی از استخدام که در طول خدمت می‌تواند به شکل کل محصول مورد انتظار تولیدی در طول حیات خدمتی کارکنان و ادامه احتمالی کار آنان محاسبه گردد. (میر سپاسی، ۱۳۷۳ ).
۵- اندازه گیری غیر پولی : در سال ۱۹۷۳ کمیته حسابداری منابع انسانی به اهمیت بالقوه معیارهای غیر پولی در امر تصمیم گیری پی‌برد. یکی از این معیارها فهرستی از افراد مهم سازمان و مهارت‌های آن ها می‌باشد میزان دانش، مهارت، سلامت و قابلیت بهره‌برداری از آن ها و همچنین عملکرد شغلی کارکنان می‌تواند به عنوان دارایی‌های انسانی تلقی گردد.
یکی از مهمترین معیارهای رفتاری غیر پولی که توسط رئیس لیکرت ارائه گردیده عبارت است از :
الف) متغیرهای سببی (متغیرهای مستقلی که توسط مدیریت قابل تغییر است).
ب) متغیرهای واسطه‌ای (دارای بازتاب بر روی سلامت داخل سازمان مانند وفاداری، رفتار، محرکات، عملکرد هدف‌ها و درک اعضای سازمان است.)
ج) متغیرهای نهایی (مانند قدرت تولید هزینه‌ها، رشد و غیره می‌باشد). (میر سپاسی ،۱۳۷۳).
۲-۲-۴- اهداف حسابداری منابع انسانی :
از دیدگاه کلی حسابداری منابع انسانی دارای دو هدف عمده است :
۱-۳- نشان دادن راه درست تفکر به مدیریت سازمان تا بدانند که افراد منابع پرارزش سازمان هستند و تصمیم گیری‌های پرسنلی باید با در نظرگرفتن ارزش و بهای تمام شده نیروی انسانی اتخاذ گردد .
۲- ۳- مهیا کردن اطلاعات لازم برای اداره موثر و کارآمد نیروی انسانی توسط مدیریت .
این سیستم اطلاعات لازم را در مورد بهای تمام شده و ارزش افراد، برای سازمان آماده می‌کند و به نیازهای خاص سازمان پاسخ می‌دهد. (فلامهولتس، ۱۳۷۹ : ۴۴ )
با توجه به نیاز مدیریت برای تصمیم گیری، حسابداری منابع انسانی. اطلاعاتی را فراهم می‌آورد که مدیران هر چه بهتر و مفیدتر بتوانند از منابع انسانی تحت اختیارشان استفاده کنند (حسن قربان، ۱۳۷۸ ).
در این راستا فلمهولتز جهت معرفی بهتر این سیستم مدل ذیل را تحت عنوان (مدل عمومی سیستم حسابداری منابع انسانی) ارائه نموده است : (فلمهولتز، ۱۳۷۹).
شکل ۲-۸- مدل عمومی سیستم حسابداری منابع انسانی
برخی دیگر برای اهداف حسابداری منابع انسانی مواردی را ذکر نموده‌اند که میتوان خلاصه مهمترین اهداف و مقاصد حسابداری منابع انسانی را موارد زیر بیان کرد:
الف) شرکت‌ها را با اطلاعاتی که در مورد هزینه‌ها و منافع منابع انسانیشان به آن ها می‌دهد تجهیز می‌کند
ب) شرکت‌ها را در مورد تصمیمات منابع انسانیشان کمک می‌کند، تصمیماتی مانند تخصیص، توسعه و حفاظت از منابع انسانی به منظور مقرون به صرفه نمودن اقدامات .
ج) ایجاد انگیزه در مدیران و تصمیم گیرندگان به منظور اخذ تصمیم از نقطه نظر منابع انسانی
(Toulson & Dewe, 2004).
* * *
هُــوَ بِالبــابِ واقِــــفٌ وَ الرَّدی مِنــــهُ خـــائف
فَاهــدَأی یا عَواصِـفُ خَجـــلاً مِـن جَـراءَتِــــه ( ابراهیم ط. ،
۲۰۰۵م ، ص ۳۱۳ )
از سلامتش مپرس ، زیرا که او جان برکف است .
افکار و غمهایش بالش او را به کفن تبدیل کرده اند.
در انتظار هنگامه دشواری است.
آنکه او را می بیند از سر فروافکندن و لب فروبستنش در تعجب است.
در سینه اش قلبی دارد که به شوق هدفش شعله ور است.
هر آنکه سیاهی شب را بیند که از شراره خشم او افروخته،
می پندارد که آتش، گوشه ای از رسالت خود را به او داده است ( آتش خشم او شباهت زیادی به جهنم داشت و
مانند آن سرکش بود ) .
او کنار در ایستاده و مرگ از وی در هراس است.
ای طوفان ها ! از شهامت او شرم کنید و آرام گیرید.
* * *
ساکت است و هر گاه لب به سخن بگشاید خون و آتش می بارد.
به کسی که سکوتش را بر او عیب می گیرد، بگو : صبر و دور اندیشی لال و گنگ خلق شده است.
انسان شکیبا همیشه دستش بر دهانش پیشی می گیرد.
او را سرزنش نکنید ، زیرا او می بیند که راه روشن حق تیره و تار گشته.
و سرزمین محبوبش ویران شده…
و دشمنانی را دیده که با بیداد و طغیانشان زمین و آسمان را به آشوب کشیده اند.
مدتی گذشت ، نا امیدی داشت او را از پای در می آورد،
* * *
او کنار در ایستاده و مرگ از وی در هراس است.
پس ای طوفان ها! از شهامت او شرم کنید و آرام گیرید.
درسال ۱۹۳۵م قریحـه شاعری ابراهیم بـه شعرسیاسی با سرودن ابیات ومقطوعات وطنی کـه
هرهفتـه آنها را درروزنامـه های ( الدفاع ) و ( صوت الأحرار) چاپ مـی کرد ، انفجار یافت.
( المثلم ، ۱۹۶۴م ، ص۶۴)
از جمله این اشعار تلخ و گزنده می توان به قصیده « أنتم » اشاره کرد :
أنتم المخلصون للوطنیِّه أنتم الحاملون عبء القضیّه !!
أنتم العاملون مِن غیر قول !! بارَکَ اللهُ فی الزنود القویّه !!
و بیانٌ منکم یُعادِل جیشاً بمعدّات زحفِه الحربیّه …
و خلاصُ البلادِ صار علی الباب ، و جاءت أعیادُهُ الوردیّه
ما جَحَدنا أفضالَکم ، غیر أنّآ لم تزل فی نفوسِنا أمنیّه :
فی یدینا بقیّه مِن بلادٍ فاستریحوا کیلا تطیرُ البقیّه ( ابـراهیم ط. ،
۲۰۰۵م ، ص۳۳۹)
شما پاک نهادان وفادار به میهن و شما مسؤلیت پذیران !!
شما عمل کنندگان بدون سخن !! آفرین باد بر این دستان قوی !!
یک سخن شما معادل لشکری است با تمام ابزار و آلات جنگی …
و رهایی و آزادی کشور ، جلوی در ایستاده ؛ و جشنهای رنگین و گلگونش آمده اند .
ما به بزرگواریتان اعتراف و اذعان داریم اما از شما تمنایی هم داریم.
هنوز اندکی زمین در دست باقیست، پس شمایان استراحت کنید تا مابقی زمین از دست نرود.
شاعر در قصیده دیگرش که مقایسه ای است بین رؤسا و سران کشورش و « گانـدی » از
رهبران هندو ، چنین می گوید :
حبّذا لو یصوم منّا زعیمٌ مثلُ ( غَندی ) عسی یُفیدُ صیامُه
لا یَصُم عن طعامِ … فی فلسطین یموت الزعیمُُ لو لا طعامُه
لِیَصُم عَن مَبیعِه الأرضَ یحفظ بقعه تستریحُ فیها عظامُه
بارَک اللهُ فی حریصٍ علی الأرضِ غیورٍ ینهی إلیها اهتمامُه
هم حماهُ البلادِ مِن کُلِّ سوءِ وَ همُ مَعقِلُ الحمی و دِعامُه
نهجو ا منهجَ القویِّ و صَفّوا لِجهادٍ منصورهٌ أعلامُه …
( همان ، ص ۲۹۵ )
۳-۱-۵- آیا حافظه دیداری افراد تحت درمان نگهدارنده متادون و بوپرنورفین تفاوت معناداری دارد؟
با توجه به یافته های به دست آمده می توان نتیجه گرفت بین دو گروه تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین از نظر حافظه دیداری تفاوت معنا داری وجود نداشت. این یافته ها، با نتایج پژوهش های سویکا و همکاران (۲۰۰۵)، رپیلی و همکاران (۲۰۱۲) هم خوانی دارد.
۴-۱-۵- آیا زمان پاسخ های صحیح افراد تحت درمان نگهدارنده متادون و بوپرنورفین تفاوت معناداری دارد؟
با توجه به یافته های به دست آمده می توان نتیجه گرفت بین دو گروه تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین از نظر زمان پاسخ های صحیح تفاوت معنا داری وجود نداشت. این یافته ها، با نتایج پژوهش های سویکا و همکاران (۲۰۰۵)، رپیلی و همکاران (۲۰۰۷) هم خوانی دارد.
۵-۱-۵- آیا حافظه کاری افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
در راستای پاسخگویی به سؤال پنجم یافته های به دست آمده نشان داد که میزان دوز مصرفی (بالا-پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین بر حافظه کاری تفاوت معناداری ندارد. اگرچه میانگین نمرات در گروه تحت درمان با بوپرنورفین با دوز مصرفی پایین بالاتر از گروه تحت درمان با متادون با دوز مصرفی پایین است ولی تفاوت معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهشهای روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۶-۱-۵- آیا حافظه کلامی افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
با توجه به یافته های به دست آمده بین میزان دوز مصرفی (بالا- پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین و حافظه کلامی تفاوت معناداری وجود ندارد. این یافته ها، با نتایج پژوهشهای روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۷-۱-۵- آیا حافظه دیداری افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
با توجه به یافته های به دست آمده بین میزان دوز مصرفی (بالا- پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین و حافظه دیداری تفاوت معناداری وجود ندارد. این یافته ها، با نتایج پژوهشهای روتنبرگ و همکاران(۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۸-۱-۵- آیا زمان پاسخ های صحیح افراد با مصرف دوز دارو بالا و پایین متفاوت است؟
با توجه به یافته های به دست آمده بین میزان دوز مصرفی (بالا- پایین) در دو گروه تحت درمان با متادون و بوپرنورفین و زمان پاسخ های صحیح تفاوت معناداری وجود ندارد. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد.
۹-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر حافظه کاری کنش متقابل دارند؟
در راستای پاسخگویی به سؤال نهم یافته های به دست آمده نشان داد اثر تعامل گروه × دوز دارو بر حافظه کاری معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)،گوران وهمکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر وعملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود (مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد( سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۱۰-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر حافظه کلامی کنش متقابل دارند؟
با توجه به یافته های به دست آمده اثر تعامل گروه × دوز دارو بر حافظه کلامی معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر وعملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود (مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد (سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۱۱-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر حافظه دیداری کنش متقابل دارند؟
با توجه به یافته های به دست آمده اثر تعامل گروه × دوز دارو بر حافظه دیداری معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر و عملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود (مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد (سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۱۲-۱-۵- آیا نوع روش درمان نگهدارنده و دوز مصرفی بر زمان پاسخ صحیح، کنش متقابل دارند؟
با توجه به یافته های به دست آمده اثر تعامل گروه × دوز دارو بر زمان پاسخ های صحیح معنادار نیست. این یافته ها، با نتایج پژوهش های روتنبرگ و همکاران (۱۹۷۷)، گوران و همکاران (۱۹۹۹)، لینی و همکاران (۲۰۰۳)، مینتز و همکاران (۲۰۰۴) هم خوانی دارد. هم چنین بین دوز آگونیست مواد مخدر وعملکردهای شناختی، بین استفاده از بنزودیازپین ها و عملکردهای شناختی و استفاده از چندین مواد روان گردان و عملکردهای شناختی در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون و بوپرنورفین ارتباط منفی وجود دارد. بیمارانی که از چندین مواد روان گردان استفاده می کردند در مقابل بیمارانی که از یک نوع ماده مخدر استفاده می کردند. عملکردشان در آزمون های شناختی بد بود(مدور، ۱۹۹۸؛ استار و همکاران، ۲۰۰۴؛ نقل از رپیلی، ۲۰۱۴). از دیگر متغیرهایی که بر روی عملکردهای شناختی تأثیر دارد طول مدت درمان و دوز دارو است که نتایج پژوهش ها نشان داده است که عملکرد در دوزهای پایین بهتر است (رپیلی و همکاران، ۲۰۰۷). هم چنین بین سن و زمان واکنش و مدت زمان وابستگی به مواد مخدر در بعضی از خرده آزمون ها ارتباط کمی وجود دارد (سویکا و همکاران، ۲۰۰۵).
۲-۵- محدودیت های پژوهش
۱- عدم کنترل ابتلا بیماران به ویروس ایدز که پژوهشها نشان داده است HIV با اختلالات شناختی همراه است در این مطالعه امکان تشخیص افتراقی فراهم نبوده است.
۲- نمونه گیری این مطالعه از نوع در دسترس است لذا برای تعمیم های غیر مجاز احتیاط شود.
۳- مطالعه بر روی معتادان مراجعه کننده به کلینک های شهر سمنان انجام شد. لذا قابلیت تعمیم به سایر معتادان را ندارد.
۴- اعتبار ابزارهای انداره گیری به ویژه ( آزمون یادداری - دیداری) کمتر از ۷/۰ بوده است.
۵-با توجه به متغیرهای کنترل (سن، تحصیلات، نوع ماده مصرفی، تعداد دفعات عود) قابلیت تعمیم به سایر گروه ها را ندارد.
۶- تعداد کم افراد تحت درمان بوپرنورفین.
۳-۵- پیشنهادهای پژوهش
۱- از آن جا که کلیه نمونه های این مطالعه را مردان تشکیل میدادند، یافته های آن به زنان تعمیم ناپذیر است. پیشنهاد می شود در پژوهش های بعدی کارکردهای شناختی زنان نیز بررسی شود.
۲- در مطالعات آینده از روش های نمونه گیری تصادفی استفاده شود.
۳- استفاده از افراد (نمونه) که طول درمان آنها بیش از یکسال است.
۴- استفاده از ابزارهای اندازه گیری که اعتبار آنها بالاتر از ۷/۰ باشد.
منابع فارسی
استرنبرگ، رابرت. (۲۰۰۶). روان شناسی شناختی، ترجمه سید کمال خرازی؛ الهه حجازی، تهران: انتشارات سمت.
اتکینسون، ریتا ال؛ اتکینسون، ریچارد سی؛ اسمیت، ادوارد ای؛ بم،داریل ج؛ هوکسما، سوزان نولن.(۲۰۰۰ ). زمینه روان شناسی هیلگارد، ترجمه یوسف کریمی، تهران: انتشارات رشد.
احمدوند، افشین؛ قریشی، فاطمه سادات؛ سپهرمنش، زهرا؛ موسوی، سید غلامعباس. (۱۳۸۵). بررسی تأثیر مصرف متادون بر افسردگی در معتادان تزریقی زندانی. دو فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری، دوره۴ ،۱و۲ ،۸۸-۷۲٫
حدادی، روح الله؛ رستمی، رضا؛ رحیمی نژاد، عباس؛ اکبری، سعید. (۱۳۹۰). اثر بخشی گروه درمانی شناختی- رفتاری کنترل تکانه بر کاهش تکانشگری، ولع مصرف و شدت اعتیاد در معتادان مصرف کننده کراک- فصلنامه علمی سوء مصرف مواد،سال سوم، شماره ۱۰،۲۱۰-۱۷۵٫
روحانی، صمد؛ سالاریه، ایرج؛ عابدی، صالح خیرخواه، فرزان. (۱۳۹۱). بررسی تأثیر درمان نگهدارنده متادون بر کیفیت زندگی افراد وابسته به مواد مخدر. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست و دوم ، شماره ۸۷، ص۴۷-۵۵٫
رستمی، رضا؛ حدادی، پروانه. (۱۳۸۴). راهنمای عملی درمان نگهدارنده با متادون. تهران: انتشارات تبلور.
عبیدی زادگان، افسانه؛ مرادی، علیرضا؛ رابرت، فرنام . (۱۳۸۷). بررسی کارکرد های اجرایی در بیماران تحت درمان با متادون . مقاله پژوهشی اصیل، ۳، ۷۵-۸۱٫
فراهانی، محمد نقی؛ کرمی نوری، رضا؛ اوحدی، محمود (۱۳۹۰). روان شناسی، چاپ و نشر کتاب های درسی ایران سهامی خاص.
کرمی نوری، رضا. (۱۳۸۳). روان شناسی حافظه و یادگیری: با رویکردی شناختی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، تهران: انتشارات سمت.
گراث - مارنات، گری. (۱۹۹۳). راهنمای سنجش روانی ،مشاوران و روان پزشکان (دو جلد). ترجمه حسن پاشا شریفی، تهران: انتشارات رشد.
معزز، رقیه؛ پورحسین، رضا؛ بشارت، محمدعلی. (۱۳۸۹). آسیب شناسی حافظه بینایی در بیماران مبتلا به صرع .مجموعه مقالات سومین کنگره انجمن روان شناسی ایران، ۵،۷۱۴-۷۱۳٫
مستشاری، گلاره. (۱۳۸۰). ارزیابی مقدماتی درمان نگهدارنده با متادون، تهران: سازمان بهزیستی کشور، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
ممتازی، سعید؛ جعفری، سارا؛ خسروی، ناصر؛نیک فرجام، علی. (۱۳۹۱). علم اعتیاد: مواد، مغز و رفتار، موسسه ملی سوء مصرف داروها، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر سلامت روانی، اجتمایی و اعتیاد، تهران: انتشارات سپیدبرگ.
نوربالا، احمد علی؛ باقری یزدی،کاظم محمد؛ یاسمی، محمد تقی. (۱۳۸۰). نگاهی بر سیمای سلامت روان در ایران. چاپ اول، نشر مؤلف.
AGFI
GFI
RMSEA
P-VALUE
DF
CHI-SQUARE
عامل
۹۲/۰
۹۵/۰
۰۶۲/۰
۰۰۰۰۰/۰
۵۱
۲۸/۱۲۵
کارآفرینی استراتژیک
مدل فوق اندازه گیری تحلیل عاملی تائیدی مرتبه اول کارآفرینی استراتژیک
نمودار ۴-۱۰ مدل اندازه گیری ابعاد کارآفرینی استراتژیک درحالت تخمین استاندارد مرتبه اول
منبع: یافته های پژوهش
با توجه به نتایج زیر که از خروجی نرم افزار lisrel بدست آمده است برازش مناسب مدل را نتیجه می‌گیریم. مدل فوق اندازه گیری عناصر کارآفرینی استراتژیک را در حالت تخمین غیر استاندارد نشان می‌دهد. نتایج تخمین (قسمت زیرین شکل) حاکی از مناسب بودن مدل است. با توجه به خروجی لیزرل مقدار محاسبه شده برابر با ۲۸/۱۲۵ می‌باشد. پایین بودن میزان این شاخص نشان دهنده تفاوت اندک میان مدل مفهومی با داده‌های مشاهده شده پژوهش است. همچنین مقدار RMSEA برابر با ۰۶۲/۰ می باشد. که نشان از خوبی برازش دارد. حد مجاز RMSEA ، ۰۸/۰ است؛ مشاهده میشود که این مقدار کوچکتر از این حد مجاز است که این مقدار نیز نشان از خوبی برازش دارد. هر چه این مقدار کمتر باشد مدل دارای برازش بهتری است. برازندگی مدل شاخصGFI و AGFI یعنی اندازه ای از مقدار نسبی واریانس ها و کورایانس ها است که به گونه ای مشترک بوسیله مدل توجیه میشود. هرچه این مقدار به یک نزدیکتر باشد برازش داده ها مناسب تر خواهد بود. این شاخص بستگی به حجم نمونه ندارد. این مقدار در اینجا برابر به ۹۵/۰ و ۹۲/۰ است که مناسب می‌باشد.
نمودار ۴-۱۱ مدل اندازه گیری ابعاد کارآفرینی استراتژیک درحالت عدد معناداری مرتبه اول
منبع: یافته های پژوهش
با توجه به نتایج فوق که از خروجی نرم افزار لیزرل بدست آمده است برازش مناسب مدل را نتیجه می‌گیریم. خروجی فوق قسمت معناداری ضرایب و پارامترهای بدست آمده مدل اندازه گیری عوامل مؤثر بر عناصر کارآفرینی استراتژیک را نشان می‌دهد. چنانچه عدد معناداری بزرگتر از ۲ یا کوچکتر از ۲- باشد رابطه موجود در مدل پژوهش معنادار خواهد بود. بنابراین مدل نشان می‌دهد که کلیه سوالات با شخص‌های کارآفرینی استراتژیک دارای رابطه معنادار می‌باشند.
۴-۴-۲- تحلیل عاملی تائیدی مرتبه دوم ابعاد کارآفرینی استراتژیک:
در تحلیل عاملی تائیدی مرتبه اول از سوال‌های پرسشنامه به ابعادکارآفرینی استراتژیک رسیدیم. در ادامه از تحلیل عاملی مرتبه دوم برای رسیدن به ابعادکارآفرینی استراتژیک استفاده شده است که شاخص‌های برازش مدل نشان دهنده این است که مدل دارای برازش نسبتاً خوبی است زیرا کای دو به درجه آزادی آن کمتر از ۳ بوده، همچنین ARMSE نیز کمتر از ۰۸/۰ است.
نمودار۴-۱۲ مدل اندازه گیری ابعادکارآفرینی استراتژیک در حالت تخمین غیر استاندارد مرتبه دوم
منبع: یافته های پژوهش
با توجه به نتایج زیر که از خروجی نرم افزار لیزرل بدست آمده است برازش مناسب مدل را نتیجه می‌گیریم.
جدول ۴-۲۰ شاخص های مناسب بودن برازش مدل انداز گیر ی ابعادکارآفرینی استراتژیک در مرتبه دوم
AGFI
GFI
RMSEA
P-VALUE
DF
CHI-SQUARE
عامل
۹۲/۰
۹۵/۰
۰۶۳/۰
۰۰۰۰۰/۰
۵۱
۴۷/۱۲۸
کارآفرینی استراتژیک
پیشینه موضوع تحقیق باید دقیقا مورد بررسی قرار گیرد زیرا در انجام یک پژوهش علمی نیازداریم تا از مطالعه هایی که در زمینه تحقیق فوق توسط دیگران انجام یافته است آگاهی پیدا کرده و به جنبه هایی که پژوهش های قبلی به آن توجه نکرده اند مانند جنبه های جدید و نوآوری و تکاملی پژوهش، توجه کنیم. در این فصل مروری بر واژه سیستم مدیریت یادگیری و اجزای آن، مدیریت دانش و مفاهیم پایه در آنها، انجام شد. سپس به مدلهای ارائه شده در این زمینه پرداخته شده و پس از آن.به.ارائه.مدل.تحقیق.پرداخته.شد.
فصل سوم
روش تحقیق
۱-۳ مقدمه
هر مطالعه و تحقیقی بنابر ماهیت و هدف خود از روشها و ابزارهای خاصی بهره میجوید که انتخاب این ابزارها و روشها باید معنادار، منطقی و توجیه پذیر باشد. در این فصل به استراتژی پژوهش، ابزار جمعآوری اطلاعات، چگونگی حصول روایی و پایایی پژوهش، جامعه آماری، روش نمونهگیری و روش های آماری و تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته میشود و دلیل یا دلایل انتخاب این روشها ارائه میگردد. ذکر این یادآوری الزامی است که در برخی از پژوهشها، بهخصوص در حوزه علوم انسانی، گستره کار به نحوی است که معمولا نمیتوان آن را به طور دقیق منطبق بر یکی از تعاریف و تقسیم بندی های ارائه شده برای روش شناسی تحقیق دانست و بنابراین از ترکیبی از روش های مختلف برای اجرای تحقیق و پژوهش استفاده میشود. با اینحال بایستی در نظر داشت که بنیان هر گونه از دانش بر روش شناخت آن استوار می باشد و اعتبار و ارزش قوانین اشاره شده در هر حوزه ی علمی بر روش شناختی که در آن علم به کار می رود، مبتنی است (خاکی، ۱۳۸۹: ۲۰۱). بنابراین زمانی که در جستجوی دستیابی به اهداف خاصی از یک برنامه ی پژوهشی می باشیم؛ لزوم بهره گیری از روش شناسی صحیح و علمی و متناسب با حوزه ی مورد مطالعه اهمیت می یابد. هنگامی که در خصوص روش شناسی یک تحقیق صحبت می کنیم، باید به خاطر داشته باشیم که اعتبار دستاوردهای تحقیق به شدت تحت تاثیر روشی است که برای انجام تحقیق برگزیده ایم (خاکی، ۱۳۸۹: ۱۵۵).
۲-۳ روش تحقیق
تحقیق علمی عبارت از تلاش کاوشگرانه ای است که با آداب خاص و به صورت نظام یافته به منظور کشف مجهول یا مجهولاتی در جهت گسترش قلمرو معرفتی بشر انجام می پذیرد و شناخت حاصل از آن مصادیق و ما به ازای خارجی دارد (حافظ نیا، ۱۳۸۴: ۱۲). با توجه بدین تعریف از تحقیق علمی می توان گفت که ویژگی های اشاره شده در ذیل به عنوان اصلی ترین مولفه های تمایز تحقیق علمی از تحقیق غیر علمی شناخته می شوند: هدفمندی، دقت عمل، آزمون پذیری، تکرار پذیری، دقیق بودن و قابلیت اعتماد، عینی بودن، تعمیم پذیری و محدود گرایی (نیومن، ۱۳۸۶: ۳۳).
بنابراین برای انجام تحقیق علمی و حصول ویژگی های یاد شده نیازمند بهره گیری از روش علمی می باشیم. در انتخاب روش علمی مناسب بایستی معیارهایی همچون هدف تحقیق، ماهیت موضوع، امکانات اجرای تحقیق و فرضیات تدوین شده را مورد نظر قرار دهیم. بدین ترتیب برای آنکه بتوانیم روش تحقیق را برای پژوهش حاضر مورد بررسی قرار دهیم، در ابتدا بایستی به طبقه بندی های رایج در عرصه ی تحقیقات علوم اجتماعی که مباحث حوزه ی مدیریت نیز زیرمجموعه ای از آن است، اشاره نماییم. به طور کلی دو دسته معیار برای تقسیم بندی تحقیقات در علوم اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد؛ به هنگام بررسی روش تحقیق باید مشخص نماییم که این تحقیقات از حیث معیار هدف تحقیق و معیار شیوه ی گردآوری داده ها در چه گروه بندی قرار می گیرند.
۳-۳ گروه بندی انواع پژوهش بر حسب هدف از انجام پژوهش
می توان ادعا نمود که تقریبا به تعداد پژوهشگران، هدف از انجام تحقیق وجود دارد، با اینحال می توان پژوهش در علوم اجتماعی را در سه گروه پژوهش های بنیادین، پژوهش های کاربردی و پژوهش های توسعه ای طبقه بندی نمود.
پژوهش بنیادین: هدف از این دسته از پژوهش ها آزمودن نظریات، تبیین روابط میان پدیده ها و پایه گذاری دانش و اندیشه ی جدید در یک زمینه ی خاص بدون در نظر گرفتن کاربرد این دانش در صحنه ی عمل است، به عبارت دیگر این دسته از پژوهش ها به منظور توسعه ی مرزهای دانش و ارائه نظریه های جدید علمی وگسترش علوم در زمینه های مختلف صورت می پذیرند و پروراندن نظریه های علمی از طریق کشف اصول یا قواعدکلی در این پژوهش ها از اهمیت برخوردار است.
پژوهش کاربردی: پژوهش های کاربردی با هدف توسعه ی دانش کاربردی صورت می پذیرند و حوزه ی تمرکز این دسته از پژوهش ها گسترش بعد کاربردی یک موضوع در حوزه ای خاص می باشد؛ بنابراین پژوهش کاربردی برخلاف پژوهش های بنیادین که جنبه نظری دارند، بیشتر به سمت پدیده های واقعی و کاربست دانش به منظور حل مسائل و مشکلات گوناگون معطوف است و برای نیل بدین منظور از یافته های پژوهش های بنیادین بهره گیری می کند.
پژوهش توسعه ای: هدف از اجرای این دسته از پژوهش ها تشخیص چارچوب نظری و عملی در جهت توسعه ی یک ایده در سازمان یا محیط و نیز تشخیص مناسب بودن یک برنامه، طرح یا روش است (سرمد، ۱۳۸۵: ۷۰). هریک ازموضوعاتی که درحوزه علوم اجتماعی منجر به گسترش این علوم گردد و قادر به شرح و تبیین وجوه ناشناختها نباشد، درحوزه پژوهش های توسعه ای جای میگیرد.
۴-۳ گروه بندی انواع پژوهش بر حسب شیوه ی گردآوری داده ها
پژوهش های صورت گرفته در حوزه های علوم اجتماعی را می توان از حیث شیوه ی گردآوری داده ها به دو گروه تجربی (آزمایشی) و توصیفی (غیر آزمایشی) تقسیم بندی نمود (سرمد، ۱۳۸۵: ۷۸). تحقیقات تجربی یا آزمایشی زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که در صدد برقراری روابط علی و معلولی میان چند متغیر باشیم. در مقابل تحقیقات توصیفی در ابتدا به بررسی وضع موجود و توصیف منظم آن می پردازند و در صورت لزوم به بررسی و تبیین رابطه میان متغیرها می پردازند. تحقیقات توصیفی خود به سه گروه پیمایشی، همبستگی و پس رویدادی (علّی) تقسیم می شوند.
تحقیق پیمایشی برای مطالعه موضوعاتی به کار می‌رود که پژوهشگر قصد تغییر یا دستکاری متغیرها را ندارد و اطلاعات را به همان صورتی که هستند، به دست می‌آورد. در این روش برای مطالعه نگرش‌ها و نظرات آزمودنی‌ها از ابزارهای نظیر مصاحبه و پرسش نامه استفاده میشود و سپس با تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده، پیشنهادها لازم بر اساس نمونه ی اندازه گیری شده به جامعه ی آماری تعمیم داده می شود. از امتیازات روش پیمایش آن است که امکان انجام مشاهدات بسیاری را بر روی واحدهای مورد مطالعه فراهم می‌سازد و در دستیابی به نتایج نسبت به دیگر روش ها کم هزینه تر، ساده تر و سریع تراست (عضدانلو، ۱۳۸۶: ۱۶۵). با توجه به مجموعه تعاریف بیان شده و نیز هدف تحقیق حاضر در خصوص گردآوری اطلاعات پیرامون موضوع بررسی کاربرد سیستم مدیریت یادگیری در مدیریت دانش و تبیین نتایج حاصل از آن؛ این پژوهش در زمره ی تحقیقات کاربردی قرار می گیرد و نحوه ی انجام آن به صورت توصیفی از نوع پیمایشی خواهد بود.
۵-۳ منابع گردآوری داده ها
برای گردآوری داده ها در قدم نخست باید به سه پرسش پاسخ داد:
-
- چه داده ها و اطلاعاتی باید جمع آوری شود؟ (تعیین نیازهای اطلاعاتی)
-
- داده ها از کجا و از چه منابعی جمع آوری خواهند شد؟ (طرح نمونه گیری)
-
- داده ها چگونه بایستی جمع آوری شوند؟ (تعیین روش و طراحی ابزار گردآوری داده) (سرمد، ۱۳۸۵: ۹۳).
در پژوهش حاضر مهمترین نیازهای اطلاعاتی دستیابی به داده هایی در خصوص کاربرد سیستم مدیریت یادگیری و تاثیر آن در موفقیت سیستم مدیریت دانش است. به منظور گردآوری داده ها و نیازهای اطلاعاتی یک پژوهش عمدتا از دو دسته منبع استفاده می گردد که آنها را منابع اولیه و منابع ثانویه نام می دهند. برای شناخت مبانی نظری و دستیابی به اطلاعات حاصل از روش های تحقیقی در گذشته روش کتابخانه ای به کار گرفته می شود و منابع مورد استفاده در این روش منابع ثانویه خوانده می شوند. این روش به جهت جمع آوری اطلاعات موجود برای پی ریزی مطلب و مبنای کلی تحقیق همچون تعریف مفاهیم کلیدی، بیان ضرورت ها و محدودیت ها، تشریح اهمیت مسائل و نیز بررسی فعالیت های تحقیقاتی محققان قبلی بر روی موضوع و شناخت مبانی نظری حاصل از فعالیت های تحقیقاتی ایشان مورد استفاده قرار می گیرد. پس از جمع آوری و جمع بندی داده های بدست آمده از طریق منابع ثانویه، به جهت بدست آوردن داده های تکمیلی، محقق نیازمند رجوع به منابع اولیه می باشد. به طور غالب در عموم تحقیقات توصیفی و پیمایشی محقق در این مرحله از پرسش نامه استفاده می کند تا بتواند به جمع آوری داده های مورد نیاز خویش که به طور طبیعی از طریق منابع ثانویه قابل حصول نیستند، بپردازد. سئوالاتی که در پرسش نامه برای پاسخدهندگان طراحی می شود، قسمت اصلی طرح پیمایش اند وتنظیم آنها باید به دقت و به درستی انجام شود زیرا پاسخ‌های خوب نتیجه ی تحلیل‌های آماری درست نیست بلکه از سوالات خوب طراحی شده حاصل میشود. در طراحی پرسش نامه برای تحقیق حاضر از سئوالات بسته استفاده شده است. برای اندازه گیری آنها از طیف لیکرت استفاده شده است که مقادیر ۱ تا ۵ (کدهایی که بیانگر گزینههای کاملا مخالف تا کاملا موافق باشند) را به خود اختصاص دادهاند. سئوالات مربوط به هر یک از متغیرهای تحقیق به منظور افزایش ضریب اطمینان در دستیابی به پاسخ های موثق به صورت تصادفی سراسر پرسش نامه پراکنده شده اند، جدول زیر نشان دهنده ی ساختار سئوالات بسته ی پرسش نامه ی پژوهش حاضر می باشد.
| سوالات | شاخص | متغیر | مفهوم | |
| استفاده از نرم افزار یادگیری الکترونیکی فراگیری را آسان می سازد. | فراگیری آسان | درک سهولت استفاده از سیستم مدیریت یادگیری | سیستم مدیریت یادگیری | |
| مدیریت دوره آموزشی ،از طریق نرم افزار یادگیری الکترونیکی باعث سهولت آموزش می گردد. | ||||
| استفاده از تصاویر گرافیکی مناسب از اشکال مختلف ،آموزش را ساده می سازد. |
