<p>در ایران فتحی (۱۳۷۴)در یک پژوهش که با طرح آزمایشی بر روی ۳۱ کودک انجام گرفت تأثیر آموزش مدیریت رفتار به والدین را در بهبود علائم ADHD مورد بررسی قرار داد. مادران کودکان گروه آزمایشی در طی ۱۰ جلسه فنون اصلاح رفتار را فراگرفتند. نتایج تفاوت معنی داری بین پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایشی نشان دادند، همچنین تفاوت معنی داری بین پس آزمون گروه آزمایشی وگواه مشاهده شد. کلانتری (۱۳۷۹) در پژوهشی به ۳۰ مادر که دارای کودکانی با مشکلات رفتاری در دوره پیش دبستانی بودند، طی ۶ جلسه آموزشی ، ۵ گام در ارتباط با مدیریت کودکان آموزش داد. سپس رفتار آزمودنیهای گروه آزمایشی با ۳۰ نفر از کودکانی که مادرانشان در برنامه آموزشی شرکت نداشتند مقایسه شد نتایج تأثیر این نوع آموزش را بر روی رفتار کودکان گروه آزمایشی نشان دادند.<br />خوشابی و همکاران( ۱۳۸۶) عوامل خطر ساز در ابتلا به اختلال بیش فعالی – کمبود توجه را مشخص نمود، به طوری که میزان بروز اختلال در فرزندان دارای نسبت خویشاوندی از فرزندانی که والدین غیر خویشاوند دارند بیشتر است؛ میزان بروز اختلال در کودکانی که سابقه ابتلا به اختلال کمبود توجه- بیش فعالی در والدین و بستگان آن ها وجود دارد بیشتر از کودکان دیگر است؛ میزان بروز اختلال در کودکانی که والدین آنان سابقه بیماری روانی دارند بسیار بیشتر از کودکان والدین بدون سابقه بیماری روانی است. میزان بروز اختلال در فرزندان اول و دوم بیشتراز فرزندان سوم و بالاتر است. کلانتری و همکاران(۱۳۸۴)، نشان دادند که بین شیوه
کوهسنگی، پارک ملت، پرک جنگلی طرق، پارک جنگلی وکیل آباد و …
طبیعی- تفریحی
منطقه نمونه گردشگری بین لمللی طرقبه و شاندیز، محور زشک،جاغرق، محور نقندر، کنگ، ازغد، سد کارده، سد چالی دره و طرق
تجاری
بازار رضا، نمایشگاه بین المللی، مجموعه سپاد و …
سایر(درمانی، ورزشی و….)
چشمه گراب، مجتمع ثامن و …
ماخذ: مطالعات میدانی
در تقسیم بندی جاذبه های گردشگری مشهد جاذبه های مشهد به ۹ گونه جاذبه تقسیم می شود که جاذبه های مذهبی- فرهنگی و تاریخی مورد توجه بیشتر گردشگران به شهر مقدس مشهد می باشد.
شکل۴-۴ : گونه شناسی جاذبه های گردشگری کلان شهر مشهد
بر اساس نتایج بدست آمده که در نمودار بالا نشان داده شده بیشترین جاذبه های گردشگری شهر مقدس مشهد حدود ۳۱ درصد بوده که متعلق به جاذبه های تاریخی و فرهنگی است و بعد از آن جاذبه های مذهبی با ۱۸ درصد ونیز جاذبه های درمانی و ورزشی با ۳ درصد کمترین فراوانی را دارا می باشند.
۳-۱-۴- محصول گردشگری مذهبی
۱- راه های دسترسی
برخی از محورهای شاخص شهر مشهد به طور مختصر معرفی می شود
محور خیابان شهید هاشمی نژاد - میدان شهدا - خیابان دانشگاه - میدان تقی آباد -خیابان کوهسنگی: این محور در امتداد شمال شرقی - جنوب غربی ، میدان شهدا را در شمال به ایستگاه راه آهن متصل می کند و در جنوب به میدان تقی آباد ، که یکی از مهمترین میادین شهر است و از طریق خیابان کوهسنگی تا محل تاسیسات تفریحی کوهسنگی در جنوب شهر امتداد می یابد . این محور در سمت جنوب تقریبا بن بست است و ارتباط مستقیمی با شبکه های اصلی شهر ندارد .
محور بلوار شهید کامیاب - بلوار وحدت - خیابان ۱۷ شهریور - خیابان حافظ: این محور از محل تقاطع با خیابان خواجه ربیع ، در جنوب غربی ایستگاه راه آهن و تقریبا بر روی مرز شمالی هسته قدیمی شهر ، به سمت شرق امتداد یافته و از محل تقاطع با خیابان طبرسی، پس از قطع خیابان نواب صفوی ، تا میدان ۱۷ شهریور ، تقریبا بر روی مرز شرقی هسته قدیمی شهرحرکت کرده و به سمت جنوب امتداد یافته و به بزرگراه آسیایی ختم می شود .
محور بلوار وکیل آباد -میدان آزادی -بلوار اشرفی اصفهانی (خیابان ملک آباد) - میدان فلسطین -خیابان احمد آباد – میدان تقی آباد - خیابان انقلای اسلامی - فلکه برق -خیابان ملک الشعراء بهار -خیابان فداییان اسلام (نخریسی) : این محور طویل ترین و یکی از مهم ترین محورهای شرقی - غربی شهر است و در محل اتصال با مسیر کمربندی ۱۰۰ متری بن بست است ، لیکن در آینده با احداث و تکمیل کمربندی مزبور اهمیت آن به مراتب افزایش خواهد یافت. محور مورد بحث از منتهی الیه غرب شهر ، از محل دو راهی طرقبه - شاندیز ، شروع شده و به سمت شرق تا میدان آزادی امتداد می یابد. این قطعه از محور مزبور یعنی بلوار وکیل آباد، تنها محور اصلی ارتباطی شهر با نواحی ییلاقی غرب مشهد بوده و در عین حال نقش مهم ترین محور داخل شهری را در نواحی جدید مسکونی غرب شهر به عهده دارد.
مهمترین مبادی ورودی شهر مشهد ورودی محور فریمان مشهد از سمت جنوب شرق، محور تربت حیدریه -پیوه ژن از سمت جنوب، محور نیشابور -پیوه ژن از سمت جنوب غرب، محور قوچان از سمت شمال غرب و محور تبادکان از سمت شمال است مهمترین محور مواصلاتی استان، بزگراه تهران مشهد تربت حیدریه است که به رینگ تندرو مشهد مرتبط شده و به جاده دو بانده مشهد قوچان متصل می شود. ودر نهایت طول بزرگراههای و اتوبانهای داخل محدوده شهر ۷۳ کیلومتر، رمپ و لوپهای دسترسی به بزرگراههای ۵/۲۷ کیلومتر، معابر شریانی درجه یک ۱۳۸ کیلومتر و معابر شریانی درجه۲، ۱۵۹ کیلومتر می باشد.
شکل ۵-۴ : شبکه خیابانی شهر مشهد
پایگاه اطلاع رسانی شهر مشهد
هواپیما: مشهد با ۸۲ کشور و شهر مختلف ایران و جهان ارتباط هوایی داشته و تبادل مسافر و کالا دارد. در این میان شرکت های هواپیمایی مختلف از جمله خطوط هوایی قطر، خطوط هوایی ترکیه و خطوط هوایی عربستان در مشهد نمایندگی مستقیم دارند که از این طریق بسیاری از پروازهای بین المللی از مشهد را پوشش می دهند. خطوط هوایی اصلی به مشهد ترکیش، آسمان و ماهان، ایران ایر و ایران ایر تور است. فرودگاه هاشمی نژاد مشهد با فرودگاه های سایر نقط جهان نیز ارتباط هوایی دارد، خصوصاً دوحه، کویت، بحرین و بیروت و ۲۱ شهر داخلی ایران پرواز مستقیم و ۱۹ پرواز غیرمستقیم رفت و برگشت دارند. توجه به اینکه روزانه ۱۳۰ پرواز در فرودگاه بین المللی هاشمی نژاد مشهد صورت می گیرد، بسیاری از متقاضیان سفر هوایی به مشهد همچنان در لیست انتظار بوده و یا به اجبار از سایر وسایط نقلیه برای عزیمت به مشهد استفاده می -نمایند .آمار تعطیلات نوروز سال ۱۳۹۰ حاکی از ورود ۱۰۳ هزار مسافر به مشهد مقدس بوده است که نیاز شهر مشهد را به توسعه فرودگاه و افزایش تعداد خطوط هوایی نشان می دهد
راه آهن: در استان خراسان رضوی بیش از ۱۴۰۰ کیلومتر خطوط ریلی وجود دارد که ۱۴ درصد از کل شبکه ریلی کشور را تشکیل می دهد. سهم جابجایی مسافر توسط این ناوگان ۴۲ درصد از کل شبکه ریلی کشور بوده و رتبه دوم بعد از استان تهران را دارد. این مسیر ریلی در در ایام نوروز و تابستان در حدود ۵۰ درصد از سهم جابجایی مسافر را از طریق خطوط ریلی دارا است. در حال حاضر شهر مشهد مقدس به ۲۲ شهر و مرکز استان امکان جابجایی مسافر را فراهم نموده است. افزایش تقاضای سفر به استان خراسان رضوی و به ویژه شهر مشهد باعث گردیده، تعداد قطار های مسافری این محور در ایام نوروز ۹۰رام قطار مسافری در شبانه روزی بصورت رفت و برگشت افزایش نموده و در نتیجه موجب شده است که ظرفیت ترابری ایستگاه راه آهن شهر مشهد به حالت اشباع خود نزدیک گردیده است.
اتوبوس: بیش از ۱۵ میلیون نفر از زایرین و مسافران مشهد از پایانه مسافربری استفاده می کنند که از این تعداد بیش از ۹/۷ میلیون نفر مسافراز داخل استان و بیش از ۷/۵ میلیون نفرمسافر از خارج استان به مشهد وارد شده اند. در این مدت تعدا ۱۵ میلیون نفر مسافرانی بوده اند که از مشهد خارج شده اند در صورتیکه براساس آمار ارائه شده در سال ۸۸، متوسط مسافرورودی به مشهد ۴۵ هزار نفر باشد، روزانه تعداد ۲۲۷۱ دستگاه اتوبوس برای جابجایی این تعداد مسافر به خارج از مشهد نیاز است. بنابراین برای افزایش تعداد زائرین شهر مشهد به ۴۰ میلیون نفر در سال و با احتساب اینکه نزدیک به ۸۹ درصد این مسافران از طریق پایانه اتوبوسرانی به مشهد سفر می نمایند، نیاز است که تعداد ناوگان های اتوبوسرانی نیز تجهیز شده و تعداد اتوبوس با خدمات مناسب، افزایش یابد.
۲- حمل ونقل درون شهری
حمل و نقل درون شهری در مشهد بر عهده سازمان تاکسیرانی، شرکت واحد اتوبوسرانی و شرکتهای خصوصی، تاکسی تلفنی ها و مینی بوس ها می باشد. شهر مشهد دارای ۷۰۰ کیلومتر معابر درون شهری و حدود ۳۰۰ هزار وسیله نقلیه شخصی است.
انواع تاکسی : در حال حاضر در سطح شهر مشهد تعداد ۱۲۵۰۰ دستگاه تاکسی با جابجایی ماهانه (نفر –سفر) ۳۰۰۰۰۰۰۰ و تعداد ۲۲۱۴۴ خودرو در ۱۳۸۰ آژانس سطح شهر با جابجایی ماهانه (نفر –سفر)۱۱۰۷۲۰۰۰ مسافر اقدام به سرویس دهی می کند که می توان به انواع مختلفی از تاکسی و خدمات تاکسیرانی شهر مشهد اشاره نمود. سازمان تاکسیرانی ۷۱۵۰ دستگاه تاکسی پلاک قرمز در حال ارائه خدمات دارد که نزدیک به ۱۲۰۰ دستگاه آن در دو شبکه تاکسی بیسیم و ۲۸۰۰ دستگاه در۲۸ خط ویژه و بیش از ۳۰۰۰ تاکسی نیز به صورت گردشی فعال هستند. این ناوگان روزانه حدود ۹۰۰ هزار مسافر را درسطح شهر و حومه جابجا می کند که حدود ۲۳% از حجم حمل و نقل درون شهری را به خود اختصاص داد هاست. بر اساس برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی ۷۵% جابجایی مسافران درون شهری می بایست توسط سیستم های حمل و نقل همگانی درون شهری صورت گیرد که با توجه به شرایط خاص حاکم بر شهر مشهد تاکنون موفقیت کامل نداشته است.
در شهر مشهد ۵ نوع سیستم تاکسی فعال است که می توان به تاکسی گردشی، تاکسی بیسیم، تاکسی خطی، تاکسی پایانه ای و تاکسی تلفنی اشاره نمود که هر یک از این نوع ناکسی خود زیر مجموعه هایی را نیز در بردارد.
تاکسی گردشی: در حال حاضر حدود ۲۰ درصد از تعداد ناوگان تاکسی رانی به این نوع تاکسی اختصاص دارد. این تاکسی ها در مدت زمان خدمت خود همواره در خیابانها در حرکت هستند و مسافرانی را که دارای مسیر هماهنگ با هم هستند سوار می کنند. این نوع تاکسی ها در محل سوار شدن و پیاده شدن مسافر انعطاف پذیری کامل دارند. تاکسی های گردشی، زمانی برای راننده آن مناسب است که در خیابان های شلوغ کار کند. این نوع تاکسی که از قدمت بیشتری در ارائه خدمات حمل و نقل برخوردار است بایستی کیفیت مناسبی نیز برای راننده و مسافر ارائه دهد که متأسفانه در سطح شهر، فرسوده ترین خودروها توسط کم تجربه ترین رانندگان در این خطوط فعالیت می نمایند. در حالیکه به دلیل شرایط خاص مشهد، مناسب است که رانندگان تعلیم دیده و کارآزموده تری در این سیستم خدمت نمایند تا مسافران و خصوصاً زایرین و گردشگران پراکنده در سطح شهر بتوانند از مزایای وجود یکی تاکسی و راننده خوب بهره مند شده و تمایل به حضور مجدد در شهر را بیابند. در حالیکه در سایر نقاط دنیا از لیموزین و مینی ون برای این خطوط استفاده می شود، مشهد هنوز از این امکان برخوردار نیست.
تاکسی ایستگاهی (خطوط): در این نوع تاکسیرانی، که ۶۲ درصد تعداد تاکسی های ناوگان تاکسیرانی را به خود اختصاص داده است، تاکسی ها در ایستگاههای ویژه در انتظار مسافر متوقف بوده و مسافر را تا انتهای مسیر مشخص شده از سوی سازمان تاکسیرانی به مقصد می رسانند. دراین نوع تاکسی رانندگان کم تجربه تر، ناآشناتر به کل مسیرهای سطح شهر و با خودرو با کیفیت پائین فعالیت می نمایند.
تاکسی تلفنی: تلفن، راحتی ویژه ای به مسافر می دهد و در طول ۲۴ ساعت شبانه روز می تواند فراخوانی تاکسی را در هر نقطه ای از شهر داشته باشد. مسافر آزادی عمل ویژه و کنترل خاصی بر شرکت حمل و نقل درو نشهری (آژانس) مورد نظرخود دارد. درصد حضور در زمان بموقع، بسته به زمان، روز، شرایط آب و هوایی و مکان فرق م یکند، ولی مسافر این اختیار را دارد که فراخوان تاکسی خود را قطع و تاکسی را از آژانس رقیب بخواهد. این انتخاب می تواند براساس ارائه خدمات به موقع، رانندگان آگاه و آشنا به شهر، تمیزی وسیله نقلیه و. . . صورت گیرد. معمولاً کرایه این تاکسی ها تحت نظارت است واز این نظر تفاوت چندانی بین شرکتهای مختلف ندارد. ۱۴۰۰ آژانس فعال تاکسی تلفنی در مشهد و حومه فعال است که بیشترین حجم خدمات رسانی به شهروندان مشهدی را دارد. تعداد خودروهای فعال در این مجموعه که در سالهای اخیر نوسازی نیز داشته است به بیش از ۲۰ هزار دستگاه خودرو می رسدکه مشخصات آن در جدول زیر ارائه شده است.
جدول شماره۵-۴: تعداد و نوع تاکسی های فعال در آژنس های تاکسی تلفنی سطح شهر مشهد.
های فرزند پروری و اختلالات رفتاری کودکان رابطه وجود دارد به طوری که کنترل والدین اختلالات رفتاری در کودکان را افزایش می دهد. خیر و البرزی(۱۳۸۲) نشان دادند که کودکانی که با آنها بد رفتاری شده است نه تنها نقصان هایی در عملکرد شناختی را تجربه میکنند، بلکه رفتارهای نابهنجار بیشتری را، نسبت به هم ترازان خود نشان می دهند.<br />شبان(۱۳۸۶) در پژوهش خود با عنوان « اثر بخشی آموزش مادران با رویکرد آدلری برعملکرد خانواده های دارای کودکان مبتلا به ADHD » به این نتیجه رسید آموزش مادران با رویکردآدلری بر عملکرد خانواده های دارای فرزندان مبتلا به ADHD مؤثر است وبر طبق نتایج حاصل ازاین پژوهش آموزش مادران بر کاهش نشانه های اختلال مؤثر نمی باشدو تنها نگرش مادران پس از آموزش ها نسبت به علائم ورفتارهای کودک تعدیل می شودو باعث افزایش وبهبود عملکرد درزمینه های مختلف در خانواده می شودو اثر بخشی روش های آموزش مادران تأکیدی بر نتایج این درمان حمایتی ـ پژوهشی می باشد.<br />ناصری زاده(۱۳۸۵)در پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی عمومی با عنوان<br />«آموزش روش های شناختی- رفتاری به مادران دارای کودکان مبتلا به ADHD وتأثیر آن بر کاهش اختلال و بهبود تعامل والد- کودک» به این نتیجه رسید که آموزش روش های شناختی – رفتاری به والدین کودکان مبتلا به ADHD منجر به بهبود روابط والد- کودک میشود.<br />سعیدی(۱۳۸۰)در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان « بررسی وآموزش والدین دارای فرزندان مبتلا به ADHD بر میزان رضایت زناشویی» به این نتیجه رسید که آموزش والدین باعث افزایش رضایت زناشویی و افزایش کارکردهای مربوط به خانواده میشود.<br />ایمان زاده (۱۳۷۷) در پایان نامه کارشناسی ارشد رشته کودکان استثنایی با عنوان « مقایسه ویژگیهای شخصیتی مادران پسران بیش فعال» ویژگیهای مادران ۳۰ پسر بیش فعال و۶۰ دانش آموز پسر عادی را مورد مقایسه قرار داد و جهت ارزیابی ویژگی مادران از آزمون عزت نفس کوپر اسمیت استفاده کرد. نتایج پژوهش بیانگر تفاوت معنی دار میان دو گروه از نظر میزان عزت نفس ، افسردگی، شکایت جسمانی و اضطراب بود.<br />علاقبند راد و شیرازی (۱۳۷۷)برنامه جامعی را در بخش فوق تخصصی روانپزشکی کودک و نوجوان بیمارستان روزبه تدوین واجرا نمودند. درطی این برنامه درمانی والدین کودکان مبتلا به ADHD طی ۱۰جلسه هفتگی، یک ساعت تحت آموزش قرار می گرفتند. هدف از این پژوهش درمانADHD با رویکرد شناختی- رفتاری بود. درطی این پژوهش پیش آزمون و پس آزمون صورت گرفت ونتایج نشان داد که روش اجرا موفقیت آمیز بوده است.<br />منعمی مطلق(۱۳۸۶)در پژوهشی برای ۲۱خانواده دارای کودک ونوجوان با اختلالات رفتاری فرایند حل مسأله را آموزش داده وپس از آموزش واجرا در این خانواده ها، نتیجه مثبت و ارتقاء سطح بهداشت روانی خانواده ها پیش بینی شده است.<br /><a href="https://feko.ir/"><img class="alignnone wp-image-55″ src="https://ziso.ir/wp-content/uploads/2021/10/S-11.png” alt="پایان نامه - مقاله - پروژه” width="304″ height="92″ /></a><br />گرجی (۱۳۸۳) در پایان نامه دکتری رشته روانشناسی با عنوان « بررسی و مقایسه اثر بخشی کاربرد و روش های اصلاح رفتار توسط والدین و معلمان و ترکیب هر دو در کاهش نشانه های اختلال بیش فعالی و نقص توجه» به این نتیجه رسید که بسیاری از آزمودنیها از کارایی آموزش های ارائه شده راضی هستند.<br />تکنیکهای اصلاح رفتار در افزایش انگیزه تحصیلی این کودکان و افزایش اعتماد به نفس والدین در تربیت فرزندان خود، بسیار موثر است. آموزش والدین و معلمان احساس خود کارآمدی آنها را بالا برده و به افزایش سطح سلامت روان والدین و بهبود روابط فردی اعضاء خانواده کمک قابل توجهی ارائه خواهد کرد.<br /><strong>تحقیقات انجام شده در خارج از کشور</strong><br />روانشناسان مدتها است که عنوان کردهاند که عملکرد والدین بر شکل گیری افکار، رفتار و هیجانات کودکان تأثیر معناداری دارد. بر این اساس پژوهشهای زیادی نقش عوامل مربوط به خانواده را به عنوان عامل زمینه ساز در آسیب پذیری کودکان مورد بررسی قرار دادهاند (هریس و کرتن<sup>[۴۵]</sup>، ۲۰۰۲). بنابراین، اختلال در روابط والدین و کودکان یک سطح بسیار مهم در مطالعات مربوط به اختلال کمبود توجه- بیش فعالی را به خود اختصاص داده است و به نقش مهم شیوه فرزندپروری والدین<sup>[۴۶]</sup> و سلامت عمومی آنان در رشد روانی-اجتماعی کودکان اشاره شده است (بامریند<sup>[۴۷]</sup>،۱۹۷۱؛ خی و هینشاو<sup>[۴۸]</sup>،۲۰۰۲).<br />مطالعاتی که در حیطه تأثیر الگوهای تعامل خانوادگی در ایجاد کمبود توجه – بیش فعالی پرداختهاند از یک سو، این اختلال را نوعی واکنش کودک نسبت به نابسامانیهای خانوادگی مانند اعتیاد به الکل، اضطراب مزمن والدین و افسردگی مادر دانسته اند و از سوی دیگر، به علت فراوانی بیشتر مبتلایان به بیش فعالی در خانواده های پر جمعیت، آن را به محرکهای محیطی نامناسب مانند تعداد زیاد افراد و عدم رفاه خانواده نسبت دادهاند. با این حال هنوز مشخص نشده که علت کمبود توجه- بیش فعالی نتیجه مستقیم عوامل اقتصادی-اجتماعی- فرهنگی در ایجاد اختلال کمبود توجه- بیش فعالی است ( دادستان، ۱۳۸۳؛ جانستون و مش<sup>[۴۹]</sup>، ۲۰۰۱).<br />پیشینه درمانهای رفتاری کودکان ADHD حاکی از مؤثر بودن آنها است (واکر<sup>[۵۰]</sup> ۱۹۹۲). کافمن و هالاهان<sup>[۵۱]</sup> (۱۹۷۳) در پژوهشی که با بهره گرفتن از مدیریت مشروط، بر روی تعدادی پسر بیش فعال انجام دادند، موفق شدند طی شش روز رفتار هدف را از میانگین روزانه ۵۰ بار به کمتر از ده بار در روز کاهش دهند. در پژوهشی دیگر کریستین سن و اسپراگ <sup>[۵۲]</sup>(۱۹۷۳) دو گروه همتا از کودکان بیش فعال انتخاب کردند. به گروه اول داروی متیل فنیدیت و به گروه دوم قرصهای دارو نمائی که از نظر ظاهر کاملاً شبیه داروی اصلی بود دادند. هر دو گروه همزمان و به طور یکسان مورد مدیریت مشروط نیز قرار گرفتند نتایج پس از ۱۳ جلسه درمانی نشان داد سطح فعالیت دو گروه کاهش یافته و تفاوت معنیداری بین آنها وجود ندارد. محققین از این پژوهش نتیجه گرفتند تأثیر رفتار درمانی (مدیریت مشروط) از ترکیب درمانهای داروئی و رفتاری کمتر نیست. از سوی دیگر، آموزش رفتاردرمانی به والدین و به کارگیری مدیریت مشروط توسط آنها، در درمان اختلالات کودکان سابقه فراوانی دارد(به نقل از هادیانفرد و همکاران، ۱۳۷۹). بارکلی<sup>[۵۳]</sup> (۱۹۸۱) یکی از اولین کسانی است که به ضرورت آموزش مدیریت رفتار به والدین در درمان کودکان ADHD اشاره می کند. شیوهای که او در درمان این کودکان به کار میگیرد از نظر کلی مشابه شیوهای است که برای سایر اختلالات کودکان بکار می رود. با این تفاوت که مشکلات خاص کودکان بیش فعال در این شیوه آموزشی لحاظ میشود. تحقیقات متعدد بارکلی بر مؤثر بودن این شیوه درمانی اشاره دارد. مطالعات پیگیری نیز نشان می دهند که اثر نتایج این نوع درمان حتی ۴ تا ۵ سال بعد از آموزش باقی مانده است. همچنین یافتهها نشان میدهند که تعمیم آموزش به موقعیتهای دیگر نیز رضایت بخش است (وبستر<sup>[۵۴]</sup> ،۱۹۸۴). در تحقیقی که اسکات<sup>[۵۵]</sup> (۱۹۸۷) انجام داد، به والدین کودکان، طی ۶ جلسه آموزشی ۹۰ دقیقهای اصول رفتار درمانی را آموزش داد. نتایج نشان داد که رفتار کودکانی که والدین آنها در جلسات آموزشی شرکت کردند، به طور معنیداری نسبت به گروه گواه بهبود یافت. این بهبودی در پیگیری سه ماهه و شش ماهه نیز ماندگار بود. این محقق معتقد است، آموزش هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی میتواند کاربرد داشته باشد. پفیفنر ومک بورنت<sup>[۵۶]</sup> (۱۹۹۷) در یک تحقیق آزمایشی کودکان ADHD را با شیوه گمارش تصادفی به سه گروه مستقیم کردند.در گروه اول،کودکان به طور مستقیم مهارتهای اجتماعی را فرا گرفتند. در گروه دوم، والدین مهارتهای اجتماعی را فرا گرفتند تا در منزل با کودکان خود کار کنند. گروه سوم، هیچ مداخلهای دریافت نکرد. آموزش در گروه های اول و دوم، به صورت گروهی توسط یک کارشناس روان شناسی در ۸ جلسه انجام شد. نتایج بهبودی معنی داری در گروه های آزمایشی نسبت به گروه گواه نشان دادند. این نتایج در یک پیگیری ۴ ماهه نیز باقی مانده بودند. کازدین<sup>[۵۷]</sup> (۱۹۸۵) با بازنگری پیشینه پژوهشی متذکر می شود، آموزش رفتار درمانی به والدین در مقایسه با دارونما و عدم مداخله در اکثر پژوهشها تأثیر معنی داری داشته است. عموماً در مطالعات پیگیری نیز اثرهای این نوع مداخله رضایت بخش بوده است و اگر والدین بتوانند این شیوه را به خوبی پیاده کنند، تأثیر درمان از خانه و خانواده تجاوز می کند و حتی به محیط مدرسه و خارج از مدرسه نیز تعمیم می یابد. از سوی دیگر، تأثیر درمان در خانواده علاوه بر کودک مورد نظر، بر رفتار خواهران و برادران آنها نیز تأثیر می گذارد. حتی مشاهدات نشان می دهد این نوع درمان بر رفتار والدین نیز تأثیر می گذارد و آنها حتی با دیگران در خارج از خانواده بهتر رفتارمی کنند (بل<sup>[۵۸]</sup> ،۱۹۶۸).<br />گستره ادبیات پژوهشی مربوط به عوامل خطر ساز مشکلات رفتاری در کودکان، عمدتاً روی همبستههای خانواده به عنوان پیش بینی کننده مشکلات رفتاری تمرکز نموده است. این تحقیقات نشان میدهند که فرزندپروری یکی از مهم ترین عوامل در تحول این مشکلات است ( فریک<sup>[۵۹]</sup>، ۱۹۹۴). رابطه بین شیوه های فرزند پروری و رفتارهای والدینی با مشکلات رفتاری کودکان در پژوهشهای دیگری نیز به اثبات رسیده است. به عنوان مثال اسمارت<sup>[۶۰]</sup> در سال ۲۰۰۱ ( به نقل از هالنستین<sup>[۶۱]</sup>، ۲۰۰۴) در پژوهشی دریافته است که چگونگی تعامل والد- کودک اغلب به عنوان پیش بینی کنندهای برای مشکلات رفتاری کودکان میتواند مورد استفاده قرار گیرد. تعاملهایی که معمولاً همراه با خصومت متقابل، بدبینی، کنترل بیش از حد و خشونت هستند در بسیاری از آسیب شناسیهای دوران کودکی دخالت دارند. پژوهشی روی کودکان دبستانی نشان داده است، کودکانی که اختلال های رفتاری بیمارگونه داشتند، دارای مادرانی با میزان پرخاشگری بالاتر، افسردگی بیشتر، حمایت اجتماعی کمتر بودند که از شیوه های فرزندپروری توأم با طرد و تنبیه، استفاده میکردند (اوانز، جیوانی و وینسلو<sup>[۶۲]</sup>، ۲۰۰۱؛ به نقل از گیمپل و هالند، ۲۰۰۲).<br />هاروی<sup>[۶۳]</sup>(۲۰۰۰) به بررسی رابطه همانندی (هماهنگی) در فرزندپروری والدین و مشکلات رفتاری مخرب و درون سازی مرضی در ۷۰ کودک با کمبود توجه- بیش فعالی پرداخت. هماهنگی در فرزندپروری کلی و هماهنگی در انضباط از سوی والدین با تعداد کمتر مشکلات رفتاری مخرب ارتباط داشت، اما رابطه ای با مشکلات درون سازی شده نداشت. هماهنگی در فرزند پروری با سازگاری زناشویی بیشتر و تعارض کمتر والدین رابطه داشت.. ماهونی ( ۲۰۰۹) رابطه ما بین فشار تربیت فرزند و کنش متقابل بین مادر – کودک با اختلالات رشدی فراگیر و ناتوانی رشدی را بررسی نمود و مشخص کرد ناتوانی شدید فرزندان یک پیش گوی معنادار از سطح فشار روانی تربیت فرزند برای مادر بود. هیلای و همکاران(۲۰۱۰) هم مشخص کردند که روش تربیت مثبت مادری در ارتباط با شدت نشانه های کمبود توجه -بیش فعالی کودکان است.<br />لیس و رنان (۲۰۰۴) در تحقیق خود به بررسی تأثیر آموزش مدیریت والدین بر مادران کودکان مبتلا به ADHD در سولو پرداخته است. نتایج تغییرات معنی داری را در گروه آزمایش در زمینه افزایش کار آمدی خانواده ، کاهش سطح استرس و افسردگی مادران شرکت کننده و بهبود روابط والد کودک نشان داده است.<br />دانفورت (۲۰۰۳)اثرات آموزش گروهی والدین را بر رفتار کودکان مبتلا به ADHD مورد بررسی قرار داده وگزارش دادند که این روش موجب کاهش مشکلات ،فزون جنبشی ، پرخاشگری و رفتار مقابله ای واسترس خانواده این کودکان شده است.همچنین وضعیت اقتصادی، تحصیلی وسن والدی به عنوان عوامل تأثیر گذار مطرح شدند.<br />ادموند<sup>[۶۴]</sup> (۲۰۰۳ )معتقد است که جلسات آموزش خانواده تأثیر معناداری برنشانه های اختلال نارسایی توجه فزون جنبشی و سلامت روانی مادران دارد.<br />در پژوهش آبراموو تینر<sup>[۶۵]</sup>(۲۰۰۱)روش آموزش والدین تأثیر معناداری در نشانه های نارسایی توجه فزون جنبشی و بهداشت روانی مادران داشته است.۵۳% از کودکان این گروه بهبود یافته بودند،در صورتی که در گروه مشاوره والدین وحمایتی۳۸%و گروه انتظار ۲۵% بهبود یافته اند. لذا مادران گروه آموزش والدین از سلامت روانی بهتری برخوردار بودند. تأثیر آموزش والدین بعد از ۱۵هفته پایدار بود.<br />انا ستو فولوس<sup>[۶۶]</sup>(۱۹۹۳)در تحقیقی که برای کودکان دارای اختلال رفتاری همراه با فزون جنبشی طرح ریزی شده بود، تغییرات رفتاری والدین این کودکان را بعداز شرکت در جلسات آموزش والدین مورد آزمایش قرار داد.به این والدین طی ۹جلسه روشهایی را جهت کاهش نشانه های اختلال آموزش دادند که در مقایسه با گروه کنترل بهبودی معناداری را نشان می دادند واین بهبودی تا ۲ماه بعد از خاتمه درمان نیز قابل مشاهده بود. در جریان این تحقیق میزان احترام به نفس مادران شرکت کننده به طور قابل مشاهده ای افزایش یافت واسترس حاصل از اداره این کودکان در آنان کاهش چشمگیری پیدا نموده بود.همچنین در شدت نشانه های اختلال در کودکان نیز کاهش معناداری گزارش شده است.<br />کازینس و ویس<sup>[۶۷]</sup>(۱۹۹۳)برنامه های آموزش والدین را همراه با آموزشهای مهارت اجتماعی به گروهی از کودکان دارای نارسایی توجه/ فزون جنبشی ارائه نمودند.دراین برنامه به والدین آموزش داده شد تا اطلاعات بیشتری در مورد رشد اجتماعی کودکان خود آموخته، از برنامه ها وشیوه های یادگیری اجتماعی، استفاده نموده و باعث رشد اجتماعی هیجانی کودکانشان شدند.<br />ارهارت وبیکر<sup>[۶۸]</sup> (۱۹۹۰)در تحقیقی به خانواده های دارای کودکان ADHD درطی ۱۰جلسه برنامه های اداره کردن کودکان را آموزش دادند و سپس طی پیگیری و ارزیابی مجدد، تغییرات قابل مشاهده ای در رفتارهای والدین وکودکان دیده شد. همچنین بهبودی در اعتماد به نفس والدین، در توانایی اداره کردن کودکان خود و مشکلات رفتاری کودکان و تعاملات والد فرزندی نیز دیده می شد.<br />برادون و بینی(۱۹۸۹)در پژوهش خود در ارتباط با وضعیت خانواده های کودکان مبتلا به ADHD به این نتیجه رسیدند که میزان افسردگی در والدین این کودکان بخصوص مادران بیشتر از والدین کودکان بهنجار است.<br />در مطالعه ای دیگر که به وسیله سوزان پیسترمن<sup>[۶۹]</sup>، تحت عنوان «درمان بیش فعالی همراه با کمبود توجه در کودکان پیش دبستانی» روی کودکانی که دارای علائم زود رس این اختلال بودند صورت گرفت ، بدین منظور ۴۶ خانواده کودک پیش دبستانی دارای اختلال کمبود توجه / بیش فعالی انتخاب و تحت درمان قرار گرفتند و پیش و پس از ۳ ماه از درمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی مواردی همچون ارتباط متقابل والدین ـ کودک در هنگام بازی آزادانه ، کار معمولی ، فعالیتهایی که به راهنمای والدین انجام می شدند و تکمیل جدول نمره گذاری کانر نشان داد که در میزان آرامش ، نوع ارتباط والدین و مهارتهای مدیریت پیشرفت حاصل شد اما روی رفتاری های بی هدف آنها تاثیری نداشت.<br />اولیور جی ، دیوید<sup>[۷۰]</sup> و هلن ال و نتروب<sup>[۷۱]</sup> (۱۹۸۹)، در مطالعه ای در مورد نابسامانیهای ارتباطی و رفتار بیش فعالی همراه با اختلال سلوک ، ارتباط مادرـ فرزند را به عنوان عاملی موثر در افزایش اختلال سلوک کودکان بیش فعال ارزیابی کردند . در این مطالعه سه گروه کودک انتخاب شدند، اولین گروه کودکان بیش فعال با اختلال سلوک بودند که در تاریخچه رشد آنها و حتی در پیش از تولد آثار ضربه شدید مشاهده شده بود، در گروه دوم آثار ضرب دیدگی وجود نداشت و گروه سوم کودکان عادی بودند که به عنوان گروه مقایسه انتخاب شدند . یافته های پژوهش نشان داد که از نظر ارتباطی ، کودکانی که اختلال آنها احتمالاً ناشی از علل عضوی بوده با سایرین تفاوت معنی داری دارد اما در هر حال این دو گروه از نظر ارتباط بین مادر و فرزند نابسامانی بیشتری نسبت به کودکان طبیعی و کودکان بیش فعال بدون اختلال سلوک نشان دادند.<br />آرین میلکو<sup>[۷۲]</sup> و رامرکامان<sup>[۷۳]</sup> (۱۹۸۹) فعالیت حرکتی کودکان بهنجار و کودکان مبتلا به بیش فعالی / کمبود توجه را در مدت ۴۵ دقیقه ثبت کردند. میانگین فعالیت برای کودکان بهنجار برابر با ۷+۴۸ و برای کودکان ADHD در حد ۱۶+۷۹ بود.<br />خصوصیات مادر و ادراک وی از بیش فعالی شدید و موقعیتی، به عنوان تحقیقی صورت گرفته از سوی هرن بک، جفری اچ یانگ<sup>[۷۴]</sup>، هنت تارنوشی<sup>[۷۵]</sup> است که در آن، گروه ازمایشی شامل ۳۰ پسر ۶ تا ۹ ساله بودند که از سوی والدین خود به عنوان بیش فعال، شدید، موقعیتی و بدون فعال در خانه و مدرسه درجه بندی شدند . ویژگیهای مادرها و درک آنها از مشکل رفتاری فرزندانشان نیز گردآوری شد و مهارتهای کودکان هنگام اجرای نقش در یک نمایش ارزیابی شد. در نتیجه پژوهش مشخص شد که گزارش مادران بیش فعال نسبت به مادران کودکان فعال موقعیتی و بدون بیش فعالی نشانگر فشار روانی بیشتر آنها بوده است . این مادران نسبت به مادران دو گروه دیگر، افسرده تر، با احساس رقابت کمتر ، خشن تر و ناکام تر درجه بندی شدند. مادران کودکان بیش فعال موقعیتی اظهار داشتند که در مقایسه با گروه کنترل ، طبیعی بودند. در مجموع افراد گروه کنترل، به عنوان افرادی با مهارت اجتماعی بیشتری از پسران بیش فعال موقعیتی بودند.<br />اکثر مطالعات آموزش والدین متمرکز بر آموزش مادران می باشد. مارتین (۱۹۷۷) خاطرنشان می سازد که شرکت پدران در جلسات آموزشی عامل موثری در درمان و بهبودی رابطه بین مادر و فرزند نمی باشد اما در تحقیقی که آدسو و لیپسون انجام دادند شرکت هر دو والد را در برنامه های آموزشی حمایت می کنند. در این تحقیق که از چهار گروه<br />۱ـ آموزش مادران<br />۲ـ آموزش پدران<br />۳ـ آموزش دو والد<br />۴ـ گروه کنترل، تشکیل شده بود، نشان داده شد که هر چند سه گروه درمانی تغییرات سریع رفتاری درکودکان ایجاد می نماید اما گروهی که هر دو والد با هم در جلسات شرکت کرده بودند در اجرای برنامه های آموزش داده شده ثبات و تداوم بیشتری داشتند. آنها همدیگر را در این امر ترغیب و تقویت نموده و یگانگی بیشتری در رفتارهای خود نسبت به کودکان داشتند ( آدسو و لیپسون، ۱۹۸۱).<br /><strong>جمعبندی</strong><br />اختلال بیش فعالی کم توجهی به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات روان پزشکی در کودکان و نوجوانان شناخته شده است (لویز، ۲۰۰۲). مبتلایان به این اختلال از مشکلات نافذ، طولانی مدت و شدیدی در سه حوزه ی توجه، فعالیت و تکانه رنج می برند (سادوک و همکاران، ۲۰۰۵) و بسیاری از این کودکان به اختلالات همراه رفتاری، هیجانی و یادگیری نیز مبتلا هستند (بیدرمن و همکاران، ۱۹۹۱) به عنوان مثال داپال (۱۹۹۱) مشاهده نمود که کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه- بیشفعالی در سنین پیش دبستانی سطوح بالاتری از عدم اطاعت پذیری را در بسیاری از موقعیت های ارتباطی میان کودک و والد نشان می دهند. تاثیر اختلال نارسایی توجه- بیشفعالی بر روی خانواده ها نیز کاملا بارز و مشخص است. والدین کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه- بیشفعالی سطوح بالاتری فشارهای روانی مربوط به فرزندپروری را تجربه می کنند و احساس عدم کفایت دارند (آناستوپلز و همکاران، ۱۹۹۲) تعاملات کودک والد به خصوص در دوران نوجوانی در این خانواده ها به طور مشخص منفی تر و خصمانه تر از سایر خانواده ها می باشد (داپال و همکاران، ۲۰۰۱). همبودی اختلال نافرمانی مقابله جویی خطر تعاملات منفی میان مادر و کودک را افزایش میدهد.<br />خواهران و برادران این کودکان نیز سطوح بالاتری از تعارضات را در مقایسه با همسالان خود نشان میدهند (لویز، ۲۰۰۲). برخی عوامل مانند سطوح بالای افسردگی مادر، تعارضات زناشویی و افزایش الگوهای نامناسب فرزندپروری ، تداوم اختلالات رفتاری را در کودکان پیش دبستانی پیشگویی میکنند. مطالعهی جانستون (۱۹۹۶) در ارزیابی مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه- بیشفعالی نشان دهندهی آن بود که صرف نظر از شدت اختلال نارسایی توجه- بیشفعالی والدین این کودکان در مقایسه با گروه کنترل، بیشتر از راهکارهای فرزندپروری منفی استفاده می کنند.<br />در زمینه اثربخشی آموزش مدیریت رفتار کودکان به مادران بر روی کاهش اختلال کودکان با رویکرد شناختی- رفتاری تحقیقات فراوانی شده است اما در رابطه با اثر بخشی آموزش مادران بر سلامت عمومی آنان تحقیقات بسیار اندکی انجام شده است. بنابراین این تحقیق در همین راستا انجام گرفته است.<br /><strong>فصل سوم</strong><br /><strong>روش پژوهش</strong><br /><strong><em>مقدمه</em></strong><strong><em>:</em></strong><br /><em>در این فصل از پژوهش جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونهگیری، ابزار پژوهش و روش نمره گذاری، روایی و پایایی ابزار پژوهش ، نحوه اجرای پرسشنامه و روش های آماری استفاده شده به ترتیب مورد بحث و بررسی قرار می گیرد</em><em>.</em><br /><strong><em>روش پژوهش</em></strong><br /><em>طرح کلی پژوهش با توجه به موضوع و هدف پژوهش طرح </em>آزمایشی بوده است و از طرح تصادفی دو گروهی آزمایش و کنترل با انجام پیشآزمون و پسآزمون استفاده شده است. طرح این تحقیق به صورت زیر است:<br />جدول ۳-۱٫ طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل</p>
اگر چه این مهارت بدین معنا نیست که مدیران تعارض را نادیده بگیرند ، به سادگی بیان می کند که در مقابل اینکه دیگران را در برابر تعارض محافظت و یا تعارض دیگران را حل کنند از آنها در فرایند تعارض حمایت و آنها را به استفاده از خرد درونی برا ی کشف راه حلهای برد – برد ابتکاری تشویق میکند . استفاده کردن از اصطلاحات نظریه آشوب ، مدیران به عنوان یک منبع بازخورد ، شر یک در مشاهده رفتار دیگران و سپس نشست با آنهایی که بازخورد در آگاهی آنها از تعارض کمک می کند ، عمل می کند و اگر بازخورد غیر قضاوتی و واقعی فراهم شد بسیار محتمل است که کارکنان در تعارض بطور اتفاقی به یک نقطه انشعاب برسند و این تعارض سبب ایجاد تحول گردد ( شلتون ، ۲۰۰۴ )
مهارت هفتم ، وجود کوانتمی : توانایی برای برقراری ارتباط مستمر ، که طبیعت ارتباطی جهان را شناسایی می کند . این مهارت مدیران را قادر می سازد ملاک احساسات خویش باشند تا آنها را به دیگران نسبت دهند. در سطح زیر اتمی ، ماده وجود خود را از طریق ارتباطات به دست می آورد ، ذرات زیر اتمی مجردان هستند . خواص آنها فقط از طریق تعاملات آنها با دیگر ذرات قابل تعریف و مشاهده است . ذرات وابسته به ارتباطات هستند .
یک ارتباط کوانتمی یعنی توانایی برای مرتبط شدن از نظر مفهومی به طریقی با دیگران ، که هر کس بتواند جهان را از طریق چشمان دیگری ببیند . پیش نیاز برای حل تعارض برد – برد است . از طریق چنین ارتباطی است که بر ترسهای درونی و دفاعهای آتی غلبه می گردد. زمانی که مدیران تمامی ارتباطاتشان را با معیار صحت و آسیب پذیری می نگرند ، آنها شیوه جدیدی برای ارتباط با اطراف خودشان مدل سازی می کنند . این رودرروییهای کوانتمی ،مقوله های حل شده را تحریک می کند و زخمهای روانشناسی قبلی را تازه می کنند ، بنابراین ، فرصتی برای یادگیری و بهبود یا انکار و پروژه سازی میدهد . افراد همانگونه که تحولات ادراکی را که در ارتباطات کوانتمی ذاتی هستند ، تجربه می کنند ، شروع به درک این نکته میکنند که واقعیتهای بیرونی آنها ،یک فرافکنی از اعتقاد درونی آنها است . بنابراین ، ارتباطات کوانتمی ، آیینه های روانشناسی هستند ، که افراد می توانند در آنها انعکاس خود را ببینند . زمانی که آنها در دیگری خطایی می بینند ، مشاهدات آنها به سادگی توجه آنها را به خودشان انعکاس می دهد و بازخوردی را در مورد نواحی تکمیل نشده روح آنها برایشان فراهم می آورد ( شلتون و دارلینگ ، ۲۰۰۴ )
۳-۲ پیشینه پژوهش
تحقیقات بسیاری راجع به تعارض در انواع سازمان ها انجام شده است اما بیشترین تحقیقات به خصوص در کشور ما در مورد مدیریت تعارض می باشد و به تعارض محض به نوعی کمتر پرداخته شده است . تحقیقات تجربی انجام شده در مورد مذاکره خیلی محدود است . با
این حال هم اینک رشد فزاینده ای در مطالعاتی که رویکرد های تجربی نظام مندی برای درک سبک های مذاکره دیده میشود . بیشتر مطالعات انجام شده راجع به مذاکرات بین المللی صورت گرفته که بیشتر به اختلافات میان فرهنگ ها با درنظر گرفتن جنبه فرد گرایی و جمع گرایی پرداخته اند این تحقیقات اشاره به اختلافات اساسی در سبک مذاکره ترجیحی مردم در فرهنگ های فردگرایی و جمع گرایی وجود دارد .
در ایران نیز مطالعات نادری در خصوص مذاکره صورت گرفته است که امید است تلاش های بیشتری در این زمینه و به خصوص در مورد تعیین سبک مذاکره کشور و نیز مقایسه سبک مذاکره مذاکره کنندگان کشور با سایر فرهنگ های دنیا صورت گیرد در انیجا به برخی از مطالعات انجام شده در داخل و خارج کشور اشاره می شود .
۱-۳-۲ پیشینه در ایران
ایل خانی ( ۱۳۸۷) : ” بررسی روش های مذاکره و تصمیم گیری عاملها در یک محیط عملیاتی ” : این پژوهش جهت اخذ درجه کار شناسی ارشد دانشگاه صنعتی امیر کبیر انجام پذیرفته است
پیشرفت تکنولوژی کامپیوتری باعث شده که بشر به فکر استفاده هر چه مفید تر کامپیوتر در اکثر فعالیتهای روزمره باشد . بر این اساس با افزودن ویژگیهای هوشمندی و خود مختاری به سیستمهای کامپیوتری گشوده شد که هدف آن ساخت سیستمهایی است که مطابق با رفتارهای بشری عمل میکنند . به عبارت دیگر با دادن دانش اولیه و قابلیت خود مختاری و انعطاف پذیری در صدد شبیه سازی رفتارهای بشری میباشند . این سیستمهای کامپیوتری که
عامل نامیده می شوند ، امروزه در اکثر فعالیت های روزمره بشری مانند آموزش ، یادگیری ، تجارت ، کنترل … حضور دارند . در این پایان نامه به مطالعه و بررسی روش های ارزشیابی و تصمیم گیری عامل های خود مختار در مذاکرات میپردازد . به این شکل که دو عامل در یک محیط مذاکره واقع شده و قصد رسیدن به توافق بر سر موضوع خاصی را دارند . عامل ها بر اساس معماری خود مکانیزمهای خاصی را برای تهیه و ارائه پیشنهاد بکار می برند . این مکانیزم ها بر اساس شرایط محیطی ، زمان ، پیشنهاد سایر عاملها و … دستخوش تغییر می باشند . در مذاکرات بشری استفاده از تجربه نتیجه مذاکرات قبلی در تصمیم گیری و ارزشیابی مذاکره فعلی کمک می کند . لذا با بکارگیری سیستم استدلال بر اساس نمونه در مورد مذاکرات عاملها درصدد شبیه سازی حافظه برای عامل ها میباشند . در این حالت عامل ها با مراجعه به حافظه در جهت تسریع عمل توافق امتیازاتی را علاوه بر موضوع مذاکره به هم ارائه میدهند . با توجه به ویژگی انعطاف پذیری و خود مختاری عامل ها میتوان نتیجه گرفت پیشنهاد های جدید به طور قابل ملاحظه ای نسبت به نمونه های قبلی بهبود یافته اند .
در پژوهشی که اکبری (۱۳۸۴) و همکاران راجع به ارتباط سبک رهبری و مدیریت تعارض در بین بیمارستانهای تحت پوش دانشگاه علوم پزشکی لرستان انجام داده اند نتایج زیر حاصل شده است .
بین سبک رهبری افراد و میانگین سابقه کار افراد ارتباط معنی داری وجود دارد
بین استراتژیهای مدیریت تعارض و جنس ارتباط معنی دار وجود دارد
بین سن و استراتژیهای کنترل نیز ارتباط معنی داری وجود دارد
طبق این تحقیق از نظر استارتژیهای مدیریت تعارض به ترتیب ۴۹٫۷ درصد استراتژیهای عدم مقابله . ۴۴٫۶ درصد استراتژیهای کنترل . ۵٫۷ درصد استراتژیهای راه حل گرایی داشتهد . به علاوه این طور نتیجه گیری کرده اند که تعیین شیوه دهبری مدیریت و روش های برخورد با اختلافات و تعارض ها در بیمارستانها بسیار حائز اهمیت می باشد .
مهدوی راد (۱۳۸۴) : در پایان نامه کار شناسی ارشد خود ،پژوهش انجام شده در رابطه با شناسایی عوامل موثر بر اثر بخشی مذاکرات سازمانی مدیران و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی میباشد که استفاده از سبک تشریک مساعی یکی از بهترین روشها جهت حل تعارض شناخته شده است .
میر(۱۳۸۳) : در پایان نامه کارشناسی ارشد خود شیوه های حل تعارض توسط مدیران دبیرستانهای تهران را بررسی نموده است که نتایج بیانگر آن است که استفاده از سبک های مختلف حل تعارض در شرایط مختلف کار ساز میباشد و استفاده از روش تشریک مساعی در حل اختلافات تاثیر به سزایی دارد .
حیدری (۱۳۸۲) : ” میزان کار بست سبک های مذاکره در استراتژیهای مدیریت تعارض مدارس راهنمایی شهر اصفهان” : وی پژوهش خود را جهت اخذ درجه کار شناسی ارشد دانشگاه اصفهان انجام داده است . نتایج تحقیق نشان داد که بین میزان استفاده مدیران مدارس از سبک های مذاکره تفاوت معنی داری وجود داشته است . بیشترین کار بست سبک های مذاکره توسط مدیران به سبک واقع گرایی و کمترین مربوط به سبک مذاکره تحلیلی بوده است و میزان
استفاده مدیران از سبک مذاکره واقع گرایی ۷۵٫۳ بوده که بر اساس نیمرخ در میزان استفاده بیش از حد واقع میگردد . میزان استفاده مدیران از سبک مذاکره تحلیلی ۷۵٫۳۵ که بر اساس نیمرخ
میزان استفاده بیش از حد بوده است . و به همین ترتیب میزان استفاده مدیران از سبک مذاکره هنجاری و شهودی به ترتیب ۷۹٫۶۶ و ۷۸٫۲۱ بوده که این دو سبک نیز بیش از حد استفاده میگردیده است . و بیشترین استفاده از استراتژیهای مدیریت تعارض مربوط به استراتژیهای راه حل گرایی و کمترین استفاده مربوط به استراتژیهای کنترل بوده است و همچنین ، بیشترین میزان کار بست از سبک های مذاکره واقع گرایی ، تحلیلی ، هنجاری ، شهودی در استراتژیهای راه حل گرایی بوده است . مدیران مرد بیشتر از مدیران زن سبک مذاکره تحلیلی و استراتژی کنترل را به کار برده اند . مدیران تحصیل کرده در رشته های غیر مدیریتی ، بیشتر از مدیران تحصیل کرده در رشته مدیریت از سبک مذاکره واقع گرایی و هنجاری و استراتژی راه حل گرایی را بکار برده اند و مدیران تحصیل کرده در رشته مدیریت بیشتر از استراتژی کنترل استفاده کرده اند . مدیران
دارای مدرک لیسانس از انواع سبک های مذاکره و از استراتژی راه حل گرایی استفاده کرده اند و مدیران دارای مدرک تحصیلی لیسانس از انواع سبک های مذاکره و از استراتژی راه حل گرایی استفاده کرده اند . مدیران دارای سابقه مدیریت ۱۶ سال به بالا بیشتر از سایر مدیران از سبک مذاکره واقع گرایی و تحلیل ، استراتژی راه حل گرایی و مدیران دارای سابقه مدیرت کمتر از ۵ سال بیشتر از سایر مدیران از استراتژی کنترل استفاده کرده اند .
ساکی (۱۳۸۲) : ” بررسی میزان تعارض یا هماهنگی بین انتظارات مدیران و دبیران از وظایف مدیران دبیرستانهای استان همدان ” این پژوهش جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه تهران انجام پذیرفته است . این پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی است و از ۳ پرسش نامه موازی بسته پاسخ ۵ گزینه ای بر اساس مقیاس لیکرت استفاده شده است . یکی از عوامل ایجاد تعارض وجود امور متفاوتی میباشد که از نظر مدیران و مربیان در اولویت کاری قرار دارد که مهمترین آن امور مربوط به دانش آموزان است که بیشتر مورد توجه مدیران و امور مربوط به روابط با اجتماع که بیشتر مد نظر مربیان میباشد که برای هر کدام سبک خاص مذاکره مورد نیاز است و همچنین تسهیلات پرداختی نیز یکی
دیگر از عوامل تعارض در مدارس است . نتایج حاصل نشان میدهد که بین انتظارات مدیران و دبیران نسبت به نحوه ایفای وظایف ، تعارض وجود دارد و در مورد سایر وظایف پرسشنامه هماهنگی وجود ندارد ، بین انتظارات مدیران و دبیران نسبت به حدود ایفای وظایف شش گانه مدیر مندرج در پرسشنامه هماهنگی وجود دارد . بین انتظارات دبیران و ادراک مدیران از انتظارات آنان نسبت به نحوه ایفای وظایف مربوط به امور برنامه آموزشی و تدریس تعارض و ناهماهنگی وجود . آزمون همگونی کای سکوار حاکی از این است که بین انتظارات دبیران و ادراک مدیران از انتظارات آنان نسبت به وظایف و نظارت ، تهیه طرح درس و اجرای آن توسط معلمین ” ” معرفی روش های جدید تدریس متناسب با هر ماده درسی به معلمین ” ” حضور مستمر در کلاس درس معلمان و مشاهده روش کار و تدریس آنان و مشاوره برای اصلاح روش ” ” کمک به معلمین در اجرای امتحانات ” ” مشورت با کادر آموزشی آموزشگاه جهت تنظیم برنامه هفتگی و تعیین دروش ” ” تلاش در جهت رفع مشکلات شخصی و روان – اجتماعی معلمان ” ” کار رسیدگی به مشکلات و تعارضات بین فردی دانش آموزان ” ” اقدام به موقع جهت تکمیل کادر آموزشی ، اداری ، مالی و خدماتی آموزشگاه برابر ضوابط درجه بندی مدارس ” تفاوت معنی داری وجود دارد به عبارت دیگر تعارض وجود دارد .
زرنوشه( ۱۳۸۱ ) و همکاران در تحقیقی که با هدف بررسی راهبردهای مدیریت تعارض در مدیران بیمارستانهای دانشگاه بقیه الله ( عج ) انجام داده اند نتیجه گرفته اند که نیمی از مدیران بیمارستانها از راهبرد راه حل جویی و نیمی دیگر حدود ۴۵٫۸ درصد از راهبرد کنترل و کمتر از ۵ درصد از راهبرد عدم مقابله استفاده می کنند وی همچنین نتیجه گرفته است که
بین سن و مدیریت تعارض تفاوت معنی دارد وجود ندارد .
بین سطح تحصیلات و راهبرد های مدیریت تعارض تفاوت معنی داری وجود دارد یعنی افراد با تحصیلات پایین تر بیشتر از راهبرد عدم مقابله ، افراد به تحصیلات در حد لیسانس و فوق لیسانس بیشتر از راهبرد راه حل جویانه و افراد با سطح تحصیلات بالاتر از راهبرد کنترل استفاده می کنند .
بین مدیریت فعلی و سابقه مدیریت و راهبرد تعارض تفاوت معنی داری وجود ندارد .
آزرم (۱۳۸۱) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود ضمن بررسی اثرات تعارضات سازمانی خصوصیات اقتصادی ، اجتماعی بر عملکرد کارکنان مدیریت برق شهر کازرون نتیجه می گیرد که عمده ترین نوع تعارض در نظر آزمودنی ها تعارض بین نقش های گوناگون یک فرد است و این در حالی است که تعارض بین دستورالعمل ها و خط مشی ها ی متناقض کمترین نوع تعارض از نظر آنهاست . همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد که تعارضات موجود در سازمان عمده ترین عامل تاثیر گذار بر عملکرد انسانی است بطوریکه ضریب همبستگی پیرسون بین این دو متغییر۰٫۷۵- است که حاکی از رابطه قوی معنی دار و معکوس می باشد . نتایج حاصل از تحقیق ایشان فرضیات ذیل را مورد تایید قرار میدهد .
افزایش تعارض سازمانی موجب کاهش عملکرد سازمانی میگردد
افزایش تعارض سازمانی در بعد ارزش های فرد با مقتضیات نقش موجب کاهش عملکرد سازمانی میگردد .
افزایش تعارض سازمانی بین نقش های گوناگون موجب کاهش عملکرد سازمانی میگردد .
افزایش تعارض سازمانی در بعد امکانات ، منابع ، زمان ، … با انتظارات نقش سازمانی موجب کاهش عملکرد سازماین می گردد .
افزایش تعارض سازمانی بین خط مشی ها و دستورد العمل های متناقض موجب کاهش عملکرد سازمانی می گردد.
وی در ادامه پیشنهاد می کند که مدیران سازمان ها چنانچه بخواهند نسبت به افزایش عملکرد کارکنان خود موفق عمل نمایند می بایست سعی در محدود نمودن تعارضات سازمانی مخرب و مدیریت این تعارضات در جهت جلو گیری از رکود فعالیت ها و فزایش راندمان کاری پرسنل بنمایند .
کارگر (۱۳۸۰ ) : در پایان نامه کارشناسی ارشد خود پژوهشی در رابطه با مدیریت تعارض و اثر بخشی آن بر سازمان در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کرمان انجام داده است که نتایج نشان میدهد با افزایش سابقه مدیران استفاده از سبک اجتنابی در حل تعارض در سازمان بیشتر میگردد .
شمسی پور (۱۳۷۹) : در پایان نامه کارشناسی ارشد خود ” بررسی رابطه بین سبکهای مدیریت تعارض و اثر بخشی مدارس ” در دانشگاه مشهد انجام داده است که هدف اصلی این تحقیق شناخت میزان استفاده مدیران از سبکهای مختلف مدیریت تعارض و بیان رابطه یک سبک مورد نظر و اثر بخشی مدارس بوده است . که از تحقیق حاضر چنین نتیجه گرفته شده است که بین دو سبک همکاری و مصالحه و اثر بخشی سازمان ارتباط نزدیک و معنی داری وجود دارد . در حالیکه دو سبک ایثار و اجتناب رابطه با اثر بخشی مدارس ندارند.
مزدارانی (۱۳۷۹) نیز پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه مشهد با نام ” بررسی رابطه جو سازمانی و تعارض معلمان مدارس راهنمایی دماوند ” انجام داده است که نتایج زیر از این تحقیق بدست آمده است ۱- بین جو سازمانی و میزان تعارض معلمان رابطه معنی دار وجود دارد ۲- بین جو سازمانی مدارس دخترانه و پسرانه رابطه معنی دار وجود دارد ۳- بین میزان تعارض معلمان زن و مرد تفاوت معنی داری وجود دارد .
یداللهی (۱۳۷۸) در پایان نامه خود تحت عنوان ” رابطه میان فرهنگ و شیوه اداره تعارض درون پرسنلی ” به منظور تعیین نحوه اداره تعارضات درون پرسنلی توسط مدیران از الگوی توماس استفاده کرده است نتایج بدست آمده از تحقیق ایشان حاکی از آن است .
بین فاصله قدرت و استفاده از شیوه تطبیقی مافوق در تعارضات درون سازمانی رابطه مستقیم وجود دارد
میان فاصله قدرت و استفاده از شیوه اجباری در مقابل زیر دست رابطه مستقیم وجود دارد .
میان جمع گرایی و استفاده از شیوه اجتنابی در مقابل هم ردیف رابطه مستقیم وجود دارد .
میان پرهیز از عدم اطمینان و استفاده از شیوه همکاری در مقابل مافوق رابطه مستقیم وجود دارد .
بین زن گرایی و استفاده از شیوه اجباری در مقابل زیر دست رابطه معکوس وجود دارد .
با توجه به یافته های تحقیق به مدیران سازمان پیشنهاد میشود که در حل مسائل و مشکلات سازمانی ، خصوصا مسئله تعارض به موضوع فرهنگ توجه خاص مبذول دارند .
معبودیان (۱۳۷۸) : پایان نامه کارشناسی ارشد وی بررسی رابطه بین نگرش مدیران با سبک های مدیریت تعارض مورد استفاده آنان در آموزشگاههای متوسطه شهر کرمان بررسی گردیده است که نتایج بیانگر این میباشد که نگرش مدیران نسبت به استفاده از روش های تشریک مساعی کاملا مثبت میباشد و استفاده از روش های گذشت ، مصالحه و اجتناب در اولویتهای بعد قرار دارند. وی بیان میکند که بین نوع نگرش مدیران به تعارض و سبک مدیریتی مورد استفاده مدیریتی آنان رابطه معنی داری در سطح ۰٫۰۵ درصد وجود دارد . نگرش کاملا مثبت به تعارض با سبک مدیریتی تشریک مساعی ، نگرش کاملا مثبت به تعارض با سبک گذشت ، نگرش بینابینی به تعارض با سبک مدیریت مصالحه ، نگرش کاملا منفی به تعارض با سبک مدیریت اجتناب رابطه معنی داری وجود دارد در این تحقیق داده های لازم برای بررسی نگرش کاملا منفی حاصل به دست نیامده است . بر این اساس
وی پیشنهاد می کند که مسئولین در انتخاب مدیران آموزشگاه ها با بررسی نگرش نامزد های این پست دریابند که آنها چگونه با تعارض مواجهه میکنند .
سخایی قلعه رودی (۱۳۷۷ ) : بررسی سبک های مدیریت تعارض مدیران دبیرستانهای استان گیلان از نظر مدیران و دبیران این استان . این پژوهش برای اخذ درجه کار شناسی ارشد مدیریت آموزشی در دانشگاه شهید بهشتی انجام گرفته است . اهداف پژوهش یافتن پاسخ علمی برای سوالاتی بوده از جمله اینکه مدیران در هنگام رویارویی با تعارض از چه شیوه هایی برای مقابله با آن استفاده می کنند هر یک از سبک های مدیریت تعارض به چه میزان مورد استفاده مدیران قرار می گیرد . از کدام سبک مدیریت تعارض کمتر استفاده میشود . از کدام سبک مدیرت تعارض بیشتر استفاده شده ، آیا تفاوت بین نظر مدیران و دبیران در مورد شیوه های حل تعارض مدیران وجود دارد و این تفاوتها کدام شیوه میباشند . نتایج نشان داد
۳٫۱۸ درصد از مدیران از شیوه رقابت که.۱ درصد از دبیران اظهارات آنان را تایید کردند پس تفاوت معنی داری بین نظرات مدیران و دبیران وجود دارد
۲٫۲۸ % مدیران معتقدند از شیوه ایثار استفاده میکنند که ۳٫۲۹ درصد دبیران معتقدند که مدیران از این شیوه استفاده کرده اند بنابراین در این شیوه نیز تفاوت معنی دار بین نظرات مدیران و معلمان وجود دارد .
(۲- ۱۴)
این ساده سازی می تواند اینگونه تفسیر شود که از آن جاییکه ξs بزرگتر از ∑sΩ psξs است، بنابراین θs = ۰ است. درحالتیکه مقدار ∑sΩ psξs بزرگ تر از ξs است، در نتیجه، θs = ∑sΩ psξs – ξs.
عبارت دوم در تابع هدف ρ(δ۱, δ۲, …, δs)، تابع جریمه غیرموجه بودن است و برای جبران میزان تعدی از سمت راست محدودیتهای کنترلی در برخی سناریوها بهکار میرود. در واقع تعدی از سمت راست محدودیت به معنای غیرموجه بودن آن محدودیت میباشد. این جریمه توسط ضریب ω کنترل می شود.
با توجه به این بحث تابع هدف می تواند به صورت زیر مدل شود:
(۲- ۱۵)
بهینه سازی پایدار[۱۵۶] با پارامترهای بازه ای
بنتال و نمیرووسکی[۱۵۷] (۲۰۰۰) در پژوهشی که روی چندین مورد مطالعاتی از کتابخانه مسائل بهینه سازی خطی Net Library انجام دادهاند به این نتیجه رسیدند که در کاربردهای برنامه ریزی خطی در دنیای واقعی، نمی توان این احتمال را که عدم قطعیتهای کوچک در داده ها می تواند جواب بهینه معمول را از نقطه نظر کاربردی کاملاً بی معنی نماید، نادیده گرفت. از این رو بطور طبیعی گرایش به سمت ایجاد مدل هایی که بتواند جواب ها را حتی الامکان نسبت به عدم قطعیت داده ها ایمن نماید، رو به فزونی نهاد. اولین تلاش ها در این راستا توسط سویستر[۱۵۸](۱۹۷۳) صورت پذیرفت. او یک مدل بهینه سازی خطی را پیشنهاد داده است که در آن جواب بدست آمده به ازای تمامی مقادیر متعلق به یک مجموعه محدب، شدنی باقی میماند. مدل پیشنهادی او جواب هایی را تولید مینماید که بسیار محافظه کار هستند بدین معنی که قسمت عمدهای از بهینگی مسئله اسمی جهت تضمین پایداری آن قربانی می شود.
او مدل برنامه ریزی خطی زیر را در نظر گرفته است:
P1: maximize c’x
subject to
(۲- ۱۶)
xj ≥ ۰,
و فرض کرده که عدم قطعیت پارامتر aij را تحت تأثیر قرار میدهد. در روش بهینه سازی پایدار فرض بر این است که در سطر iام از معادله (۲-۱۶) تنها برخی از پارامترها مقید به شرط عدم قطعیت هستند و این مجموعه از پارامترها را با Ji نمایش می دهند. هر پارامتر aij که Ji j را بصورت یک متغیر تصادفی محدود و متقارن مدل می کنند که تنها می تواند مقادیر بازه [āij−âij, āij+âij] را با مرکزیت āij، که مقدار اسمی نامیده می شود، اختیار نماید و âij میزان دقت برآورد را اندازه میگیرد.
او نشان میدهد که مسئله فوق معادل مسئله زیر است:
P2: maximize c’x
(۲۳٫a)
که در آن δ(.) تابع دلتای دیراک است. با به حساب آوردن فرضیه (۲٫a)، چگالی قیاسی (۲۳٫a) را می توان به شکل زیر نوشت:
(۲۳٫b)
مشکل متداولی با فیلتر ذره ای SIS رویداد انحطاط است، که در آن پس از چند حالت همه ذرات به جز یکی وزن قابل اغماض خواهند داشت. انحطاط به این معناست که تلاش محاسباتی زیادی برای به روز رسانی ذراتی انجام می گیرد که سهم آنها در تخمین تابع چگالی قیاسی تقریبا صفر است. این مساله با افزایش تعداد ذرات یا به طور موثرتر با انتخاب مناسب چگالی اهمیت به عنوان چگالی مناسب قابل حل است. به علاوه، استفاده از روش نمونه گیری مجدد برای اجتناب از انحطاط ذرات پیشنهاد شده است.
نمونه گیری مجدد شامل نگاشت اندازه ای تصادفی در یک نگاشت تصادفی با وزن یکنواخت است. این را می توان زمانی اجرا کرد که تعداد ذرات موثر با وزن بالا به کمتر از عدد کرانی مشخصی سقوط کند. از دیگر سو، نمونه گیری مجدد همچنین می تواند مانند الگوریتم نمونه گیری از نمونه گیری مجدد اهمیت(SIR) به طور گسسته در هر لحظه tk اعمال شود. چنین الگوریتمی را می توان در گام های زیر خلاصه کرد، که به سیر تغییر سیستم ازtk-1 تا tk اعمال شده است:
گام ۱٫ برای i=1,…,N ذرات جدید را از چگالی قبلی بیرون کشیده و سپس وزن های متناظر را از چگالی امکان محاسبه می کند.
گام ۲٫ وزن کل را محاسبه کرده و سپس وزن های ذره را محاسبه کنید، یعنی برای i=1,…,N بگذارید .
گام۳٫ ذرات را به شکل زیر نمونه گیری کنید:
گام ۳٫۱٫ جمع تجمعی وزن ها(CSW) را با محاسبه برای i=1,…, N با c0=0 بسازید.
گام ۳٫۲٫ i=1 قرار داده و نقطه آغازینu1 را از توزیع یکنواخت U[0,N-1] بگیرید.
گام ۳٫۳٫ برای j=1, …, N
با ایجاد در امتداد CSW حرکت کنید.
تا زمانی که ، بگذارید i=i+1.
نمونه را تخصیص دهید
وزن را تخصیص دهید.
اگرچه گام نمونه گیری مجدد تاثیر مساله انحطاط را کاهش می دهد، ممکن است منجر به کاهش تنوع بین ذرات شده و نمونه به دست آمده شامل نقاط تکراری فراوان خواهد بود. این مساله که به بینوایی نمونه معروف است، در زمان وجود نویز پردازش کوچک بسیار شدید خواهد بود. در این موقعیت، همه ذرات طی چند لحظه tk به یک ذره متراکم می شوند. بازخورد دیگری از فیلتر ذره ای مربوط به هزینه محاسباتی بالای ناشی از روش مونت کارلو است که ممکن است کاربرد آن را در مسائل فیزیکی پیچیده محدود کند[۲۰].
فیلتر ذره ای گوسین
در اینجا از نوع خاصی از فیلتر ذره ای به نام فیلتر ذره ای گوسین استفاده می کنیم. در این فیلتر تابع توزیع احتمال شرطی حالت در لحظه ام توسط معادله (۲۴) بیان می شود.
| (۲۴) |
بطوریکه
| (۲۵) |
هر سمپل متعلق به توزیع گوسی با وزن می باشد. محاسبه PDF شرطی حالت ها از طریق خطی سازی محلی مدل به دست می آید.
مرحله پیش بینی
فرض کنید PDF شرطی در لحظه زمانی ام موجود باشد.
| (۲۶) |
پیش بینی حالتهای سمپلها از طریق سمپل گیری تصادفی با توجه به احتمال صورت می پذیرد.
| (۲۷) |
اگر پژوهش دقیق و علمی صورت بگیرد، شاید اساسی ترین عامل شقاوت و سعادت انسان در جامعهی بشری اعم از اینکه در جامعهی سنتی یا جامعهی مدرن و پیشرفته زندگی می کند ـ در یک جمله خلاصه میشود ـ دوری و نزدیکی فاصلهی شناخت از دنیای پیرامونی و ماورای خود می باشد.
دعا عامل حذف این فاصلهها است، زیرا در طول تاریخ تمام انسانها و پیروان ادیان الهی به نحوی به دعا احتیاج داشتهاند، دعا پیوندی میان انسان محتاج و نیازمند مطلقْ با خدای دانا و بینیاز مطلقْ میباشد، خدایی که همواره با نیازمندانی که به سوی او دست نیاز برمیدارند، بامهربانی و عطوفت وبخشندگی برخورد میکند.
خدایی که به کرامت ،فضل ،احسان ،مغفرت ،چشم پوشی ،محبت وانس گرفتن با بندگان موصوف است. یکی از راه های ارتباط وانس بندگان با خود را مسئلهی دعا مطرح نموده است. در واقع دعا قویترین و بزرگترین عامل قرب بنده به خداوند میباشد و نیز یک برنامهی عمومی، برای همهی کسانی است که میخواهند با خدا ارتباط داشته باشند، از این راه نهایت پیوستگی، قرب و ارتباط و محبت انسان با معبودش تجسم می شود.
دعا روی آوردن به درگاه اوست که از همه به انسان نزدیکتر، آگاهتر و مهربانتر است. اعتراف به بندگی خدا و اظهار خشوع و خضوع و فروتنی به پیشگاه اوست. برقرار کردن پیوند بندگی میان انسان و خدا است آنگاه که انسان از او غافل و دور گردیده است. وسیله ای برای رسیدن به درجات عالی معرفت و عطایای بزرگ الهی است. ارتباطی خاص با خداوند متعال که بنده خدا را با خود مییابد و به او دلگرم میشود، امید به رفع مشکلات و گرفتاریهایش و بر آمدن نیازهایش و تداوم حیات و زندگیش را در گرو دوستی و معرفت او میداند. دعا پیوند محکمی بین بنده و مولایش برقرار میکند که بنده خود را موظف به حفظ حرمت مولایش بداند و خدا در مقابل خواستههای بندهاش با لطف و کرم با او برخورد میکند و او را به خود نزدیکتر میداند. برترین عبادتها دعا کردن است. وسیلهای بهتر از آن برای تقرب به سوی حق نیست.
دعا از ضمیر دل و فطرت انسان سرچشمه میگیرد و تنها مختص به مسلمانان نیست، اگر در نظر گرفته شود که انسان در کشتی و در وسط دریا باشد ناگاه بادهای هولناک و طوفانی بورزد و امواج دریا به خروش آیند و انسان یقین کند تا چند لحظه دیگر کشتی متلاشی شده و غرق خواهد شد و از دست ملوان کشتی و غیره هیچکاری ساخته نیست ،آیا انسان ساکت مینشیند؟ در این هنگام انسان روی به چه کسی میآورد؟ از عمق دل ندای فطرت را سر میدهد و تنها خدا را میخواند گویی که از هیچکس کاری ساخته نیست و ندایی از درون میشنود که فقط خداست که او را نجات می دهد، اگر خداوند را هم قبول نداشته باشد فطرت او به خروش میآید و قدرتی فراتر از همه قدرتها از جان و دل احساس میکند که همین حس خداخویی است، پس تنها از او نجات خود را میطلبد پس میتوان گفت دعا رابطهای است خوش بینانه و سرشار از امید که از عمق جان و فطرت سرچشمه میگیرد و بر زبان بنده جاری میشود و خالصانه روبهسوی خداوند سمیع علیم میآورد به طور قطع مردمی که دعا و نیایش را فراموش کنند با عکس العملهای نامطلوب روانی و اجتماعی مواجه خواهند شد، فقدان دعا در میان ملتی، برابر با سقوط آن ملت است، اجتماعی که احتیاج به نیایش را در خود کشته است، بدون شک از فساد و زوال مصون نخواهد بود، از خیلی موفقیتها و کامیابیها محروم خواهد شد. دعا یک نوع خودآگاهی و بیداری دل و اندیشه و پیوند ملتی به مبدأ همهی نیکیها و خوبیها است. باید از این عامل سازنده و تجلی بخش، بالاترین و بیشترین بهرهبرداری را نمود و با تمام ابعاد، زوایا، آثار ارزنده دعا آشنا شد. انسان باید قطرهی ناچیزش را به اقیانوس بی پایان پیوند زده و با آن مبدأ بزرگ قدرت لم یزل اتصال معنوی یابد.
فرهنگ عامیانهی ما روح اصلی دعا را بازگو نمیکند، در نظر بسیاری از افراد، دعا کردن به معنای خواستن حل مشکلات دنیایی و رفع تلخیها و رنجهای زندگی است. گویی نقش اصلی دعا رفع کاستیهای مادی و تأمین خواستههای دنیوی است. در نظر این عده دعا گریزگاه کاهلانی است که برای جبران خامیها و سستیهای خود به خدا رو میآورند. کسانی که چنان استنباطی از دعا دارند، همینگونه هم آن را به کار میگیرند. نکتهی مهم این است که دریابیم چنین دعاهایی به هیچوجه آن دعایی نیست که روح عبادت است. دعا به معنای اینکه شخص یکپارچه نیاز شود به تعبیر دیگر، دعاکردن، عین نیاز دعاگوست، نه اینکه دعا برای رفع نیاز باشد. زمانی که فرد یکپارچه تبدیل به فریاد و تمنا گردید، دیگر به خاطر چیزی اظهار اشتیاق نمیکند، بلکه همه ی نیاز او همان اظهار اشتیاق است. در اینجا دعا به خاطر چیز دیگری نیست، خود هدف است، نه وسیله. کسانی که برای رفع نیازهای مادی و تلخیها، ناکامیهای زندگی و شفا یافتن بیمارو چیزهایی از این قبیل دعا میکنند، دعا را وسیله قرار میدهند، یعنی به آن طریقت میدهند و میخواهند از طریق آن به چیزهایی برسند. در حالی که ما وقتی در برخی از دعاهای پیشوایان دین و عارفان بزرگ نظر میکنیم، در مییابیم که در نظر آن ها دعا خود هدف و عین مطلوب است. نه آنکه بخواهند از طریق آن به مطلوب دیگری برسند. اینکه ما در دعا کردن سرد و بیذوقیم و حلاوتی در آن نمییابیم، علتش در آن است که ما گوشی که صدای الهی را بشنود پیدا نکردهایم.
موضوع مقاله پیرامون محور دعا میچرخد، و هم چنین پیرامون آثار تربیتی دعا بحث شده است که این آثار از دیدگاه آیات و روایات بررسی شده است.
کسانی که حقیقت روح و آثار تربیتی و روانی دعا را نشناختهاند، از دعا غفلت می کنندو حتی گاهی ایرادهای گوناگونی به مسأله ی دعا گرفتهاند که این اشکالات ناشی از عدم درک صحیح دعا است.
در این پایاننامه سعی بر آن شده است با بهره گرفتن از کتب متعدد پیرامون آثار تربیتی دعا خلاصهای از بهترین مطالب جمع آوری شود تا خواننده در اسرع وقت به بهترین مطالب دست پیدا کند بنابراین به تعریف تربیت، آداب دعا و آثار آن پرداخته شده است.
ضرورت بحث در این است که دعا و ارتباط با خدا مسئلهای بسیار مهم می باشد و یکی از مهمترین راههای قرب و نزدیکی به خدا است که اگر درجامعه این ارتباط قوی، و به نحو اکمل و احسن باشد نه تنها مشکلات فردی بلکه مشکلات اجتماعی و بسیاری از مسائل سخت و پیچیده که لاینحل به نظر میرسد به آسانی حل خواهدشد. انگیزه و اهمیت انتخاب موضوع این بود که شرایط، آداب و مسائل و مباحث پیرامون دعا بررسی شود. تا با به کار بستن آن به تقویت اراده و برطرف کردن همهی ناراحتیها، غمها، اجابت دعاها به خداوند نزدیک شده و در این صورت است که یک جامعهی آباد و امیدوار خواهیم داشت چراکه دعا چراغ امید را در دل انسان روشن می سازد.
انسان موجودی است که برای رسیدن به سعادت و خوشبختی نیازمند است که با جایگاه و موقعیت خود در این عرصه آشنا شود و زمینه خوشبختی خویش را فراهم نماید و بر همین اساس و برای رفع این نیاز باید: اول مفهوم دعا، آثار دعا، آداب و شرایط دعا، زمان و مکان دعا، اهمیت دعا در آیات قرآن و احادیث مورد بررسی قرار گیرد تا با آشنا شدن با دعا به هدفهای کلی که همان ارتباط و قرب و نزدیکی به خدا است برسد و در سایهی این ارتباط بتواند خود را تربیت کند و به هدفهای جزئی از جمله اجابت دعاها، حل مشکلات زندگی درراستای دعااست دست پیدا کند.
برای تدوین پیشینه موضوع مورد تحقیق به سه دسته از منابع قرآن و تفسیر، کتابهای روایی، کتابهایی که در مورد دعا بحث شده مراجعه شده است. با بررسیهای انجام شده پیرامون منابع این موضوع ابتدا قرآن و آیات مرتبط با موضوع دعا مورد بررسی قرار گرفت و آیات موجود در زمینهی آن استخراج گردید. خداوند متعال در آیات متعددی از جمله سورهی بقره آیهی ۱۸۶، سورهی غافر آیهی ۶۰ و … اشاراتی به اهمیت دعا دارد. لازم به ذکر است که از تفسیرالمیزان علامه طباطبایی، تفسیر نمونه آقای مکارم شیرازی وبسیاری دیگر ازتفاسیر استفاده شده است.
در مرحله دوم به کتابهای روایی نیز مراجعه شده است.
که در همهی این کتب روایی درباره ی مسائل و ویژگیها، آثار و شرایط دعا احادیثی بیان شده است.
در مرحله سوم به کتابهای مختلف که در مورد دعا به بحث پرداختهاند مراجعه شده است.
برای نمونه:
(۱) پرورش در پرتو نیایش از حسنعلی نوریها: که در این کتاب نویسنده به آثار دعا پرداخته و سعی کرده که با شناساندن مفهوم واقعی دعا فرد را به آن پرورشی که در سایهی نیایش و دعا میباشد آشنا کند. بعضی از مطالب کتاب فوق را میتوان با مطالبی دیگر تکمیل کرد شاید بتوان گفت مطالب فوق مکمل کتاب آقای حسنعلی نوریها است.
(۲) نقش دعا در زندگی اجتماعی از دکتر عبداللّه امیدی فرد: که در این کتاب نویسنده به همهی مباحث پیرامون دعا از جمله: زمان، مکان، آداب و شبهات و سوالات پیرامون دعا پرداخته است و نقش دعا در زندگی اجتماعی انسان را مشخص کرده است و به مطالب دیگر پرداخته نشده است.البته قابل ذکر است که قسمت آخر این مباحث در این تحقیق بیان نشده است.
در مرحله چهارم از نشریاتی چون نشریه بیّنات، نشراندیشه و رفتار، نشریه ی حمایت و … استفاده شده است.
در مرحله آخر از پروژهها و مقالاتی در دانشگاههای مختلف استفاده شده است: مانند پروژه ی کارشناسی بررسی اثرات دعا در کاهش اضطراب از فاطمه یاریان .
الف) دعا چیست؟
مفهوم دعا از جهت لغت و اصطلاح چیست؟
آداب و شرایط دعا چه می باشد؟
آثار تربیتی دعا چیست؟
زمان و مکان دعا چه تاثیری در اجابت دعا دارد؟
ب) صلوات برمحّمد و آله محّمد برای شروع دعا وارد شده یا ختم دعا؟
تلاوت قرآن ارزش بیشتری دارد؟یا دعا به درگاه الهی؟
به نظر می رسد بین عبد و معبود در قالب دعا رابطه و پیوند دوسویه وجود دارد.
این تحقیق ازلحاظ موضوع دینی و از نظر ماهیت چون با جمع آوری مطالب از کتب متعدد تدوین شده توصیفی وکتابخانهای است و از آنجا که به موضوع خاصی پرداخته موردی می باشد.
این تحقیق علاوه بر کلیات شامل چهار فصل می باشد که عبارت است از:
فصل اوّل: مفهوم دعا و اهمیت آن از دیدگاه قرآن و روایات
فصل دوّم: آداب و شرایط دعا
فصل سوّم: تربیت در دعاهای ائمه(علیهمالسلام)
فصل چهارم: آثار تربیتی دعا
به علت این که واژهی تربیت و بحثهای پیرامون آن به طور کامل بحث زیادی را میطلبد بر خود لازم دیدیم بحث کوتاهی پیرامون آن داشته باشیم تا به دنبال آن آثار تربیتی دعا شناخته شود و برای این منظور به بررسی کامل مفهوم دعا از جمله اهمیت دعا در قرآن و روایات، آداب و شرایط آن پرداخته شدو سپس تربیت مورد بررسی قرار گرفت، تا ما را به هدفمان که همان آثار تربیتی دعا است سوق دهد.
آثار: نشانهها، جمع اثر.
تربیت: پروردن، پروراندن، پرورش دادن، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن.
دعا: دعا آن است که کسی را با صدا و کلام خود متوجه کنیم، به معنی خواندن و حاجت خواستن و استمداد است و گاهی مطلق خواندن آن منظور است.
جملههای مأثور از پیامبران و امام در اوقات معین برای طلب آمرزش و برآورده شدن حاجات، نیایش کردن، درخواست حاجت از خدا و …..
کلماتی است که در مقام استغاثه از خداوند و طلب آمرزش و یا درخواست خیر و برکت و برآورده شدن حاجت بخوانند.جمع آن ادعیه است.
موانع و سختیهای زیادی در طی نوشتن این پایاننامه بود از جمله: کتابخانههای غنّی موجود در سطح شهر در زمینهی مذهبی ما را آنچنان کمک نکردند، نبودِ پایاننامه و مقالاتی در این رابطه و … که به حمد الهی با همه ی سختیها کنار آمده و توانستیم این مطالب را گردآوری کنیم.
فصل اول: