* طراحی و خلق آن در محیط های کاری بوده است.
* اغلب در محیط های دانشگاهی به وجود آمده اند.
* از زبان کاری و تجاری برای کشف مشکلات سطوح مختلف سازمانی استفاده می کند.
* اغلب از زبان غیر کاری استفاده می نمایند که نیاز به تفسیر و تبدیل شدن به متون کاری و تجاری دارد.
* با نتایج عملکرد کاری مرتبط می باشد .
* اغلب ارتباط آنها با عملکرد و نتایج کاری، مبهم است . پژوهشهای بسیار کمی وجود دارند که عناصر فرهنگ را در ارتباط با عملکرد بدانند.
* اجرای آن سریع و آسان است.
* اغلب نیازمند زمان زیادی برای اندازه گیری و همچنین تبدیل نتایج به متون کاری می باشند.
* برای تمامی افراد ودر سطوح مختلف سازمان قابل کاربرد است.
* به طور مخصوص یا برای مدیران ارشد و یا برای کارکنان خط مقدم طراحی شده اند.
پیمایش فرهنگ سازمانی دنیسون ابزاری قدرتمند است که رهبران، مدیران، مشاوران، پژوهشگران، کارمندان و ذی نفعان کلیدی را قادر می سازد تا تأثیری که فرهنگ سازمان بر عملکرد دارد را دریافته و همچنین آن ها را قادر می سازد تا نحوه هدایت مجدد فرهنگ سازمان به سوی اثر بخشی و عملکرد بالای سازمانی را یاد گیرند.
این پیمایش برای تجزیه و تحلیل کامل اما در عین حال ساده ای از فرهنگ یک سازمان طراحی شده است و امروزه در بسیاری از سازمانها در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد.
فصل سوم: روش تحقیق
۳-۱ مقدمه
در این فصل ابتدا شرکت فراورده های نسوز پارس و ویژگیهای پرسنلی آن تشریح می گردد. سپس درباره متغیرهای تحقیق، جامعه آماری، روش نمونه گیری و تعداد نمونه تحقیق وسپس متدولوژی تحقیق و تکنیک های به کارگرفته شده در تحقیق به تفصیل پرداخته خواهد شد.
۳-۲ معرفی شرکت فراورده های نسوز پارس
شرکت فرآورده های نسوز پارس در زمینی به مساحت ۱۱۵ هزار مترمربع واقع در شهرک صنعتی یزد در تاریخ ۲/۷/۶۵ تاسیس و در تاریخ ۱۱/۵/۷۲ ، شش ماه پس از عملیات نصب، بهره برداری از واحد شماره یک آن آغاز گردید. شرکت در فاز اول برای تولید سالیانه ۵۰ هزار تن مواد نسوز قلیایی طراحی شده که این ظرفیت با بهره برداری از واحد شماره ۲ در تاریخ ۲۲/۷/۸۲ به ۷۰ هزار تن در سال شامل ۳۱ هزار تن انواع آجر و ۳۹ هزار تن انواع جرم و مواد ویژه افزایش یافت. از جمله افتخارات شرکت می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
کسب گواهینامه سیستم مدیریت یکپارچه (IMS ) مدیریت کیفیت : ISO90012000 ، مدیریت زیست محیطی ISO14001 و ایمنی و بهداشت شغلی ( OHSAS18001 ) از شرکت IMQ ایتالیا ، شهریور ۱۳۸۶
عضویت در شبکه بین المللی کیفیت IQNET از سال ۱۳۸۰
انتخاب واحد نمونه صنعتی استان یزد در امور پژوهش در سال ۱۳۸۳
واحد نمونه صنعتی استان در زمینه کارآفرینی در سال ۱۳۸۱
ارائه مقالات متعدد برگزیده در سمینارها و کنفرانس های مختلف و دریافت جوایز و لوح تقدیر
تقدیرنامه های متعدد از وزارت صنایع و معادن و مرکز توسعه صادرات برای حضور مستمر در نمایشگاه بین المللی
کسب گواهی تقدیرنامه از جایزه ملی بهره وری ایران در سال ۱۳۸۷، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰
کسب رتبه دوم پژوهش های توسعه ای هجدهمین جشنواره بین المللی خوارزمی با ارائه طرح افزایش طول عمر آستر نسوز پاتیل های فولاد سازی با بهره گرفتن از نسوزهای پیشرفته
تعریف بیش از ۳۵ پروژه صنعتی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا با همکاری دانشگاه های معتبر کشور
مجموع سرمایه انسانی شرکت۲۵۰ نفر است که این تعداد شامل کارکنان اداری و کارگران است. پرسنل مجموعه را براساس جنسیت، سابقه خدمت، مدرک تحصیلی و وضعیت استخدامی تفکیک نمودیم .
جدول ۳-۱: تفکیک نیروی انسانی شرکت فراورده های نسوز پارس بر اساس جنسیت:
جنسیت
مرد
زن
تعداد نیروی انسانی
۲۴۰ نفر
۱۰ نفر
اهداف فرعی
اهداف فرعی در این تحقیق عبارتند از:
۱- تبیین تأثیر استفاده از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی بر عملکرد اعضایهیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی
۲- شناسایی و معرفی شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
۳- شناسایی مزایای استفاده از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی برای پژوهشگران
۴- شناسایی پر کاربردترین شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی در میان اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی
۵- شناسایی دیگر ابزار رسانههای اجتماعی مورد استفاده اساتید دانشگاهها و پژوهشگران
قلمرو تحقیق
قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی این تحقیق دانشگاه تهران و دانشگاه علم و فرهنگ میباشد.
قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی این تحقیق، سالهای ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ در نظر گرفته شدهاست.
قلمرو موضوعی تحقیق
عملکرد اعضای هیأت علمی از موضوعات مهم در حوزه «منابع انسانی» و «شبکههای اجتماعی» قلمرو موضوعی پژوهش میباشد.
جامعه و نمونه آماری
جامعه و نمونه آماری در این تحقیق به شرح زیر میباشند:
جامعه آماری
بر اساس مطالب عنوان شده در عنوان تحقیق، بیان مساله، اهداف و فرضیهها، جامعه آماری این تحقیق اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران و دانشگاه علم و فرهنگ میباشد که تعداد آن ها مجموعاَ ۱۶۸۵ نفر است که ۶۸ نفر از دانشگاه علم و فرهنگ و ۱۶۱۷ نفر از دانشگاه تهران میباشند. دانشگاه تهران به دلیل تنوع و بزرگی در جامعه آماری و وجود چندین دانشکده در زمینههای مختلف و در نتیجه تنوع در اعضای هیأت علمی به عنوان دانشگاه دولتی انتخاب شده است. همچنین دانشگاه علم و فرهنگ به دلیل سهولت دسترسی به اعضای هیأت علمی و تنوع دانشکده و نیز شاخص بودن دانشگاه در میان دانشگاههای غیرانتفاعی انتخاب گردید.
نمونه آماری
برای گردآوری اطلاعات از روش نمونهگیری هدفمند و جامعه در دسترس استفاده شدهاست و حجم نمونه با بهره گرفتن از فرمول کوکران ۳۱۳ نفر تعیین گردید که از این مقدار ۵۰ نفر از دانشگاه علم و فرهنگ و ۲۶۳ نفر از دانشگاه تهران میباشند. همچنین دانشکدههای انتخاب شونده از دانشگاه تهران با دانشکدههای دانشگاه علم و فرهنگ سازگاری دارند.
شیوهها و ابزار گردآوری اطلاعات
شیوهها و ابزار گردآوری اطلاعات عبارتند از:
الف)کتابخانهای: برای گردآوری اطلاعات کتابخانه ای از ابزار فیشبرداری استفاده شده است.
ب)میدانی: برای گردآوری اطلاعات میدانی از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
روش انجام تحقیق
تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس طرح تحقیق توصیفی و از نظر کنترل شرایط پژوهش یک بررسی پیمایشی است.
شیوههای تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق، برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای زیر استفاده شدهاست:
۵٫آزمون تعقیبی دانکن
تحلیل دادهها با بهره گرفتن از نرمافزار آماری SPSS صورت گرفتهاست.
محدودیتهای انجام تحقیق
محدودیتهای تحقیق به شرح زیر میباشند:
- کمبود منابع فارسی
- محدودیتهای دسترسی به منابع علمی
- کمبود کار مشابه در زمینه تحقیق
- محدودیتهای توزیع پرسشنامه
تعریف واژههای کلیدی
شبکه اجتماعی مجازی (تعریف نظری): شبکه های اجتماعی مجازی سرویسهای تحت وبی هستند که به کاربران خود اجازه میدهند که: (الف) در یک سیستم بسته پروفایلهای عمومی یا نیمه عمومی بسازند (ب) لیستی از دیگر کاربران عضو شبکه را در اختیار داشته باشند و (ج) لیست ارتباطات خود و دیگران را درون این سیستم ببینند (بوید و الیسون، ۲۰۰۷).
۲-از کار افتادگی و نقص عضو کامل و دائم ناشی از این خطرت
۳-از کار افتادگی و نقص عضو جزئی ناشی از این خطرات
البته خطراتی هم هستند که به عنوان خطر تبعی و پوشش اضافی با پرداخت حق بیمه اضافی از سوی بیمه گذار می توانند در زمره خطرات مشمول بیمه حوادث تحت پوشش قرار گیرند. خطر تبعی نمی تواند جداگانه تحت پوشش قرار گیرد و حتماً باید بیمه حادثه ای خریداری شود تا بیمه گر بتواند به تبع آن، یک یا چند پوشش تبعی را نیز به بیمه گذار بفروشد.این پوشش های اضافی عبارتند از :
* انواع بیمه های حواث:
بیمه های حوادث را می توان در حالت کلی به دوسته عمده بیمه های حوادث انفرادی و گروهی تقسیم کرد. البته اکثر بیمه های حوادث از نوع انفرادی است، لیکن بیمه های گروهی نیز به جهت تأمین بیمه ای کارکنان
سازمان ها، موسسات، شرکت ها و… کاربرد بالایی دارد. از طرفی می توان در بیمه های حوادث اعم از انفرادی یا گروهی ریسک بیمه گر را به نوعی محدود کرد؛ مثلاً تعهد بیمه گر را تنها در محیط کاری بیمه شده قرار داد که به آن بیمه حوادث شغلی می گویند یا اینکه تعهد را محدود به مسافرت خاصی کرد؛ مانند بیمه حوادث مسافران خارج از کشور. لیکن بیمه های حوادث اکثراً به صورت پوشش خطرات ناشی از حوادث تمام اوقات و در هر مکان و یا زمان درطول مدت بیمه نامه می باشد. بدیهی است که هرچه تعهد بیمه گر محدود به زمان و مکان خاصی بشود، میزان حق بیمه نیز بنا به کاهش ریسکی که اتفاق افتاده است و طبق محاسبات اکوئری حق بیمه،کاهش می یابد.
انواع بیمه های حوادث عبارتنداز:
*بیمه های درمان:
تاریخچه بیمه های درمان درایران:
بیمه های درمان دربخش بیمه های بازرگانی، نسبت به سایر رشته های این بخش سابقه کمتری دارد. تا سال ۱۳۷۳ بیمه های درمان تنها از ناحیه بخش اجتماعی ارائه می شد. با تصویب قانون بیمه همگانی خدمات
درمانی مصوب ۰۳/۰۸/۱۳۷۳ مجلس شورای اسلامی، شرکت های بیمه در بخش بازرگانی مجاز به ارائه پوشش بیمه برای مازاد تعهدات بخش اجتماعی شمرده شدند. از این تاریخ به بعد، بیمه های درمانی به عنوان یک مکمل برای خدمات بیمه های اجتماعی وارد بازار بیمه ای شدند. به این ترتیب که اگر بیمه شده یک نهاد اجتماعی مثل سازمان تأمین اجتماعی، بطور مستقیم از خدمات بیمه ای استفاده کند شامل خدمات تکمیلی بخش بازرگانی نخواهد شد، لیکن اگر به طور غیر مستقیم استفاده نماید، به این معنا که به مراکز درمانی طرف طرف قرارداد تأمین اجتماعی مراجعه ننموده و یا خارج از نوبت ازخدمات استفاده نماید، بیمه گر اوب (سازمان تأمین اجتماعی) تنها بخشی از مخارج درمانی را که حدود ۳۰% است تقبل میکند و تأمین مابقی آن بر عهده خود بیمه شده قرار می دهد. دراینجا لازم است بیمه شده امکان این را داشته باشد تا برای خرید ۷۰% مابقی مخارج درمانی خود اقدام به خرید بیمه نامه نماید. این بیمه نامه که در بخش بازرگانی صنعت بیمه ارائه می شود، بیمه گروهای مازاد درمان یا همان بیمه درمان تکمیلی نام دارد، بنابراین می توان گفت این بیمه نامه به عنوان یک مکمل برای بیمه های درمانی بخش اجتماعی در اوایل دهد ۷۰ وارد بازار بیمه ای کشور شد.
*انواع بیمه های درمان:
از آنجا که اصلی ترین متصدی امر بیمه های درمان در جامعه دولت است و او نیز این امر را به بیمه گران اجتماعی سپرده است، بیمه های درمان در بخش بازرگانی عموماً به عنوان مکمل بیمه های اجتماعی عرضه می شوند؛ بنابراین می توان گفت در حالت کلی دو نوع بیمه درمان وجود دارد.
۱- بیمه های درمانی تمام درمان:
تمامی پوشش های درمانی با سقف معینی که غالباً سقف بسیار بالایی هم هست، به بیمه شدگان عرضه می شود. درایران این نوع بیمه وجود ندارد.البته برخی از نهادها به دلایل خاص از قبیل تعداد فوق العاده بالای بیمه شدگان، اقدام به خرید بیمه تمام درمان از بخش بازرگانی نموده اند که تعداد آنها به تعداد انگشتان دست هم نمیرسند. به هر حال افراد با داشتن بیمه تمام درمان در واقع تمام ریسکهایی را که دربخش بیماری، سلامتی
انسانها را تهدید می نماید تحت پوشش بیمه قرار می دهند. به این ترتیب کارفرمایان مجموعه های کلان، با یک بیمه گر بخش بازرگانی قرارداد تمام درمان منعقد نموده و با پرداخت حق بیمه کاملا فنی که نسبت به سایر بیمه ها بالاتر است، به ازای هر بیمه شده یک دفترچه درمانی صادر می نمایند. بیمه شگان با داشتن این دفترچهها از تمامی خدمات بیمه های درمانی در تمام مراکز به صورت رایگان و معمولاً بدون کیر فرانشیز یا نهایتاٌ با کسر فرانشیز بسیار اندک، معالجه می شوند. مواردی از قبیل : ویزیت ها، داروها، آزمایش ها، اعمال سرپایی، دندانپزشکی ها و غیره نیز تحت پوشش این نوع بیمه ها قرار دارند. البته ارائه خدمات درمانی در سطح عالی برای بیمه گران بیمه های تمام درمان هم مقرون به صرفه است؛ چرا که تعداد بالای بیمه شدگان ورودی حساب حق بیمه های دریافتی آنها را افزایش قابل توجهی می دهد و این حجم بالای پرتوفی می تواند علاوه بر افزایش قدرت پاسخگویی عهدات بیمه تمام درمان، ذخایر بیمه گر را نیز قدرتمند سازد، ثانیاً بیمه گران در بیمه تمام درمان، حق بیمه ای کاملاً فنی و حساب شده اخذ نموده و اندکی تخفیف هم برای بیمه گذاران قائل نمی شوند. بیمه گذاران هم چون امکان اخذ چنین پوششهایی را از هر بیمه گری ندارند، معمولاٌ تن به پرداخت حق بیمه های بالاتری می دهند.
۲- بیمه های درمان خصوصی:
این نوع بیمه معمولاً به صورت خانوادگی ارائه می شود. البته در ایران ارائه این نوع بیمه از سوی بیمه گران بخش بازرگانی و اجتماعی مرسوم نیست، لیکن شرکتی به نام شرکت کمک رسان ایران با اخذ مجوزهای لازم و با بهره گرفتن از توان یک بیمه گر که در قراردادهای مختلف متفاوت است، خدمات درمانی را در حجم قابل توجهی به صورت انفرادی و خصوصی انجام می دهد. فعالیت این شرکت که به نام SOS معروف است تنها به بخش درمان خلاصه نمیشود و در سایر رشته ها از قبیل اتومبیل نیز فعالیت می نماید. برخی از خدمات این شرکت حتی ارتباطی با صنعت بیمه ندارند که از آن جمله می توان به خدمات حقوقی و خدمات پشتیبانی رایانه ای اشاره نمود. خدمات شرکت کمک رسان به این شرح است:
۳- بیمه های درمان مازاد گروهی:
سومین نوع از انواع بیمه های درمان، بیمه های درمان گروهی یا همان بیمه های درمان تکمیلی است. احساس نیاز به این بیمه دربخش بیمه های بازرگانی از آنجا سرچشمه می گیرد که نهادهای اجتماعی از جمله سازمان تأمین اجتماعی و یا خدمات درمانی برای ارائه خدمات بیمه ای به بیمه شدگان تحت پوشش خود، مراکزدرمانی به خصوصی دارند که اگر بیمه شده (بیمار) در مراکزی غیر از مراکز طرف قرارداد این سازمانها عملیات درمانی خود را پی گیرد، از پوشش کامل بیمه ای این نهادها محروم خواهد بود. در حقیقت می توان گفت این رشته تنها بخشی از هزینه های پزشکی بیمه شدگان را می پردازد . در حقیقت به عنوان یک مکمل، خدمات ارائه شده توسط بیمه گر اول (بخش اجتماعی) را تکمیل می کند.تنها افرادی می توانند از این بیمه استفاده کنند که تحت پوشش های بیمه های اجتماعی نظیر: سازمان تأمین اجتماعی، بیمه ارتشیان، بیمه خدمات درمانی و…باشند. با این حساب بیمه گر بخش اجتماعی ۳۰% و بیمه گر بخش بازرگانی ۷۰% غرامت را تا سقف تعهدات خود و البته بر طبق اصل خسارت پرداخت می نمایند.شروطی که بیمه گر برای ارائه این پوشش بیمه ای دراین بخش لحاظ می کند اول این است که بیمه حتماً به صورت گروهی باشد. منظوراز گروه کارمندان و کارگران یک کارفرمای حقیقی یا حقوقی به انضمام افراد تحت تکفلشان است. در این شرایط ریسک بیمه گر پایین تر خواهد بود. شرط دیگری را نیز در نظر گرفته اند تا با رعایت آن توزیع ریسک به نحو مطلوبتری انجام پذیرد. این شرط به نحوی است که ارائه پوشش به حداقل ۷۰% کارکنان کارفرما ارائه شود. یعنی اگر کارفرما ۶۰ نفر کارمند داشته باشد حداقل باید ۴۲ نفر تحت پوشش قرار بگیرند. این امر نیز برای جوگیر یاز تجمع خطر و کنترل ریسک می باشد. شرط بعدی بیمه گر این است که ۷۰% اعضا به علاوه افراد تحت تکفلشان به حداقل
۵۰ نفر برسند. این موضوع نیز ریسک را کاهش می هد. در حقیقت مکانیزم بیمه گری زمانی سودآور خواهد بود که صندوق بیمه گر ، ورودی بالایی داشته باشد.
*پوشش های بیمه ای در بیمه درمان تکمیلی:
همانگونه که از نام این رشته پیداست، تعهدات به عنوان مکمل تعهدات بخش اجتماعی بوده و قرار است بخشی از غرامت ناشی از درمان بیمه شده را جبران نماید؛ بنابراین این بیمه تمامی موارد درمانی را به عهده نخواهد داشت. بطور کلی بیمه گران در بخش بیمه های درمان تکمیلی می توانند در حدود این تعهدات فعالیت نمایند:
پیوست A: لمITO: (ITO’S Lemma)
در ریاضی، لم ITO برای محاسبه دیفرانسیل یک تابع با فرایند تصادفی به کار میرود. این روش برای محاسبه بخش تصادفی قاعده زنجیرهای به کار میرود و یکی از بهترین روشها با بهره گرفتن از بسط تیلور بدون از دست دادن عبارات درجه دوم مرتبط با تغییرات اجزای تصادفی است. این لم به طور وسیع در مالیه به روش ریاضی به کار میرود. بدون پرداختن به اثبات این قضیه، لم ITO به صورت زیر است.
اگر فرض کنیم که St یک متغیر تصادفی باشد که از حرکت براونی تبعیت میکند، در این صورت بر طبق لم ITO داریم:
معادله (A-1)
در ذیل سادهترین شکل لمITO برای یک فرایند رانش-انتشار ارائه میگردد. رابطه زیر که یک حرکت براونی را نشان میدهد در نظر گرفته میشود:
(A-2)رابطه
که dBt دیفرانسیل دارای حرکت براونی است.
اگر X را یک متغیر تصادفی در نظر بگیریم برای توابع قابل دیفرانسیل گیری از مرتبه دوم داریم:
لم ITO از این قرار است.
معادله (A-3)
در سطر آخر عبارت فوق اولین پرانتز به عنوان پارامتر رانش (DRIFT) به شمار میرود که در رابطه (۱) به صورت μ در نظر گرفته شده است و به عنوان پارامتر نوسان در نظر گرفته میشود.
کاربرد لم ITO برای حرکت براونی:
اگر فرض شود که S از حرکت بروانی با نوسان σ و رانش μ پیروی می کند، با بهره گرفتن از لم ITO، برای حرکت براونی داریم:
(A-4) معادله
رابطه فوق حرکت براونی را بر اساس مقادر رانش در طول زمان و نوسانات تبدیل کرده است که در محاسبه نااطمینانی و رابطه آن با بازده دارای کار برد است.
از طرف دیگراین عبارت نشان میدهد که:
(معادله ۵) log(St) = log(S0) + σBt +(μ - σ۲/۲)t
در اینجا Log در پایه e در نظر گرفته شده است. اگر طرفین معادله را در توان e قرار دهیم، مقدار St به دست میآید.
(معادله ۶)
که نشان دهنده حرکت براونی است
پیوست C: اثبات رابطه (۵۳-۳):
یک سبد دارایی را در زمان t با شرایط زیر در نظر میگیریم:
یک اختیار سرمایهگذاری که به اندازه ارزش دارد و قابل تقسیم به n قسمت کوچک است. در این صورت ارزش سبد دارایی برابر است.عایدی کل حاصل از نگهداری این سبد دارایی در طول یک زمان بسیار کوتاه (dt) برابر است با:
(C-1)
با توجه به اینکه V(t) دارای حرکت براونی است، طبق معادله (A-4) دیفرانسیل رابطه فوق به صورت زیر خواهد بود.
(C-2)
در رابطه فوق از لم ITO برای دیفرانسیل گرفتن از عبارت اول استفاده شده است و به جای دیفرانسیل عبارت دوم ( ) رابطه (۴۸-۳) جایگزین شده است.
با جایگزاری معادله (۵۰-۳) در معادله فوق داریم:
(C-3)
با جایگزین کردن در رابطه (C-3) داریم:
(C-4)
در معادله فوق عبارت دوم ریسک غیر سیستماتیک را نشان میدهد که در طول زمان تغییر نمیکند (به dt وابسته نیست). فقط ریسک سیستماتیک (عبارت اول) از طریق متنوع ساختن سبد دارایی قابل کاهش است و به زمان وابسته است. از این رو برای اجتناب از ریسک باید عبارت اول برابر با نرخ بدون ریسک دارایی ® باشد. بنابراین باید ارزش انتظاری بنگاه منهای عایدی حاصل از ریسک غیر سیستماتیک برابر با تغییرات ارزش بنگاه با لحاظ ریسک سیستماتیک باشد. یعنی:
که عبارت دوم ارزش بازاری سرمایه بدون ریسک سیستماتیک را نشان میدهد. با حذف dt از طرفین معادله و ساده سازی آن داریم و با در نظر گرفتن داریم:
بنابراین برای اینکه ارزش سبد دارایی بتواند هزینه ریسک سیستماتیک را پوشش دهد، عبارت فوق باید برقرار باشد. این معادله در معادله (۵۳-۳) جهت یافتن زمان مناسب برای سرمایهگذاری به کار گرفته شده است.
پیوست D: دادههای تحقیق:
پیوست D-1 : دادههای ریسک سیاسی در ایران
پیوست D-2: شاخصهای نااطمینانی اقتصادی در ایران
پیوست E:
کشورهای مورد بررسی در مدل تخمین PANEL DATA:
پیوست F: نتایج تفصیلی تخمین مدلهای تحقیق: (Panel DATA)
F-1: خروجی مدل بررسی شاخص کلی سیاسی-اجتماعی در کشورهای در حال توسعه
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱- مقدمه :
داشتن زندگی مطلوب و با کیفیت همواره آرزوی بشر بوده است. کیفیت زندگی یکی از مهم ترین مسایل پیش روی جهان امروز میباشد. « همچنین ارتقاء کیفیت زندگی از مهم ترین هدفهای حکومتها و دولتهای مختلف در سطح جهان محسوب میشود (حسین زاده و میزایی، ۱۷،۱۳۷۶).
مفهوم کیفیت زندگی بهطور هم زمان در حوزههای مختلف علوم نیز گسترش یافته است. به این ترتیب در انتهای قرن بیستم مفهوم کیفیت زندگی یکی از موضوعات اساسی مورد علاقه پژوهشگران علوم مختلف همچون شهرسازی، جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی و روان شناسی بوده است. اندازهگیری کیفیت زندگی میتواند برای ارزیابی سیاستهای گذشته و همچنین پایه گذاری استراتژیهای برنامهریزی ناحیهای در آینده مورد استفاده قرار گیرد. بخش قابل توجهی از مطالعه های انجام شده در مورد کیفیت زندگی به نواحی شهری اختصاص دارد امّا از دهه های اخیر و با رشد پرشتاب صنعت و فناوری در جهان، عقبماندگی مناطق روستایی بیشتر عیان گردیده است، «بهطوری که فقر روستایی تقریباً ۶۳ درصد از کل فقر جهانی را شامل میشود». درایران فقر مطلق کاهش یافته، امّا فقر نسبی به خصوص در مناطق روستایی افزایش یافته است (حیدری ۱۳۹۰). و این چالش بزرگ و مهمی است که باید هر چه زودتر با شناخت علل و عوامل آن به چاره اندیشی پرداخت. این پژوهش با هدف بررسی جامعهشناختی شاخص های کیفیت زندگی روستایی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان همدان، تدوین، و شاخصهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی را بررسی کرده است.
۱-۲- بیان مساله
«کیفیت زندگی، مفهومی پیچیده و چند بعدی است که تحت تأثیر موءلفههایی چون زمان و مکان، ارزشهای فردی و اجتماعی قرار دارد و از این رو معانی گوناگونی برای افراد و گروه های مختلف بر آن مترتب است. برخی آن را به عنوان قابلیت زیست پذیری یک ناحیه، برخی دیگر به عنوان اندازهای برای میزان جذابیت و برخی به عنوان رفاه عمومی، بهزیستی اجتماعی، شادکامی، رضایتمندی و مواردی از این دست تعبییر کرده اند (اپلی و منون[۱] ۲۰۰۷ به نقل از رضوانی و همکاران ۱۳۸۷). در واقع مفهوم کیفیت زندگی یک متغیر ترکیبی میباشد که از چندین متغیر متأثر میگردد. تغییر در سطح درآمد مردم، شرایط زندگی، وضع سلامت، محیط، فشار روحی و روانی، اوقات فراغت، شادمانی خانوادگی روابط اجتماعی و چندین متغیر دیگر نظیر آن به شکل مرکب، کیفیت زندگی و تغییرات آن را تعیین میکند» (جاجرمی و کلته[۲] ۱۳۸۵: ۵و۶).
«هرچند که ارتقای کیفیت زندگی در مقیاسهای فردی و اجتماعی از دیرباز مورد توجه برنامهریزان بوده است، اما در دهه های اخیر با اولویت یافتن اهداف اجتماعی و تدوین آنها در قالب برنامههای توسعه، به تدریج نگرش انسانی و جامعه شناختی درباره کیفیت زندگی در برنامهریزیها و سیاستگزاریهای کلان کشورهای پیشرفته راهیافته است. باگسترش رویکرد انسانی و ورود مفهوم کیفیت زندگی در پژوهشها یا نوشتارهای توسعه پایدار، مراکز و مؤسسههای بسیاری به مطالعه مفهوم کیفیت زندگی، شاخصهای سنجش و چگونگی ارتقای آن پرداختهاند »(امیدی، ۱۳۸۷، ۴) و گستره مربوط به کیفیت زندگی و سنجش آن شاید در هیچ زمانی به اندازه امروز وسیع نبوده است.
کیفیت زندگی مردم و مکانهای روستایی به عوامل زیادی از جمله اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، سلامت، محیط طبیعی، امنیت اجتماعی و… وابسته است. هرچند کیفیت زندگی مردم و مکانهای شهری نیز بدین عوامل وابسته است، اما با چالشهای مربوط به سنجش رفاه و زندگی بهتر در مناطق روستایی بسیار تفاوت دارد. برخی از این چالش به شرایط اقتصادی وابستهاند، اما برخی دیگر به چارچوب سازمانی و نهادی موجود در نواحی روستایی مربوط میشود. عواملی مانند مقیاس کوچک و تراکم کم سکونتگاه های روستایی، کاهش اشتغال و درآمد در بخش کشاورزی، امکانات کشاورزی، فاصله زیاد و انزوای جغرافیایی روستاها، راههای ارتباطی و شبکه حمل و نقل نامناسب، و ناکارآمدی سیاستهای لازم برای بهبودکیفیت، زندگی روستایی را پیچیدهتر میکند.
با توجه به این که بیش از ۳۰% جمعیت ایران در روستاهای کشور زندگی میکنند و بار مسئولیت تأمین بسیاری از نیازمندیهای غذایی مردم شهر نشین را بر عهده دارند و بدین جهت از نقشی بی بدیل و راهبردی در رشد و توسعه کشور و به ویژه حفظ استقلال آن حداقل در حوزه ی غذایی برخوردار هستند. استان همدان یکی از استانهای مهاجرپذیر و مهاجر فرست می باشد که از نظر مهاجرفرستی از روستا به شهرستانهای استان و سایر استانها بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است .
و طی اعلام فرمانداری استان این عامل ناشی از تنگناها و محدودیتها، بحران آب در بخش کشاورزی این عامل بسیار موثری در کاهش اشتغال روستاییان در این بخش و در نهایت روی آوردن به مشاغل غیرکشاورزی و در نتیجه کاهش سطح کیفیت زندگی آنها و تلاش در جهت مهاجرت برای یافتن مشاغل و درآمد کافی برای بهبود زندگی آنها شده است. این تگنا در روستاهای شهرستان همدان خصوصا بخش مرکزی طبق اعلام فرمانداری در سایت اختصاصی خود مشهودتر بوده بطوریکه در این روستاها بیشترین مشاغل، مشاغل تولیدی، خانگی و غیرکشاورزی بوده و بعضا بعلت پایین بودن کیفیت زندگی به حاشیه شهر و یا (حواشی استان تهران، کرج، قم، اصفهان،کرمانشاه ) مهاجرت کردند.
آگاهی از سطح کیفیت زندگی آن ها، شاخصهای کیفیت زندگی آنان و عوامل تأثیر گذار برآن از نهایت اهمیت برخوردار است و برای زمینه سازی در راستای دستیابی به دوران رشد و شکوفایی کشور از الزامات آغازین میباشد و عدم توجه و اهتمام لازم در این زمینه میتواند خسارات جبران ناپذیری حتی در حد تهدید امنیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال کشور در پی داشته باشد. از این روی و در راستای تحقق فرایند یاد شده، این پژوهش در پی این پرسشهای زیر پاسخ داده است:
۱- کیفیت زندگی روستاییان در مناطق روستایی شهرستان همدان در چه حدی است؟
۲- متغیرهای اجتماعی (سرمایه اجتماعی، احساس محرومیت نسبی، پایگاه اقتصادی واجتماعی) تا چه اندازه بر کیفیت زندگی روستاییان تاثیر دارند؟
۳- تاءثیرگذاری متغیرهای زمینهای (درآمد سرا نه، تحصیلات و بعد خانوار) بر کیفیت زندگی روستاییان چقدر است؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش:
بهبود کیفیت زندگی در یک مکان خاص و یا برای اشخاص و گروه های خاص همواره کانون اصلی توجه برنامهریزان بوده است. در واقع بهبود کیفیت زندگی در هر جامعهای، یکی از مهمترین اهداف سیاستهای عمومی آنجامعه میباشد. مطالعاتکیفیت زندگی میتواند به شناسایی نواحی مسألهدار، علل نارضایتی مردم،اولویتهای روستاییان در زندگی، تأثیر عوامل اجتماعی- جمعیتی بر کیفیت زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاستها و راهبردها در زمینه ی کیفیت زندگی کمک کند. یک دلیل مهم برای توجه به مفهوم کیفیت زندگی، درتخصیص مؤثر منابع محدود و کمیاب نهفته است. با توجه به منابع معین، سیاستگزاران میبایست بهترین راه را برای توزیع آنها در راستای نیازها و اولویتهای مردم بیابند. این امر میتواند بوسیله کاربرد نتایج تحقیقات مرتبط، به عنوان ورودی به فرایند تصمیمسازی و سیاستگزاری تحقق یابد. «به بیان دیگر چنین تحقیقاتی وسیله و ابزار تولید توصیههای سیاستی مناسب برای مسئولان هستند» (النگین[۳] و همکاران ۲۰۰۱). اجرای طرحها تخصصی شناخت کیفیت زندگی، تصمیمگیران را در درک بهتر پیچیدگی مشکلات و شناسایی توانایی های بهبود کیفیت زندگی در نقاط مختلف روستایی، یاری میکند.
با این نگرش، لزوم و ضرورت انجام این پژوهش به خوبی قابل تبیین است، بویژه که یافتههای آن میتواند به فرایند شناخت لازم و کافی از مناطق روستایی و تصمیم سازی، تصمیم گیری، سیاستگزاری و برنامه ریزیهای علمی و واقع بینانه براساس آن، به مسئولین مربوط یاری رساند.
۱-۴- اهداف پژوهش :
۱-۴-۱- هدف کلی :
بررسی جامعه شناختی شاخصهای کیفیت زندگی روستاییان و عوامل اجتماعی موثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان همدان.
۱-۴-۲- اهداف جزیی :
۱-تعیین سطح زندگی بر اساس شاخصهای عینی کیفیت زندگی و عوامل اجتماعی موثر برآن در مناطق روستایی شهرستان همدان
۲- تعیین سطح کیفیت زندگی بر اساس شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان همدان.
۳- تعیین تاثیر سرمایه اجتماعی و ابعاد آن بر کیفیت زندگی روستاییان
۴- تعیین تاثیر پایگاه اقتصادی اجتماعی بر کیفیت زندگی روستاییان
۵- تعیین تاثیر میزان احساس محرومیت نسبی (عینی و ذهنی) بر کیفیت زندگی روستاییان
فصل دوم
مبانی نظر ی
مقدمه
برای اولین بار در تاریخ زندگی بشر، کمتر از نیمی جمعیت دنیا در مکان های روستایی زندگی میکنند. علاوه بر تعداد ساکنین روستاها در قرن حاضر، سطح روستا نشینی نیز در جهان کاهش یافته است. چنان که بر اساس پیش بینی ها انتظار می رود در سال ۲۰۲۵، حدود ۳۵ درصد از جمعیت جهان در نواحی روستایی زندگی کنند (اشل و الیجاسک[۴] ۱۹۹۹). طی سالیان اخیر و بعد از تحولات کمی (افزایش جمعیت شهرها و نرخ شهرنشینی و کاهش جمعیت روستا) در دهه های گذشته ابعاد کیفی زندگی روستایی مورد توجه قرار گرفت. لذا امروزه کیفیت زندگی روستایی یکی از مسائل مورد توجه محققان دانشگاهی، سیاستگذاران و دستاندرکاران و تصمیمگیران مختلف است.
بحث کیفیت زندگی در ادبیات توسعه پایدار و برنامه ریزی توسعه اجتماعی و مباحث اقتصاد نوین مطرح شده و جایگاه ویژه ای یافته است و دولت ها در سطح ملی و محلی و نیز موسسات متعددی بر روی سنجش و شاخصسازی آن کار می کنند (خوارزمی ۱۳۸۴). در طول بیست سال گذشته محققان بسیاری با توجه به روابط بین علوم اجتماعی و برنامه ریزی محیطی، سنجههای عینی محیطی و پاسخهای ذهنی مردم به آن ها (سنجه های ذهنی) را برای سنجش کیفیت محیطی پیشنهاد کردهاند (کمپ[۵] و همکاران ۲۰۰۳)، از طرفی این محققان مدعی هستند که این قبیل مطالعات در چهارچوب تحقیقات کیفیت زندگی انجام می گیرد.
محققان گرایشهای مختلف علمی، کیفیت زندگی را از دهه ۱۹۳۰ مورد مطالعه قرار دادهاند. هر یک از این محققان درصدد بودهاند که نواحی مختلف جغرافیایی مانند روستاها و شهرها را بر اساس شاخصهای کیفیت زندگی که خود طراحی کرده اند، مورد مطالعه قرار دهند. در کنار این دسته از محققان، سازمانهای بینالمللی مانند سازمان جهانی بهداشت[۶]، سازمان ملل[۷] و برنامه توسعه سازمان ملل[۸] هر یک سنجههای مورد نظر خود را در رابطه با کیفیت زندگی ارائه دادهاند. اما تا به حال علوم رایج موفق به طراحی یک رویکرد ترکیبی که بتواند ابعاد متعدد شاخصهای فیزیکی، فضایی و اجتماعی را بیان کند، نشده اند (کمپ و همکاران ۲۰۰۳). مفهوم کیفیت محیطی و مفاهیم مرتبط چون کیفیت زندگی روستایی، پایداری و سایر مفاهیم، مورد توجه بسیاری از برنامههای تحقیقاتی، سیاست گذاران و تصمیم گیران می باشد. کیفیت زندگی می تواند در دو بعد عینی و ذهنی با شاخصهای مربوط به هر یک از دو دسته از شاخص ها اندازهگیری شود. شاخص های عینی در سطوح روستا، محله، شهر و ناحیه کاربرد بیش تری دارد. از طرفی دیگر، شاخص های ذهنی بیش تر در سطح افراد جامعه شهری و روستایی استفاده می شود و در آن رضایت مندی شخص از زندگی و تجارب حاصل شده مورد بررسی قرار میگیرد (سیک[۹] ۲۰۰۰).
۲-۲- تعاریف و مفاهیم
به طور کلی میتوان گفت که مفهوم «کیفیت محیط زندگی» و یا «کیفیت زندگی روستایی» با هدف اصلاح و تکامل مفهوم توسعه از توسعه صرف کمی و اقتصادی به توسعه پایدار روستایی مطرح و مورد توجه قرار گرفت. در واقع این مفهوم پاسخی به توسعه صرف اقتصادی در مقیاس ملی و توسعه صرف کالبدی در مقیاس روستایی بود و به نوعی موید توجه به شاخص ها و معیارهای اجتماعی، کیفی و اقتصادی پایدار در عرصه برنامه ریزی روستایی و در تعامل با شاخص های کالبدی کارکردی است (مهدیزاده ۱۳۸۲: ۲۹۴).
مفهوم کیفیت در مقابل مفهوم کمیت قرار می گیرد.کمیت را یک مفهوم فیزیکی و قابل برآورد دانسته و کیفیت را مفهومی انتزاعی می دانند. به طوری کلی کیفیت و کمیت دو روی یک سکهاند که از یک طرف با هم در تضاد هستند و از طرف دیگر نمی توان یکی را بدون دیگری تصور کرد. اندازه، میزان و جنسیت پدیده و یا سامانه و. .. که قابل اندازه گیری است و با اعداد بیان میشود را کمیت گویند. به عبارت دیگر کمیت هر پدیده، تظاهر بیرونی و خنثای آن میباشد. اما کیفیت چگونگی یک پدیده است که تأثیر عاطفی و عقلانی خاصی بر انسان میگذارد و خاصیتها و ویژگیهای اصلی یک چیز را بیان میکند (کوکبی و همکاران ۱۳۸۴)
واژه کیفیت زندگی سرچشمه روشنی ندارد. کیفیت زندگی اگر چه جذابیت و معنی عام دارد، یک تعریف پذیرفته عام ندارد. هر عبارتی که در تعریف کیفیت زندگی به کار رود، کیفیت زندگی یک فرد به حقایق عینی و خارجی زندگیاش و دریافت ها و ادراکات درونی و ذهنی او از این عوامل و نیز از خودش وابسته است (لطفی ۱۳۸۸).
مفهوم کیفیت زندگی چند مشخصه جالب توجه دارد: الف: تنها به زندگی انسانی ارجاع دارد. ب: به ندرت در (صیغه) جمع به کار رفته (یعنی به صورت کیفیات زندگی) است. ج: به عنوان یک عبارت عام و غیر قابل تقسیم می باشد که معنایش می تواند ناب و خالص باشد. د: مشکل است که آن را به هر رده مجزا از علوم مرتبط با جامعه شناسی طبقه بندی نمود (لطفی ۱۳۸۸).
اصولا، کیفیت زندگی، واژهای پیچیده، چندبعدی و کیفی در رابطه با شرایط و وضعیت جمعیت، در یک مقیاس جغرافیایی خاص (روستا ،شهر، منطقه، محله، بخش و…) است که هم متکی به شاخصهای ذهنی یا کیفی و هم متکی به شاخص های عینی یا کمی است (وظیفهدوست و امینی ۱۳۸۸). کیفیت زندگی از دیدگاه های متفاوتی تعریف شده است و اگرچه اجماع بسیار کمی درباره تعریف کیفیت زندگی وجود دارد اما بعضی از مهم ترین این تعاریف به شرح زیر هستند:
- کیفیت زندگی یک مفهوم پهناور است که در بردارنده برداشتهایی از یک زندگی خوب و دارای رضایتمندی و شادمانی است. اغلب مفهوم زندگی رضایتمند و زندگی شاد، در مفهوم رفاه یا خوشی که در بردارنده رضایت از زندگی و احساسات مثبت و منفی است، ترکیب میشود.
- برخی این واژه را مترادف با رفاه می دانند. دیگران آن را بیانی از رفاه میدانند که به وسیله مقدار کالاهای عمومی و پراکنش آن ها مشخص میشوند (مک کریا[۱۰] و همکاران ۲۰۰۴)
- مقوله کیفیت زندگی به شکل وسیعی با مفهوم رفاه ارتباط پیدا می کند. رفاه مفهومی است که توصیفکننده بهزیستی، تأمین زندگی و فقر زدایی است و لذا در ارتباط تنگاتنگی با مفاهیمی همچون عدالت اجتماعی قرار می گیرد (باری ۱۳۸۰: ۶).
- کیفیت زندگی، واژهای پیچیده در ارتباط با شرایط و وضعیت جمعیت، در یک ناحیه است. در برگیرندهی ابعاد روانی است که شاخص هایی هم چون رضایت، شادمانی و امنیت را در بر میگیرد (شاخصهای ذهنی). در برخی موارد، رضایت های اجتماعی نیز نامیده میشود. همچنین در برگیرنده ابعادی محیطی که در برگیرنده سنجه هایی هم چون مسکن، دسترسی به خدمات و امنیت محیطی است (شاخصهای عینی). در برگیرنده جنبه های دیگری چون توجه به فرصتهای اجتماعی، امیدهای اشتغال، ثروت و اوقات فراغت است. برخی آن را مترادف با رفاه میدانند (سیف الدینی ۱۳۸۱: ۳۷۵).
- کیفیت زندگی، یک مفهوم کلی است که تمام جنبه های زیستی را، شامل رضایت مادی، نیازهای حیاتی، به علاوه جنبه های انتقالی زندگی نظیر توسعه فردی، خودشناسی و بهداشت اکوسیستم را پوشش میدهد (دوب[۱۱] ۱۳۷۷: ۹۲).
- یک تعریف ساده و عملی از کیفیت زندگی این است که افراد به طور کلی از زندگیشان رضایت داشته باشند، به عبارت دیگر کیفیت زندگی معادل احساس رضایت کلی از زندگی گرفته شده است (کوکبی و همکاران ۱۳۸۴).