وبلاگ

۴/۱۸

 

۱۱۳

 

۱۱

 

 

 

مضارع

 

۹۵

 

۶/۱۳

 

۱۷۰

 

۵/۱۶

 

 

 

خفیف

 

۳۹

 

۶/۵

 

۵۷

 

۵/۵

 

 

 

دیگر وزن‌های کم کاربردتر

 

۷۱

 

۱۰

 

۹۴

 

۸

 

 

 

جمع

 

۷۰۷

 

۱۰۰

 

۱۰۵۳

 

۱۰۰

 

 

 

پرکاربردترین وز‌‌ن‌ها در غزل‌های هر دو شاعر وزن‌های بحر رمل است که حدود یک سوم از غزل‌های هر دو شاعر را در بر‌می‌گیرد. و بعد از آن وزن‌های بحر هزج است که توجه هر دو شاعر را به خود جلب نموده است. و هر دو از وزن‌های گوش‌‌نواز در سرودن اشعار خود استفاده کرده‌اند و این نزدیک ‌بودن استعمال اوزان در اشعار هر دو شاعر قابل توجه است. در دیوان کمال خجندی ۸۶ غزل وجود دارد که به اقتفای غزل‌های سعدی سروده شده است. و گاهی به اقتفای از یک غزل سعدی دو غزل یا بیشتر می‌آورد که نشان‌دهنده‌ی توانایی و ذوق سرشار و هنرمندی و هنرنمایی‌های کمال است. از این تعداد غزل ۲۶ غزل در بحر رمل، ۲۱ غزل در بحر هزج، ۱۴ غزل در بحر مضارع، ۱۱ غزل در بحر مجتث، ۷ غزل در بحر رجز، ۴ غزل در بحر خفیف و ۳ غزل در بحر منسرح سروده شده است. باید گفت از زیباترین غزل‌هایی که در دیوان کمال خجندی به چشم می‌خورد و خواننده را به وجد می‌آورد، همین غزل‌هایی است که کمال به استقبال از سعدی گفته است خواننده با مطالعه‌ی این غزل‌ها حس می‌کند در فضای طرب‌‌‌ناک و لطیف غزل سعدی سیر می‌کند. هر اندازه زبان غزل کمال به شعر سعدی نزدیک تر می‌شود شور و لطافت شعرش بیشتر می‌شود. بیشتر غزل‌های هر دو شاعر در وزن‌های ملایم و جویباری سروده شده است. قبل از ورود به بحث وزن، قافیه و ردیف مشترک ابتدا در مورد استقبال توضیحاتی آورده می‌شود تا مشخّص شود، که شاعر در چه شرایطی از شاعر دیگر استقبال می‌کند و به کدام دسته از اشعار استقبالی می‌گویند؟ «استقبال آن است که یکی از اساتید سخن را سر‌مشق قرار دهند و به همان وزن و قافیه شعر بسازند» (همایی،۴۰۳:۱۳۷۳) منوچهر اکبری در مقاله‌ای با عنوان«استقبال درشعر فارسی و اهمیت شعر بابافغانی از نظر استقبال» استقبال را به دو نوع خاص و عام تقسیم کرده است:
۱- استقبال عام: «بیشتر معنایی و محتوایی است شامل مباحثی از قبیل: اقتباس، تضمین و مسمط تضمینی، ترجمه،درج، تلمیح، ارسال مثل،حل وعقد است.۲-استقبال خاص :در یک نگاه کلّی پیروی شاعر بعدی از اشعار قبلی است با رعایت وزن و قافیه و ردیف یکسان در قصیده یا غزل یا دیگر از اقسام شعر (اکبری،۱۳۷۹: ۱۲۷و۱۲۹)
البته نباید تصوّر کرد که استقبال تقلید صرف است و از هر‌گونه مهارت و استادی و نوآوری خالی است، بلکه نشان دهنده‌ی آگاهی و مهارت و قدرت شاعر استقبال کننده است. ناتل خانلری در مورد فواید مقایسه‌ی اشعار شاعرانی که به پیروی از هم رفته‌اند می‌گوید: «مقایسه ی اشعاری که سخنوران بزرگ به یک روال و به استقبال (یعنی پیروی ) از یکدیگر سروده‌اند هم سوابق ذهنی و منابع هنر ایشان را به ما می‌شناساند و هم از روی مقایسه می‌توان به خصوصیات ذوقی و هنری هر یک پی برد. »(ناتل خانلری ،۱۳۶۹: ۲۴۲)
برای آشکارکردن این شباهت‌ها ابتدا چند نمونه ازغزل‌های سعدی که کمال از آن‌ ها استقبال کرده آورده می‌شود.،در این غزل‌ها اگر‌چه روح غزل سعدی موج می‌زند و فضاها بسیار شبیه به یکدیگر است امّا، مهارت و قدرت سخنوری کمال را نیز نشان می‌دهد که با استادی تمام توانسته است به فضای غزل سعدی نزدیک شود و سعدیانه غزل بگوید.

 

 

صبحدم خاکی به صحرا برد باد از کوی دوست

 

 

 

بوستان در عنبر سارا گرفت از بوی دوست

 

 

 

دوست گر با ما بسازد دولتی باشد عظیم

 

 

 

ور نسازد می‌بباید ساختن با خوی دوست

 

 

 

گر قبولم می‌کند مملوک خود می‌پرورد