وبلاگ

یعنی این گونه که با بیدادش آیین است (آیینش پایه ی بیداد استوار است ) (همایش (۲) ،۲۹۶:۱۳۸۱)
۴-۱-۹نقش صفت های شاعرانه در آفرینش سبک ها
اصالت سبک شناسی و زیبا شناسی نیما کاربرد صفت به اقسام مختلف است . ترکیب های وصفی به صورت وابسته یعنی موصوف وصفت از آمار وصف را در شعر نیما ترتیب می دهد . ترکیباتی چون شب خلوت /مرد مسکین /دل حسرت زده /دریا گردان ساحل وامانده /دریای نهان کار /و…ترکیباتی از همین نوع با یای وابسته یا نکره مانند : دریایی دیوانه ، چوبی خرد ، خیالی کج ، ناوی لنگان رزقی ناچیز ، و…(همایش(۱) ،۲۸۸:۱۳۸۱)
صفات حماسی
تیره چنگال ، برگشته بخت (هم حماسی وهم غنایی ) توفنده خیزان ارژدها ، جهانخواره ،چابک دست ، تشویش زا ، عبوس ، دودتن ، سبک خیز ترک ، سبک خیزی ،بخت دنی ، پری پیکران ،معرکه هول افزا ، مرکب تیرگی ، پلیدروی ، سیمای خطر انگیز ، گوژپشت چشم سپید ، استخوان خواره ، آسمان نورد ، دژم، دره های غمفزا ، خواب فلاکت زای ، خواب پیکر زا ، خیال سرکش ، چابک اندیشی ، جگر آسوده ، تیرگی مزور ، و..
-ترکیبات مقلوب حماسی
سرکش دریا /دل مرده چراغی / تیره دریایش /خاموش سرودی / دلفریبنده دریا /دلنوازنده دریا /مسکین مرد/آتش قراضه های شرر / آوار غریو /آوای طناز خروس /آویزان مرموز شب هول / آیین سماجت /استخوان شمار طمع / پیام نفس کوکبه سفید / ارواح نامقبول مطرودان ،تنگنای شب سرد گور،دل آشوب چراغ ،میهمان خانه مهمان کش ، نهفته صدا ، نهفته مراد، نوشکفته بانگ ، ناتوانا پیکر ، مرده خون ، کهنه گیتی ، کینه ور شیطان ، کهنه جهان ، کوه پرتف ، صفا انگیز شهر شوق ، لوس وسمج دیوار ها ، صفا پرواز صحن ،سحر خوان ناقوس ، تند خیز ابر ، اندوهناک شب و..
الف ) گاه دو وصف برای پیاپی برای یک موصوف بکار می رود .مثل من ویران شده کاهل ، خیال خوش نشناخته ، دلفریبنده دریای نهان در آن فکرت تیز بشری

ب) صفات جانشین اسم میشوند چون :ای بهین / سایه پرورد /تنگ روزی تر و جملات تا ویلی وصفی چون ( در جهانی که به خون دل خود باید زیست /
و باز اگر تاملی در کلمات وترکیبات دیگر نیما داشته باشیم حجم واژگان درد آمیز برابر شاد می بابیم .
ج)از دیگر صفاتی که شعر نیما را به شعرای رمانتیک نزدیک می نماید ایمانش به تصویرهای فردی وشخصی است بجای تقلید از دیگران و می دانیم اساس خلقت رمانتیک برتصویر و تخیل شخص قرار دارد . که از این نمونه می توان به شعر افسانه که از این دسته شعر ها با خصوصیت غنایی رمانتیک را دارد .(همایش (۱)، ۲۸۸:۱۳۸۱)
یا در این بیت :
نیما در اساطیر گاه از صفات غنایی برای توصیف موجود اسطوره ای در شعرش استفاده می نماید در شعربلند ( مانلی ) از ماهیگیری سخن می گوید که در شب مهتابی باقایقش به دریا می زند و گرفتار طوفان سهمگین می شود و پس از سرگردانی فراوان ، موجودی زیبا و افسون کار به او چهره می نماید و…(همایش (۱) ،۲۴۱:۱۳۸۱)
نازنین پیکر دریایی گفتمش ((اما /من سودازدهرا جایی در آب /شوق دیدار تو آورد برآب …
(ماهیگیر ) برسر ناوش آورد ، نشست / دل بر آن مهوش دریایی بست /همچو چشمانش بربست دهان ..
دل نوازندی دریا خندید /… شاعر بااستفاده از صفات شاعرانه نازنین پیکر –مهوش دریایی و دل نوازنده بالا به توصیف پری و تصویرسازی پرداخته است .
دیگر سبکها
ب )صفاتی غناییبکار برده شده در شعر بالا در وصف موجود اساطیری بنام پری است .پری پیکران ، دلنوارنده دریای گرانبار ، ماه رخان ، دل آرای فراخنای ،دل افسا ، نازک آرای تن ، مشکوی دلاویز ، نوش لبی ، نگارینی ، دلربا افسانه ای ، جانانه دریا ، پرده آبنوس، دلخسته ، در یا صفت ، جانانه دریا ، بسخامرد ، و…صفات شاعرانه غنایی است .
ج)صفت شاعرانه در شعر ستایشی
همانطور که گفته شد در این گونه اشعار همه اقسام صفات فوق می آید. هم وصف عشق ومعشوق طناز و هم توصیف ممدوح و صفات حماسی و در یک اثر حماسی و یاستایشی صحنه های اخلاقی و نیز ممکن بکار رود . از جمله : بعد خورشید جهان افروز پهنان داشت چهر / وشب تاریک را بالافروزان سپهر / روشنایی برگرفتند و شدند از هر طرف / شکل های هول های این جهان بستند صف ( دانیال /۳۱۷)
صفت جهان افروز حماسی است وبرای خورشید بکارفته است و صفت بالاافروزان سپهر در توصیف ستارگان و صفت ستایشی می باشد .
در این شعر : مثل این که تند خیزی ابری به خارستان ببارد/ گریه های بی سود مانند / بگذرد ازآن زمانی و شود افسانه ای دلکش
تندخیز (حماسی و برای ابر بکارفته ) دلکش صفت ستایشی است .
بود از این رو اگر / کز به هم ریختن موج دمان / در بر چشمش نا گاهی دیدار نمود / دلفریبنده دریای نهان (مانلی : ۴۶۰)
دمان برای ابر حماسی و دلفریبنده: ستایشی می باشد .
آمار کلمات وصفی ، ترکیبات نو ، وصفات شاعرانه آن قدر زیباو فراوان میباشد که می توان گفت اصالت سبک شناختی و زیباشناسی نیما کابرد صفت به اقسام مختلف است. تصویر سازی هایی که با صفات شاعرانه شده است در آثار وی وجود دارد در بخشی از اشعار نیما به سبب استفاده نمودن از صفات شاعرانه حماسی وتصویر سازی با این صفات رنگ وبوی حماسی دارد می توان به قلعه سقریم ، پادشاه فتح ،اشاره نمود .در بخشی دیگر با صفات غنایی فضای اشعارش را غنایی نموده از جمله می توان به قصه رنگ پریده وافسانه سبک های دیگر هم به ایت ترتیب با آوردن صفات شاعرانه از آن حوزه بوجود آورده که نهایتا می توان به این نتیجه رسید که صفات نقش موثر وبسزایی در بوجود آمدن سبکها ی نیما را دارند .
۴-۲ انواع تصویر سازی با صفات شاعرانه در اشعار اخوان
صورت های خیال علاوه بر آن که زبان شعر را بسهم خود از نثر متمایز می کنند ، مثل موسیقی شعر ، ظرفیت زبان را برای بر انگیختن عاطفه افزایش می دهد . انواع مجاز ها و تصویر های شاعرانه هم در مکتوم کردن معنی وهم در گسترش دادن معنی در ذهن ، به شرط آنکه بجا ومناسب به کار روند ، نقش اساسی دارند . صور خیال سبب می شود که جهانی که شاعر در شعر عرضه می کند، با جهان واقعی که ما به آن عادت کردهایم، تفاوت پیدا کند و اهمیت تازگی وغرابت جهان شعر که بی تردید عنصر خیال در پدید آوردن آن نقش بسزایی دارد ، تخیل هم زبان را تاز ه وباطراوت می کند و هم وسیله معرفت و درک حقیقتی است که جز از طریق زبان شعر قابل درک وبیان نیست …صور خیال (تشبیه ، استعاره ، تمثیل ،کنایه و صور پیچیده آن رمز واسطوره )یکی از عناصر مهم شعر است که بعد فیزیکی در شعر ایجاد می کند که انسان را در فضای حضوری مقدس و د ر آ ستانه راز قرار می دهد . خیال شاعرانه با یاری گرفتن از عنصر تصویر ، بسیاری از امور ذهنی را دیداری می کند وتصویرات خود را این راه به تماشا می گذارد . (حسن لی ، ۲۸۱:۱۳۸۳)
یکی از شاعرانی که با حس اجتماعی نیرومندی به زندگی و سرنوشت انسان گرایده است اخوان ثالث است . شعر او از اواخر دهه بیست و گاه در همان قالب ها واسالیب کهن با رویکردی سیاسی به برابری و عدالت اجتماعی مشخص شده است . ( مختاری ، ۴۳۳:۱۳۵۸)
۴-۲-۱تصویر سازی با صفات
اخوان ثالث نیز تصویرهای سازی های تازه ای با صفات در اشعارش بکار برده است از جمله در این شعر تصویر تازهای از غروب ، طلوع ، و شب ارائه داده اند :
شب خاموش است و خفته در انبان تنگ وی /شهر پلید کودن ، شهر روسپی (اخوان ، آخر شاهنامه ، ص ۵۵)
-شب وکولاک رعب انگیز وحشی
-شب وصحرای وحشتناک و سرما
-زسقف کلبه ی بی روزن شب (توصیف شب )
-شب دیوانه غمگین
-شب شط جلیلی بود
-شب شط علیلی بود
در توصیف شطرنج :
برنطع خون آلود این شطرنج رویایی
-شطرنج وحشتناک
-شطرنج بی پایان و پیروزی
و قندیل سپهر تنگ میدان ، مرده یا زنده / به تابوت ستبر ظلمت نه توی مرگ اندود،پنهان است (اخوان ، زمستان ، ص۹۹)
برآمد عنکبوت زرد / بزرگ و پاک شد . آن توری زر بفت را پوشید . ( عنکبوت زرد استعاره از خورشید )ذکر صفات زرد و زربفت از صفات خورشید می باشد که در این تصویر سازی بکار برده است .
یا در این تصویرسازی اخوان ترکیب ( خون اشک آمیز ) را هنر مندانه به جای( اشک خون آمیز) بکار برده و از این را عاطفه شعر خود را تقویت کرده است :
مثال :باغ بی برگی / خنده اش خونی ست اشک آمیز /جاودان براسب یال افشان زرد ش می چمد آن/ پادشاه فصل ها پاییز. صفات مقلوب خون اشک آمیز بجای اشک خون آمیز و همچنین صفت یال افشان زرد در توصیف اسب بکار گرفته است .
۴-۲-۲بکارگیری انواع صنعت های ادبی در تصویر سازی با صفات
اخوان ثالث هواپیما را همچون مرغ دور پرواز دیده است مثلا :قرن خون آشام / قرن وحشتناک تر پیغام / کاندر آن با فضله ی موهوم مرغ دور پردازی / چارکن هفت اقلیم خدارا در زمانی برمی آشوبند. ۰اخوان ، آخر شاهنامه ص۸۱)
یا در توصیف ((چراغ برق خیابان )) نیز همین کهنگی بیان را در زبان اخوان نشان می دهد . ترکیب های (موج باده ) و (بلورین ایاغ ها ) این کهنگی را بیشتر نشان می دهد .:
سو سو کنان به طول خیابان ، چراغ ها / برتاج تابناک ستون ها ی مستقیم / چون موج باده پشت بلورین ایاغ ها / یا رقص لا له زار به همراهی نسیم ( اخوان ثالث ، زمستان ، ص۲۱)
در موارد بالا شاعر با بهره گرفتن از صفت آوری وتجسم به ذکر تشبیه پرداخته و دست به تصویر سازی زده است .