وبلاگ

شکل ۲-۵ ) نقش فاوا در ارزیابی یادگیری ۵۴
شکل ۲-۶ ) نقش فاوا در ارتقای مهارت های تفکر ۵۶
فهرست فرمول ها
فرمول ۳-۱ ) فرمول پایایی پرسشنامه ۹۷
فرمول ۳-۲: فرمول محاسبه آزمون تی ۹۸
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ ) مقدمه
انقلاب ارتباطات و اطلاعات سرعت اقتصاد ، فرهنگ ، و سیاست جهان را دستخوش دگرگونی می کند و جهان را عملا به یک « دهکده جهانی^[۱] » تبدیل می کند . با بهره گرفتن از امکانات این فناوری ، رخدادهایی که در هر گوشه از کره زمین رخ می دهد در کمترین زمان به سراسر جهان مخابره می شود ( شکفته ، ۱۳۸۷ : ۴۱) .
در عصری که اطلاعات همیشه و همه وقت در دسترس دانش آموزان است ، مفهوم یادگیری تغییر یافته است . آنچه باید در کلاس درس مورد توجه و تاکید قرار گیرد ، یاد دادن چگونه یاد گرفتن به دانش آموزان (آموزش یادگیری) است . به این معنا که دانش آموزان به طور دقیق اطلاعات مورد نیاز خود را تشخیص دهند و از مهارت های لازم برای تصمیم گیری و انتخاب آن برخوردار باشند . این نوع یادگیری به توسعه توانایی دانش آموزان در تبدیل اطلاعات به دانش کاربردی تاکید دارد (کاستلز^[۲] ، ۲۰۰۱) .

فاوا^[۳] به دانش آموزان کمک می کند تا سواد اطلاعاتی خود و الگوهای یادگیری مادم العمر مورد نیاز برای زندگی و کار در یک محیط غنی اطلاعاتی را به طور موثر توسعه دهند . به منظور موفقیت و دستیابی به این هدف ، برنامه درسی چارچوبی را برای دانش آموزان به منظور یادگیری نحوه حل مساله شان با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات ارائه دهند . دانش آموزان به کمک فناوری اطلاعات از پیرامون محیط زندگی خود آگاهی می یابند . آنها از نقش فناوری اطلاعات در زندگی روزمره مطلع و با ابزارهای فناوری اطلاعات مشابه آشنا می شوند . از این ابزارها به طور مستقل و گروهی استفاده می کنند و با روش های گوناگون جمع آوری ، سازماندهی و ارائه اطلاعات آشنا می شوند . استفاده از این ابزارها توان دانش آموزان را در ارتباطات گروهی افزایش می دهد و نیز اطمینان آنها را در دستیابی به اطلاعات تقویت می کند ( دیلمقانی ، ۱۳۸۲ : ۲۷ ) .
قرن حاضر به دلیل توسعه و فراگیر شدن رایانه در ارتباطات و تولید روز افزون اطلاعات علمی ، قرن انفجار اطلاعات نامیده شده است . اهمیت اطلاعات به حدی است که تاثیر آن را می توان در تمام ابعاد زندگی و فعالیت های افراد و جوامع دید . در چند دهه اخیر تکنولوژی مدرن اطلاعات ، بر موفقیت و عملکرد بسیاری از جوامع ، مدارس و افراد اثر قابل ملاحضه ای گذاشته و به موزات آن پیشرفت های شگرفی که در این زمینه بوجود آمده است ، سرنوشت جوامع و افراد هر روز بیش از گذشته به این فناوری مدرن گره می خورد . بدیهی است که در چنین موقعیتی شناخت تاثیرات فاوا یکی از عوامل مهم محیطی به شمار می آید که بر موقعیت ، عملکرد و سرنوشت جوامع و افراد اثرات جدی می گذارد ( حسن پور قروقچی ، ۱۳۸۶ : ۷۲ ) .
۱-۲ ) تعریف موضوع و بیان مساله
فاوا در طی زمانی کوتاه ، به یکی از اجزای اساسی تشکیل دهنده ی جامعه مدرن تبدیل شده است . اینک ، بسیاری از کشورها به موازات خواندن ، نوشتن و حساب کردن ، درک فاوا و تسلط بر مهارت ها و مفاهیم پایه فاوا را به عنوان هسته مرکزی آموزش و پرورش مورد توجه داده اند ( قورچیان ، ۱۳۸۲ : ۲ ) .
انفجار اطلاعاتی از طریق فناوری الکترونیکی جدید از قبیل رایانه ، اینترنت ، وب ، فناوری های جدید ویدیوئی از قبیل کنفرانس های ویدیویی و ماهواره ، ماهیت دانستن را تغییر داده است . دانش آموزان به جای اینکه اطلاعات را حفظ کنند باید یاد بگیرند که اطلاعات را چگونه بدست آورند ، از اطلاعات بدست آمده چگونه استفاده کنند و اطلاعات بدست آمده را چگونه با هم ترکیب کنند . بجای اینکه اطلاعات را تنها از طریق معلمان و کتب درسی بدست آورند ، در نگرش جدید یاددهی و یادگیری ، فناوری نقش اساسی را ایفا می کند . این تحول آموزشی ، دانش آموزن را قادر می سازد که بیندیشند ، مشکلات را حل کنند ، به کار با دیگران بپردازند و برای دست یافتن به راه حل های خلاق جستجو کنند ( ذوفن و لطفی پور ، ۱۳۷۹: ۴ ) .
اهمیت استفاده از فاوا در تقویت شخصیت علمی دانش آموزان ، انعطاف پذیری ، خلاقیت ، مسئولیت پذیری ، مشارکت بیشتر در دانش آموزان ، تعمیق مطالب درسی و علاقمندی بیشتر به یادگیری و ایجاد انگیزه و پیشرفت تحصیلی آنها می شود . دانش آموزان می توانند از فناوری به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط از راه دور و تشریک مساعی ، تعامل بین گروه های همگن استفاده کنند . ( بیرانوند و صیف ، ۱۳۸۹ : ۱۸۹ ) . راهبردهای جدیدی را برای همکاری با همسالان و دوستان خود به کار می برند ؛ یادگیری آن ها توأم با انگیزه و در انجام دادن کارها از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند ( کوزما^[۴] ، ۲۰۰۲ : ۹ ) . تحقیقات نشان می دهد که فناوری بکار برده شده در مدارس در فرایند یاددهی و یادگیری مفید می باشد . در این زمینه فرصت های داده شده به دانش آموزان به آنها کمک می کند تا خلاقیت و تفکر انتقادی ، یادگیری خود هدایتی و همچنین خود مدیریتی شان را افزایش دهند . در حقیقت فناوری به عنوان یک توانمندساز ، دانش آموزان را تجهیز می کند تا دقیق تر بیاندیشند و خلاق تر باشند ( قویفکر^[۵] ، ۲۰۱۰ : ۱۰ ) .
نهاد آموزش و پرورش مهمترین نقش و وظیفه را در این مسیر بر عهده دارد ، یعنی اگر بستر مناسب در مدارس و محیط های آموزشی برای پرورش روحیه دانشجویی و پژوهشگری فراهم و زمینه تبادل اندیشه ها ، آرا و افکار مهیا شود ، فضای آموزشی به جای انتقال یک طرفه اطلاعات به روش های دو سویه کسب اطلاعات و دانش هدایت گردد و نقش معلمان بر تسهیل جریان و فرایند یاددهی – یادگیری متمرکز شود ، دانش آموزان و دانشجویان نیز خود خالق دانش و اطلاعات شوند ، زمینه مساعدی برای رشد و توسعه و تعالی کشورها فراهم خواهد شد . بی شک یکی از مهمترین دستاوردهای توسعه فناوری اطلاعات ، تحول در عرضه آموزش و پرورش است . کلاس های مجازی ، مدارس مجازی ، مدارس هوشمند و دانشگاه های مجازی و بطور کلی یادگیری الکترونیکی از ظرفیت های و قابلیت های قابل اتکا برای توسعه این مهارت هاست ( عطاران محمد ،۱۳۸۳ : ۱۱ ) .
بکارگیری گسترده فاوا در فرایند آموزش، همزمان با تحول در رویکردهای آموزشی در جهان، زمینه شکل گیری مدارس هوشمند را فراهم آورده است. این مدارس از جمله نیازمندی های کلیدی جوامع دانش محور می باشند و رویکردهای توسعه مهارت های دانشی و کارآفرینی دانش آموزان را دنبال می نمایند. در این مدارس، فرآیندهای یادگیری - یاددهی تقویت شده و محیط تعاملی یکپارچه برای ارتقای مهارت های کلیدی دانش آموزان در عصر دانایی محور فراهم می شود. ( نقشه راه مدارس هوشمند ، ۱۳۸۸ : ۳ ) .
با توجه به توضیحات فوق ، در پژوهش حاضر به پاسخ این سوال ، که آیا بکارگیری فاوا در مدارس می تواند عاملی جهت توانمندسازی دانش آموزان در قالب خلاقیت ، انگیزه ، پیشرفت تحصیلی ، سطح یادگیری ، فعالیتهای گروهی و روحیه پژوهشی در مدارس هوشمند مورد مطالعه ، شود ؟
۱-۳ ) اهمیت و ضرورت تحقیق
در دنیای امروز آنچه بیش از همه مورد توجه بوده و از ارزش بالایی برخوردار است ، دانش و دانایی و خلاقیت است . این عوامل سبب ایجاد و ارزش در منابع موجود خواهد شد . به بیان دیگر منابعی از قبیل نیروی کار و تجهیزات بدون این عوامل ارزش چندانی نخواهند داشت ، این ویژگی جهان امروز است . ضروریات دنیای نوین جوامع بشری را به سمت جامعه دانایی محور سوق داده است . در این جوامع ، مرکزیت توجه از تولید و فناوری محصولات به فناوری دانش و دانایی تغییر یافته است و همچنین اهمیت نقش فکر و دانایی در مقایسه با نقش منابع فیزیکی افزایش یافته است . توسعه توانایی دانش آموزان باید با توجه به استعدادهای نهفته و خاص هر یک از آنها صورت پذیرد .
این امر موجب خواهد شد تا افراد از تمامی ظرفیت های بالقوه خود استفاده کنند و نقش موثرتری را در جامعه ایفا نماید . دانش آموزان باید این امکان را داشته باشند تا در هر زمینه ای و تا آنجا که توانایی و قابلیت ایشان اقتضاء می کند به جلو حرکت کنند و متوقف نشوند . آنچه در جامعه دانایی محور ، ارزش به شمار می رود تولید علم و دانش است . بنابراین ، افراد جامعه ، باید بتوانند این راه را به نحوی طی کنند ( پیش نویس سند راهبردی مدارس هوشمند ، ۱۳۸۴ : ۸ ) .
فاوا در ایجاد انگیزه، عمق و وسعت دادن به یادگیری و پایدار ساختن آن و رفع خستگی و کسالت دانش آموزان و ایجاد مهارت ذهنی جهت پاسخگویی به پرسش ها نقش مؤثری دارد (امیرتیموری ، ۱۳۸۷) . فاوا در نظام آموزشی از یک سو برای بازاندیشی و بازسازی برنامه درسی و سواد رایانه ای و از سوی دیگر برای تجدید حیات و غنی سازی محیط یادگیری و برقراری تعامل برای یادگیرنده و منابع یادگیری لازم می باشد (دبلیو بروور، ترجمه مشایخ و بازرگان هرندی ،۱۳۸۲: ۱۷). یکی از شایع ترین دلایل ذکر شده برای به کارگیری این فناوری در کلاس درس ، آماده کردن بهتر نسل فعلی دانش آموزان برای ورود به محیط جدید یادگیری جهت پاسخگویی به نیازهای آموزش و به تبع آن نیازهای شغلی در بازار کار آینده است . با روش سنتی و وقت گیر بودن این روش های آموزشی ، همچنین عدم برخورداری از اطلاعات به روز، معلمان به طور صحیح قادر به آماده سازی دانش آموزان برای یک محیط کاری ایده آل نیستند . لذا استفاده از فاوا در آموزش کلاس های درسی می تواند به عنوان یک بازوی رقابتی در یک بازار کار در حال جهانی شدن باشد تا فرد آموزش دیده با دید باز و نگاه کلی بتواند وارد بازار جهانی ، سیاسی و آموزشی شود (هیومز ، ترجمه عزیزی : ۱۳۸۵) .
کاربرد فاوا در آموزش و پرورش زمینه ساز ایجاد انگیزه، یادگیری، تجربه و نوآوری است. بنابراین کاربرد آن در آموزش و پرورش یک ضرورت انکار ناپذیر است . تجارب کشورهایی چون اندونزی، آمریکا و آلمان بیانگر برنامه ریزی دولت این کشورها برای توسعه و اجرای برنامه درسی مبتنی بر فاوا است (حاجی کتابی ، ۱۳۸۱ ) .
از دلایل دیگر کاربرد فاوا در آموزش و پرورش کمک به پیشبرد کیفیت آموزش می باشد که این کار از طریق افزایش انگیزه فراگیران جهت یادگیری با بهره گرفتن از نرم افزارهای چند رسانه ای که متن، صدا و تصاویر متحرک را ادغام می کنند، صورت می پذیرد . این نرم افزارها می توانند مضمونی معتبر ایجاد کنند و با دخالت دادن دانش آموز در فرایند آموزش، موجبات تسهیل فراگیری مهارت های پایه و مفاهیمی که زیر بنای مهارت های فکری درجه بالاتر و خلاقیت هستند را ایجاد کنند.
با توجه به رواج استفاده از فناوری های جدید در آموزش و یادگیری در کشورهای پیشرفته ضروری است ، هر چه سریعتر برنامه های تحقیقاتی در زمینه بررسی فناوری های جدید مولفه آموزش و پرورش صورت گیرد ، تا زمینه سرمایه گذاری های لازم جهت تولید رسانه ای تعاملی و نیز امکانات کافی جهت استفاده از این رسانه های جدید فراهم آید ، تا از این طریق برای گذر از وضع موجود و نیل به اهداف مطلوب گامهای موثرتر و علمی تری برداریم .
۱-۴ ) اهداف تحقیق
هدف اصلی از این تحقیق شناسایی میزان تاثیر مثبت بکارگیری فاوا در میزان توانمندسازی دانش آموزان در مدارس هوشمند می باشد .
اهداف ویژه این تحقیق عبارتند از :

• • آگاهی از میزان ارتباط محتوای کتاب های درسی دانش آموزان با فناوری های جدید موجود در اینگونه مدارس .

• • شناخت میزان در دسترس بودن امکانات برای استفاده از فناوری های نوین در اینگونه مدارس .

• • شناخت میزان اثر بخشی ناشی از بکارگیری این فناوری ها بر بهبود پیشرفت تحصیلی موثرتر دانش آموزان .

• • شناخت میزان تاثیر ناشی از بکارگیری این فناوری ها بر انگیزه و خلاقیت دانش آموزان .

• • شناخت میزان تاثیر ناشی از بکارگیری این فناوری ها بر مشارکت جمعی در انجام تکالیف درسی و روحیه پژوهشگری در کلاس درس .

• • ارائه پیشنهادها و راهکارهایی مبتنی بر یافته های تحقیق حاضر و تحقیقات مشابه برای مدیران و معلمان این مدارس جهت بکارگیری هر چه بهتر از فناوری ها در امر تدریس .

۱-۵ ) سوال های تحقیق
سوال اصلی
آیا فاوا موجب توانمند سازی دانش آموزان در مدارس هوشمند می شود ؟
سوالات ویژه

1. 1. آیا فاوا بر سطح یادگیری دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

1. 1. آیا فاوا در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

1. 1. آیا فاوا بر خلاقیت دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

1. 1. آیا فاوا بر انگیزه تحصیلی دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

1. 1. آیا فاوا بر افزایش فعالیت های گروهی (مشارکت) دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

1. 1. آیا فاوا در افزایش روحیه پژوهشی دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

۱-۶ ) قلمرو تحقیق:
تحقیق از لحاظ قلمرو موضوعی در حوزه ی مدیریت و از لحاظ قلمرو مکانی ، مکان تحقیق آموزش و پرورش و مدارس هوشمند و از لحاظ قلمرو زمانی ، تحقیق از اسفند ماه سال ۸۹ آغاز و تدوین نهایی آن در شهریور ماه ۹۰ به پایان رسید.
۱-۷ ) روش تحقیق:
رویکرد تحقیق حاضر از نوع توصیفی - پیمایشی است و راهبرد آن کمی و یک مطالعه خرد و واحد تحلیل آن معلم (فرد ) است و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است.

گسیختگی روابط عاطفی
در خانواده
۰۹/۰
عدم توجه کلی به فرزند
۰۸/۰
امکانات تحصیلی
نمودار مدل رگرسیونی عوامل مؤثر بر افت تحصیلی دانش آموزان
۴-۴- نتایج حاصل از تحلیل مسیر
تحلیل مسیر روشی است که به مدد آن می‌توان مدل علی، به‌واقع مدل نظری، تحقیق را که در واقع برآیند دو فصل اول (طرح مساله) و دوم (مرور ادبیات تحقیق) می‌باشد، مورد آزمون قرار داد و این مدل را جرح و تعدیل کرد. به دیگر سخن، روش تحلیل مسیر به ما کمک می‌کند تا روابط درونی و علی میان مجموعه متغیرهای مستقل از یک طرف و میان مجموعه متغیرهای مستقل و متغیر وابسته تحقیق از طرف دیگر را بیازماییم.
روش تحلیل مسیر برخلاف روش تحلیل رگرسیون، چند متغیر، قادر است تا در کنار تعیین تأثیرات مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته، میزان تأثیرات غیرمستقیم آنها بر متغیر وابسته را نیز شناسایی کند. نکته‌ای که در انجام تحلیل مسیر مهم است، توجه به مقدار خطا (e2) می‌باشد. مقدار خطا نشانگر میزانی از تغییرات و واریانس متغیر وابسته تحقیق است که مجموعه متغیرهای مستقل آمده در مدل از تبیین آنها عاجزند. مقدار خطا از تفاضل مقدار ضریب تعیین ® از عدد یک حاصل می‌شود. یعنی:
Ee² = ۱ – R ^۲
مضافاً اینکه، در اجرای روش تحلیل مسیر، همواره با دو دسته از متغیرها سروکار داریم. دسته اول از این متغیرها، متغیرهای درونی می‌باشند که تغییرات آنها متأثر از مجموعه متغیرهای آمده در مدل می‌باشد. و دسته دوم نیز، شامل آن دسته از متغیرهایی است که به آنها متغیرهای بیرونی اطلاق می‌شود و منظور از آنها نیز متغیرهایی است که تغییرات آنها تحت تاثیر عواملی می‌باشد که در مدل مربوطه نیامده‌اند.
در مطالعه حاضر، جهت تعیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته افت تحصیلی، از روش تحلیل مسیر بهره گرفته شده است که نتایج حاصل بدین قرار بوده است که مجموعه متغیر‌های پایگاه اقتصادی و اجتماعی، امکانات تحصیلی، توجه کلی به فرزند، گسیختگی در روابط عاطفی، کنترل درسی فرزند و سطح تحصیلات خانواده تأثیر آماری معنی‌داری بر متغیر وابسته افت تحصیلی داشته‌اند. ضمن آنکه در این میان، متغیرهای امکانات تحصیلی، گسیختگی روابط اجتماعی، کنترل درسی و توجه کلی به فرزند تنها به صورت مستقیم و متغیرهای پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سطح تحصیلات در خانواده نیز هم بصورت مستقیم و هم بصورت غیرمستقیم بر متغیر وابسته افت تحصیلی دانش آموزان تأثیر گذاشته‌اند.
در مجموع، متغیرهای زیر به ترتیب بیشترین تأثیر (مستقیم و غیرمستقیم) را بر متغیر وابسته افت تحصیلی داشته‌اند: ۱) سطح تحصیلات خانواده (با مجموع ضریب مسیر ۲۱/۰)؛ ۲) کنترل درسی فرزند (با مجموع ضریب مسیر ۱۷/۰)؛ ۳) پایگاه اقتصادی و اجتماعی (با مجموع ضریب مسیر ۱۵/۰)؛ ۴) گسیختگی روابط عاطفی (با مجموع ضریب مسیر ۱۲/۰)؛ ۵) عدم توجه کلی به فرزند (با مجموع ضریب مسیر ۰۹/۰)؛ ۶) امکانات تحصیلی (با مجموع ضریب مسیر ۰۸/۰).
و نهایتاً اینکه با توجه به مقدار خطا (e2) که برابر با ۴۱/۰ درصد می‌باشد،
یعنی: ۵۹/۰=۴۱/۰- ۱ Þ ^۲R-1=²e
می‌توان پی برد که مجموعه متغیرهای مستقل در نظر گرفته، توانسته‌اند ۴۱ درصد از تغییرات متغیر وابسته افت تحصیلی را تبیین کنند و مابقی (۵۹/۰) تغییرات آن تحت تأثیر مجموعه متغیرها و فاکتورهایی می‌باشند که در مدل نیامده و در واقع در مطالعه حاضر مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. جدول و مدل تبعی زیر، درک بهتری از نتایج تحلیل مسیر عوامل مؤثر بر افت تحصیلی بدست می‌دهد:
جدول (۶۹). نتایج حاصل از تحلیل مسیر عوامل اقتصادی – اجتماعی مؤثر بر
افت تحصیلی

گروه دو: مصرف دو هفته مکمل ال کارنیتین، روزانه به میزان ۲ گرم

۱۰نفر

مکان پژوهش، آزمایشگاه فیزیولوژی ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، مجتمع تفریحی ورزشی شورابیل و پیست هنرستان تربیت ‌بدنی پسرانه تختی اداره آموزش وپرورش ناحیه یک اردبیل بود. با توجه به ماهیت تحقیق، روش تحقیق از نوع تجربی و طرح تحقیق از نوع اندازه گیری مکرر با بهره گرفتن از گروه کنترل و به صورت تصادفی و دو سویه کور بود.
ویژگی‌های فردی آزمودنی‌ها با بهره گرفتن از روش‌های آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای اطمینان از نرمال بودن جامعه از آزمون کلموگروف- اسمیرنف استفاده شد.

از روش ‌اندازه‌گیری مکرر برای ‌تغییرات ‌درون‌ گروهی وبین‌ گروهی استفاده شد، درصورت وجود تفاوت‌های بین گروهی با بهره گرفتن از روش t مستقل میزان معنی‌داری مورد محاسبه قرارگرفت.
سطح معنی داری ۰۵/۰>P در نظر گرفته شد.
۱-۸- تعریف کاربردی واژه ها
۱-۸-۱- رادیکال های آزاد
مولکول های ناپایداری هستند که در اوربیتال خارجی آن‌ ها، یک یا چند الکترون جفت نشده وجود دارد و واکنش‌پذیری بسیار زیادی دارند (۵۹،۵۷،۸).
۱-۸-۲- پر اکسیداسیون چربی^[۸]
پراکسیداسیون‌ چربی، فرایند تخریب و استریفیه شدن اسیدهای چرب اشباع نشده در اثرحمله رادیکال‌های آزاد به سلول‌ها می‌باشد که در تحقیق حاضر از طریق بررسی مالون دی‌آلدئید اندازه‌گیری شده است (۸).
۱-۸-۳- فعالیت هوازی شدید
فعالیتی که در آن مسیرهای سوخت وساز عضلانی جهت تولید ATP ، از اکسیژن استفاده می‌کنند و در مدت زمان طولانی انجام می‌شود (۱۹). تمرینات هوازی باعث تغییر عملکرد قلب و حجم خون می‌شوند که در نتیجه اکسیژن مصرفی افزایش می‌یابد (۵۶). در این تحقیق برای سنجش عملکرد هوازی از آزمون استقامتی دویدن به مسافت ۱۴ کیلومتر استفاده شد، این آزمون به صورت تداومی و تا زمان اتمام مسافت در نظر گرفته شده، انجام شد.
۱-۸-۴ ال کارنیتین (L carnitine)
ال‌کارنیتین دارای یک ساختار شبه کولینی(۳- هیدروکسی-۴-N، N- تری‌‌متیل‌آمینو بوتارات، L-3-هیدروکسی-۴-N- تری ‌متیل ‌آمینو بوتیریک اسید یا تری ‌متیل آمینو-بتا-هیدروکسی بوتیریک اسید) است و یک اسید آمینه چهار تایی به شمار می‌آید (۱۳۴،۹۱).
این ماده از اسیدآمینه‌ لیزین و متیونین تشکیل شده و درکبد و کلیه انسان ساخته می‌شود و در بافت‌هایی که معمولاً قادر به اکسیداسیون اسیدهای چرب می‌باشند، فراوان یافت می‌شود (۲۰). این مکمل خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و می‌تواند نقش‌ از بین‌ برنده رادیکال‌های آزاد را نیز داشته باشد (۹۴ ). در این مطالعه مقدار۲ گرم ال‌-کارنیتین به همراه مقداری آب روزانه به مدت ۱۵ روز قبل از فعالیت هوازی استفاده شد.
۱-۸-۵- دارونما
در این مطالعه مقدار ۲ گرم نشاسته به صورت کپسول روزانه به مدت ۱۵ روز قبل از فعالیت هوازی به عنوان دارونما در نظر گرفته شد.
۱-۸-۶- مالون دی آلدئید (MDA)
از محصولات جانبی پراکسیداسیون چربی می‌باشد(۱۳۱). فرمول بسته این مادهH24O4C11 می‌باشد. جهت اندازه‌گیری این ماده از استاندارد آن، یعنی ۱-۱-۳-۳ تترااتوکسی پروپان^[۹] استفاده شد.
در بیشتر مطالعات انجام یافته اندازه‌گیری مالون دی آلدئید با بهره گرفتن از روش های تیوباربیتوریک اسید ^[۱۰](TBARS) صورت گرفته است (۱۱۱). در این روش تیوباربیتوریک اسید که یک ماده واکنش دهنده با مالون دی آلدئید می‌باشد مورد اندازه گیری قرار می‌گیرد.
۱-۸-۷- کراتین کیناز
از آنزیم‌های کلیدی متابولیسم عضلانی است. دامنه طبیعی این ماده در خون انسان ۵±۴۰ واحد در لیتر می‌باشد (۱۱). این آنزیم می‌تواند در حضور ATP واکنش قابل برگشتی را که منجر به اضافه شدن یک مولکول فسفات به کراتین می‌شود، باعث شود (۱۴۰). جهت اندازه‌گیری این ماده از دستگاه اسپکتروفتومتری و محاسبه اختلاف جذب نوری استفاده شد.
۱-۸-۸- ظرفیت آنتی اکسیدانی توتال
توانایی بافت و یا نمونه خونی در مقابل استرس اکسیداتیو را گویند (۱۴۰) که با اندازه‌گیری میزان تبدیل مقاومت یون فرو به فریک و با بهره گرفتن از روش اسپکتروفتومتری مورد اندازه‌گیری قرار گرفت.
۱-۸-۹- بیلی روبین
بیلی ‌روبین غیر مستقیم از کاتابولیسم بخش هم هموگلوبین ایجاد می‌شود و رنگ زرد مایل به سبز روشن دارد (۱۲۷). وقتی بیلی ‌روبین به کبد می‌رسد، محلول در آب نیست و به آنزیمی نیاز دارد که آن را به صورت محلول درآب در آورد و بتواند به راحتی از بدن دفع شود. آنزیمی که بیلی ‌روبین را به صورت محلول در آب در می‌آورد به اختصارUGT نامیده می‌شود (۸). جهت اندازه گیری این ماده از دستگاه اسپکترفتومتری و محاسبه اختلاف جذب نوری استفاده شد.
فصل دوم
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه
همان طور که در منابع مختلف آمده است ال-کارنیتین، می تواند به عنوان یک منبع مهم آنتی اکسیدانی جهت مقابله با استرس اکسیداتیو مورد استفاده قرار گیرد. این مکمل به دلیل انتقال اسیدهای چرب با زنجیره بلند به میتوکندری جهت تسهیل اکسیداسیون و استفاده از چربی به عنوان سوبسترای تولید انرژی (که این امر در زمان تمرین، منجر به ذخیره سازی گلیکوژن عضله می شود و زمان رسیدن به خستگی شدید را به تعویق می اندازد) امروزه از علاقه مندان زیادی برخوردار است. در فصل حاضر مبانی نظری پژوهش و پیشینه مربوط به آن ارائه شده است. در بخش مبانی نظری پژوهش، ابتدا به استرس اکسیداتیو و جزئیات مرتبط با آن پرداخته و سپس به معرفی ال- کارنیتین و نقش آن در بدن اشاره شده است و در بخش دوم اطلاعات مربوط به پیشینه تحقیق و در نهایت ، جمع بندی فصل آمده است.
۲-۲- مبانی نظری
۲-۲-۱- فرایند استرس اکسیداتیو
فعالیت بدنی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی انسان و حیوان است. برجسته ترین تغییر زیستی که به هنگام فعالیت بدنی رخ می دهد افزایش مقدار متابولیسم است که با افزایش مقدار مصرف اکسیژن، هم سو است. جابجایی و سرعت زیاد اکسیژن در داخل میتوکندری، ممکن است نشت الکترون را افزایش دهد و اجزاء و اندامک های حیاتی برای عملکرد سلول را در معرض فشار (استرس) اکسیداتیو قرار دهد (۶۲،۳۸،۸). استرس اکسیداتیو وضعیتی است که در آن تعادل بهینه موجود بین تولید پرواکسیدان ها (رادیکال های آزاد) و پاک سازی آن ها توسط سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی، از بین رفته و کفه ترازو به نفع تولید رادیکال های
آزاد تغییر می یابد. تولید و تشکیل رادیکال های آزاد در بدن موجود زنده عموماً با مصرف اکسیژن مولکولی
آغاز می گردد که با توجه به ساختارش، در حقیقت خود یک گونه رادیکالی است (۶۲). استرس اکسیداتیو در اثر استرس زاهای مختلفی ایجاد می شود، مانند قرار گرفتن در معرض آلودگی های محیطی، مصرف بیش از اندازه مواد غذایی و یا فعالیت بدنی سنگین، به بیان ساده، هر وضعیتی که موجب افزایش مصرف اکسیژن گردد (مثل فعالیت بدنی) می تواند منجر به ایجاد استرس اکسیداتیو گردد (۶۲). استرس اکسیداتیو می تواند سبب آسیب بافت ها، سلول ها و ماکرومولکول های سلولی همانند لیپیدها، پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک گردد. از این رو استرس اکسیداتیو با کاهش عملکرد بدنی، خستگی عضلانی، آسیب عضله و بیش تمرینی همراه است (۳۸).
۲-۲-۲- گونه های اکسیژن فعال ( ROS)
گونه های اکسیژن فعال (واکنش پذیر) یک واژه عمومی است که به مولکول های مشتق از اکسیژن مولکولی که گونه های فعالی هستند و یا به آسانی به گونه های فعال تبدیل می شوند، اطلاق می شود (۸).
۲-۲-۳- رادیکال های آزاد و پراکسیداسیون چربی
سلول ها به طور دائم رادیکال های آزاد و ROS تولید می کنند که بخشی از فعالیت های متابولیکی آن ها می باشد (۱۴۰). یک رادیکال آزاد مولکولی است که دارای یک الکترون جفت نشده در خارجی ترین لایه خود می باشد. اکسیژن، مولکولی دی رادیکال است چرا که دارای دو الکترون جفت نشده با جهت های موازی می باشد. این رادیکال های آزاد به وسیله یک سیستم آنتی اکسیدانی مجهز شامل آنزیم هایی از قبیل کاتالاز^[۱۱]، سوپر اکسیداز دیسموتاز^[۱۲]، گلوتاتیون پرواکسیداز^[۱۳] و بسیاری از آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی شامل ویتامین های A ، E و C خنثی می شوند. فعالیت بدنی می تواند باعث عدم تعادل بین ROS و آنتی اکسیدان ها شود که اصطلاحاً به آن استرس اکسیداتیو می گویند (۸). احیای کامل اکسیژن به آب دارای چهار مرحله بوده و منجر به تولید رادیکال های آزاد مختلف می گردد. همچنین پراکسید هیدروژن به تنهایی یک رادیکال آزاد نمی باشد، چرا که هیچ الکترون جفت نشده ای ندارد. با این وجود H2O2 به عنوان یک گونه اکسیژنی فعال ( ROS) در نظر گرفته می شود چون قابلیت تولید رادیکال های آزاد هیدروکسیلی بسیار فعالی را از طریق واکنش با فلزات انتقالی فعال، دارا می باشد.
مراحل احیای کامل اکسیژن، در واکنش های زیر خلاصه شده است:
هر کدام از این واسطه های ایجاد شده توسط اکسیژن، بسیار فعال هستند، چرا که شکل الکترونی ناپایدارشان، امکان ورود الکترون های دیگر مولکول ها را ایجاد کرده و موجب تشکیل رادیکال های آزاد دیگری می شود که قابلیت واکنش با سایر مولکول ها را دارا می باشد (۴۸).
اگر چه رادیکال های آزاد مختلفی وجود دارد (مانند اتم های هیدروژن، یون های فلزی انتقالی، رادیکال های کربن محور مثل تری کلرومتیل، رادیکال های سولفو محور مثل تیول) رادیکال هایی که از دیگر اکسیژن ها یا نیتروژن ها به وجود می آیند، دسته مهمی از رادیکال های ایجاد شده در بدن موجودات زنده می باشند. هم خود رادیکال ها و هم گونه های غیر رادیکالی به وجود آمده از طریق واکنش با رادیکال های آزاد، گونه های اکسیژن یا نیتروژن فعال نامیده می شوند (RONS) (62).
هر کدام از میانجی های ایجاد شده از O₂ به عنوان یک ماده واکنش دهنده قوی مورد توجه قرار می گیرند و دارای ترکیبات الکترونی ناپایداری هستند که با الکترون هایی از مولکول های دیگر وارد واکنش می شوند و منجر به ایجاد رادیکال آزاد دیگری می شود که قادر به واکنش با مولکول های دیگر می باشد. به نظر میرسد این زنجیره واکنشی منجر به پراکسیداسیون چربیها، آسیب DNA و تجزیه پروتئین در طی واکنش های استرس اکسیداتیو می شود (۷۷،۴۸،۸).
اگر چه تمام میانجی ها به صورت قوی واکنش پذیر هستند اما از حیث بیولوژیکی متفاوت می باشند. رادیکال سوپراکسید ( O2)، رادیکال آزادی است که از اکسیژن به وجود آمده است و بر خلاف سایر میانجی های دیگر نشات گرفته از اکسیژن، می تواند منجر به تشکیل گونه های فعال دیگر شود. خصوصاً وقتی که رادیکال سوپر اکسید، پروتون می گیرد منجر به تشکیل رادیکال پر هیدروکسیل (HO2 ) می شود که رادیکالی قوی تر از رادیکال سوپراکسید است. علاوه بر این، رادیکال سوپر اکسید به عنوان یک پایه برونشتاد^[۱۴] در محلول های آبی برای تغییر دادن تعادل زمینه اسیدی به شکل یک رادیکال هیدروپراکسیل عمل می کند و در نتیجه باعث تولید پراکسید هیدروژن در محیط های اسیدی می شود (۴۸،۱۳). اگر چه پر اکسید هیدروژن یک رادیکال آزاد نیست اما از نظر بیولوژیکی به جهت تولید رادیکال بسیار قوی هیدروکسیل، اکسیدان به شمار میرود. علاوه بر این، به علت حالت غیر یونیزه یا کم شارژ شده، پراکسید هیدروژن قادر به انتشار از غشای هیدروفوبیک (آبگریز) است که می تواند منجر به نشت پر اکسید هیدروژن از غشای میتوکندری شود. رادیکال هیدروکسیل (OH) هم از طریق احیاء شدن پراکسید هیدروژن هم از طریق واکنش سوپراکسید با پراکسید هیدروژن و هم از واکنش بین پراکسید هیدروژن و شکلهای احیاء شده ای از یون های فلزات مثل مس و آهن ایجاد می شود (۴۸).
پر اکسیداسیون چربی

۳منو پتاسیم فسفات )gr)۱۰نشاسته۵۰آب شهر (ml)تا رسیدن به ml 1000آب مقطرpH~0/7

۳-۱-۴-کشت باکتری تولید کننده آلفا آمیلاز و تشخیص کیفی تولید آنزیم خارج سلولی
در شروع چند استوک از باکتری باسیلوس لیکنیفورمیس سویه BR1390 به خاطر امتحان اندازه آلفا آمیلاز تولیدی روی محیط کشت جامد شامل نشاسته به مدت ۴۸ ساعت رشد داده شدن. بعد از محلول لوگل جهت رنگ­آمیزی نمونه­ها و مقایسه اندازه فعالیت استفاده شد. بعد به خاطر تعیین بهترین محیط واسه تولید آنزیم نمونه­های دارای فعالیت مناسب به وسیله لوپ استریل به ارلن مایر ۱۰۰ میلی لیتری شامل ۲۵ میلی لیتر محیط پیش کشت و بعد با ۱ درصد تلقیح به چهار محیط کشت تولید MA، MB، MC و MD منتقل گردید. نمونه­ها در شیکر انکوباتور با دمای ۳۰ درجه سانتیگراد و حرکت دورانیrpm 180 رشد داده شد. ۲۴ ساعت پس از تلقیح، تولید آنزیم به وسیله نشاسته ۱/۰% القا شد.
هم اینکه به خاطر نگهداری باکتری در کوتاه مدت (واسه چند ماه) یه کلنی از باکتری در شرایط سترون در محیط مایع کشت داده شد و سلول­ها پس از سانتریفیوژ در مخلوط مساوی از محیط کشت و گلیسرول ۵۰% استریل قرار گرفت و در فریزر ۲۰- نگهداری شد. نمونه­ها واسه نگهداری دراز مدت در فریزر ۸۰- درجه سانتی گراد منتقل گردید.
۳-۲- بررسی سینتیک رشد و فعالیت آلفا آمیلازی باکتری در محیط کشت پایه
به خاطر بررسی سرعت رشد، باکتری در محیط کشت پایه رشد داده شد و در ادامه اندازه تراکم نوری^[۶۲] (OD) در طول موج ۶۰۰ نانومتر درزمان ۳۴ ساعت اندازه گیری شد. هم اینکه اندازه فعالیت آنزیمی اونم در ساعت­های جور واجور پس از القا مورد امتحان قرار­گرفت.
۳-۳- روش­های استفاده شده در مراحل امتحان و تخلیص آلفا آمیلاز
۳-۳-۱- تخلیص آنزیم آلفا آمیلاز
در این تحقیق اول محیط کشت شامل باکتری به مدت ۱۰ دقیقه با دور g5000 سانتریفوژ گردید و بعد محلول رویی که شامل آلفا آمیلاز بود در دمای ˚C 4، با ۵۰ درصد (v/v) استن سرد رسوب­دهی گردید. بدین صورت که استن به آرومی به محلول رویی که به­وسیله­ مگنت روی استیرر در حال هم­زدن بود، اضافه گشت و پس از نیم ساعت رسوب به وسیله فیلتر از محلول جدا و به دلیل نداشتن فعالیت آنزیمی دور ریخته شد و محلول رویی به وسیله استن۷۰ درصد (v/v) رسوب دهی دوباره گردید. بعد در دمای ^˚C4 در g 5000 محلول پروتئینی به مدت ۱۰ دقیقه سانتریفیوژ انجام شد و رسوب حاصل در دست کم حجم بافرB حل گردید. نمونه در دمای ˚C 4 در بافر B دیالیز شد و پس از دو بار تعویض بافر به فاصله­ی ۱۳ و ۵ ساعت (طول کل مدت دیالیز ۲۲ ساعت بود) به عنوان محلول آنزیمی مورد امتحان آنزیمی قرار گرفت.
۳-۳-۲- تخلیص روی ستون DEAE-Cellulose
واسه جفت و جور ستون تعویض آنیونی DEAE-Cellulose، از ستونی با قطر ۵/۲ سانتی متر و طول ۱۰ سانتیمتر رزین استفاده شد. پس از آماده سازی ستون و به تعادل رسوندن اون با بافر B، محلول شامل آنزیم روی ستون منتقل گردید و بعد ستون با همون بافر شستشو داده شد تا همه پروتئین­هایی که به ستون تعویض یونی وصل نشده­ان، خارج شن. پس از اینکه جذب ۲۸۰ نانومتر نمونه­های خارج شده از ستون به صفر رسید با به کار گیری ایجاد یه گرادیان خطی ۵/۰-۰ مولار سدیم کلراید برابر ۱۲ حجم ستون در بافر مشابه، پروتئین­های وصل شده به رزین برحسب اندازه بار منفی سطحی و قدرت اتصالشان به رزین به ترتیب با افزایش قدرت یونی بافر شستشو از ستون جدا شده و در لوله­های جور واجور جمع­بیاری شد. با در نظر گرفتن اینکه پس از چند بار انجام تخلیص به وسیله ستون DEAE-cellulose مشاهده شد که آنزیم مورد نظر قبل از شیب غلظت از ستون خارج می شه، در دفعات بعد پس از صفر شدن جذب nm 280 ستون با نمک یه مولار شسته شد. با اندازه ­گیری غلظت پروتئینی نمونه­ها به وسیله جذب ۲۸۰ نانومتر و هم اینکه تعیین اندازه فعالیت آمیلازی هر کدوم از فراکسیون­های دارای جذب پروتئینی، آنزیم آلفا آمیلاز مورد نظر جدا گردید. در این تحقیق نمونه­ها در لوله­های ۳ میلی لیتری با سرعت عبور ml/min 1 جمع­بیاری گردید. هم اینکه نمونه­های پروتئینی پس از تغلیظ به وسیله غشای UF با Cut off برابر kDa 10 در فریزر با دمای ۲۰- درجه سانتیگراد قرار گرفت.
۳-۳-۳- امتحان فعالیت آنزیمی
در این تحقیق به خاطر تعیین فعالیت آنزیمی از امتحان با معرف ۳، ۵- دی نیتروسالسیلیک اسید ^[۶۳] (DNS) استفاده شد و فعالیت آنزیمی آلفا آمیلاز با اندازه ­گیری آزاد شدن واحدهای مالتوز و یا گلوکز به عنوان گروه ­های زنده کننده سنجیده شد.
محلول­های مورد استفاده عبارتند از:
محلول ۵/۰% نشاسته
۵/۰گرم نشاسته قابل حل به ml100 بافر A اضافه گردید و روی استیرر قرار گرفت تا نشاسته به آرومی حل شه. محلول حاصل پس از سرد شدن استفاده شد.
محلول ۳، ۵- دی نیتروسالسیلیک اسید(DNS) :
اول gr1 DNS در ۵۰ میلی لیتر آب حل شد و به آرومی gr30 سدیم-پتاسیم تارتارات به اون اضافه گردید. بعد با افزودن۲۰ میلی لیتر محلول NaOH 2 مولار رنگ محلول از زرد به نارنجی شفاف تغییر یافت. در آخر حجم پایانی به ۱۰۰ میلی لیتر رسونده شد. این محلول تا دو هفته قابل استفاده بود.
بافر A
محلول آنزیمی
۳-۳-۳-۱-روش امتحان فعالیت آنزیم
میزانµl 100 نمونه آنزیمی با غلظت مناسب با µl400 سوبسترای مورد نظر مخلوط و در دمای مشخص به مدت نیم ساعت انکوبه گردید. بعد به هر نمونه µl500 محلول DNS اضافه و محلول حاصل به مدت ۵ دقیقه در حموم آب جوش قرار گرفت. پس از خنک شدن، جذب اون در طول موج nm 540 امتحان گردید. فرق جذب نسبت به نمونه تماشاگر به عنوان فعالیت آنزیمی شناخته می­شه که در این رابطه نمونه تماشاگر شامل آنزیم، سوبسترا و محلول DNS در لحظه صفر می­باشه.
۳-۳-۳-۲-واحد آنزیمی
به خاطر محاسبه فعالیت آنزیمی طبق واحد آنزیمی(unit) منحنی استاندارد رسم گردید. اول غلظت­های متفاوت و متوالی از ۰ تا یه میکرومولار D-مالتوز در ۱۰ غلظت جفت و جور شد. به ml 5/0 محلول­های فوق ml 5/0 DNS اضافه و به مدت ۵ دقیقه جوشونده و جذب نمونه­ها در طول موج nm 540 خونده شد. پس از ثبت جذب این غلظت­ها، نمودار استاندارد جذب علیه µmolاز D- مالتوز رسم شد و به کمک اون واحد آنزیمی محاسبه گردید. یه واحد از فعالیت آمیلازی برابره با مقدار آنزیمی که می­تونه یه میکرومول D- مالتوز تو یه دقیقه در شرایط مناسب آزاد کنه (نمودار ۳-۱).
نمودار ۳-۱) منحنی استاندارد غلظت­های جور واجور D-مالتوز در طول موج nm 540
۳-۳-۴- امتحان پروتئین
در این تحقیق واسه امتحان مقدار پروتئین از راه برادفورد^[۶۴] با به کار گیری محلول پروتئینی آلبومین سرم گاوی^[۶۵] (BSA) به عنوان استاندارد استفاده شد. هم اینکه طی تخلیص آنزیم به وسیله ستون کروماتوگرافی DEAE-Cellulose، اندازه پروتئین با بررسی جذب نمونه­ها درطول موج nm280 تخمین زده شد.
۳-۳-۴-۱- امتحان کمی پروتئین به روش برادفورد
در این روش که بر مبنای رنگ­پذیری مولکول پروتئین به وسیله رنگ کوماسی بلو G-250 می­باشه، جذب محلول پروتئینی به همراه معرف رنگی در ۵۹۵ نانومتر خونده شد که بسته به غلظت پروتئین، مقدار جذب اندازه ­گیری شده در این طول موج، متغیر بود. واسه تعیین غلظت کمّی پروتئین­ها، اول µl 100 از غلظت­های جور واجور BSA µg/ml) 20، ۴۰، ۶۰، ۸۰ و ۱۰۰) جفت و جور شد و به عنوان استاندارد استفاده شد. بعد از نمونه­های شامل پروتئین مورد امتحان هم به حجم پایانی µl 100، رقت­هایی جفت و جور شد و یه میلی لیتر از معرف برادفورد به یدونه یدونه نمونه­ها اضافه گردید. پس از ورتکس کردن نمونه­های مورد امتحان، جذب اون­ها در ۵۹۵ نانومتر خونده شد. براساس منحنی استاندارد بدست اومده از غلظت­های جور واجور BSA، غلظت پروتئینی نمونه­ها تعیین شد.

لازم به ذکر است که برای انجام این تحقیق لازم بود آژانس های گردشگری دارای وب سایت باشند و در استان مازندران واقع شده باشند لذا با آژانس های تک ستاره آمل- نیکو پرواز- سمند پرواز ساری- الماس پنج قاره- وژک رامسر- نسیم شمال و راشا جهان سیرکه دارای سایت بودند بصورت حضوری و بعضا تلفنی و ایمیلی تماس برقرار شد که از میان آژانس های مذکور تنها سه آژانس حاضر به همکاری در این تحقیق شدند. بنابراین، با توجه به هدف پژوهش و موضوع آن، جامعه ی آماری پژوهش حاضر، کاربران سایت های نیکو پرواز، الماس پنج قاره و راشا جهان سیر می باشند که حداقل یک بار از سایت های مذکور به صورت آنلاین محصولات و خدمات گردشگری اعم از دریافت اطلاعات، معرفی جاذبه های گردشگری، رزرو بلیط و یا تور و…. دریافت نمودند.

۳-۶- نمونه آماری
با توجه به ویژگی های جامعه ی آماری نمونه گیری تحقیق از نوع تصادفی می باشد بدین صورت که با توجیه و همکاری کارکنان محترم این سه آژانس مسافرتی، پرسشنامه در اختیار آن دسته از مشتریانی که از قبل با سایت های مذکور آشنایی داشته و خدماتی را از این سایت ها دریافت نمودند قرار گرفت و توسط این مشتریان (کاربران) پرسشنامه تکمیل گردید. بنابر این پرسشنامه در بین مشتریان(کاربران آنلاین) آژانس هواپیمایی نیکوپرواز، الماس پنج قاره و راشا جهان سیر که از فروردین تا خرداد به صورت حضوری به این آژانس ها مراجعه کردند توزیع گردید. در جدول زیر تعداد پرسشنامه های توزیع شده به هر آژانس و تعداد پرسشنامه تکمیل شده مشخص می گردد.
جدول(۳-۱) جدول توزیع پرسشنامه

منبع: تحقیقات حاضر
۳-۶-۱- تعیین حجم نمونه
با توجه به اینکه تعداد افراد جامعه برای ما مشخص نیست، جامعه آماری نامحدود است. بنابراین برای محاسبه تعداد نمونه از فرمول زیر استفاده می شود(رضوانی،۱۳۹۱).
۳۸۴
در فرمول فوق  با سطح اطمینان ۹۵ درصد و احتمال خطای ۵ درصد و همچنین  براساس تحقیقات مشابه در این حوزه به ترتیب و در نظر گرفته شدند(سید جوادین و شمس،۱۳۸۶ و سید جوادین و همکاران،۱۳۸۹) و با توجه به اینکه  قابل محاسبه نیست و مقدار آن از طریق p.q محاسبه می شود که در این فرمولp نسبت صفت مورد بررسی در جامعه آماری است. مقدارp، ۰.۵ در نظر گرفته شد. به عبارت دیگر  برابر با شد(رضوانی،۱۳۹۱). بنابراین با توجه به فرمول فوق تعداد نمونه مورد نظر ۳۸۴ نفر مدنظر گرفته می شود. لذا با توجه به تعداد نمونه مورد نیاز، ۵۴۰ پرسشنامه در مجموع میان سه آژانس مذکور به صورت حضوری توزیع شد و در نهایت ۳۸۸ پرسشنامه در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۷- ابزار سنجش
ابزار سنجش وسایلی هستند که محقق به کمک آنها قادر است اطلاعات مورد نیاز خود را گردآوری، ثبت و کمی نماید. در هر پژوهش بسته به هدف پژوهشگر و روش پژوهش، از ابزارهای متفاوتی برای جمع آوری داده ها و اطلاعات استفاده می شود. در پژوهش حاضر از روش ها و ابزارهای زیر استفاده شده است.
-ابزار کتابخانه ای: در این پژوهش ابتدا جهت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق از منابع کتابخانه ای، کتاب های مورد نیاز، پایان نامه ها و نیز از اینترنت استفاده شده است.
-ابزار میدانی: برای جمع آوری داده های مربوط به بررسی متغیرهای اثر گذار بر اعتماد الکترونیک از پرسشنامه کاغذی بهره گرفته شده است که به تفضیل شرح آن بیان می گردد.
۳-۷-۱- پرسشنامه
از آن جایی که پژوهش حاضر از نوع پیمایشی می باشد، مانند بسیاری از مطالعات پیمایشی برای گرد آوری داده های اولیه از پرسشنامه استفاده شده است. در این پژوهش از پرسشنامه های استاندارد شاه عالم وهمکاران(۲۰۱۰)، ریبینک و همکاران(۲۰۰۴(، اوربان وهمکاران(۲۰۰۵)، خداد حسینی و همکاران(۱۳۸۸) جهت آزمون فرضیه ها استفاده شده است.
پرسشنامه طراحی شده برای این پژوهش از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول، شامل اطلاعات جمعیت شناختی افراد پاسخ دهنده از قبیل جنسیت، سن، تحصیلات، وضعیت تاهل است. قسمت دوم، نظرسنجی کاربران سایت گردشگری در قدرت نام تجاری، حریم خصوصی، امنیت، سفارشی سازی، آشنایی با سایت، تجربه خرید و اعتماد الکترونیک با بهره گرفتن از طیف لیکرت است و در سطح سنجش ترتیبی، پاسخ دهندگان با انتخاب هریک از موارد(۱= خیلی مخالفم تا ۵= خیلی موافقم) میزان هر مولفه را انتخاب کرده اند. اصل پرسشنامه را می توانید در بخش پیوست ملاحظه فرمائید.
جدول (۳-۲) مولفه های مربوط به متغیرهای مورد بررسی در پرسشنامه