۹۶ رت نر در ۸ گروه با شرایط استاندارد ۱۲ ساعت نور و ۱۲ ساعت تاریکی به مدت۶ هفته تحت مطالعه قرار گرفتند.
دیابتی کردن رت ها: رت ها با تزریق ۶۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن استرپتوزوسین رقیق شده در ۱ml بافر سیترات سدیم (۰.۱M, PH 4.5) به صورت تزریق داخل صفاقی دیابتی شدند. ۷۲ ساعت پس از تزریق و ۱۲ ساعت ناشتایی، قند خون رت ها را از طریق ورید دمی سنجیدیم ، در صورتی که میزان گلوکز خون در حالت استراحت بیش از ۳۰۰ mg/dl بود به عنوان دیابتی در نظر گرفته می شدند ( Et al ,2010 & Márcia).
آماده سازی عصاره آبی بذر شنبلیله: به میزان ۱ کیلوگرم از دانه پودر شده شنبلیله در ۱۰۰۰۰ میلی لیتر آب تقطیر شده برای ۳۰ دقیقه جوشانده شد. سپس این عصاره جوشانده شده در دمای اتاق برای ۳۰ دقیقه سرد شد و سپس این عصاره سرد شده از طریق یک غربال، دوبار از صافی رد شد. در نهایت این عصاره فیلتر شده از طریق تبخیر در دمای ۳۵۸ درجه سانتی گراد به یک خمیر غلیظ تبدیل شد (Et al,2007,422-426 & Wan-Li).
برنامه تمرین استقامتی: تمرین استقامتی به صورت شنا کردن به مدت ۶ هفته، هفته ای ۵ روز و روزی ۱ ساعت در یک تانک فلزی با ابعاد (۱۵۰cm×۹۰cm×۷۰cm) با درجه حرارت آب به میزان°C 30 (Singh & Et al,2010,45-54) انجام شد. در هفته اول که تحت عنوان هفته سازگاری بود، تمرین شنا اینگونه انجام شد که در روز اول، مدت زمان شنا ۱۰ دقیقه بود و در روزهای بعد هر جلسه ۱۰ دقیقه به مدت زمان شنا افزوده شد به طوریکه بعد از یک هفته مدت زمان شنای موش به ۶۰ دقیقه در روز رسید و تا پایان هفته ششم این مدت زمان ۶۰ دقیقه ای حفظ شد (Et al, 2011,29-36 & Sun).
تجویز داروی گلی بنکلامید: در هر وعده به میزان ۰.۵ میلی گرم بر کیلوگرم (۰.۵ mg/kg, orally) به صورت خوراکی (Sun & Et al,2011,92-100 ) به مدت ۶ هفته به رت ها داده می شود.
محلول سالین نیز در هر وعده به میزان ۵ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی و به مدت ۶ هفته به رت های گروه کنترل داده می شود.
عصاره شنبلیله و داروی گلی بنکلامید و محلول سالین به مدت ۶ هفته به صورت خوراکی و با بهره گرفتن از روش گاواژ (gastric gavage ) وارد معده گروه ها شد. پس از ۶ هفته پروتکل تمرین و۱۲ ساعت ناشتایی رت ها با اتر بیهوش شدند و نمونه گیری خونی به طور مستقیم از قلب حیوان گرفته شد و نمونه های خونی با دور ۳۰۰۰ در دقیقه به مدت ۱۰ دقیقه سانتریفیوژ شدند و پس از جداسازی پلاسما ، این پلاسماها جهت سنجش ویسفاتین و واسپین مورد آزمایش قرار گرفت .
غذا و آب مصرفی:
رت ها در طول شبانه روز به آب و غذا ( پلت مخصوص موش ) دسترسی داشتند.
نحوه اندازه گیری متغیر های وابسته:
در این پژوهش کیت های آزمایشگاهی ویسفاتین و واسپین ازGlory Science Co, Ltd .USA خریداری شد. درجه حساسیت واسپینml / pg 10.84 > بود. ویسفاتین و واسپین از طریق روش الایزا با طول موج nm 450 سنجیده شدند.
در طول انجام پژوهش در ابتدای پروتکل و پایان هر هفته وزن موش ها و میزان آب مصرفی آنها مورد بررسی قرار گرفت و تغییرات آنها ثبت شد.
۳-۸ روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات :
برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آنالیز واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. سطح معنا داری برای تمام محاسبات ۰۵/۰>P در نظر گرفته شد. کلیه عملیات آماری با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS VERSION 17 انجام گرفت ونمودارها نیز توسط نرم افزار Microsoft Office Excel 2007 ترسیم گشت.
۴-۱ مقدمه
در این فصل داده های مربوط به تاثیر تمرین استقامتی و عصاره آبی دانه شنبلیله بر سطوح ویسفاتین و واسپین در رت های نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین مورد بررسی قرار می گیرد.
۴ -۲ تفسیر داده ها
۴-۲-۱ فرضیه اول
۱). یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح ویسفاتین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار ندارد.
جدول ۴-۱ : تغییرات مربوط به سطوح ویسفاتین در گروه تمرین استقامتی در مقایسه با گروه های دیگر
گروه ها میانگین انحراف استاندارد ارزش p
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸۷ ۸۵۵.۶۲.۱۷
۱.۰۰۰
گروه تمرین استقامتی و
شنبلیله با دوز g/kg 1.74 5339.3939 949.9449
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۷۳۰
گروه تمرین استقامتی و
شنبلیله با دوز ۰.۸۷ g/kg 6162.9630 1528.29284
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷ ۰.۵۲۵
گروه تمرین استقامتی و
گلی بن کلامید ۶۳۲۳.۳۳۳۳ ۱۳۶۳.۲۷۹۴۵
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۸۵۷
گروه کنترل دیابتی ۶۰۴۵.۸۳۳۳ ۸۶۲.۶۱۶۴۵
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۰۲۰
گروه شنبلیله با دوز۰.۸۷ g/kg 7172.7273 2529.33097
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۲۴۳
گروه شنبلیله با دوز g/kg 1.74 6655.5556 715.30879
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۰۰۷
گروه گلی بن کلامید ۷۴۲۰.۰۰۰۰ ۹۶۵.۹۸۹۵۵
نتایج جدول ۴-۱ نشان می دهد که بین گروه تمرین استقامتی با گروه شنبلیله با دوز پایین و همچنین بین گروه تمرین استقامتی با گروه گلی بنکلامید بدلیل اینکه سطح معناداری بدست آمده < 0.05 است اختلاف معنی داری وجود دارد درنتیجه این فرضیه که یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح ویسفاتین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار ندارد، رد می شود در نتیجه یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح ویسفاتین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار دارد(p=0.002).
۴-۲-۲ فرضیه دوم
۲). یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح واسپین رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار ندارد.
جدول ۴-۲ : تغییرات مربوط به سطوح واسپین در گروه تمرین استقامتی در مقایسه با گروه های دیگر
۳۶
محصولات لاستیک وپلاستیک
۱
۷
سایر محصولات کانی غیر فلزی
۶
۴۳
محصولات فلزی فابریکی
۳
۴۹
وسایل نقلیه موتوری
۱
۴
بازیافت
۱
۲۰
جمع
۲۶
۴۷۷
منبع(اصلاح عربانی ،۱۳۸۷ : ۱۳۵۶)
۳-۱-۵ مشخصات کالبدی- فضایی
خانه های روستایی در سطح جلگه ای شهرستان سیاهکل از نوع متفرق و پراکنده اند . در پراکندگی روستا گذشته از عامل دسترسی به منابع آب کافی و خاک حاصل خیز ، آباد کردن تدریجی برخی اراضی جنگلی و به زیر کشت بردن آنها به صورت قطعه قطعه موثر است . و روستائیان معمولا در زمین هایی که آباد کرده اند خانه خود را نیز در میان آن می ساختند . در برخی نقاط هر قدر به دامنه کوه نزدیک می شویم با توجه به شیب زمین بر تمرکز خانه ها افزوده می شود و خانه های روستایی در فاصله نزدیکتری از هم استقرار می یابند . این حالت که نتیجه افزایش و تمرکز تدریجی جمعیت است ، بیان کننده گذار از شکل پراکنده به شکل متمرکز است . در بخش دیلمان این شهرستان این شکل از سکونتگاه ها به چشم می خورد .
اجزای سکونتگاه های روستایی در این شهرستان تفاوت چندانی با سایر مناطق ندارد . در هر روستایی علاوه بر خانه ، باغ ، مزرعه ، مرتع ، مکان عمومی و شبکه معابر به چشم می خورد .
مصالح ساختمانی مورد استفاده در ساخت مساکن روستایی در این شهرستان در سالهای اخیر دچار تغییر و تحولات فراوان شده است . مواد و مصالح خانه های روستایی به ویژه بناهای سنتی تا حدود زیادی به محیط پیرامون وابسته بود . بدین صورت که روستائیان در درجه اول مواد و مصالح ساختمانی موجود در محیط اطراف خود را که با وضعیت معیشتی تناسب داشت در بناهای خود به کار میگرفتند.
امروزه ، توسعه ارتباطات و وسایل حمل و نقل ، گسترش امکانات و مصالح شهری به نواحی روستایی تغیرات زیادی در کابرد انواع مواد و مصالح ساختمانی بوجود آورده است . از این رو ، اشکال و مواد مصالح جدید و متنوع و غیر بومی جایگزین مصالح و مواد سنتی شده و همچنین الگو برداری از بناها و معماری شهری در بسیاری از روستاها رواج یافته است . و معماری بومی در برابر مدل های جدید ساختمانی در روستاها ، در حال عقب نشینی است .(روح بخش۳۸:۱۳۹۱)
الف) عرضه کننده ای که از اینترنت استفاده می کند می تواند از قیمت گذاری تبعیضی[۱۰۴] استفاده کند اما در صورت عدم احتیاط و آگاهی مشتریان از این موضوع شرکت مجبور به کاهش قیمتها می شود.
ب) توانایی زیاد مشتریان در مقایسه قیمتهای عرضه کنندگان مختلف که محصولات خود را به صورت بهنگام عرضه می کند نیز سبب استاندارد شدن قیمتها می شوند.
همچنین لازم به ذکر است که توانایی اینترنت در کاهش هزینه های مبادله، هزینه جست و جو و هزینه حمل و نقل نیز سبب کاهش قیمتها می شود.
اینترنت روش کم هزینهای را برای تولید کننده جهت برقراری ارتباط مستقیم با مصرف کننده ایجاد می کند. شرکتها با بهره گرفتن از اینترنت و رجوع به پایگاه داده های خود می توانند ترفیعاتی را مطابق سلیقهی هر مشتری طراحی کنند. اینترنت به دلیل مشخصات خاصی که دارد سبب تغییر مدل ارتباطات بازاریابی شده است. تغییر مدل سنتی بازاریابی به مدل نوین توسط طبقه بندی [۱۰۵] (۱۹۹۷، ص۴۳) به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
از آنجا که ارتباطات در بازاریابی جزء حیاتی عنصر ترفیع می باشد، لذا در اینجا دو مدل به اختصار معرفی می شوند. مدل ارتباطات بازاریابی سنتی در عصر رسانههای انبوه مطرح بوده است. در این مدل ارتباطات بصورت تک-انبوه[۱۰۶] می باشد. این نوع ارتباط بدین معناست که شرکت با بهره گرفتن از یک رسانه ی انبوه و یک طرفه مثل روزنامه، رادیو، تلویزیون، مجله و … به انبوهی از مشتریان اطلاع رسانی می کرد و یک محتوا[۱۰۷] (پیام) را به آنان منتقل می سازد. این مدل در شکل (۲-۳) ترسیم شده است.
شکل ۲- ۳ . مدل ارتباطات سنتی بازاریابی (تک- انبوه) (هافمن و نواک، ۱۹۹۷).
امروز با پیدایش اینترنت و ظهور بازاریابی اینترنتی مدل ارتباطات بازاریابی سنتی از تک- انبوه به مدل ارتباطات بازاریابی نوین که به صورت انبوه- انبوه[۱۰۸] می باشد، تحول یافته است. در این مدل اینترنت به عنوان یک مدل رسانه ی تعاملی[۱۰۹] و دو طرفه نقش بسیار حیاتی ایفا می کند. و برخلاف رسانه های سنتی حالت یک طرفه ندارد.
فروشگاه اینترنتی ، مکانی است که در آن مصرف کنندگان می توانند توسط رایانه در هر مکانی که هستند عمل خرید را انجام دهند، و فروشندگان نیز می توانند کالاها و خدمات را بدون نیاز به داشتن مکان فیزیکی برای فروش، به مصرف کنندگان عرضه نمایند (مهدسوکی[۱۱۰]، ۲۰۰۸، ص۹۷). خرید اینترنتی به شرکتها این امکان را میدهد که از طریق کانالهای الکترونیکی، محصولات خود را به صورت مستقیم به مصرف کنندگان بفروشند (سانگ و زین خوان[۱۱۱]، ٢٠٠٣، ص ۱۰۶). طراحی سایت باید به صورت خلاقانه با در نظر گرفتن اهداف و راهبردهای سازمان صورت گیرد. هم چنین، ساختار طراحی سایت باید به گونه ای باشد که استفادهکنندگان بتوانند به راحتی به اطلاعات خود، پیوند[۱۱۲]ها و محصولات مورد نیاز دسترسی داشته باشند. یکی ازویژگیهای مهم وب سایتها ایجاد تمایل در مصرف کنندگان در برقراری رابطه با سایت می باشد. این اقدام می تواند از طریق فراهم کردن فعالیتهایی مانند سرگرمی در سایت، ارائه فرم های بازخورد، و تماس از طریق پست الکترونیک[۱۱۳] با مصرف کنندگان، آنان را به بازگشت مجدد به سایت و استفاده بلندمدت از آن مشتاق نمایند. فعالیتهای سرگرم کننده می تواند شامل عکسها، نمایش محصولات، تصاویر متحرک و بازی های اینترنتی باشد. به عبارت دیگر، خرید اینترنتی آمیختهای از فروش مستقیم و انجام تبلیغات از طریق نمایش محصولات و تعامل با مصرف کنندگان و درگیر کردن آنان می باشد (سامانیگو و همکاران[۱۱۴]، ۲۰۰۶، ص۱۶۴).
بین یک فروشگاه آنلاین و فروشگاه فیزیکی تفاوتهایی وجود دارد. یکی از تفاوتها به ماهیت غیر شخصی و نامانوس محیط آنلاین مربوط می شود. تفاوت دیگر، تفکیک زمان و مکان است در فروشگاه فیزیکی هر دو جزء زمان و مکان وجود دارند و اقلام خریداری شده ثانیه هایی بعد از پرداخت وجه دریافت می شود. معاملات آنلاین در مکان، تفکیک شده هستند، زیرا مصرف کننده نمیتواند باطن خرید، و همچنین فروشنده را ببیند. همچنین تفکیک در زمان وجود دارد زیرا پرداخت قبل از اینکه کالا دریافت شود صورت میگیرد (ریگلزبرگر و همکاران[۱۱۵]، ۲۰۰۵، ص ۳۸۵).
هنگامی که مشتری به اینترنت دسترسی یافته و سفارش می دهد، در واقع با شرکت، توزیع کنندگان و بانکها ارتباط برقرار می کند. محصول از طریق توزیع کننده و با اطلاع بانک و شرکت حمل می شود. بانک پول را وصول می کند و در حساب بانک ذخیره می کند. وقتی موجودی کالای توزیع شده کاهش یافته و به زیر مقدار حداقل می رسد، شرکت دوباره آن را افزایش می دهد. تمام این معاملات به سرعت و تقریبا در یک زمان انجام می شود. محل بازار در تجارت الکترونیک نامحدود یا بدون مرز می باشد و می توان آن را به جای محل بازار، فضای بازار نامید (کیانگ[۱۱۶]، ۲۰۰۱، ص۱۵۷).
خرید و فروش اینترنتی زمانی موفق می شود که فروشندگان کالا و خدمات بتوانند نسبت به روش سنتی، منافع اقتصادی بیشتری را برای مشتریان ایجاد کنند. صرف نمایش محصولات در یک سایت زیبا با عکسهای متنوع و حتی جذاب در فروش اینترنتی، کافی نمی باشد. این کار با توجه به شناسایی نیازهای مشتریان و بازارسنجی و بازاریابی علمی میسر می شود که در اینترنت شامل موارد زیر می گردد :
استفاده ی بهینه از موتورهای جست و جوگر در اینترنت؛
اطلاعات کافی و مناسب محصولات؛
پیشنهادات و طرح های مناسب با نیازهای مشتریان در هر منطقه از جهان؛
اطلاعات روزآمد در مورد قیمت ها؛
اطلاعات صحیح در رابطه با میزان موجودی محصولات؛
فرایند سفارش بسیار ساده و راحت؛
فرایند سریع رسیدگی به سفارشات؛
برخوردار از سیستم خودکار پیگیری سفارشات؛
سیستم تحویل دقیق و به موقع؛
سیستم صحیح صورتحساب و دریافت مبالغ؛
سیستم کسب اطلاعات و نظرسنجی از مشتریان در مراحل مخلتف فروش؛
از طریق نیازهای به دست آمده، فروشندگان می توانند عوامل موثر و کلیدی در موفقیت را تجزیه و تحلیل و شناسایی نموده و متناسب با آن راهبردهای مورد نظر را طراحی نمایند. طراحی و اجرای سریع این راهبردهاست که منجر به پیدا شدن مزیت رقابتی و موفقیت در شرکتها میگردد.
بنابراین شرکتی که بتواند سریع تر و با هزینه کمتر، نیازها را شناسایی کرده و پاسخ ها را ارائه نماید می تواند بصورت درازمدت در بازار حضور خود را حفظ نموده و حتی رهبری بازار را بر عهده گیرد (شیرخدایی، ۱۳۸۴، ص ۴۴).
در ادبیات تجارت الکترونیک منظور از فروشگاه، یک مرکز تجاری است که شامل مجموعه ای از غرفههای گوناگون می باشد. این غرفه ها برحسب کالاها و خدمات مختلف تقسیم بندی شده اند که علاوه بر عرضهی خدمات و کالاها به مشتریان، جاذبه های حاشیه ای آن نیز از جمله ویژگیهای این غرفه میباشد، به گونه ای که متقاضیان خرید از این مراکز، از خرید بهنگام خود احساس رضایت نموده و از انتخاب هر آن چه که مورد نظر آن هاست، لذت ببرند.
هزینه های پایین توسعه مراکز تجاری، قابلیت جذب خریداران از سراسر جهان و نیز جاذبههای بیشتر خرید از این مراکز در مقایسه با مراکز واقعی، از جمله امتیازات این چنین مراکزی است. هر چند می توان کاهش آلودگی های زیست محیطی و امکان بهره گیری توسط تمامی اقشار از جمله معلولین و سالمندان را به مجموعه ی امتیازات فوق افزود.
از آنجایی که به صورت روزافزون، خرید اینترنتی معمول و گسترده می گردد، لذا جست و جو و یافتن کالا و خدمات در فروشگاههای بزرگ برای اغلب مصرف کنندگان مشکلتر شده و لذا سیستمهایی به منظور ارائه خدمات مشاوره ای به خریداران، مورد نیاز می باشد تا جهت رفع نیازهای خاص آنان را کمک نماید.
مواقعی را می توان یافت که مشتری کالای مورد نظر خود را میشناسد اما نمی تواند عرضه کننده آن را پیدا کند و یا این که مشتری به دنبال یک نوع مواد غذایی خاص می باشد که نمیداند آن ها را از کجا تهیه نماید و یا نمی داند به چه نحوی هتل و یا قطار مورد نظر خود را رزرو نماید. در چنین مواقعی، نیاز به مشاوره و راهنما مشخصتر میگردد. از این رو، فروشگاههای بزرگ می باید دارای امکاناتی جهت مشاوره و یا ارائه توصیههای لازم به مشتریان خود باشند. این وظایف در مجموع، وظایف یک نماینده[۱۱۷] را تشکیل میدهد (شیرخدایی، ۱۳۸۴، ص ۴۴). اتتاسی
اینترنت می تواند برای خرید بعضی از کالاها به دلیل توانایی گسترده انتخاب محصول، راحتی، قیمت و سایر ویژگیها مناسب باشد. اما در مورد بسیاری از خریدها اکثر مصرف کنندگان ترجیح می دهند که از خرده فروشیهای سنتی استفاده کنند. دریک نظر سنجی انجام شده در سال ٢٠٠٣ مصرف کنندگان دلایل خود را از عدم انجام خریدهای اینترنتی به شرح زیر ذکر کرده اند (اسماعیل پور، ۱۳۸۴ ، ص۳۸۹).
عدم دسترسی به اینترنت؛
بی اعتمادی نسبت به شیوه های سفارش دهی اینترنتی؛
لذت نبردن از خرید؛
عدم رویت کالای مورد نظر از نزدیک؛
عدم تمایل فرد به انتظار برای دریافت کالای خریداری شده؛
قیمت بسیار بالا؛
هزینه ارسال؛
مشکلات مصرف کنندگان در ارتباط با پس فرستادن محصول در صورت عدم رضایت؛
موانع اقتصادی برای دسترسی به اینترنت می تواند خرید اینترنتی مصرف کنندگان روستایی را کاهش دهد. برای مثال هزینه بالای خرید یک رایانه و هزینه اینترنت، ممکن است باعث تردید در استفاده از اینترنت برای خرید گردد. همچنین سرعت پایین اینترنت در مناطق روستایی می تواند مزید بر علت شود (کیود[۱۱۸]، ۲۰۰۰، ص۴). یکی از ضعفهای خرید اینترنتی این است که تمام کالاها به طور صددرصد قابل ارائه وفروش از طریق اینترنت نبوده، و مصرف کنندگان قادر به احساس کردن، بوییدن، و یا آزمایش محصولات موجود در شبکه سایتها نیستند. این محدودیت مانع از فروش برخی از کالاها از طریق اینترنت می شود. استرن[۱۱۹] (۱۹۹۵) به این نکته اشاره کرده است که محصولاتی که برای خرید آنها نیازی به آزمایش کردن، حس کردن و بو کردن آنها نیست، مناسب فروش به صورت اینترنتی هستند. همان گونه که خرده فروشان به تشویق مصرف کنندگان به خرید آنلاین ادامه می دهند، باید رشد فاصله میان فردی بین مشتریان و خود را مورد توجه قرار دهند. فاصله بین مصرف کنندگان و خرده فروشان، شدت رابطه بین آنها را کاهش میدهد، شکل گیری یک ارتباط شخصی- که به طور سنتی شکل میگیرد و با تعامل مثبت تقویت می شود، با معاملات پیچیده در اینترنت دشوارتر میگردد (بنامتی وسروا[۱۲۰]، ۲۰۰۷، ص۱۶۶).
تجارت الکترونیک مسائلی را با خود به همراه دارد و در صورتی که برای آنها راه حل مناسبی اتخاذ نشود، می تواند ویژگیهایش را تحت الشعاع قرار دهد. از جمله دسترسی سهل الوصول رقبای خارجی به کلیه بازارهای داخلی از جمله بازار کالا و خدمات، بازار مالی و سهام، پایین آمدن تولید سرانه ملی و تهدید برخی صنایع، ورود شرکت های قدرتمند خارجی که ممکن است باعث شود مصرف کنندگان داخلی در مواجهه با سیستم های ایمن تر و آسان تر خارجی، به سمت آنها کشیده شوند. بدین ترتیب سهم عمده بازار داخلی را شرکتهای خارجی در دست می گیرند و محصولات داخلی حتی توان مطرح شدن در بازار داخلی را از دست می دهند. از طرف دیگر، شرکت های داخلی به علت ضعف در بهره گیری مناسب از این ابزار، قادر نخواهند بود تا به بازارهای جهانی نفوذ کنند، و به رقابت با رقبای خارجی بپردازند. مهمتر آنکه به دلیل نبود نظام بانکداری پیشرفته الکترونیک در کشور، پول و سرمایه های داخلی به سمت سیستم های معتبر خارجی و حساب های تمام الکترونیکی انتقال مییابد، و بانکهای داخلی از جذب سهم عمدهای از سرمایه های داخلی بی بهره می مانند؛ و بدین ترتیب جریان خروج ارز از کشور شدت می گیرد. اینترنت تقاضا برای نیروی کار ماهر و متخصص بخصوص در بخش فناوری اطلاعات را افزایش داده، و در مقابل کاهش تقاضای نیروی کار در بخش مبادلات عادی وخرده فروشی ها را خواهیم داشت. این افزایش تقاضا برای نیروی کار ماهر و متخصص در زمینه های فناوری اطلاعات ممکن است سبب مهاجرت و تشدید نابرابریهای اقتصادی گردد. همچنین فقدان استانداردهای جهانی در مورد کیفیت، امنیت و اطمینان، لاینحل ماندن برخی مسایل قانونی از قبیل مالیات، عدم وجود قوانین و مقررات و استانداردهای ملی و بین المللی برای برخی شرایط، دشواری اندازه گیری برخی از مزایای خرید اینترنتی نظیر تبلیغات اینترنتی، پایین بودن سودآوری عملیات در برخی فعالیتها به دلیل کم بودن تعداد خریداران و فروشندگان، سهولت در سرقت اسرار و رموز محرمانه کاری شرکتها، تبیین قوانین گمرکی دقیق، آشنایی با قوانین کشورها و کلاهبرداری از طریق کارتهای اعتباری از جمله محدودیتهای دیگر خرید اینترنتی و تجارت الکترونیک می باشد. یکی دیگر از چالش های خرید اینترنتی نادیده گرفتن مسئولیت مدنی است، چرا که اگر در ارسال داده ها اشتباهی صورت گیرد و یا رایانه دچار مشکل نرم افزاری شود، مطمئناً به طرف مقابل خسارت (مادی و معنوی) وارد می آید. همچنین قسمت هایی از اینترنت بدون توجه به نیازهای معلولین طراحی شده است و تجارت الکترونیک عموماً سطوح پایینی از دسترسی برای معلولین را در نظر گرفته است. در حوزه تجارت الکترونیکی چالشها میتواند مشکلهای مختلفی مانند مذاکره با هویتهای جعلی، امکان برداشت از حساب الکترونیکی افراد به نام خودشان، تغییر غیرقانونی در اسناد تجاری، نسخهبرداری از اسناد دیگران، امکان تغییر در حسابهای بانکی افراد، ایجاد سایتهای تقلبی به نام دیگران و امکان انکار اطلاعات و اسناد الکترونیکی را در پی داشته باشد (بنامتی وسروا[۱۲۱]، ۲۰۰۷، ص۱۶۷).
لی و توربان[۱۲۲] (۲۰۰۱) بیان داشتند که پتانسیل عظیمی در استفاده از اینترنت جهت خرید کالاها و خدمات وجود دارد اما بسیاری از مصرف کنندگان تمایلی نسبت به خرید از اینترنت ندارند. در مقایسه با خرید سنتی، مخاطرات موجود در خرید آنلاین به مراتب بیشتر است، مصرفکنندگان بر اطلاعات محدودی تکیه می کنند زیرا از بررسی فیزیکی محصولات ناتوانند و تنها باید به تصاویری که در صفحه نمایش رایانه نشان داده می شود، اتکاء کنند. از دلایل دیگری که مردم خرید آنلاین نمیکنند این استکه خرید کردن شکلی از اجتماعی شدن است، و مردم ترجیح می دهند هنگام خرید کالاها با یک نفر تعامل داشته باشند (چن و همکاران[۱۲۳]، ۲۰۰۲، ص۷۱۱). دلیل دیگر به استفاده از فناوری مربوط می شود، چون این نوع خرید نسبتاً جدید است و اکثر مردم تجربه کمی نسبت به آن دارند، خرید در اینترنت برای بسیاری از مصرف کنندگان چالش برانگیز است (مونسو و همکاران[۱۲۴]، ۲۰۰۴،ص۱۱۴). مباحث جدی دیگری وجود دارد که مصرفکنندگان را از خرید آنلاین منصرف می کند، تحقیقات نشان داد، که ترس از تقلب و کلاهبرداری، کمبود فناوریهای استاندارد برای پرداخت مطمئن، مباحث حریم شخصی و کمبود اعتماد در تجارت الکترونیک از جمله دلایل اصلی هستند که خریداران از درگیر شدن در یک بازار آنلاین پرهیز می کنند (رنگناتن و سانجیو[۱۲۵]، ۲۰۰۷، ص۵۵).
کودک وحمایت عام در قانون
که در این رابطه می توان گفت:
- تمام افراد در مقابل قانون برابر هستند و بدون تبعیض، مستحق حفاظت (حمایت) مساوی در مقابل قانون می باشند. از این لحاظ قانون باید هر نوع تبعیض را مانع شود و برای تمام افراد حفاظتهای (حمایتهای) موثر و مساوی را علیه هر نوع تبعیض و در هر مرحله ای مانند نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقاید سیاسی و یا دیگر عقاید، منشاء ملی یا اجتماعی، دارائی، تولد (نسب) و یاهر وضعیت دیگری تضمین نماید. (ماده ۲۶- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر کسی که دستگیر میشود باید در زمان بازداشت، دلایل دستگیری به اطلاع او رسانده شود و (نیز) باید بدون درنگ هر اتهامی که علیه او وجود دارد، به اطلاعش رساند. (ماده ۹،بند۲- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر کسی که به اتهام جرمی دستگیر و یا بازداشت میگردد، باید بی درنگ در مقابل قاضی یا دیگر مقام مجازی که بوسیله قانون، قدرت قضائی را اعمال میکند، آورده شود و شایسته است که در مدت معقولی دادرسی شود و یا آزاد گردد. نباید بازداشت و انتظار دادرسی افراد بصورت قاعده عمومی و کلی درآید، ولی در هر مرحله از رسیدگی قضائی، (متهم) ممکن است با تضمین آزادی (موقت) جهت حضور در دادگاه و به اقتضای حکم دادگاه موکول گردد. (ماده ۹،بند۳- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر کسی که بموجب دستگیری و یا بازداشت، از آزادی اش محروم میگردد، حق دارد روند دادخواهی را بدین منظور که دادگاه بدون تاخیر در مورد غیر قانونی بودن بازداشتش تصمیم گیرد، دنبال نماید تا اگر بازداشت او غیر قانونی است (قاضی) دستور به آزادی او دهد. (ماده ۹،بند۴- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر کس که قربانی دستگیری و یا بازداشت غیر قانونی شده است، حق جبران خسارت دارد. (ماده ۹،بند۵- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- تمام افرادی که آزادی آنها سلب میگردد (زندانیان) باید با آنها با انسانیت و احترام که حقیقت ذاتی شخص انسان است، رفتار شود. (ماده ۱۰،بند۱- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- الف- به جزء موارد استثنائی، افراد متهم باید از محکومین جدا نگاه داشته شوند و میبایست مشمول رفتار جداگانه ای، متناسب با وضعیت افراد غیر محکوم شوند. ب - افراد جوان متهم باید از بزرگسالان جدا نگاه داشته شوند و باید در اسرع وقت در مورد آنها قضاوت گردد. (ماده ۱۰،بند۲- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- نظام ندامتگاه باید متضمن رفتار با افرادی باشد که هدف اساسی آن اصلاح آنان و اعاده حیثیت اجتماعی شان باشد. جوانان بزهکار باید از بزرگسالان جدا نگاه داشته شوند و (با آنها) متناسب سن و وضعیت قانونی شان رفتار گردد. (ماده ۱۰،بند۳- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هیچکس را نباید فقط بعنوان اینکه (او) قادر به انجام تعهد قراردادی خود نیست، زندانی کرد. (ماده ۱۱- میثاق حقوق مدنی و سیاسی
-همه افراد در مقابل دادگاهها و دیوانهای دادگستری (از حقوق) برابر برخوردارند. در امور تصمیم گیری هر اتهامی علیه فرد و یا (علیه) حقوق و تعهدات مدنی او، هر کس باید حق داشته باشد که (اتهامات او) بوسیله یک دادگاه قانونی، صلاحیت دار، مستقل و بیطرف، بطور منصفانه و علنی، رسیدگی شود. مطبوعات و افکار عمومی ممکن است از تمام و یا قسمتی از دادگاه بدلایل اخلاقی، نظم عمومی و یا امنیت ملی در یک جامعه مردم سالار منع شوند. وقتی مصلحت زندگی خصوصی طرفین دعوی اقتضا کند و یا تا حدی که دادگاه در شرایط خاصی علنی بودن (جلسات) را زیان آور به مصالح دادگستری بداند، ( محرمانه بودن جلسات دادگاه در تمام و یا قسمتی از دادرسی) امکان دارد، اما حکم صادره در امور کیفری و یا مدنی باید علنی باشد مگر آنکه مصلحت افراد جوان ایجاب نماید و یا روند دادرسی، مربوط به اختلافات زناشوئی یا سرپرستی اطفال باشد. (ماده ۱۴،بند۱- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- آئین دادرسی در مورد افراد جوان باید مطابق سن آنها، مصلحت و اعاده حیثیت آنان در نظر گرفته شود. (ماده ۱۴،بند۴- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر کس که مجرم شناخته میشود مطابق قانون (باید) حق داشته باشد که مجرمیت و محکومیت او بوسیله یک دادگاه عالیتر مورد تجدید نظر قرار گیرد. (ماده ۱۴،بند۵- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هیچکس را نباید بواسطه انجام عملی و یا ترک آن که بنا بر قوانین ملی و یا بین المللی جرم نبوده است در آن واحد محکوم نمود. همچنین نباید هیچ مجازات شدیدی را از آنچه در زمان ارتکاب جرم قابل اجرا بوده است، تعیین نمود. اگر پس از ارتکاب جرم مقررات قانونی دیگری وضع شود که مجازات ملایم تری را در بر داشته باشد، مجرم باید از آن مقررات استفاده نماید. (ماده ۱۵،بند۱- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هیچیک از مقررات این ماده نباید با دادرسی و مجازات شخصی که در هنگام انجام عملی یا ترک آن، بنا بر اصول کلی قوانین شناخته شده جامعه ملل، جرم نیست، منافات داشته باشد. (ماده ۱۵،بند۲- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر کس حق دارد در هر کجا در مقابل قانون، بمثابه یک شخص (حقوقی) شناخته شود. (ماده ۱۶- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
-هیچکس نباید در زندگی خصوصی، خانوادگی، خانه و یا مکاتبات، مورد دخالت خودسرانه (بدون مجوز قانونی) یا خلاف قانون قرار گیرد. همچنین نباید شرافت و حیثیت او مورد تعرض غیر قانونی واقع گردد. (ماده ۱۷،بند۱- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
-هر کس حق دارد که در مقابل این تعرضات و دخالتها از حمایت قانون برخوردار شود. (ماده ۱۷،بند۲- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر دولت متعهد میشود که نسبت به افراد ساکن قلمرو و تبعه حوزه قانونی خود، حقوق شناخته شده این میثاق را صرفنظر از نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقیده سیاسی و یا عقیده ای دیگر، و همچنین اصل و منشاء اجتماعی یا ملی، دارائی، نسب و یا وضعیت های دیگر، محترم شمرد و تضمین نماید. (ماده ۲،بند۱- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر دولت در جائیکه قوانین و تدابیری پیش بینی نشده است، متعهد میباشد که اقدامات لازم را بنابر روند قانونگذاری خود و مقررات این میثاق بعمل آورد. اتخاذ چنین قوانین و تدابیری به منظور اجرای حقوق شناخته شده این میثاق میباشد. (ماده ۲،بند۲- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- هر یک از اعضا متعهد است که: الف: تضمین نماید، فردی که حقوق و آزادیهایش که در این میثاق برسمیت شناخته شده است، نقض گردد، باید وسیله ای جهت جبران خسارت موثر داشته باشد، هرچند این نقض بوسیله افرادی انجام گرفته باشد که در سمت رسمی خود قرار داشته اند. ب: تضمین نماید، فردی که درخواست جبران خسارت میکند، باید بوسیله مقامات صالح قضائی، اداری و قانونگذاری و یا بوسیله هر مقام دیگری که بواسطه نظام قانونی کشور مقرر میگردد (مورد رسیدگی قرار گیرد) و همچنین امکانات جبران خسارت قضائی و حقوقی ( تظلم خواهی) توسعه یابد. ج: تضمین نماید که مقامات صالحه در صورت محرز شدن چنین خساراتی وادار به جبران شوند. (ماده ۲،بند۳- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
- کشورها ، صلاحیت کمیته را در دریافت و رسیدگی کردن به شکایات افرادی که تابع (پیرو حوزه قضاوت آن کشور) خود می باشند و (آن افراد) مدعی هستند که قربانی نقض هر یک از حقوق مندرج در میثاق از طرف (آن) کشور شده اند را برسمیت بشناسند.کمیته شکایت هیچ کشوری را که عضو پروتکل نیست، مورد رسیدگی قرار نخواهد داد. ( ماده ۱،پروتکل میثاق مدنی و سیاسی)
- پیرو مقررات ماده ۱، افرادی که مدعی هستند هر یک از حقوق آنان که در میثاق معین شده است نقض گردیده و آنها تمام مراحل (چاره اندیشی) موجود قوانین داخلی را طی کرده اند، می توانند شکایت کتبی خود را جهت رسیدگی به کمیته ارسال دارند. (ماده ۲ - میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
کودک و حمایت خاص در قانون
که در این رابطه می توان گفت:
- در تمام اقدامات مربوط به کودکان که توسط مؤسسات رفاه اجتماعی عمومی و یا خصوصی دادگاهها، مقامات اجرایی، یا ارگانهای حقوقی انجاممیشود، منافع کودک از اهم ملاحظات میباشد. .( ماده ۳، بند ۱ – کنوانسیون حقوق کودک)
- کشورها اجرای اقدامات ذیل را متقبل میشوند:
الف - هیچ کودکی نباید تحت شکنجه یا سایر رفتارهای بیرحمانه و غیر انسانی یا مغایر شئون انسان قرار گیرد. مجازات اعدام و یا حبس ابد را بدونامکان آزادی نمیتوان در مورد کودکان زیر ۱۸ سال اعمال کرد.
ب - هیچ کودکی نباید به طور غیر قانونی و یا اختیاری زندانی شود. دستگیری، بازداشت و یا زندانی کردن یک کودک میبایست مطابق با قانون باشد وبه تنها آخرین راه چاره و برای کوتاهترین مدت ممکن باید بدان متوسل شد.
ج - با کودک زندانی باید به خاطر مقام ذاتی انسان، رفتاری انسانی و توأم با احترام داشت به نحوی که نیازهای به خصوص سنی وی در نظر گرفته شود.کودکان زندانی خصوصاً باید از افراد بزرگسال جدا شوند مگر این که این امر مغایر مصالح کودک باشد. کودک حق داشتن تماس با خانواده خود را ازطریق نامه و ملاقات دارد به غیر از شرایط استثنایی.
د - هر کودک زندانی میبایست از حق دسترسی سریع به مشاوره حقوقی و یا سایر مساعدتهای ضروری و نیز حق اعتراض نسبت به مشروعیتزندانی شدن خود در برابر دادگاه یا سایر مقامات ذیصلاح، مستقل و بیطرف و تصمیمگیری سریع در اینگونه موارد برخوردار باشد. ( ماده ۳۷ – کنوانسیون حقوق کودک)
- کشورها در مورد کودکان متهم یا مجرم به نقض قانون کیفری این حق را به رسمیت میشناسد، با آنان مطا بق با شئونات و ارزش کودک رفتارگردد که این امر موجب افزایش احترام کودک نسبت به حقوق بشر و آزادیهای اساسی دیگران شده و سن کودک را در نظر گرفته و باعث افزایش خواست وی برای سازش وی با جامعه و به عهده گرفتن نقشی سازنده میگردد. ( ماده ۴۰،بند۱– کنوانسیون حقوق کودک)
ـ بدین منظور و با توجه به مفاد مربوطه اسناد بینالمللی، کشورها خصوصاً موارد ذیل را تضمین مینمایند:
الف) هیچ کودکی نباید به خاطر اعمالی که در زمان ارتکاب توسط قانون ملی یا بینالمللی منع نشده، متهم یا مجرم به نقض قانون کیفری شناخته شود.
ب ) هر کودکی که متهم یا محکوم به نقض قانون کیفری شود حداقل دارای تأمینهای زیر خواهد بود:
۱) بیگناه شناخته شدن تا زمانی که جرم طبق قانون ثابت نشده.
۲ ـ اطلاع مستقیم و سریع از اتهامات وارده بر علیه وی، در صورت لزوم از طریق والدین و یا قیمهای قانونی، و (حق) داشتن مشاوره حقوقی و یا سایرکمکها در تهیه و ارائه دفاعیه.
۳) روشن شدن موضوع در اسرع وقت توسط مقام یا ارگان قضائی بیطرف و مستقل و طی یک دادرسی عادلانه در حضور وکیل یا سایر کمکهایحقوقی، مگر این که این امر در جهت منافع کودک تشخیص داده نشود خصوصاً با در نظر گرفتن سن، موقعیت و یا والدین و یا قیمهای قانونی کودک.
۴) مجبور نبودن به دادن شهادت و یا اظهار تقصیر، بررسی شاهدان مختلف و یا کسب اجازه شرکت و یا بررسی شاهدان وی در شرایط مساوی.
۵) دسترسی به مقام و یا ارگان قضائی ذیصلاح، بیطرف و مستقل بالاتر بر طبق قانون در صورت مجرم شناخته شدن.
۶) حق استفاده رایگان از مترجم در صورتی که کودک قادر به درک زبان مورد استفاده (در دادگاه) نباشد.
۷) محرمانه بودن کامل موضوع در طول تمام مراحل دادرسی. ( ماده ۴۰،بند۲– کنوانسیون حقوق کودک)
- کشورها در جهت افزایش وضع قوانین، مقررات، مقامات و مؤسساتی که خصوصاً مربوط به کودکان متهم، یا مجرم به نقض قانون کیفریتلاش خواهند کرد و خصوصاً اقدامات ذیل را معمول خواهند داشت:
الف) قائل شدن حداقل سن برای نقض قانون کیفری به نحوی که زیر این سن، کودک دارای قدرت نقض قانون تلقی نشود.
ب ) در صورت تناسب و تمایل (وضع) مقرراتی در جهت رفتار با این گونه کودکان بدون توسل به دادرسیهای قضائی، به شرطی که حقوق بشر وضمانتهای حقوقی کاملا” رعایت شود.
( ماده ۴۰،بند۳– کنوانسیون حقوق کودک)
ـ تأمین مسائل از قبیل نگهداری، راهنمائی، نظارت، مشاوره، تأدیب، فرزند خواندگی، تعلیم و تربیت و برنامههای آموزشی و حرفهای و سایر اقداماتدیگر در جهت تضمین این که با کودکان رفتاری متناسب با رفاه و شرایط و جرم آن ها خواهد شد. ( ماده ۴۰،بند۴– کنوانسیون حقوق کودک)
- هنگامی که جدایی ناشی از اقدامات دولت از قبیل بازداشت، زندانی کردن، تبعید، اخراج یا مرگ (منجمله مرگی که در حین توقیف بودن شخصصادر شود) یکی یا هر دو والدین و یا کودک باشد، کشور طرف کنوانسیون بنا به درخواست، والدین یا کودک یا در صورت اقتضا یکی از اعضای خانوادهرا در جریان اطلاعات ضروری در مورد اموال فرد غایب خانواده قرار خواهد داد، مگر در مواردی که دادن این گونه اطلاعات مضر به حال کودک باشد.کشورهای طرف کنوانسیون همچنین تضمین خواهند نمود که تسلیم این درخواست فینفسه عواقبی برای افراد مربوطه در پی نداشته باشد. ( ماده ۹، بند ۴ – کنوانسیون حقوق کودک)
- حکم مجازات مرگ نباید برای جرمهائی که افراد زیر ۱۸ سال مرتکب شده اند صادر شود و (نیز این حکم) نباید در مورد زنان باردار اجرا گردد. (ماده ۶،بند۵- میثاق حقوق مدنی و سیاسی )
ـ هیچیک از (مواد) کنوانسیون حاضر قوانینی که در جهت تحقق حقوق کودک مؤثرتر بود، و جزء موارد زیر میباشد را تحت تأثیر قرارنمیدهد:
الف) قانون کشور عضو، یا
ب ) قانون بینالمللی لازمالاجرا در آن کشور.( ماده ۴۱- کنوانسیون حقوق کودک)
الف)حق برخورداری از آموزش و پرورش :
که در این رابطه می توان گفت:
در مواد ۲۸ و ۲۹ پیمان نامه حقوق کودک از کشورها خواسته شده است که تحصیلات اجباری و رایگانی برای کودک فراهم آورند که هدف از آن شکوفا ساختن استعداد هر کودک به کامل ترین نحو باشد داشتن دسترسی به مدرسه و آموزش در کیفیت بالا از لوازم حیاتی تحقق این هدف به شمار میروند. تقویت کننده مواد ۲۸ و ۲۹ چهار ماده دیگری هستند که بر اصول وحدت بخش قانون تأکید میکنند . ماده ۲ درباره عدم تبعیض، ماده ۳ درباره عالی ترین منافع کودک، ماده ۶ درباره حق کودک، برای برخورداری از زندگی، بقا و پیشرفت و ماده ۱۲ درباره حق کودک برای داشتن عقاید و بیان آزادانه آنها. نگرشی که درباره آموزش و پرورش در پیمان نامه و سایر اسناد مربوط به حقوق بشر گنجانده شده است مؤید آن است که با حق استفاده از آموزش می توان پایههای برخورداری از دموکراسی را برای شهروندان تقویت کرد.از این رو، پیمان نامه در حکم راهنمای آن گونه آموزش و پرورش است که برای رشد و تعالی کودکان ضروری است و هم برای پیشرفت اجتماعی.
ب) یادگیری برای زندگی :
یکی از رویکردهای جامع در مورد یادگیری برای زندگی عبارت است از یاری دادن به کودکان در کسب سواد، توانایی شمارش ومهارتهای روانی-اجتماعی و پایه های دانشی که آنان را مجهز میسازد تا در جریان حوادث زندگی خود فعال باشند و به نحوی مؤثر مشارکت کنند.
جدول۴-۴٫ متغیرهای تحلیل دیداری درون موقعیتی و بین موقعیتی برای شرکت کننده ج ۹۵
جدول۴-۵٫ متغیرهای تحلیل دیداری درون موقعیتی و بین موقعیتی برای شرکت کننده الف ۱۰۴
جدول۴-۶٫ متغیرهای تحلیل دیداری درون موقعیتی و بین موقعیتی برای شرکت کننده ب ۱۱۱
جدول۴-۷٫ متغیرهای تحلیل دیداری درون موقعیتی و بین موقعیتی برای شرکت کننده ج ۱۱۸
فهرست تصاویر و نمودارها
شکل۲-۱٫ سیستم تقویت ۱۶
شکل۲-۲٫ مسیر انتقال دهنده های عصبی موثر در سوء مصرف مواد ۱۹
شکل۲-۳٫ نمای کلی یک EEG را در ساده ترین حالت ۲۶
شکل۲-۴٫ نظام بین المللی ۲۰-۱۰ ۲۷
شکل۲-۵٫ نمایی از جلسه درمانی نوروفیدبک ۳۷
شکل۴-۱٫ اثربخشی درمان نوروفیدبک بر کاهش ولع مصرف بیماران وابسته به مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده با متادون ۷۴
شکل۴-۲٫ ترسیم خط میانه و نوار ثبات برای شرکتکننده الف ۷۶
شکل۴-۳٫ ترسیم خط روند و نوار ثبات برای شرکتکننده الف ۷۸
شکل ۴-۴٫ ترسیم خط میانه و نوار ثبات برای شرکتکننده ب ۸۳
شکل۴-۵٫ ترسیم خط روند و نوار ثبات برای شرکتکننده ب ۸۵
شکل۴-۶٫ ترسیم خط میانه و نوار ثبات برای شرکتکننده ج ۹۰
شکل۴-۷٫ ترسیم خط روند و نوار ثبات برای شرکتکننده ج ۹۲
شکل۴-۸٫ اثربخشی درمان نوروفیدبک بر کاهش افسردگی بیماران وابسته به مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده با متادون ۹۷
شکل۴-۹٫ ترسیم خط میانه و نوار ثبات برای شرکتکننده الف ۹۹
شکل۴-۱۰٫ ترسیم خط روند و نوار ثبات برای شرکتکننده الف ۱۰۱
شکل۴-۱۱٫ ترسیم خط میانه و نوار ثبات برای شرکتکننده ب ۱۰۶
شکل۴-۱۲٫ ترسیم خط روند و نوار ثبات برای شرکتکننده ب ۱۰۸
شکل۴-۱۳٫ ترسیم خط میانه و نوار ثبات برای شرکتکننده ج ۱۱۳
شکل۴-۱۴٫ ترسیم خط روند و نوار ثبات برای شرکتکننده ج ۱۱۵
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱٫ پیش درآمد
اختلال مربوط به مصرف مواد، مجموعه علائم شناختی، رفتاری و روانشناختی است که باعث میشود علیرغم مشکلات موجود در زمینهی مواد، فرد به استفاده از مواد ادامه دهد (DSM-V[1]). در این دسته اختلالات، محور اصلی مشکلات، ولع[۲] شدید و اجتناب ناپذیر بیمار به ادامه مصرف مواد است؛ عاملی که ریشه اصلی عود و شکستهای درمانی شناخته شده است (کافمن،۲۰۰۱؛ به نقل از دهقانی و رستمی،۱۳۸۹). همچنین در بیماران وابسته به مواد اختلالات سلامت روانی از جمله افسردگی شایع است (وزارت بهداشت کانادا، ۱۳۸۴؛ حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیر ساقی و کیانی پور، ۱۳۹۱).
آمارهای جهانی حاکی از شیوع ۲۰۰ میلیونی وابستگی به مواد، اعم از مواد افیونی سبک یا سنگین و مواد طبیعی یا مصنوعی است (هاشمی، ۱۳۸۳). نتایج بررسیهای انجام شده؛ در مورد اعتیاد در ایران هم طی چهار دهه اخیر در نوسان بوده است. به گونهای که در سال ۱۳۹۰، برآورد بین جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال (طبق سرشماری ۱۳۸۵، معادل ۵۰ میلیون نفر) برابر با یک میلیون و سیصد و بیست و پنج هزار نفر اعلام شده است (صرامی، قربانی و مینویی، ۱۳۹۲).
در سبب شناسی اختلال وابستگی به مواد، نظریههای گوناگون بر عوامل بین فردی، عوامل رفتاری –روانی و عوامل زیستی – ژنتیکی تأکید دارند (زکریایی، ۱۳۸۲). در سالهای اخیر در حوزه سبب شناسی این اختلال ابعاد عصب شناختی، مورد توجه قرار گرفته است. طی ۳۰ سال گذشته فعالیتهای علمی بسیاری جهت کشف ظرفیت ذهن برای تأثیر بر بدن و شناخت راههایی که ذهن روی بدن و عملکردهای آن تأثیر میگذارد و از آن تأثیر می پذیرد؛ از جمله ارتباط مغز و روان انجام شده است (لاورنس[۳]، ۲۰۰۲).
پژوهش حاضر به دنبال بررسی شیوهی درمانی جدید نوروفیدبک در کاهش ولع مصرف و بهبود میزان افسردگی بیماران وابسته به مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده متادون[۴] است.
۱-۲٫ بیان مسئله
اهمیت تجربه ولع مصرف در وابستگی به مواد، تداوم اعتیاد به مواد، پدیدهی بازگشت و شکستهای درمانی در پژوهشهای بسیاری مورد تأیید قرار گرفته است. ولع مصرف مواد، یک موقعیت انگیزشی قدرتمند یا گرایش شدید به ولع مصرف در فرد معتاد است. با وجود اهمیت این پدیده در ادامه فرایند
سوء مصرف، تا کنون ساز و کارهای روانشناختی و عاطفی مرتبط با این پدیده هنوز به طور کامل شناخته نشده اند، پژوهشها نشان داده اند که نشانههای محیطی مربوط به مواد، می توانند به ایجاد ولع مصرف در معتادان، بیانجامند (هیمن[۵]،۲۰۱۱؛ آبرامز[۶]، ۲۰۰۰؛ انستیتو ملی سوء مصرف مواد،۱۹۹۶؛ چایلدرس[۷]، اهرمن[۸]، روزنش[۹]، روبینز[۱۰] و اُبراین[۱۱]، ۱۹۹۲؛ آلترمن و همکاران،۱۹۹۰). در دسته اختلالات مربوط به مواد، محور اصلی مشکلات، ولع شدید و اجتناب ناپذیر بیمار به ادامه مصرف مواد است؛ عاملی که ریشه اصلی عود و شکستهای درمانی شناخته شده است (کافمن،۲۰۰۱؛ به نقل از دهقانی و رستمی،۱۳۸۹). پس ضروری به نظر میرسد که به پدیدهی ولع مصرف بیشتر پرداخته شود. از ولع مصرف مواد تعاریف گوناگونی شده است، ولی به هر حال ولع مصرف مواد را میتوان یک تجربهی شخصی و یک پدیدهی چند بعدی آمیخته با میل و هوس به دست آوردن یک احساس خوشایند و یا غلبه بر یک احساس ناخوشایند دانست (اختیاری،۲۰۰۸). همچنین در بیماران وابسته به مواد اختلالات سلامت روانی از جمله افسردگی شایع است (سمپل[۱۲]، پترسون[۱۳] و گرانت[۱۴]،۲۰۰۵؛ وزارت بهداشت کانادا، ۱۳۸۴؛ حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیر ساقی و کیانی پور، ۱۳۹۱). همچنین اگر ولع مصرف مواد برطرف نشود میتواند باعث رنجهای روانشناختی مثل ضعف، بی اشتهایی، اضطراب، بی خوابی، پرخاشگری و افسردگی گردد (آدولوراتو[۱۵]، لگیو[۱۶]، آبن آولی[۱۷] و گاسبارینی[۱۸]،۲۰۰۵). اختلالات افسردگی[۱۹] در DSM-V به عنوان دستهی جداگانه قرار گرفته است. ویژگی مشترک همه این اختلالات وجود غم است، احساس تهی بودن، یا تحریک پذیری خلق و خوی، همراه با تغییرات جسمی و شناختی است که به طور قابل توجهی بر ظرفیت فرد برای عملکرد تاثیر میگذارد (DSM-V).
QEEG[20]، جهت تعیین مشکلات عملکرد مغز در شماری از اختلالات وابستگی به مواد، از جمله وابستگی به کوکایین و متاآمفتامینها به کار رفته است. تحقیقات حاکی از افزایش موج بتا در حین انجام عملکردهای ذهنی بالا در افراد نرمال هشیار میباشد، در حالی که در بیماران وابسته به مواد شواهد نشان دهنده کاهش این امواج میباشد (آلپر و همکاران،۱۹۹۸).
QEEG، افراد وابسته به الکل الگوی غالب افزایش امواج بتا و دلتا و تتا و کاهش موج آلفا را نشان داده است. افزایش دامنه امواج غیرآلفا و کاهش آلفا با اضطراب همراه است. با مصرف الکل فرد در حالت فیزیولوزیکی آرامش و افزایش آلفا قرار میگیرد و در واقع با بهره گرفتن از این مواد دروازه فعالیت آلفا را می گشاید (ماروین[۲۱]،۱۹۹۵). این روش در تشخیص برخی از عوارض مغزی و وابستگی به کوکائین و بررسی روند تغییرات آنها نیز سودمند بوده است (آلپر[۲۲] و همکاران، ۱۹۹۸).
در حوزه درمان اختلالات روانشناختی نیز، پژوهشهای نوروفیزیولوژیکی با بررسی ارتباط بین امواج مغزی، تشریح مکانیزمهای زیربنایی تالاموکورتیکی مغز و حالات روانشناختی فرد، نشان داده اند که تغییرات بهینه در ریتم و فرکانس امواج مغزی، با بهره گرفتن از روشهای عصب درمانی؛ میتواند منجر به تغییر در حالات روانشناختی افراد شود (استرمن[۲۳]، ۱۹۹۶).
هم اکنون این مسئله مطرح است که آیا میتوان از این روش نوین در درمان اختلال وابستگی به مواد استفاده کرد؟ و آیا این روش میتواند نابهنجاریهای عصب شناختی امواج مغز را برطرف سازد؟
بسیاری از محققان حوزه وابستگی به مواد بر این عقیده اند که وابستگی به مواد را باید به عنوان یک مشکل مغزی در نظر گرفت. همانطور که به طور مختصر اشاره شد تحقیقات علوم اعصاب جدید هم نشان داده است که وابستگی بر پایه توانایی مواد در تقلید از فعالیت انتقال دهندههای عصبی مغز و اثر بر مرکز لذت و در نهایت بروز اختلال در عملکرد مغز و فعالیت الکتریکی مغزی است. بر این اساس رویکرد این متخصصان در درمان وابستگی به مواد یاری گرفتن از درمانهای عصب روانشناختی است. درمانهایی که قادر به اصلاح اختلالات موجود در عملکرد مغزی و به دنبال آن رفع عوارض منفی درباره مصرف مواد در مغز، رفتار و روان فرد میباشد. اخیراً تلاشهای درمان در سوءمصرف مواد، گرایش به سوی درمانهای عصبی و تلاش در جهت اصلاح سیستم مغزی است.
با وجود آمارهای ۸۰ درصد عود در دارودرمانیهای وابستگی به مواد به نظر بهترین رویکرد جهت کاهش این خطر، تنظیم عمل لوبهای مغزی به وسیله درمانهای عصب روان شناختی، از جمله نوروفیدبک است (ریچارد[۲۴]، مونتویا[۲۵]، نلسون[۲۶] و اسپنس[۲۷]، ۱۹۹۵).
۱-۳. اهداف پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی اثربخشی روش آموزشی درمانی نوروفیدبک بر کاهش ولع مصرف مواد مخدر در بیماران وابسته به مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده متادون است. اهداف فرعی عبارتند از:
۱- بررسی اثربخشی روش آموزشی درمانی نوروفیدبک بر بهبودی میزان افسردگی بیماران وابسته به مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده است.
۱-۴. فرضیههای پژوهش
فرضیه اول: درمان نوروفیدبک باعث کاهش ولع مصرف در افراد وابسته به مواد مخدر میشود.
فرضیه دوم: درمان نوروفیدبک باعث بهبود میزان افسردگی افراد وابسته به مواد مخدر میشود.
۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش
بدون درمان موثر، وابستگی به مواد، به ویژه مواد افیونی، هزینههای بالایی در رابطه با فعالیتهای غیر قانونی، مراقبتهای پزشکی، معامله دارو، از دست دادن توان تولید و بهره وری، افزایش انتقال HIV[28] و دیگر عوامل بیماری زای خونی به همراه دارد. همچنین اختلالات سلامت روانی مثلاً افسردگی و احساس کنترل کم برزندگی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا فوبی[۲۹] یا هراس در میان بیماران وابسته به مواد و شایع است (وزارت بهداشت کانادا، ۱۳۸۴).
لذا سوء مصرف مواد و وابستگی به مواد امروزه معضل بزرگی برای جوامع بشری محسوب شده و تاکنون تلاشهای بسیاری به ویژه در حوزه سبب شناسی و درمان آن انجام گرفته است.