وبلاگ

 

 

بخش چهارم آشنایی با صنعت لوازم خانگی

۲-۴-۱) مقدمه

صنعت لوازم خانگی^[۹۹] یکی از رشته های شتاب دهنده توسعه صنعتی است .صنعتی متنوع با کاربردهای گوناگون که به صورت گسترده علاوه بر استفاده وسیع خانگی و تامین کننده نیاز ضروری و غیر قابل اجتناب خانواده ها، در بخش های اداری و تجاری کاربرد دارد و سهم بسیار وسیعی از بازار را به خود اختصاص داده است . صنعتی که برای صنایع فولاد ، پتروشیمی ، مس و … ارزش افزوده ایجاد می کند . با توجه به این ویژگی ها ، ایجاد فضای کسب و کار مطلوب برای تعالی و تکامل این صنعت ، به وجود آوردن شرایط مناسب برای سرمایه گذاری و توسعه واحدهای صنعتی ، بررسی قوانین و مصوبات مرتبط با تولید ، تعرفه ، مسایل پولی و صادرت و … ، توسعه فرهنگ صنعتی ، تقویت بخش های تحقیق و توسعه و ارتقا سطح مدیریت در این بخش، توسعه و استفاده از فن آوری پیشرفته و جذب فن آوری ، تولید محصولات رقابتی با محصولات خارجی ، توسعه صادرات و … محور و مرکز ثقل برنامه های انجمن صنایع لوازم خانگی به شمار می آیند.

۲-۴-۲) صنایع لوازم خانگی ایران

صنعت ایران در سال های اخیر از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است و توانسته خود را در برخی صنایع در حد استانداردهای جهانی برساند . اما در این بین برخی صنایع نتوانستند در گردونه رقابت باقی بمانند و هم پا با اقتصاد ایران خود را بالا بکشند . صنعت لوازم خانگی در زمره یکی از این صنایع است که کم کم نسل آن رو به انقراض می رود . در بین انبوه ضروریات زندگی ، لوازم خانگی به لحاظ گستردگی و ضروریات استفاه از آن ها توسط اقشار اجتماعی ، از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار بوده است . صنعت لوازم خانگی یکی از مهم ترین صنایع فعال در عرصه اقتصاد جهان به شمار می رود و عمدتا رکود و رونق آن توام با رکود و رونق اقتصاد کشورهاست . اهمیت صنعت لوازم خانگی با سابقه بیش از ۵۰ سال فعالیت در ایران با کثرت و تنوع تولید در حوزه نیاز ها و ضروریات خانگی ، مورد نیاز تمامی اقشار جامعه است . از سوی دیگر نرخ بالای جمعیت جوان کشور و آغاز زندگی مشترک آنان و به تبع آن نیاز این قشر وسیع به خرید و استفاده از لوازم خانگی مبین اهمیت بازار لوازم خانگی ایرانی در آینده نزدیک است . در واقع این صنعت ، تامین نیاز خانوارها را برای استفاده از امکانات مدرن و مطمئن در زندگی در فهرست مسئولیت های خود دارد . دیانی مدیر عامل بزرگ ترین گروه صنعتی تولید لوازم خانگی کشور اظهار داشت ، لوازم خانگی از صنایعی است که سرعت تحول در آن بسیار زیاد است و دائما با تحولات فن آوری ، طراحی ، کیفی و اخیرا مصرف انرژی رو به رو است . وی افزود اگر بخواهیم نموداری برای این تحولات رسم کنیم ، این نمودار بسیار متغیر است ، در دهه های گذشته صنعت لوازم خانگی ایران از صنایع پیش تاز بود ، اما چون نگاه ها برای توسعه منطبق با صنعت نبوده است ، عقب مانده ایم . در حال حاضر میزان بهره وری امکانات در زمینه تولیدات صنعتی داخل به ویژه لوازم خانگی بسیار پایین است . در نتیجه جایگاهی که صنایع ایران در بازارهای جهانی از آن برخوردارند شاید جزو چند جایگاه آخر محسوب شود و این هرگز جایگاه واقعی ما نیست . طبق اخرین آمار تعداد ۶۱۶ کارخانه تولید لوازم خانگی در ایران وجود دارند . با وجود این تعداد کارخانه لوازم خانگی نقش تاثیر گذار این صنعت بر اقتصاد ملی در برخی از آمارها نزدیک به صفر است (پورعلی ، ۱۳۹۰ ، ص ص ۸۵- ۸۴ ). مسأله مهمی که از سال های اخیر با آهنگی کند آغاز شده ، در سال های آتی به مهم ترین مسأله سیاست گذاران ، صنعتگران و … مبدل خواهد شد ، بحث عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و به دنبال آن ، حذف تعرفه های واردات تولیدات صنعتی است . سابقه تولید کالاهایی نظیر کتری ، والور و … به سالهای قبل از ۱۳۳۰ و شروع صنعت مونتاژ به دهه ۱۳۴۰ باز می گردد . تولید این محصولات قبل از انقلاب به دلیل کشاورزی بودن جامعه و فقدان سابقه صنعتی ، برپایه مونتاژ و به منظور تامین نیاز داخل و پس از انقلاب با دیدگاه افزایش خودکفایی ، جلوگیری از خروج ارز ، کاهش واردات و خلاصه تامین نیاز داخل بوده است . بنابراین ، وجه مشترک تولید این محصولات در کشور – چه قبل و چه بعد از انقلاب – تأمین نیاز داخل است . با این تفاوت که در دوره پس از انقلاب ( که اساساً ، توسعه کمی صنعت لوازم خانگی مربوط به این دوره است ) هدف ، تامین نیاز به هر قیمت و کیفیت بوده است . در نتیجه ، این رشد ، بدون توجه به الزامات تولید – هم چون قیمت تمام شده ، صرفه های تولید انبوه ، توجیه اقتصادی ، مزیت های نسبی تولید ، مشتری مداری و هم چنین لزوم انجام بررسی و پیش بینی امکانات صادرات به وقوع پیوسته است . در واقع توسعه این صنایع ، بر مبنای تامین نیاز یک بازار داخلی وسیع و بسته ، بدون رقابت خارجی ، با هر قیمت و کیفیت و به خصوص متکی بر یارانه های دولتی پایه گذاری شده است .پس از انقلاب ، عوامل زیر منجر به ایجاد در واقع کارگاه های تولید لوازم خانگی به جای کارخانجات بزرگ تولیدی شده است ( نجم روشن و همکاران ، ۱۳۹۰ ، ص ص ۸۴-۸۲ ):
تمایل مسئولین وقت به اقتصاد دولتی و مخالفت با ایجاد صنایع بزرگ توسط بخش خصوصی
حمایت از واحدهای کوچک ( اعطای کارت شناسایی ) ؛
وجود نسبی دانش فنی و امکانات داخلی جهت تولید لوازم خانگی ؛
اعطای ارز ارزان قیمت ( سهمیه ارزی ) ؛
تقاضای گسترده برای انواع لوازم خانگی ؛
امکان فروش کالای کم کیفیت با قیمت بالا ( به دلیل محدودیت شدید واردات ) ؛
وجود بازار سیاه کالا ( به علت عدم تطابق عرضه و تقاضا ) .
ضمناً ، با گذشت زمان و افزایش تقاضا ، در واقع ، بسیاری از این واحد های کوچک با حفظ ساختار ، فقط از لحاظ تیراژ تولید ، رشد کردند . باید توجه داشت که ، اگرچه محدودیت های ارزی مانعی بر سر راه سرمایه گذاری جدید بود ، ولی به دلیل داشتن بازار انحصاری و مسلط بودن تولید کننده بر مصرف کنندگان ، نیازی به سرمایه گذاری اساسی و تلاش برای به روز نمودن تولیدات نیز احساس نمی شد . در نتیجه ، این رشد بر مبنای حداقل سرمایه گذاری و تامین امکانات و بعضاً ، در بهترین حالت در حد خرید ماشین آلات دست دوم خارجی ، انجام شده است . ناگفته نماند که در همان دوران ، سرمایه گذاری های قابل توجهی توسط واحد های بزرگ دولتی یا شبه دولتی انجام شده ، اما متاسفانه ، آن ها نیز به دلایل عدیده ، دارای حلقه های مفقوده و مبتنی بر دانش فنی مناسب برای تولید محصولات خارج از رده اروپایی بودند . به هر حال سیاست های اعمال شده باعث شده که تعداد زیادی واحد تولیدی با محصولاتی متنوع ، آن هم با ظرفیت های پایین ( نسبت به ظرفیت واحد های مشابه در کشورهای دیگر ) و مبتنی بر فن آوری غالباً قدیمی و مهم تر از آن ، مدیریتی سنتی در کشور به وجود آیند که تحت تاثیر سایر عوامل مؤثر در تولید ، نتیجه آن کالاهایی شد با قیمت تمام شده بالاتر نسبت به رقبای خارجی و تقریباً بدون تنوع در مدل های تولیدی . قبل از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی ، می بایست بسیاری از سیاست های حمایتی فعلی حذف شوند که از آن جمله ، می توان به کاهش تعرفه های سنگین واردات اشاره کرد . هر چند بدون کاهش تعرفه های مذکور نیز در حال حاضر ، در برخی محصولات ، رقابت سختی بین تولید کنندگان داخلی با نمونه های خارجی در جریان است ( به عنوان مثال ، تلویزیون ) . از نظر اشتغال نیز این صنعت در ایران دارای سابقه قابل توجه و بسیار مهمی است و علاوه بر نیروی کاری که مستقیماً در کارخانه های تولیدی این صنعت فعال هستند . تعداد زیادی نیز به عنوان نیروی کار خدماتی در امر خرید و فروش ، تعمیر لوازم خانگی فروخته شده و نیز تولید مواد و قطعات مورد نیاز صنعت ، فعالیت دارند . محصولات تولیدی این صنعت کاربرد خانگی ، اداری و تجاری دارد که سهم خانگی آن بسیار بالاتر است . پیش بینی می شود جامعه ایران از نظر تقاضای لوازم خانگی از دو جنبه با رشد شدیدی روبرو باشد . یکی این که ساختار جمعیتی ایران بسیار جوان است و رشد تعداد خانوارها موجب تقاضای انواع لوازم خانگی خواهد شد.از طرف دیگر،تبدیل جامعه ایران به یک جامعه مصرف گرا و رشد درجه رفاه خانوارها و پایین بودن نسبی بهره مندی خانوارها از اغلب لوازم خانگی نیز به این امر دامن خواهد زد.

۲-۴-۳)اهداف و برنامه های وزارت صنعت،معدن و تجارت در بخش صنعت لوازم خانگی

آقای مهندس نعمت زاده؛ وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تلاشهای مستمرانجمن صنایع لوازم خانگی ایران گفت: بعد از صنعت خودرو، محصولات اساسی صنعت لوازم خانگی مرتبه سوم رادر سهم اقتصاد کشور به خود اختصاص داده و با توجه به سرمایه گذاری انجام شده و امکانات بالقوه ای که این صنعت دارد، می تواند به هدف صادرات ۲ میلیارد دلار در سال دست یابد. در سال ۹۴ واحدهای تولیدی باید طوری برنامه ریزی نمایند که حداقل ۲۰٪ تولیدات به خارج صادر کردد تا به مرور به هدف ۲ میلیارد دلار صادرات لوازم خانگی دست یابیم. وی هم چنین از واحدهای تولیدی درخواست کرد جهت رسیدن به این هدف، ابزار لازم را که همان استخدام نیروی انسانی ماهر و کارآزموده حتی از طریق استخدام از خبره های خارج از کشور، آموزش پرسنل و… است در واحدهای خود با شناسایی کشورهای هدف مهیا سازند. وزیر صنعت،معدن وتجارت تأمین عمده نیازهای داخلی و صدور حداقل ۳۰درصد محصولات تولیدی را هدف این وزارتخانه در بخش صنعت لوازم خانگی برای سال ۱۳۹۴ دانست و تأکید کرد لازم است برای ۱۰ سال آینده تولید لوازم خانگی برنامه ریزی انجام شود. برآورد زمینه های سرمایه گذاری مورد نیاز از لحاظ نوع، تعداد و برنامه زمان بندی، بررسی نیازهای فن آوری، چگونگی به دست آوردن آ نها،سرمایه گذاری خارجی ومشارکت ها، تعیین بازارهای هدف و چگونگی نفوذ در آن ها و مقدار و مبلغ آن در طی ۱۰ سال آینده، بررسی مشکلات و موانع و نحوه مقابله با آن ها، برآورد مصرف داخلی طی ۱۰ سال آینده با توجه به رشد درآمد سرانه و جای گزینی و تهیه برنامه صادرات به تفکیک نوع کالا و بازار طی ۱۰ سال آینده، چگونگی تولید برندهای خارجی در کارخانجات موجود ،ساختار صادراتی لوازم خانگی،طراحی،تحقیق وتوسعه، آزمایشگاه های مورد نیاز، برندسازی، چگونگی وتعداد و چگونگی تجمیع توان تولید واحدهای متوسط، از جمله مواردی است که باید موردبررسی دقیق قرارگیرند.آقای دکتر انصاری؛ دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران برنامه های انجمن در این زمینه از جمله انعقاد تفاهم نامه بین انجمن و سازمان مدیریت جهت تشکیل کلاس های آموزشی برای ارتقاء سطح علمی واحدهای تولیدی در راستای توسعه صادرات و برگزاری نمایشگاه های اختصاصی لوازم خانگی درکشور های هدف را، تشریح کرد. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران طی سخنانی به جایگاه و اهمیت صنعت لوازم خانگی در اقتصاد کشور، ضرورت و کاربرد غیر قابل اجتناب محصولات این صنعت در حوزه های مختلف مصرف خانگی شهری و روستایی و اداری و تجاری اشاره کرد و گفت صنعت لوازم خانگی در جریان تولید از محصولات صنایع مهمی چون فولاد، مس و پتروشیمی استفاده می نماید و برای صنایع بالادستی و پایین دستی دیگری ارزش افزوده ایجاد می کند که این امر به خودی خود برای یک صنعت، مزیت محسوب می شود. وی ادامه داد لوازم خانگی به عنوان یک صنعت مهم در دو بخش لوازم خانگی انرژی بر و غیرانرژی بر، با وجود موانع و تنگناها به خصوص در زمینه ارائه تسهیلات صنعتی در بعد کمی، خوشبختانه رشد قابل ملاحظه ای داشته است و امروز درکنار رشد کمی، شاهد رشد کیفی محصولات لوازم خانگی در زمینه های طراحی، ارگونومی، سهولت استفاده و… هستیم و این موارد البته به جاری بودن نگاه علم گرا و دانش محور در واحدهای تولیدی لوازم خانگی بر می گردد.دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در ادامه سخنانش ضمن انتقاد از تعمیم نادرست برخی ایرادات بعضی اقلام تولیدات داخلی به کل محصولات لوازم خانگی ایرانی و چشم پوشی رسانه ها از انعکاس توانمندی ها و قدرت رقابت کیفی اغلب محصولات ایرانی با نمونه های خارجی و حتی مزیت های برخی اقلام مانند اجاق گاز، آبگرم کن و… نسبت به نمونه های خارجی،با تأکید بر داشتن بازارهای صادرات گرا و صادرات محور این رشته صنعتی گفت امروزه نمی توان تنها به بازارهای داخلی بسنده نمود و نگاه صادرات گرا باید به عنوان یک رکن اساسی درمراحل تولید موردتوجه قرارگیرد وهم چنین باید برنامه ریزی میان مدت در فرایند تولید و رفع موانع پیشرو با برآورد زمینه های سرمایه گذاری متناسب با حجم تولید انجام شود. وی با اشاره به موقعیت ایران به عنوان کشوری در کریدور شمال- جنوب و وفور منابع طبیعی از قبیل نفت و گاز،نیروی کار،دانشگاه ها و… تأکید کرد زمینه همکاری های مشترک بین شرکت های ایرانی و خارجی به صورت چشم گیر وجود دارد و شرکت ها باید اهدافی مانند مشارکت و سرمایه گذاری خارجی، تعیین بازارهای هدف، برنامه ریزی صادراتی، بررسی مشکلات و موانع موجود، شناسایی رقبا، برندینگ رادر برنامه سال ۹۴ خود بگنجانند. وی با اشاره به برخی ازموانع تولید، از بالا بودن هزینه های تبلیغاتی و تعرفه تابلوهای موجود در سطح شهرانتقاد وتأکید کرد در راستای حمایت از صنعت و صنعتگران هزینه ها باید کاهش یابند وانجمن صنایع لوازم خانگی ایران با فعال کردن کمیسیون های تخصصی در این تشکل، در واقع بستری را برای شناسایی مسائل توسط واحدهای تولیدی تمهید کرده و با توجه به ارتباطات سازمانی این تشکل از جمله عضویت بنده در شوراها و کمیته های مختلف مانند شورای مشورتی سازمان توسعه تجارت ایران، این مسائل به مبادی تصمیم گیر انتقال داده می شود. افزایش صادرات یکی از اهداف معین برای صنعت لوازم خانگی است و البته توسعه صادرات نیازمند برنامه ریزی در بخش های کشوری، بخشی،گروه های کالایی و شرکت هاست و در همین راستا وزارت صنعت،معدن وتجارت با گروه های مختلف کار جلساتی را با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت در جهت رفع مسائل و مشکلات و تدوین و تنظیم مقررات که بستر حرکت این گروه هارا فراهم می نماید؛ به صورت هفتگی تشکیل می دهد.دولت هدف رشد ۲۰ درصدی صادرات را برای گروه های مختلف کالایی تعریف نموده است که در بخش هایی مثل لوازم خانگی، صنعت سیمان، آرد، روغن و… ظرفیت های دو یا سه برابر برای تولید و بهره وری وجود دارد و این صنایع از نظر سرمایه گذاری نسبت به سرمایه گذاری و تولید جدید در اولویت می باشند. برای رسیدن به چشم انداز و جایگاه مناسب در صنعت لوازم خانگی، تعامل بخش خصوصی با دولتی ضروری است و برگزاری چنین نشست هایی یکی از راه های هم فکری و تعامل در رسیدن به چشم انداز تعیین شده است. دراین مسیرنقش بنگاه ها وتشکل ها بسیار جدی است و به عنوان مثال واحدها و تشکل های متبوع شان باید تعیین کنند چه مزیت هایی دارند تا دولت بستر لازم را برای فعالیت مهیا کند. نگاه وزارت صنعت، معدن و تجارت نگاه ممنوعیت وارداتی نیست؛ بلکه نگاه محدودیت وارداتی است. هم چنین سیاست کلان دولت،کنترل تورم، پایین نگه داشتن نرخ سود بانکی و تثبیت قیمت است. وی درخصوص ارائه اطلاعات بازار توسط دولت به واحدهای خصوصی توضیح داد تحلیل و مونیتورینگ بازار، بر عهده واحدهاست و واحدهای تولیدی به دلیل ماهیت در ضرورت سودآوری و اقتصادی بودن فعالیت ها،همواره می توانند از کارشناسان دولتی دلسوزانه تر و فعالانه تر این بازارها را رصد کنند.نمایشگاه های بازار ساز برای تولیدات صنعتی را نیز، تشکل ها به بهترین صورت می توانند شناسایی و معرفی کنند. آقای مهندس خسرو تاج با تأکید بر ضرورت تمهید راه کارهای اجرایی درخصوص توان مندسازی بنگاه های تولیدی در صنعت لوازم خانگی، هزینه های تولید و تعرفه ها را از مهم ترین مسائل این صنعت دانست و با اشاره به فعالیت کمیسیون ماده (۱) از مهرماه، از شرکت ها درخواست کرد جهت حمایت از تولید داخل پیشنهادهای شان را به کمیسیون مذکور ارائه دهند. نظام تعرفه، پوشش حمایتی کوتاه مدت ۵ تا ۶ ساله است و یکی از پیامدهای افزایشی تعرفه ها، افزایش قاچاق است؛ چنان که در صنایعی مانند پوشاک اتفاق افتاده است. آقای مهندس خسرو تاج درادامه سخنانش با اشاره به تبعات تحریم بر صنعت و اقتصاد داخلی و آثار روانی آن و دیگر مسائل حوزه ارز، تثبیت نرخ ارز در شرایط تحریم را بحثی بسیار جدی دانست و گفت: ما برای تثبیت نرخ ارز، محدودیت هایی داریم اگرچه بعد از رفع تحریم، حجم زیادی ارز به بازار انتقال یابد، صادرات آسیب خواهد دید. وی سودهای بانک را از دیگر دغدغه های اهالی صنعت دانست و گفت در این شاخه حجم پیگیری ها و جلسات وزیر صنعت، معدن و تجارت بسیار بالاست و تا زمانی که تورم مهار نشود، تقلیل نرخ سودبانکی عملا امکان پذیرنیست. آقای مهندس خسرو تاج از انجمن صنایع لوازم خانگی ایران درخواست کرد نمایشگاه های هدف اعضاء این تشکل برای سازماندهی مشارکت، به وزارت صنعت، معدن و تجارت اطلاع داده شود. وی ضمن تأکید بر امکان برگزاری جلسات مشترک با سازمان استاندارد ملی ایران در جلب مساعدت در بخش های علمی و آزمایشگاهی برای صنعت لوازم خانگی،درخصوص مسائل تبلیغات کالاهای ایرانی دررسانه های پر تأثیر داخلی،گفت متأسفانه برخی سازمان های متولی در این زمینه، هیچ تحلیلی از ضرورت های حضور برندهای ایرانی در بازار ندارند و لازم است انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با لحاظ کردن همه ظرائف موجود و با تحلیل کارشناسی، به طور دقیق به وزارت صنعت، معدن و تجارت بگوید که در این زمینه چه کار باید بکنیم (پیک شورا،۱۳۹۴، ص ص ۲۴-۲۱) آقای دکتر انصاری با اشاره به بهره برداری ۵۰ تا ۶۰ درصدی از ظرفیت تولید کارخانجات در شرایط حاضر،گفت کارخانجات ایرانی توان تولید با ظرفیت بیشتری رادارند و چنانچه گرایش به مصرف کالاهای ایرانی در بازار داخلی تقویت شود، می توان از ظرفیت های خالی موجود بهره برداری کرد که به این ترتیب فرصت های شغلی بسیاری ایجاد می شود و در حالی که کشور با معضل بیکاری مواجه است، مصرف کالاهای وطنی، ضمن حفظ اشتغال نیروی شاغل به کار،می تواند زمینه های شغلی مرتبط را فراهم کند. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران افزود این فرایند قطعاً به توسعه اقتصادی کشور می انجامد و به رهایی اقتصاد کشور از وابستگی به نفت خام کمک می کند و به این ترتیب صنعت لوازم خانگی در سر و سامان دادن به اقتصاد کشور، به نحو مؤثری عمل می کند. آقای دکتر انصاری در خصوص گرایش مصرف کنندگان به برندهای خارجی در بازار داخلی گفت متأسفانه حجم وسیعی از این گرایشات نه فقط به دلیل کیفیت و نه تحت تأثیر توجیهات منطقی است، بلکه عمدتاً در اثر مسائل فرهنگی است. صنعت لوازم خانگی، صنعتی پرتنوع است و با تلاش کارخانجات براساس سیستم مدیریت دانش محور و با کمک فن آوری روز، این صنعت قادر به تأمین نیاز کیفی مصرف کنندگان می باشد. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در ادامه سخنانش با اشاره به تدوین استاندارد « نصب، خدمات و راه اندازی لوازم خانگی» در انجمن، این اقدام را در جهت ضابطه مند کردن ارائه خدمات به مصرف کنندگان دانست و افزود خدمات پس از فروش، در تداوم زنجیره تولید، حلقه ای بسیارمهم و کلیدی است البته محصولات تولیدی باید با تضمین کیفیت ارائه شود و خریدار مطمئن باشد هر وسیله که خریداری می کند، نیاز به خدمات ندارد؛ اگرچه به طور طبیعی، هر محصولی پس از مدتی مصرف، نیاز به خدمات دارد. وی با تأکید برتوان مندی های صنعت لوازم خانگی ایرانی، گفت برخی محصولات از جمله یخچال، با فن آوری های روز دنیا تولید می شوند و این محصولات، بدون در نظر گرفتن برند آن ها، از هیچ نظر توفیری با تولیدات خارجی ندارند. آقای دکتر انصاری با اشاره به طیف وسیع محصولات لوازم خانگی ایرانی، گفت البته این محصولات در دامنه های کیفی متنوعی قراردارند و امروز، اقشار وسیعی از مردم نسبت به مصرف کالاهای وطنی گرایش دارند ودلیل آن، مورد قبول بودن کیفیت کالاهای ایرانی به صورت عام است؛ به نحوی که در برخی اقلام، به هیچ وجه شاهد حضور کالاهای خارجی در بازار نیستیم وزمانی که صحبت ازگرایش مردم به کالاهای خارجی می شود، باید دید و پرسید کدام اقلام مورد نظر هستند ویا چند درصد ازمردم گرایش به اقلام خارجی دارند. در سوی دیگر این مسأله باید دید انتظار مصرف کنندگان از کالاهای ایرانی چیست. البته مصرف کننده حق انتخاب یا پای بندی به معیارهایی برای انتخاب کالاهای مختلف را دارد، اما امروز باتوجه به تغییرات زیاد محصولات لوازم خانگی در ارگونومی، طراحی و… تولیدکنندگان نیز باید به این انتظارات و معیارها توجه لازم را داشته باشند و به طور مثال انتظار سرمادهی صرف از یخچال، نادیده گرفتن انتظارات مصرف کنندگان امروزی از این کالا است؛ چرا که محصولات در بازار امروز دارای قابلیت های مختلفی هستند که تولیدکنندگان نمی توانند آنها را نادیده بگیرند (پیک شورا،۱۳۹۴، ص ۴۶)

۲-۴-۴) بررسی آثار رفع تحریم ها بر صنایع لوازم خانگی ایران

آقای دکتر حبیب اله انصاری؛ دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران به بررسی آثار رفع تحریم ها در صنایع لوازم خانگی پرداخت و گفت رفع تحریم ها برروی تمام صنایع اثر مثبت خواهد گذاشت و از آن جا که صنعت لوازم خانگی یک صنعت متنوع و مردمی است، به طور قطع از رفع تحریم ها به موقعیت بهتری خواهد رسید. با رفـع تحریم هـا تأمین ماشـین آلات و قطعاتـی کـه از خـارج تهیـه می شـود سـرعت خواهـد گرفـت. در زمـان تحریـم به دلیـل این کـه مبـادلات مالـی تنهـا از طریـق صرافی هـا انجـام می شـد، در نتیجـه فرآینـد طولانی همراه با ریسـک زیـاد انجـام می شـد؛ درحالـی کـه بـا رفـع تحریم هـا ایـن موانـع از بیـن خواهد رفـت و امکان قطعی مبـادلات تأمین خواهد شـد. وی افزود در زمان تحریم بانک ها نیز در پوشش تحریم قرار گرفته بودند و به طور قطع با رفع تحریم ها موقعیت خوبی ایجاد خواهد شد تا مراودات پولی در زمینه صادرات به سهولت انجام شود.دبیـرکل انجمـن صنایـع لـوازم خانگـی ایـران بـا تأکیـد بر ظرفیت هـای موجـود در ایـران بـرای سـرمایه گذاری های خارجـی تصریـح کـرد از آن جـا کـه موقعیـت ایـران از لحـاظ جغـــرافیایی در کریـدور شـمال بـه جنـوب قـرار دارد و منابـع زیـادی در کشـور وجـود دارد، بنابرایـن برخی از کشـورها بـا توجـه بـه نیـاز کارخانه هـای داخلـی می تواننـد سرمایه گذاری های مشـترکی داشـته باشـند که این مسـاله باعث ارتقاء سـطح فـن آوری و دانش فنی در ایـران خواهـد شـد؛ درحالـی که ایـن مسـاله در زمـان تحریم هـا امکان پذیـر نبـود و هیـچ کشـور خارجـی تمایـل بـه سـرمایه گذاری در یـک چهارچـوب ریسـک پذیر را نداشـت. آقای دکتر انصاری با اشاره به پیشنهاد وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تولید برندهای خارجی با بهره گرفتن از ظرفیت های داخلی، گفت این مساله می تواند به گسترش ظرفیت ها کمک کند به شرط آن که سرمایه گذاری ها در زمینه همکاری مشترک باشد.تمـام ایـن مسـائل باعـث خواهـد شـد تـا کارخانه هـا از ظرفیت هـای بیش تری اسـتفاده کننـد کـه درنهایـت ایـن روند منجربـه افزایش تولیـد و کاهش قیمت تمام شـده خواهـد شـد؛ درحالـی کـه درگذشـته عواملـی هم چـون طولانـی شـدن زمـان تأمیـن قطعـات همـراه بـا ریسـک و پیچیدگی هـای موجـود در ارتباطـات مالـی در صرافی هـا موجـب می شـد تا قیمـت تمام شـده افزایش پیدا کنـد کـه قیمت بالا نیـز موجب تنگ شـدن فضـای رقابتی و تأثیـر روی کیفیـت و قیمـت شـده و در ادامه صـادرات را کم رنـگ می کـرد. دبیـرکل انجمـن صنایـع لـوازم خانگـی ایـران بـا بیـان این کـه البتـه ایـن عوامـل بـه تنهایـی نمی توانـد موجب کاهـش قیمت در بـازار شـود، اظهـار کرد کاهش قیمت مسـتلزم فراهم شـدن شـرایطی اسـت که عوامل دیگـری هم چون تعرفه هـای وارداتی، هزینه هـای عمومـی تولیـد و… در آن تأثیرگـذار خواهنـد بـود. آقـای انصـاری بـا اشـاره بـه این کـه یکـی از نـکات منفـی رفـع تحریم هـا کـه نیاز به مراقبت شـدید دولت دارد، بحث باز شـدن فضـای واردات اسـت، گفـت ممکـن اسـت بـا رفـع تحریم هـا شـرایط بـرای واردات کالاهـای بی کیفیـت فراهـم شـود. البتـه بخشـی از ایـن مسـاله بـه تقاضـای بـازار نیـز برخواهد گشـت. از سـوی دیگـر واردات کالای بی کیفیـت بـا قیمـت نازل تـر نیـز می توانـد معـادلات تولیـد را برهـم بریزد و بخشـی از بـازار ملی را در دسـت بگیـرد. برایـن اسـاس کوچـک شـدن بـازار،کاهش تولیـد و افزایـش قیمـت تمـام شـده را در پـی خواهد داشـت. امـروزه در بهتریـن شـرایط از نظـر فـن آوری در صنعـت لـوازم خانگی هسـتیم به طـور مثال در تولیـد کالایـی هم چـون تلویزیـون بـا کاهـش واردات رو به رو بودیـم؛ چراکـه ظرفیت تولید تلویزیون هـای “ال ای دی” در داخل کشـور افزایـش یافتـه اسـت. البتـه کارخانه هـا نیز بایـد تقویت بهـره وری، تحقیـق و توسـعه و کیفیـت را در دسـتورکار خـود قـرار دهند. با رفع تحریم ها و ورود سرمایه گذاران خارجی فضای صنعت لوازم خانگی به سمتی خواهد رفت تا ظرفیت های خالی این صنعت فعال شود و به تبع با افزایش ظرفیت رو به رو خواهد شد. امید این وجود دارد تا با رفع تحریم ها و اندیشیدن تمهیدات لازم برای ممانعت از واردات بی رویه، بیش ترین سهم بازار در دست کالای ایرانی قرار گیرد (پیک شورا، ۱۳۹۴،ص ۳۸)

۲-۴-۵ ) آمار صادرات و واردات لوازم خانگی ایرانی

دبیر کل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران از رشد صادرات لوازم خانگی ایرانی در هفت سال گذشته خبر داد و گفت عراق، افغانستان و سودان از پر مصرف‌ترین بازارهای صادراتی ایران هستند اما لوازم خانگی ایرانی به کشورهای دیگری هم چون ایتالیا و انگلیس هم صادر می‌شود.انصاری ، با بیان این‌که به طور متوسط ۷۵ درصد از نیاز داخل به لوازم خانگی توسط تولیدات داخلی تامین می‌شود، گفت لوازم خانگی شامل سه بخش لوازم کوچک، بزرگ انرژی‌بر و لوازم خانگی غیر انرژی‌بر شامل انواع ظروف و … می‌شود. وی با بیان این‌که در برخی از اقلام، تولیدات داخلی ۱۰۰ درصد نیاز کشور را تامین می کند، اظهار کرد کالاهایی مانند بخاری، آبگرمکن، پکیج‌های حرارتی و کولر آبی ۱۰۰ درصد تولید داخل هستند و در این اقلام اصلا واردات نداریم. دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی افزود بیش ترین واردات مربوط به اجاق گاز، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی اتوماتیک، تلویزیون و اتو است که کم ترین درصد تولید داخل مربوط به اتو می‌شود که تنها ۱۰ درصد از نیاز داخلی را تامین می‌کند. انصاری با اشاره به پیشرفت صنایع لوازم خانگی در سال‌های اخیر گفت در این زمینه اقداماتی چون توسعه سرمایه‌گذاری، بهبود کیفیت، توجه به نظام طراحی و مهندسی و نگاه به تولیدات خارجی برای رقابت با آن‌ ها انجام شده است. برای مثال تا چند سال پیش تلویزیون‌های ال سی دی و ال ای دی در داخل کشور به ندرت تولید می‌شد در حالی که در هشت ماهه امسال نسبت به سال گذشته رشد ۲۲ درصدی تولید این تلویزیون‌ها را داشته‌ایم. دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی با بیان این‌که تولیدات یخچال و فریزر ۳۰ درصد و ماشین‌ لباسشویی اتوماتیک ۳۸ درصد افزایش یافته است، اظهار کرد این موضوع بیان گر این است که به همین نسبت سهم واردات و اقلام خارجی در بازار ایران کم شده است.انصاری با بیان این‌که ما از نظر ساختار فن آوری در حال پیشرفت هستیم، گفت در حال حاضر در تولید اقلام بزرگ وضعیت خوبی داریم تا جایی که در کشور تنها اجاق گاز به میزان یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه تولید داریم.وی با اشاره به کشورهای عمده تولیدکننده لوازم خانگی اظهار کرد قوی‌ترین کشورها در این صنعت کشورهای اروپایی، چین، کره جنوبی، مکزیک، برزیل ،ترکیه و آمریکا هستند اما در عین حال صادرات ما در هفت سال گذشته سیر صعودی داشته است. دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع لوازم خانگی با اشاره به آمار صادرات لوازم خانگی انرژی‌بر در سال‌های اخیر گفت در سال ۱۳۸۶ میزان صادرات لوازم خانگی انرژی‌بر ۸۲ میلیون دلار بوده که این رقم در سال گذشته به ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است. از سوی دیگر بیش از ۲۰ میلیون دلار نیز لوازم غیر انرژی‌بر از کشور صادر می‌شود. وی هم چنین درباره واردات مواد اولیه تولید لوازم خانگی اظهار کرد مواد اولیه‌ای که در این صنعت استفاده می‌شود معمولا از مس،‌ آلومینیوم، مواد پتروشیمی و… است که عمده مواد اولیه‌مان را از داخل کشور تامین می‌کنیم (پیک شورا،۱۳۹۳،ص ۵۷). روند تولید و صادرات لوازم خانگی در سالهای اخیر همواره روبه رشد بوده؛ به طوری که در سال ۹۳ در مقایسه با سال ۹۲ علی رغم مسائل متأثر از تحریم و نوسانات بازارهای منطقه ای شاهد رشد تولید و صادرات بوده ایم و به طور مثال در شش ماهه نخست سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ شاهد رشد تولید در انواع یخچال و یخچال فریزر (۲۲٪)، لباسشویی (۳۲٪)، تلویزیون ال سی دی و ال ای دی (۳۲٪) بوده ایم و کولر تنها محصول از صنعت لوازم خانگی است که به دلیل تحولات جاری عراق، با کاهش صادرات روبرو شد. آقای دکتر انصاری درخصوص وضعیت کارکرد و عمر لوازم خانگی ایرانی، گفت میزان و معیار خاصی را نمی توان تعیین و به همه اقلام تعمیم داد و آنچه در این مورد مهم است، کیفیت محصولات است ودر این خصوص انجمن اعتقاد دارد کیفیت حد و اندازه ندارد وهمواره باید به عنوان عامل پاسخ به نیاز مشتری و توسعه بازار مورد توجه قرار گیرد.دکتر انصاری با اشاره به فعالیت کمیسیون های تخصصی در انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، انجمن را تشکلی علم گرا و مدیریت آن را مبتنی بر اصول دانش محور و جامع نگر دانست و افزود نهادینه سازی فرهنگ صنعتی به منظور دست یابی به فضای تولید اصولی، از اهداف انجمن صنایع لوازم خانگی ایران است. حضور بهترین کارشناسان واحدهای عضو انجمن در کمیسیون های تخصصی مؤید و تجلی گاه بهره گیری انجمن از خرد جمعی است و این تشکل با افتخار نتایج تحقیقات کمیسیون های تخصصی را به مسئولان و یا به درون واحدها انتقال می دهد و به این ترتیب در بهبود قوانین و یا بهبود تولید می کوشد.وی درخصوص دستاوردهای چهاردهمین نمایشگاه بین المللی لوازم خانگی نیز با اشاره به پیام این نمایشگاه «تولید صادرات گرا = بازارهای فراگیر»، گفت حضور کمی و کیفی گسترده تولیدکنندگان داخلی و خارجی در این نمایشگاه توان بالفعل این صنعت را نشان داد و نیزتصویر جامعی از پتانسیل های بالقوه صنعت لوازم خانگی ایرانی به نمایش گذاشته شد که با رفع موانع ومحدودیت ها، به طور حتم ازاین پتانسیل ها بهره برداری بیشتری صورت خواهد گرفت (پیک شورا،۱۳۹۴،ص ۴۱). وضعیت صادرات و واردات لوازم خانگی در سال های ۹۳ و ۹۴ به شرح جداول زیر می باشد.

جدول (۲-۲) وضعیت صادرات و واردات لوازم خانگی در دوازده ماهه سال ۹۳ (پیک شورا،۱۳۹۴،ص ۸۸)

 

 

شرح محصول

صادرات – دلار
دوازده ماه اول سال ۱۳۹۳

واردات – دلار
دوازده ماه اول سال ۱۳۹۳

 

انواع کولر های آبی

۷۵۸/۲۳۳/۱۴۱

۴۰۲/۵۳۷

 

اجاق گاز و خوراکپزها

۸۷۸/۲۴۵/۱۴

۶۰۹/۸۲۵/۲

 

یخچال و یخچال فریزر

۶۹۵/۲۴۲/۶

۷۸۱/۶۳۰/۷۳

 

انواع ماشین لباسشویی

۰۴۸/۶۷۷/۲

۵۵۱/۸۷۱/۴۰