باتوجه به مطالب بالا هرچندتهیه کننده محترم گزارش جهت تاییدایرادخودبه ماده(۴۹)قانون ثبت مصوب ۱۳۱۰ومواد(۱۸) و(۳۰)قانون دفاتراسنادرسمی استنادکرده است که کاملا حائزاهمیت است ‚اما ازآنجایی که صدورسندنیزبخشی ازمراحل تنظیم سندوصدالبته درزمره فعالیت های اصلی دفترخانه می باشدلذادراین زمینه هیچ مقایرتی وتضادی وجودندارد که بتوان به عنوان یک نقص آن راموردتوجه قرارداد.
د) جایگزینی عبارت
ایرادشده است که عبارت “جستجوی پرونده های باز” جایگزین عنوان “کارتابل پرونده های باز"گرددتاضمن پاسداشت زبان پارسی مفهوم درست تری به ذهن متبادرگردد.
البته ضمن تائیدوتکریم نظرایشان شایدبتوان به عنوان یادآوری اشاره کردکه معمولایک فردباسواد که به عنوان کاربررایانه تعیین می شودانتظارمی رودکه ازعبارات مصطلح دراین زمینه آگاهی ودانش متوسطی نسبت به آن داشته باشد.
بند دوم : اشکالات فنی سامانه
الف)- امکانات مربوط به جستجوی سامانه ‚منطبق بارویه مرسوم درسایربرنامه هانبوده وعناوین لحاظ شده صحیح وکافی نیست .
ب)- نرم افزارفاقدامکان محاسبه هزینه های انواع اسنادمالی ازجمله اسناداتومبیل رهنی قطعی صلح واجاره به صورت مستقل وخارج اززمان تنظیم سنداست .علاوه براین سامانه هزینه های مربوط به صفحات بیشترونیزافرادبیش از۴نفروبه تبع آن مالیات برارزش افزوده آنها را محاسبه نمی کند.
ج)- اطراف سند(نوع متعاملین )منحصربه معامل ومتعامل نیست واشخاص ثالث تحت عناوین مختلف دراسنادمختلف دخالت دارند.اما دربرنامه موجوداشخاص واطراف سندبه طوردقیق پیش بینی نشده است .
د)- مسأله نمایندگی ووکالت ‚درکلیه اسنادبه دستی پیش بینی نشده است .زیرابعدازاینکه سمت شخص ‚تحت عنوان اصیل تعیین شد‚کلمه اصالتأ درجلوی مشخصات وی قیدمی شود.
ه)- پیش بینی وامکان تنظیم اسنادوکالت به صورت تفویضی ‚باتوجه به اهمیت بسزائی که دار‚ددرسامانه پیش بینی نشده است.
و) - تنظیم سندبرای اشخاص حقوقی اعم ازدولتی‚عمومی ویاخصوصی بااشکال مواجه است .زیرا اولأفیلدهای ایجادشده واجباری کردن اغلب آنها درموردتمام اشخاص مصداق ندارد.به عنوان مثال اشخاص حقوق دولتی ویا اشخاص عمومی وابسته به دولت به موجب قوانین ویااساسنامه های قانونی ایجادمی شوندوبدون نیازبه ثبت درمرجع ثبت شرکت هادارای شخصیت حقوقی هستند.بنابراین بایداجباردرج شماره ثبت وآگهی تغییرات درموردآنهامرتفع گردد.افزون براین فیلدایجادشده درموردنوع اشخاص حقوقی کلأمبتنی براشتباه است .این فیلدصرفأ ناظربرتقسیم بندی کلی اشخاص حقوقی است وبه هیچ وجه بیانگرماهیت حقوقی ونوع تمامی اشخاص حقوقی به ویژه شرکت های تجارتی نیست وظاهرشدن عنوان شخص حقوقی خصوصی غیردولتی /تعاونی درادامه مشخصات شرکت های تجاری درمتن سند‚به لحاظ حقوقی قابل توجیه نیست.
ز)- امکان ایجادعناوین خلاصه ومختصراشخاص سنداعم ازمعامل متعامل واشخاص ثالث شامل نام ونو ع اشخاص حقوقی جهت استفاده درمحل های موردنظرکاربربایدفرآیندتنظیم اسنادفراهم شود.
ح)- باتوجه به امکان بروزخطاواشتباه درکلیه فعالیت های انسانی بایدامکان اصلاح مواردجزئی (به تشخیص سامانه یاسردفتردریک دوره زمانی محدود)مانندشماره شناسنامه‚ تاریخ تولد‚پلاک خودروو….بدون تیظیم سنداصلاحی وباقابلیت پرینت مجددبه صورت صحیح وجودداشته باشد.
ط)- چنانچه به هردلیل قصدتغییرعنوان جقوقی یک سنددردست اقدام وجودداشته باشد‚صرفأتازمانی که پنجره اول تنظیم سندبازمی باشداین امکان وجودداردکه البته تغییرعنوان صورت نمی گیردوسیستم به طورخودکارسندی باهمین مشخصات ایجادونوع سندموردنظرراایجادمی کندوسندقبلی کماکان باقی است.درنتیجه این امرموجب بهم ریختگی وشلوغی پرونده های دردست اقدام وبروزاشتباه درتنظیم سندمی شودوعلاوه براین چناچه صفحه تنظیم سندبسته شود‚دیگرامکان تغییرنوع سندوجودندارد.
ی)- ازآنجاکه بعدازگذشت مدت کوتاهی حجم اسنادتنظیمی یادردست تنظیم دفاتربالا خواهدرفت لذاگزینه اسناددردست اقدام باشکل فعلی ‚عملأغیرکارآمدخواهدبود.
ک) - درحال حاضردرقسمت نمونه اسناداجبارامکان درج واستفاده ازیکی ازنمونه هافراهم شده وقابلیت استفاده ازدونمونه اسنادیابیشتردریک سندوجودنداردواین درحالی است که اسنادبراساس موضوع ‚مفادومندرجات وشروط متفاوتی دارندکه ممکن است دربعضی مواردچندین نمونه اسنادنیازباشد.
ل)- سیستم توا نایی تنظیم سندی که چندین نوع مال متفاوت موردمعامله قرارمی گیرد‚راندارد.برای مثال اگرموردرهن مال غیرمنقول ومنقول باشدسیستم قادربه تنظیم چنین سندی نیست. درموردوصایت‚ اجازه‚ تعهد‚وکالت و…نیزاینچنین است.ازاین گذشته درمورداسنادی که بیش ازیک نوع مال یکسان ماننددوفقره پلاک ثبتی‚ موضوع سندمی باشد‚سیستم قادربه ایجادآن نیست وباخطامواجه می شود.
م)- حساسترین قسمت دربین فرآیندهای تنظیم سند‚امرکنترل ممنوعیت های افراد‚پلاک ها ودیگرانواع ممنوعیت ها ست.
دراین فرآیندبایدباواردکردن حداقل مشخصات یک فردنظیر نام‚ ونام خانوادگی ونام پدر‚اسامی ازبانک ممنوعیت ها استخراج وبه طورخودکارنمایش داده شود.حال آنکه سامانه دراین خصوص بسیارناکارآمدعمل کرده وگاهی مشاهده می شودکه برای یک مورد‚چندین صفحه ممنوع المعامله به نمایش گذاشته می شودکه کاربربایستی به صورت چشمی ‚خودکنترل هارا انجام دهدکه این امرباهدف راه اندازی سامانه های هوشمندنرم افزاری درتقابل است .
ن)- درمواردی که شخص به دواعتباراسنادراامضا می کند‚برنامه دارای کارآیی لازم نیست .به عنوان مثال گاه دریک سندبیع اعم ازاتومبیل ویاملک ‚خریدارخوددارای وکالت ازطرف فروشنده نیزهست ودرواقع به دواعتبارعمل اقدام می کند واصالتا ازطرف خودوبه وکالت ازطرف فروشنده که درچنین حالتی بایدابتدامشخصات فروشنده تحت عنوان اصیل ثبت شده ومشخصات خریدارنیز به عنوان اصیل واردشودوسپس به منظورجلوگیری ازتکراربی موردمطالب ومشخصات‚صرفآموضوع وکالت خریدارازفروشنده ومستندات مربوط به سمت وی شامل شماره وکالت نامه وتاریخ ودفترخانه تنظیم کننده آن درجلوی مشخصات فروشنده قیدشودکه درحال حاضربرنامه فاقدچنین خصیصه ای است .ولی علیرغم اشکالات ظاهری برنامه می توان ازفضای فیلد"مواردلازم به ذکردیگر” دراین موارداستفاده کرد.الاین وصف چون عنوان این فیلددرمتن سندهمراه نوشته نیزظاهرمی شودشیوه کاریک دست نخواهدبود.
ص)-دو سامانه استعلام وخلاصه معامله ‚به صورت یک طرفه طراحی شده است وفقط ادارات ثبت قادربه گذاشتن پیغام برای دفاتربوده وامکان هیچ گونه پاسخگوئی برای دفاترلحاظ نگردیده است.[۹۷]
لازم به ذکراست که درحال حاضرسازمان ثبت باتشکیل کارگروه های تخصصی درستادمرکزی سازمان واستان هاپاسخگوی سؤالات وابهامات دفاترمی باشدوضمن برقراری ارتباط باسازمان ازطریق پورتال به آدرسwww.ssaa.ir ونیزتماس باشماره(۶۳۴۸۵)آماده شنیدن نقطه نظرات ومشکلات آنها می باشد.مردم نیزمی توانندضمن تماس مشکلات خودرامطرح نمایند‚درزمینه ثبت سندباذکرشماره دفترخانه وسازمان هم اقدام به رفع مشکلات می نماید.ونیزبه منظورجلوگیری ازمشکلات هنگام ثبت آنی بانظارت سازمان دفاتراسنادرسمی رصدمی شوندودرصورت بروزمشکل راهکارهای لازم ارائه می شود.
ازطرفی‚درهنگام جمع آوری اطلاعات جهت تحقیق پیش رومشاهده گردیدکه سردفتران می توانند طی تماس تلفنی بامسؤلIT کانون دفاتراسنادرسمی اشکالاتی راکه هنگام ثبت باآن مواجه می شوندرامطرح نمایند که غالبأ هم رفع می گردد.
باتوجه به مسائلی که دراین بخش ازگزارش مرکزپژوهش مجلس مطرح گردیده است وگلایه وشکایت های سردفتران روز۲۶شهریورماه سال ۹۲رابایدبه عنوان یک روزتاریخی سخت درزندگی کاری سردفتران نام برد.دراین روزهشت هزاردفتراسنادرسمی درکشوربه یکباره واردسامانه شدندوترافیک سنگین اینترنتی وناکافی بودن پهنای بانداختصاص داده شده به این سامانه ‚سبب کاهش آمارتنظیم اسنادوسرگردانی مراجعین گردید.سردفتران اعتراض داشتندکه کلاس هایی که برای آموزش نحوه اجرای ثبت آنی درکانون سردفتران برگزارگردیده بود‚نه تنها درفاصله زمانی کوتاهی قبل ازاجرای طرح بود‚بلکه فقط به یکسری آموزش های کلی اکتفاگردیدکه کافی نبود.
فصل چهارم :جرائم ومجازات های مرتبط با ثبت اسناد
مبحث اول : تخلفات ثبتی [۹۸]
قانون ثبت درباب ششم که تحت عنوان جرائم ومجازات هاست چندموردراضمن مواد۱۰۱و۱۰۳ذکرکرده است که جنبه جزائی نداردوهمانطورکه درماده ۱۰۳ تصریح شده است فقط تخلف اداری محسوب می شوند.این کاردرحقیقت مسامحه درتعبیراست.
یعنی ازتخلفات اداری مشروحه درآن موادکه دردادگاههای اداری (فعلأهیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری )رسیدگی می شودوارتباطی باقوه قضائیه ومراجع جزایی(اعم ازدادسراودادگاههای کیفری)نداردبه«جرائم »تعبیرکرده است.[۹۹]
تخلفات ثبتی دارای ماهیتی متفاوت ازجرائم ثبتی ودرواقع یک تخلف اداری هستندکه اصلأ جرم نیستندوازطرفی ازلحاظ مرجع رسیدگی هم متفاوت هستند‚که ذیلأبه برخی ازآنان اشاره می شود:
گفتار اول : ثبت سندی که مفادآن مخالفت صریح باقوانین موضوعه مملکتی دارد.
برابرماده ۱۰۱ قانون ثبت ‚هرگاه یکی ازاعضاء ثبت اسناد واملاک سندی راکه مخالفت صریح باقوانین موضوعه مملکتی داشته باشد‚ثبت کندازیک سال تاسه سال خدمات دولتی منفصل خواهدشد.
گفتار دوم :ثبت سندقبل ازاحرازهویت متعاملین
برابرماده۱۰۲ق.ث.‚هرگاه یکی ازاعضاءثبت اسنادواملاک مرتکب یکی ازتخلفات زیرشود‚به یک سه سال انفصال ازخدمات دولتی محکوم می گردد:
بند اول : ثبت سندقبل ازاحراز هویت متعاملین بامتعهد
بند دوم : ثبت سند قبل ازاحرازاهلیت متعاملین با متعهد
بند سوم : ثبت سندقبل ازاحرازقابل ثبت بودن آن
مبحث دوم :جرائم مربوط به ثبت املاک
برابرباب ششم قانون ثبت درحوزه املاک ‚دونوع جرم وجوددارد:
گفتار اول : جرائمی که دارای عنوان مجرمانه خاص هستند
بند اول :معامله معارض
ماده ۱۱۷قانون ثبت می گوید:«هرکس به موجب سندرسمی یاعادی نسبت به عین یامنفت مالی (اعم ازمنقول یاغیرمنقول) حقی به شخصی یا اشخاصی داده وبعد نسبت به همان عین یامنفعت به موجب سندرسمی معامله تعهدی معارض باحق مزبوربنماید به حبس بااعمال شاقه ازسه سال تاده سال محکوم خواهدشد.»
براساس ماده۱۱۷ ق.ث.‚اصل برمعامله دوم است. یعنی اگرمعامله دوم باسندرسمی باشد‚معامله معارض نام دارد‚چه اینکه معامله اول باسندرسمی باشدیاعادی .نکته قابل توجه این است که اگرمعامله اول به صورت عادی باشدبایدقانونأ معامله صحیحی باشد.مثلأ معامله راجع به ملک ثبت شده‚اگربه صورت عادی واقع شود‚این معامله ‚معامله صحیحی نیست چون معامله راجع به ملک ثبت شده بایدبه صورت رسمی باشد.
اگرمرتکب معامله دوم راباسندعادی انجام دهد‚موردازشمول ماده ۱۱۷ قانون ثبت خارج است که دراین موارد مرتکب ممکن است به عنوان کلاهبرداریاباعنوان مجرمانه دیگری قابل تعقیب باشد.
بند دوم :دادن تصدیقات خلاف واقع
ماده ۱۰۳قانون ثبت می گوید:«هریک ازمستخدمین واجزای ثبت اسنادواملاک عامدأ تصدیقاتی دهدکه خلاف واقع باشددرحکم جاعل اسنادرسمی خواهد بود.»
هریک ازدوجرم فوق (بندهای الف وب )ازجرائم عمومی است که بدون شکایت شاکی خصوصی هم قابل تعقیب است وگذشت شاکی خصوصی موجب موقوفی تعقیب آنها نمی شود.
گفتار دوم :جرائمی که قانونگذار آنها رادرحکم جرائم دیگرقرارداده است
قانون ثبت برای کسانی که ملک دیگران را برای خود به ثبت دهند یا با ثالثی تبانی کنندوملک بنام شخص ثالث ثبت شود‚درمواردی مجازات کلاهبرداری تعیین نموده است.این جرائم به دوگروه قابل تقسیم می باشد:
بند اول : جرائم درحکم کلاهبرداری
(۳۳)
جابجایی[۱۰۲] : در این رویکرد سیستم توصیهگر یکی از دو روش موجود را انتخاب مینماید و تنها در صورتیکه دقت روش انتخاب شده قابل قبول نباشد از روش دوم استفاده مینماید.
(۳۴)
آبشاری[۱۰۳] : در این روش کاربری که مورد گزینش قرار میگیرد باید هم مورد اعتماد کاربر مبدا و هم دارای تشابه پروفایلی با وی باشد به عبارت دیگر رویکرد اول، کاربران مورد اعتماد را مییابد و سپس رویکرد دوم در این مجموعه، کاربران مشابه را جستجو مینماید.
(۳۵)
نکته قابل ذکر در خصوص دو استراتژی آخر این است که ترتیب انتخاب هر یک از دو روش موجود به عنوان روش مبنا، بر روی نتایج تاثیر مستقیم دارد لذا در صورت انتخاب هر یک از این دو استراتژی، باید هر دو حالت متصور را مورد ارزیابی و آزمایش قرار داد. نکته مهم دیگر این است که برای ترکیب هر دو روش مبتنی بر تشابه کاربران و مبتنی بر اعتماد باید مقادیر آنها در محدوده ]۱,۰[ باشند که این امر مستلزم نرمال سازی مقادیر حاصل از محاسبه تشابه کاربران با یکدیگر می باشد چرا که این مقادیر در محدوده ]۱+,۱-[ میباشند.
نتایج تحقیق صورت گرفته در [۱۹] نشان دهنده این مطلب است که اکثر استراتژی های مطرح شده جهت ترکیب دو روش مبتنی بر تشابه کاربران و مبتنی بر اعتماد، باعث بهبود چشمگیر معیار درصد پوشش و کاهش خطای مطلق میانگین میگردند. در این میان، روش آبشاری به دلیل حذف اکثر کاربران باعث کاهش معیار درصد پوشش میگردد اما در مقابل روش وزن دار و مخلوط به نسبت سایر روش های ترکیب از نتایج بهتری برخوردار هستند که به همین دلیل در این تحقیق برای بهبود مدل TrustWalker این دو استراتژی مد نظر قرار گرفته است و نتایج حاصل از اعمال و بکارگیری آنها در فصل آینده مورد بحث و ارزیابی قرار میگیرد.
فصل پنجم
تشریح روند انجام آزمایشات و نتایج حاصل
۵- تشریح روند انجام آزمایشات و نتایج حاصل
۵-۱- مقدمه
در بخشهای ابتدایی این فصل به معرفی مجموعه داده های مورد استفاده و چگونگی جمع آوری، آماده سازی و پالایش داده های مورد نیاز برای انجام آزمایشات پرداخته می شود و در ادامه چگونگی پیاده سازی مدل بهبود یافته به همراه پارهای از نیازمندیهای نرم افزاری و سخت افزاری مورد نیاز آن تشریح میگردد. در بخشهای انتهایی این فصل نیز نتایج حاصل از بررسی و آزمایش مواردی که در فصل قبل جهت بهبود و توسعه مدل TrustWalkerبیان گردید ارائه میگردد و این نتایج مورد ارزیابی، تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و دستیابی به اهداف بیان شده برای تحقیق مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
۵-۲- معرفی مجموعه داده epinions
در زمینه سیستمهای توصیهگر مبتنی بر اعتماد مجموعه دادههایی که در آنها، رابطه اعتماد میان کاربران به صراحت بیان شده باشد به وفور در دسترس نمی باشد و تنها تعداد اندکی مجموعه داده با شرایط گفته شده در اختیار میباشد.
یکی از مجموعه دادههایی که در این تحقیق مورد استفاده و بررسی قرار گرفته است مجموعه داده سایت [۱۰۴]Epinions میباشد. این سایت یکی از بزرگترین سایتهای موجود در زمینه بررسی و به اشتراک گذاری نظرات مشتریان، کاربران و استفاده کنندگان محصولات و تجهیزات خانگی در طبقهبندیهای مختلفی همچون وسایل خانگی، وسایل الکترونیکی، محصولات سمعی و بصری ، رایانه و … میباشد.
شکل ۵-۱ : بنر صفحه اصلی سایت epinions[85]
در این سایت کاربران، نظرات خود در خصوص یک محصول خاص را بیان می کنند و آنرا با سایر کاربران به اشتراک میگذارند و به هر محصول یا آیتم امتیازی در بازه ]۵,۱[ تخصیص می دهند، همچنین این امکان وجود دارد که هر فرد سایر افراد نظر دهندهای را که نظرات ایشان در خصوص آیتمها و محصولات مختلف با سلایق و عقاید خویش تطابق بیشتری دارد و نظرات ایشان برای وی جذاب میباشد را به عنوان کاربران مورد اعتماد خود تعریف نماید. در واقع در این سایت هر کاربر، خود همسایگان مورد اعتماد خود را انتخاب می کند و به این ترتیب شبکه اعتماد میان کاربران شکل میگیرد . اخیرا امکان ایجاد یک لیست سیاه از کاربرانی که نظرات آنها مورد تایید یک کاربر نمی باشد و به عبارت دیگر مورد اعتماد وی نمیباشند نیز توسط این سایت تامین شده است که این امر می تواند زمینه ساز و عامل پیشرفت تحقیقات در خصوص تاثیر مفهوم “عدم اعتماد” بر سیستمهای توصیهگر مبتنی بر اعتماد خواهد بود.
نسخهها و مجموعه داده های گوناگونی[۱۰۵] از اطلاعات سایت epinions در سالهای مختلف منتشر و در اختیار محققان قرار گرفته است. در هریک از این نسخهها نیز اطلاعات گوناگونی همچون اطلاعات کاربران، محصولات و آیتمها، طبقه بندی محصولات، نظرات و سوابق کاربران و همچنین اطلاعات شبکه اعتماد میان کاربران در اختیار میباشد که میتوانند در روند انجام تحقیقات در زمینه روشها و تکنیکهای مختلف مورد استفاده در سیستمهای توصیهگرمورد بهره برداری قرار گیرند.
از میان نسخههای گوناگون و مختلف موجود از مجموعه داده epinions، در این تحقیق مجموعه داده ارائه شده توسط دانشگاه واشنگتن[۱۰۶] که در ارزیابی نتایج مدل TrustWalker توسط محققین آن مورد استفاده قرار گرفته است بکار گرفته شده است تا بتوان نتایج حاصل از مدل توسعه یافته را با مدل پایه TrustWalker مقایسه و مورد ارزیابی قرار داد.
۵-۲-۱- ویژگیهای مجموعه داده epinions
این مجموعه داده شامل ۷۵۸۸۸ کاربر میباشد که نظرات خود در خصوص ۱۰۴۹۹۲ محصول و آیتم مختلف را در قالب ۶۸۱۱۹۱ نظر بیان نموده اند. آیتمهای مختلف در ۲۰۰ گروه مختلف طبقه بندی شده اند همچنین ارتباط میان کاربران در قالب ۵۰۸۹۶۰ رکورد که بیانگر وجود رابطه اعتماد میان کاربران میباشد بیان شده است که شبکه اعتماد را تشکیل می دهند. نکته قابل توجه این است که علاوه بر امتیاز کاربران به آیتمهای مختلف امتیاز تخصیص داده شده توسط هر کاربر به نظرات سایر کاربران نیز در این مجموعه داده در دسترس میباشد که می تواند به عنوان یک معیار فرعی، علاوه بر وجود رابطه اعتماد میان دو کاربر، برای سنجش اندازه رابطه میان دو کاربر و ایجاد مدلهای ترکیبی برای گزینش کاربران و حرکت در شبکه اعتماد مد نظر قرار گیرد.
از میان ۶۸۱۱۹۱ رکورد موجود در خصوص نظرات کاربران درباره آیتمهای مختلف، تعداد ۹۵۵۰۲ رکورد فاقد امتیاز میباشد که طبیعتا در آزمایشات مورد نظر قرار نمیگیرد و تعداد ۵۸۵۶۸۹ رکورد به عنوان اطلاعات قابل قبول در نظر گرفته می شود. با توجه به اینکه امتیازات مختلف یک کاربر به یک آیتم خاص در زمان های متفاوت، در این مجموعه داده قابل مشاهده است لذا در صورتیکه معیار زمان در آزمایشات در نظر گرفته نشود و تنها آخرین امتیاز هر کاربر به یک آیتم خاص مد نظر قرار گیرد، تعداد نظرات موجود به ۵۷۳۹۳۱ رکورد کاهش خواهد یافت.
در این تحقیق کاربرانی که به کمتر از ۵ آیتم امتیاز دادهاند همانند [۲۰][۳۹] کاربران تازه وارد در نظر گرفته شده است که با این فرض در این مجموعه داده تعداد ۲۴۳۱۵ کاربر تازه وارد وجود دارد که تقریبا ۳۲% کل کاربران را تشکیل می دهند. در میان این کاربران تعداد ۸۲۰۶ نفر، هنوز افراد مورد اعتماد خود را نیافته و به شبکه اعتماد میان کاربران ملحق نشدهاند که در نتیجه مدل پایه و مدل توسعه یافته نمی توانند نسبت به پیش بینی امتیاز یا ارائه پیشنهادی به ایشان اقدام نمایند. این دسته در حدود ۸/۱۰% کل کاربران را تشکیل می دهند. با توجه به نکته اخیر ۱۳۹۷۵ زوج <آیتم,کاربر> مربوط به کاربران تازه وارد در این مجموعه داده وجود دارد که مدل مورد نظر نمیتواند پاسخی به آنها ارائه کند.
به صورت کلیتر در میان کل کاربران تعداد ۱۵۵۴۳ نفر وجود دارد که دارای همسایگان مورد اعتماد خود نیستند یا با کاربران دیگر هنوز ارتباطی برقرار نکرده اند که بر اساس این مطلب تعداد ۴۳۵۲۶ زوج <آیتم,کاربر> مربوط به این کاربران که ۵۸/۷% کل نظرات را تشکیل می دهند توسط مدل پوشش داده نخواهد شد.
با توجه به کلیه نکات و مطالب فوق، مجموعه داده مورد ارزیابی، بدون در نظر گرفتن پارامتر تاریخ و زمان ارائه امتیاز و همچنین در نظر گرفتن آخرین نظر هر فرد در مورد یک آیتم خاص، برای همه کاربران، دارای تعداد ۵۷۳۹۳۱ رکورد و برای کاربران تازه وارد دارای ۳۳۱۷۳ رکورد میباشد .
۵-۲-۲- آماده سازی و نحوه پالایش داده ها
مجموعه داده معرفی شده در شکل ابتدایی خود شامل ۷۵۸۸۸ فایل متنی در مورد نظرات هر یک از کاربران و ۷۵۸۸۸ فایل متنی در خصوص افراد مورد اعتماد و همسایگان هر یک از کاربران میباشد. برای یکپارچه سازی کلیه فایلهای متنی، پایگاه داده واحدی در SQLServer 2010 تحت نام epinions ایجاد گردید و سپس مراحل زیر جهت آماده سازی، پالایش و استخراج اطلاعات مورد نیاز برای انجام آزمایشات برنامه ریزی و اجرا گردید.
ایجاد یک جدول به نام reviews برای نگهداری نظرات کاربران به فرمت زیر:
جدول ۵-۱ : ساختار جدول reviews
نام فیلد
در آن روزگار دو شخص سمت و جهت رویدادها را در زمینه ایدئولوژی در کشور روشن می کردند.یکی از آن دو کرتیر-دارای عنوان پر طمطراق «مربی دینی» شاهنشاه موبدان موبد و رئیس دادگاه عالی کشور،و دیگر مانی –آورندۀ آئین نو و پیامبر یکتا خدای جهان و فرستاده در زمین بودکرتیراتحاد متشکل موبدان و هیربدان سردار کرتیراتحاد متشکل موبدان و هیربدان سردار کشور،پول و زمینهای متعلق به آتشکده ها را در اختیار داشت و شاهنشاه ایران و همه رسمها و سنتهای گذشته و آئین کهن که روی آنرا زنده کرد و از ناراستیها و ناپاکیها منزه داشت پشتیبان کرتیربودند.
مانی نیزبه تعصب پیروان آموزشهای خویش و سادگی و آسان بودن اجرای این آموزشها و جاذبه اعتماد به «خدای یگانه»با نامهای گوناگون تکیه داشت.بازرگانان و برخی از بزرگان و زمانی ،شاهنشاه ایران پشتیبان مانی بودند.
این دو آئین یاد آوازی بود از تمامی مبارزه های فکری و اندیشه ای «ایدئولوژیک» آن روزگار.اگر آئین کرتیر در واقع به «تکیه گاه تاج و تخت» بدل گشت آئین مانی آواره و رانده شده،در آن زمان بر همه جا از آفریقای شمالی تا چین گسترده شد و چندی نگذشت که شکل «اعتراض مذهبی» به خود گرفت. و به منزله پرچم یکرشته از قیامها و شورشهای مردم علیه «جور و بیداد در جهان»از جمله به پرچم پیکار با جور وبیداد فئودالی بدل گشت.[۱۳]
کرتیر بعد از مرگ شاپور پادشاه نماینده عکس العمل مغان شمالی بر علیه مانی بود.کرتیر به آزار مسیحیان و مانویان وباقی ادیان در کتیبه اش افتخار کند.روحانیون زرتشتی مانویان را قلع وقمع کردند.[۱۴]
۲-۱-۵. بهرام پسر هرمز و مانی :
بهرام پسر هرمز پادشاهی حلیم و مهربان بود و مانی صورتگر که در زمان شاپور از ایران گریخته و به هندوستان رفته بود در زمان بهرام به ایران بازگشت.[۱۵]
گویند: مانی زندیق بهرام را به دین خویش می خواند. [۱۶]
مانی در زمان سلطنت بهرا م به امید اینکه این پادشاه در اثر کم تجربگی و مزخرفات او را باور کرده به آئین جعلی او که حسب روایت المقدسی در«کتاب البدو والتاریخ»نخستین مذهب ملحدانه در روی زمین است بگرود که همین مذهب با تغییر اسامی متدرجأ امروز بصورت عقیده باطنیه در آمده است.
همینکه مانی اطلاعات خود را به بهرام عرضه داشت بهرام امرداد که موبدان گرد آیند و درحضور او با مانی مناظره کنند و چون موبدان موبد مبنای عقیده ای که او پیشنهاد می کرد سئوال نمود مانی گفت: ترک دنیا وخرابی آن و عدم ارتباط با زنان به منظور قطع نسل که این عالم مادی فاسد مضمحل شود چرا که ارواح طیبه الهی با ابدان نجس اهریمنی ممزوج شده وخداوند که از این اختلاط متنفر است از تفریق آن خشنود خواهد گردید تا بمیل خود به خلقت دیگری مبادرت کند و دنیای دیگری بسازد.موبد گفت:تخریب بدن.موبد گفت:پس ما باید ترا بکشیم که با تخریب بدنت روحت را عمران کرده باشیم.زندیق معطل بماند بهرام گفت:اما عمل تخریب را از بدن تو شروع می کنیم که طبق اصول عقاید خودت با تو رفتار کرده باشیم.پس امر داد که پوستش بکنند. [۱۷]
هوادران مانی در متن پارتی مرگ مانی را باشکوه تمام تصویرکرده اند :چونان شهریاری که زین افزار و رزم جامه را به در آورد و جامه شاهوار بر تن کند،فرستاده روشنی «مانی» تن پوش رزمگاهی را به در آورد و نشست بر ناو روشنی و گرفت خلقت خدایی را،دیهیم روشنی و گلتاج زیبا را،با شادی بسیار،باخدایان روشنی که روان اند از چپ و راست،با چنگ وسرود شادی،پرواز کرد با معجزۀ خدایی،چون برقی تند وشهابی درخشان پیش به سوی ستون شکوه و راه روشنی و گردونۀ ماه،و در آنجا غنود با پدر اورمزدبغ…»[۱۸]
۲-۱-۶. آخرین نیایش مانی:
ای داور همه جهان و جهانیان [گوش فرادار]
ودعای مردی پاکدل را بشنو . . .
ای پدر یتیمان و بیوگان و مردان داغدیده . . .
ای سرور دادگستر . . .
به ندای این ستمدیده توجه کن
ای رهانندۀ من، ای ابر مرد،ای انسان کامل،ای دوشیزۀ روشنایی.
ستمگران را کیفر بده . . .
شما مرا بدین کار . . .فرستادید
توبه من فرمان دادی،وتو مرا اینجا فرستادی . . .
شتاب کن واین زندانی را آزاد کن،
روان مرا بسوی خویش فرا خوان . . .
هنگامی که پیکر او در آنجا بر روی خاک افتاده بود . . .
هنگامی که دیدگاه او آرام و بی حرکت شده بود . . .
سه تن از زنان آشنای راز او،
با یکدیگر . . . به سوی او آمدند
برکنار او نشستند و بر وی گریستند . . .
هر سه دستها را بر روی چشمان او نهادند و چشمانش را بستند.
این زنان بر روی پیکر وی گریه می کردند و می گفتند: ای پدر مهربان دیده بگشای و بر ما نظر کن . . . سایه مهربانی خود را که سرشار از رحمت و لطف است بر ما گستران.کجا هستند هزاران مردی که تو برگزیده بودی و هزاران تن که به تو گرویده بودند.زیرا که تو پاسداری از راستی و دادگستری می کنی.
زمین و آسمان و همه جهان و جهانیان باید بر تو مویه کنند و در معبدها و انجمنها به یاد تو ناله سر دهند. زیرا که تو هزارها تن را براستی گواهی دادی . . .مویندگان درحالی که دستهای خود را بر چشمان خدا یگانه نهاده بودند می گریستند ولی از وی پاسخی نشیدند. . . .[۱۹]
بخش دوم : ۲-۲. مانویت و گسترش آن در جهان
۲-۲-۱.خاستگاه دین مانوی :
دین شناسان چندین قرن است که به دنبال یافتن خاستگاه دین مانوی هستند.بحث بر سر این است که آیا خاستگاه این دین راباید دردین زرتشتی یا در دین های دیگر آن روزگار جست وجو کرد؟ دراین باره،دیدگاه های گوناگونی است و کشف نوشته های مانوی درصد سال گذشته بر این بحث و جدل ها افزوده است.
مانی،اصالت دین های دیگر روزگار خود را هرگز رد نکرد و آنها پیامبرانشان را منادی های راستی می دانست.با این فرض،درگرفتن عنصرهایی از آن دین ها و درآمیختن آنها برای ساختن دینی نو گمانی برای ما به جا نمی گذارد.براساس نوشته هایش دین های گذشته و روزگار وی قدرت ذاتیی کافی در برابر حمله های گوهر بدی درخود نداشته اند،به همین سبب بر این باور بود که راستی و درستی این دین ها به فساد گراییده و سبب ظهور اندیشه هایش را فراهم کرده است.او ده عاملی که برتری دینش نسبت به دین های گذشته و روزگارش را اثبات می کند،درنوشته هایش برمی شمرد،اما از میان آن ها تنها پنج عامل نخست در دست ماست :
-
- دین گذشتگان به یک شهر«سرزمین» و به یک زبان بوده اما دین وی به هرشهر و هر زبانی آمیخته می شد.
۲.دین های گذشته تا زمانی که رسول «سالاران پاک» درون مردمش بود،دوام آوردند و پس از درگذشت آن ها دینشان آشفته شد،اما وی دین خود را با تبیین سلسله مرتبه ها و سازمانی که به آن داده بود،ابدی می دانست.
۳.روان هایی که بر دین های گذشته بودند و کردگانشان «اعمال دینی شان»را کامل نکردند،اگر به دین وی می گرویدند،او آنها را رستگار می کرد.
۴.وی مکاشفه،نوشته ها،خرد و دانش خود را از دین های گذشته اش برتر می دانست.چون؛خودش نوشته بود وکار را پیروان پس از خود- مانند [ پیروان ] بودا یا پیامبران دیگر،چون حضرت عیسی (ع) – واشو زرتشت – وانگذاشت.
۵.همه ی نوشته ها،حکمت ها،تمثیل ها و مزامیر دین های پیشین،همگی به دین مانی در آمده و به دانشی که او به الهام –آن را دریافت کرده است،پیوسته اند.
درهمین نکته پنجم این پرسش به ذهن می آید که مانی چه عنصرهایی را از کدام دین ها گرفته است؟ ترتیب کار بست آنها چرا و چگونه بودند؟
پژوهش گران مغرب زمین،اغلب برآنند که خاستگاه دین مانی بر اساس کیش گنوسی استوار بوده،سپس برخی از عنصرهای اساسی دین اش را از دین های یونانی ،ایرانی و مسیحیت گرفته است.برخی دیگر،عقیده داند که اساس اندیشه های دینی مانی را آموزه های مسیحی ساخته است،ولی وی آن آموزه ها را درقالب آموزش نوین در آورده وبه مردم روزگارخویش عرضه داشته است.نگارنده نیز بر آن است که خاستگاه دین مانی،آموزه های دینی فرقه های مغان،پارسیان و دیگر فرقه ها وکیش های ایران باستان است که به چند گانه پرستی عقیده داشتند و او دوگانه پرستی را جایگزین چند گانه،پرستی نمود.همچنین،بسیاری از بنیان های آموزه های دینی مانی را می توان در اسطوره های ایرانی دید که جای آن در اینجا نیست،ولی تنها می توان به این نکته بسنده کرد که آغاز تبلیغ گسترده ی مانی و سپس رسولانش شرق ایران و هند بود،سپس به سوی غرب-آن هم به سبب همراهی با شاپور در جنگ با رومیان- رفت و به تبلیغ آموزه های خود پرداخت.
آنچه دراینجا می توان گفت؛ اینکه سه دیدگاه درباره ی خاستگاه دین مانوی مطرح است : یکی پژوهش گرانی چون آسموسن [۲۰]که اساس دین مانوی را بر پایۀ اندیشه های گنوسی می داند.برخی دیگر چون بوهلیگ [۲۱]اساس دین مانی را آموزه های مسیحیت بدعت آمیز زمان وی اعلام می کند.رودلف[۲۲]،خاستگاه دین مانی را در سنت های مذهبی شرقی روزگارش می داند ویدنگرن[۲۳] بنیان اندیشه های دینی مانی را ایرانی (زردشتی و زروانی) و از مسیحیت،گونه ی مرقیون و دیصانی آن را در اندیشه های وی موثر می داند که از آن دو فرقه نگاه گنوسی (عرفانی)شان را به اندیشه های خود در می آمیزد.تیولی نیز از دیدگاه ویدنگرن پشتیبانی کرده است.
اما آنچه می توان در نتیجه این گفتار بیان کرد،اینکه مانی بیش تر شخصیت های اسطوره یی در دسترس خود را به فرهنگ هایی که دینش در آن ها رواج یافته بود،نسبت داد.البته این عمل وی وحدت دادن عقیده های گوناگون به معنای واقعی کلمه نبود و او نمی خواست دو فرهنگ را تلفیق کند و تغییری مستقیم در محتوای آن ها بدهد.پیام وی- به طور ضمنی- این بود که نام های محض چندان اهمیتی ندارند و به معنای نهفته ی در پس نام ها باید توجه کرد.[۲۴]
۲-۲-۲.مانویان :
به همان اندازه که زردشتیان درسرزمین ایران،حتی تا قرونی پس از غلبه مسلمانان،عامل مهمی محسوب می شدند به همان اندازه مانویان در این دوره برای ایران بی اهمیت بودند این امر یقینأ نتیجه سیاست اصلاحی ساسانیان از طریق دین زردشت بوده است که پس از مدتی مدارا با مانویت (که با جمع عقاید متضاد گوناگون و وضع اختلاف ادیان،دین میانه گیری به نظر می رسید )آن را به سختی سرکوب کردند.قطعأ این واقعیت نیز به آن افزوده می شود که دین مانی با وجود عقیدۀ ثنویت خویش،زرتشتیان را کمتر تحت تأثیر قرار داد،هر چند که نظر این دو دین در مورد ریشه و اصل ثنویت در جهان با هم فرق داشت.نظیر این امر نیز در مورد دین مسیح مشاهده می شود.هنگامی که مسیحیت در بین ایرانیان پیشرفت قابل اهمیتی نمود به نظر ایرانیان ظاهرا کمتر ضروری می رسید که وجود حضرت مسیح و یا آرای اصحاب کشف و معرفت را در یک طرح فکری جهانی و در نظامی از وحی و رسالت های پیاپی منتظم سازند.جای این احتمال هم هست که زردشتیان اساس تعلیمات مانی را به منزلۀ تفسیر غلط پاره ای از اصول عقاید دین خویش مثل آفرینش جهان و ثنویت،که به روشنی درمذهب زردشت پایه گذاری شده بود،می پنداشته اند بدین ترتیب در آغاز دورۀ اسلامی در ایران تقریبا صحبتی از مانویان در بین نبوده است.و اگر چه انقراض دولت ساسانیان موجب این شد که عدۀ کثیری از پیروان مانی از گریزگاههای خود در آسیای مرکزی دو مرتبه به بین النهرین مراجعت کنند،ولی دوباره در اثر تعقیب سختی که در تحت خلافت المهدی (۷۷۵-۷۸۵برابربا۱۵۸-۱۶۹هجری )وهم در زمان خلافت المقتدر(۹۰۸-۹۳۲ برابر با ۲۹۵-۳۲۰هجری )همراه با دستگاه احتساب و تجسس عقاید و برپا نمودن محاکمۀ زنادقه به وقوع پیوست ناگزیر شدند به آسیای مرکزی ( تا چین ) مهاجرت کنند و در آنجا در تحت حمایت بعضی از دولتها بخصوص دولت ترکان اویغوری (۷۴۵-۸۴۰برابر با۱۲۷-۲۲۵هجری) از سال ۷۶۲(برابر۱۴۵هجری)به بعد پشیبان نیرومندی یافتند.در عین حال سرزمین ایران که گذرگاه این رفت و برگشت مانویان بود تقریبا از تاثیر آنان درامان ماند فقط در گرگان درسال ۷۹۶و۷۹۷(برابر۱۸۰هجری)به پیوست با اخراج مانویان از بین النهرین قیامی از طرف هم کیشان آنان به وقوع پیوست،وگرنه از این که بگذریم تازه پس از مدتی یعنی درقرن دهم (برابر چهارم هجری) دو مرتبه از جمعیت های کوچکی (دیناوریه)در خراسان و قبل از همه درنزدیکی نیشابور و شاید نیز در ایلاق و در طرف سمرقند در ماوراء النهر صحبت به میان می آید.این دسته ها فقط از این نظر توانستند وجود خود را حفظ کنند که یکی از خان های مانوی از بقایای دولت ایغوریها واقع در تحت حمایت چین (۹۲۰برابر با ۳۰۷و۳۰۸هجری)سامانیان را بدین ترتیب تهدید نمود که اگر از طرف آنان به مانویان خراسان آسیبی برسد وی نیز دربارۀ مسلمانانی که در قلمرو او زندگی می کنند.به طور متقابل رفتار خواهد کرد.پس از انقراض و اضمحلال مانویان آسیای مرکزی هم این مدارای با مانویان تا مدتی ادامه یافت به طوری که در خراسان هنوز در سال ۹۸۲(برابربا ۳۷۲هجری)«خانگاهی از مانویان»با نغوشاک (مدرس) وجود داشته است (اگرهم از طرف دیگر درسال ۱۰۹۵(برابربا۴۸۸هجری)فرمانروای قراخانی «احمدخان»به این نام کشته شد که به دین «زنادقه» ایمان داشته است،کلمه زنادقه به سختی می توانسته در آن زمان به مانویان اطلاق شده باشد.سرانجام نفرتی که مسلمانان به طور روز افزونی بر ضد مانویان- قبل از هر چیز ظاهرا بر ضد ثنویت و تصویرستایی آنان- در خود احساس می کردند در ایران نیز مثل بین النهرین (و بالأخره در آسیای مرکزی) منجربه این شد که درقرن سیزدهم(برابرهفتم هجری) این دین نیز در کنچو،کنسو،وخچو به افول ونیستی گرایید- با وجود این که گاهی کوشش می شد متدینان به این آیین را جزو اهل کتاب به حساب آوردند. درعین حال می توان به ظن قوی گفت که پاره ای از آرای مانویان در سرزمین ایران نیز آثاری از خود بر جای گذاشته است و شاید هم بعضی از آن اقداماتی که برای جمع و آمیزش عقاید مختلف همراه با ظهور المقنع و یا خرمیان نمایان گشت از طرف مانویان صورت گرفته باشد؛مانویانی که در مقابل دین زردشت بینش تصوف و گاهی در لباس سیاست نشان بدهند.جزئیات این امر امروز برای ما دیگر در تمام موارد قابل درک نیست.اما درعین حال اطلاق کلمۀ «زندیق» (که اصلا مانوی از آن منظور بوده)به «ملحد» به طور مطلق ما را به واقع نزدیک می کند.واین مطلب در بین النهرین و به طور کلی در دربار آنها بر اساس عکس العملی بر ضد مانویان بوجود آمده است خیلی روشن تر دیده می شود.[۲۵]
مانویان در دوره ساسانیان پیوسته بدترین کافران به شمار می آمدند و بنابراین با ایشان بد رفتاری می شد پس از نرسی کانونهای مانویان در ایران به خصوص در مشرق آن بر جا ماند و بعدها مبلغین مانوی تا چین نیز رفتند.
شاید برجسته ترین شاخه آیین های مانی همانا جنبش اجتماعی و اقتصادی بود که به رهبری مزدک در پایان قرن پنجم میلادی پدید آمد.[۲۶]
۲-۲-۳.مانویت در شرق :
در دوره ساسانی آئین مانوی به کرانه جیحون رسیده و از آن نیز گذشته بود.سغدیانا که ارتباط خوبی با شرق و غرب داشت پایگاهی برای فعالیتهای تبلیغی آیین مانوی گردید.دامنۀ فعالیتهای تجاری سغدیان تا چین کشیده شده بود و علاوه بر آن درکنار راه ابریشم به گسترش مانویت در شهرهای سغدی سمرقند وتاشکند شده بود.تعداد مانویان درسمرقند زیاد و با نفوذ بودند.[۲۷]
مانویان درسغد متون مذهبی را به زبان خود ترجمه کردند.این مانویان شرقی بتدریج ارتباط خود را با هم کیشان غربی از دست دادند ولی به خاطر داشتن فرهنگ ایرانی،نفوذ و تأثیر هنر ایرانی را تا مرزهای چین در دوران «تانگ» گسترش دادند و به دنبال توسعۀ مذهب مانی تا چین،فرهنگ و هنر ایرانی در آن حدود نفوذ کرد.[۲۸]
درسال ۷۳۲میلادی امپراطورچین که خود مذهب دیگری داشت طی فرمانی،آیین مانی را آزاد شناخت و دستور داد که پیروان این دین در سرزمین چین در نهایت آزادی به اجرای مراسم دینی خود بپردازد.تأسیس معابد و عبادتگاه دربرخی از نواحی چین به مانویان داده شد.امروز برخی از اسناد مانوی به زبان چینی است.ابن ندیم می نویسد: «مانی هندیان وچینیان و خراسانیان را به خود خوانده و درآنجا نماینده ای از خود داشت.» [۲۹]
بخش دوم: پیشینه تحقیق
هر پژوهشگری باید پیش از اقدام به تحقیق از تلاش‌های علمی انجام‌شده در مورد موضوع تحقیق خود آگاهی کافی پیدا کند و از زمینه‌ها، روشها، دیدگاه‌ها و نتایج اقدامات انجام‌شده اطلاع داشته و از آن استفاده کند. به قول مک برنی، علم یک فعالیت اجتماعی است و از طریق مشارکت همگانی و به هم پیوستن دانش فراهم آمده توسط تک‌تک محققان تکوین مییابد (مک برنی[۶۵]، ۱۹۹۰). در زمینه کیفیت اقلام تعهدی تحقیقات زیادی به خصوص در خارج از کشور صورت گرفته است. اما به نظر میرسد در ادبیات نظری، هنوز اجماعی در مورد اینکه کیفیت حسابداری یا خطرپذیری اطلاعاتی باید قیمت‌گذاری شود، وجود ندارد و ادبیات تجربی نیز در مورد این موضوع به همان اندازه غیرقاطع است. این تحقیق بیشتر محدود به بررسی مطالعاتی در زمینه قیمت‌گذاری شاخص تعدیل‌شده کیفیت اقلام تعهدی دیچو و دچو (۲۰۰۲) است که به طور گسترده به عنوان نماینده‌ای برای خطرپذیری اطلاعاتی استفاده شده است. در ذیل چند مورد از تحقیقات انجام‌شده در این زمینه به اختصار تشریح گردیده است.
تحقیقات مرتبط با قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی
تحقیقات انجام‌شده در خارج از کشور
فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) نتیجهگیری کردند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است. استنباط آن ها تا اندازهای بر پایه عامل مثبت بارگذاری شده در پرتفوی عامل تقلیدی شاخص کیفیت اقلام تعهدی[۶۶] در رگرسیونهای سری زمانی فاما و فرنچ (پس از کنترل عوامل خطرپذیری استاندارد) بود. اما همان طور که کور و همکاران نشان دادند، عامل مثبت بارگذاری شده در رگرسیونهای فاما و فرنچ (۱۹۹۳) به این معنی نیست که شاخص کیفیت اقلام تعهدی، صرف خطرپذیری به همراه دارد؛ بنابراین برای نتیجهگیری در خصوص اینکه شاخص کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری ارزش‌گذاری شده است، کافی نیست.
مطالعات متعددی به بررسی این دو موضوع پرداختهاند که آیا بازدههای شرکت‌هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد، بهتر از بازده شرکت‌هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی کم است و اگر چنین است، آیا عملکرد بهتر شرکتهای دارای شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد به دلیل خطرپذیری است. شواهد کلی برای این دو موضوع پراکنده و متناقض است و دلیل چنین یافتههای متناقضی نیز روشن نیست و به نظر میرسد، به دورههای مورد بررسی و یا روش تحقیق مورد استفاده بستگی دارد.
ابودی[۶۷] و همکاران (۲۰۰۵) دریافتند که هیچ رابطهای بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازدههای غیرعادی آتی، حداقل برای مجموعهای از معاملات خرید و فروش افراد درون سازمانی وجود ندارد (البته آن ها این رابطه را برای کل نمونه مورد بررسی خود آزمون نکردند). همچنین آن ها دریافتند که صرف خطرپذیری عامل کیفیت سود با بهره گرفتن از هر چهار معیار کیفیت سود (شامل کیفیت اقلام تعهدی) از لحاظ آماری معنی‌دار نیست که با دیدگاه مبنی بر این که کیفیت سود یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است، مطابقت ندارد. اما آن ها نتایج ضعیفشان را به “اختلال موجود در مشاهدات مربوط به شرکت‌هایی با کیفیت سود بالا” نسبت دادند و نتیجهگیری کردند که شواهد کلی همچنان مطابق با این موضوع است که کیفیت سود، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است (ماشرووالا و ماشرووالا ۲۰۱۱، ص ۱۳۵۲).
اِکر[۶۸] و همکاران (۲۰۰۶) به طور مستقیم این موضوع که آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی بازدههای آتی را پیش‌بینی می‌کند یا خیر را آزمون نکردند. اما، پرتفوی عامل تقلیدی آن ها (با بهره گرفتن از بازدههای روزانه) به طور متوسط بازدههای بیشتری کسب نمود که نشان می‌دهد در دوره نمونه مورد بررسی آن ها شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازدههای آتی سهام دارای همبستگی مثبت زیادی هستند. البته آن ها به بررسی این موضوع که آیا عملکرد بهتر شرکت‌هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد به علت خطرپذیری است یا خیر، نپرداختند (همان منبع ص ۱۳۵۲).
با بهره گرفتن از بازدههای ماهانه، کور و همکاران (۲۰۰۸) دریافتند که یک رابطه مثبت بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازدههای آتی سهام در دوره مورد آزمون ابودی و همکاران (۲۰۰۵) وجود دارد، اما هیچ رابطهای در دوره مورد بررسی فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) وجود ندارد. در مقابل کور و همکاران (۲۰۰۸) با بهره گرفتن از بازدههای روزانه و ایجاد توازن مجدد در پرتفوی‌های موزون با وزن یکسان ماهانه / روزانه، دریافتند که یک رابطه قوی مثبت بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده آتی سهام برای تمامی دورههای مورد آزمون وجود دارد. هنگامی که کور و همکاران (۲۰۰۸) صرف خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی را بررسی میکردند، دریافتند که صرف خطرپذیری تنها برای دوره مورد بررسی ابودی و همکاران (۲۰۰۵) وجود دارد و برای سایر دورههایی که آن ها بررسی کردند وجود ندارد. آن ها استدلال کردند که تناقض در نتایج آن ها به دلیل انحراف (سو گیری) در قیمت‌های خرید و فروش[۶۹] و یا هزینه های معامله[۷۰] است. آن ها پس از متعادل ساختن پرتفوی‌های سالانه خود به صورت روزانه / ماهانه یا حذف سهام با قیمت کمتر از ۵ دلار، دریافتند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نه بازده آتی را پیش‌بینی می‌کند و نه دربردارنده یک صرف خطرپذیری است. اما کور و همکاران (۲۰۰۸) تصدیق نمودند که مرتبسازی سالانه به طور کامل رضایتبخش نیست. زیرا میزان کمتر متعادلسازی (سالانه در مقابل ماهانه)، ممکن است موجب از دست دادن اطلاعاتی در مورد قیمت‌گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی و انحراف آزمونهای آن ها به سمت فرضیه صفر شود (همان منبع، ص ۱۳۵۳-۱۳۵۲).
برخلاف کور و همکاران (۲۰۰۸)، دو مطالعه اخیر وجود رابطه مثبت بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده آتی سهام و همچنین صرف خطرپذیری مثبت در رابطه با شاخص کیفیت اقلام تعهدی پس از کنترل شوکهای جریان نقدی (اگنوا ۲۰۱۰) و سهام کم ارزش (کیم وکی ۲۰۱۰)، را نشان داده است. اگنوا (۲۰۱۰) استدلال می‌کند که کنترل شوکهای جریان نقدی (که بر بازده تحقق‌یافته موثر است) مهم است؛ به طوری که بدون چنین کنترلی، اثر برآورد شده شاخص کیفیت اقلام تعهدی روی بازدههای تحقق‌یافته آتی میتواند به سمت پایین تمایل پیدا کند. زیرا شاخص کیفیت اقلام تعهدی به شدت وابسته به شوکهای جریان نقدی منفی است. کیم وکی (۲۰۱۰) آزمونهای کور و همکاران (۲۰۰۸) را تکرار کردند، اما تنها زمانی که سهام دارای ارزش کمتر از ۵ دلار را از نمونه خود کنار گذاشتند، یک صرف خطرپذیری مثبت بر حسب شاخص کیفیت اقلام تعهدی یافتند. یافتههای آن ها به نظر میرسد در تناقض با یافتههای کور و همکاران (۲۰۰۸) است که بیان می‌کند تنها زمانی شواهدی از صرف خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی وجود دارد که نمونه مورد بررسی شامل سهام دارای ارزش کمتر از ۵ دلار نیز باشد (همان منبع ص ۱۳۵۳).
با وجود چنین شواهد در هم ریختهای در خصوص خطرپذیری کیفیت اقلام تعهدی، همچنان این تصور که خطرپذیری اطلاعاتی (که توسط شاخص کیفیت اقلام تعهدی نمایندگی می‌شود) قیمت‌گذاری می‌شود، شایع است. بخش بزرگی از ادبیات مالی که به بررسی نقش خطرپذیری اطلاعاتی در موقعیتهای مختلف میپردازد، همچنان تاکید بر شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری دارد. حتی مطالعاتی که از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری استفاده نکردند، اغلب تکیه بر نتایج فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) دارند که بیان می‌کند خطرپذیری اطلاعاتی، قیمت‌گذاری شده است (همان منبع ص ۱۳۵۳).
این حقیقت که بسیاری از محققان همچنان اعتقاد به شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی دارند، تاکید بر اهمیت حل و فصل ابهام در مورد قیمت‌گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی و مناسب بودن آن به عنوان خطرپذیری اطلاعاتی دارد. در ادامه به طور خلاصه نتایج مقالاتی که اخیراً در مجلات معتبر حسابداری در رابطه با این موضوع چاپ شدهاند، در دو گروه: ۱) مطالعاتی که تاکید بر شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری دارد؛ ۲) مطالعاتی که از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری استفاده نکردند، ولی اغلب تکیه بر نتایج فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵ و ۲۰۰۴) دارند که بیان می‌کند خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‌گذاری شده است، بیان شده است.
گزیدهای از مطالعات منتشرشده با این دیدگاه که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نماینده ریسک اطلاعاتی است
مقالات منتشرشده زیر از بین معتبرترین مجلات حسابداری انتخاب شده است که نشان می‌دهد با وجود اینکه در خصوص وضعیت صرف خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی ابهام وجود دارد، بسیاری از محققان همچنان معتقدند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی تعدیل‌شده دیچو و دچو (۲۰۰۲) نماینده خطرپذیری اطلاعاتی است. مقالات به ترتیب حروف الفبا مرتب شدهاند. مقالاتی که در آن ها ۱) آزمون و نتیجهگیری شده است که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نماینده (پروکسی) خطرپذیری اطلاعاتی است؛ ۲) از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان نماینده خطرپذیری اطلاعاتی در تنظیمات مختلف استفاده شده است؛ یا ۳) استنتاج بر اساس این فرض انجام‌شده است که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نماینده خطرپذیری اطلاعاتی است، به شرح زیر است:
ابودی و همکاران (۲۰۰۵) بررسی کردند آیا کیفیت سود قیمت‌گذاری شده است (با بهره گرفتن از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان معیاری برای کیفیت سود) و آیا افراد درون سازمانی در دادوستد سهام منفعت بیشتری کسب می‌کنند؟ آن ها دریافتند که “شواهد مطابق با قیمت‌گذاری عامل کیفیت سود است و معاملهگران درون سازمانی منفعت بالاتری در شرکت‌هایی که در رابطه با عامل کیفیت سود Exposure بالاتری داشتهاند، کسب کردهاند” (ابودی و همکاران، ۲۰۰۵، ص ۶۵۱).
اشبو – اسکایف[۷۱] و همکاران (۲۰۰۹) آزمون کردند که آیا کنترلهای داخلی غیرموثر منتج به گزارشگری مالی با قابلیت اتکا کمتر می‌شود، یعنی افزایش خطرپذیری اطلاعاتی سرمایهگذاران، در افزایش هزینه سرمایه نمود پیدا می‌کند. آن ها بیان کردند که “تحقیقات گذشته نشان می‌دهد که شرکت‌هایی با کیفیت اقلام تعهدی پایین، هزینه سرمایه بالاتری داشتهاند (فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۵)” (اشبو – اسکایف و همکاران ۲۰۰۹، ص ۳۶). به عبارت دیگر آن ها بررسی کردند که آیا کنترلهای داخلی ضعیف، پس از کنترل شاخص کیفیت اقلام تعهدی اثر افزایشی بر هزینه سرمایه دارد یا خیر. نتایج آن ها نشان داد، شرکت‌هایی که از ضعف‌های کنترل داخلی رنج می‌برند به طور معنی‌داری دارای خطرپذیری ویژه، خطرپذیری نظام‌مند و هزینه سرمایه بالاتری هستند.
اکر و همکاران (۲۰۰۶) به تجزیه و تحلیل بازدههای مبتنی بر سنجش کیفیت سود برآورد شده مدل (رگرسیونهای) قیمت‌گذاری دارایی خاص شرکت که توسط عامل تقلیدی کیفیت سود (شاخص کیفیت اقلام تعهدی) تقویت شده است، پرداختند. آن ها بیان کردند “نتایج تجربی برای این دیدگاه که کیفیت سود (به عنوان کیفیت اقلام تعهدی) قیمت‌گذاری شده است، توسط فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) ارائه‌شده است. بنابراین شایستهسازی تئوری نشان می‌دهد که عدم اطمینان اطلاعاتی، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است و بر اساس شواهد تجربی فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) که نشان می‌دهد بازار خطرپذیری اطلاعاتی را از طریق کیفیت سود (اندازه‌گیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی)، قیمت‌گذاری می‌کند … ، معتقدیم که ضریب عامل کیفیت سود (e-loading) حساسیت بازده سهام را نسبت به کیفیت سود نشان می‌دهد” (اکر و همکاران ۲۰۰۶، ص ۷۵۱-۷۵۰).
بهارات[۷۲] و همکاران (۲۰۰۸) به تجزیه و تحلیل اثر کیفیت حسابداری وامگیرنده بر قراردادهای بدهی (وام) پرداختند. معیار کیفیت حسابداری مرکب آن ها شاخص کیفیت اقلام تعهدی را نیز دربر میگرفت. آن ها بیان کردند که “یک تفسیر برای نتایج میتواند این باشد که شرایط قراردادی سخت برای وامگیرندگانی با کیفیت حسابداری پایین منعکس‌کننده جبران خطرپذیری اطلاعاتی وامدهنده است. این تفسیر منطبق بر عقیدهی ایزلی و همکاران (۲۰۰۲)، ایزلی و اُهارا (۲۰۰۳) و فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) است". (بهارات و همکاران ۲۰۰۸، ص ۴). آن ها همچنین متذکر شدند که شواهد آن ها “بیشتر از این فرضیه پشتیبانی می‌کند که خطرپذیری اطلاعاتی یک منبع خطرپذیری قیمت‌گذاری شده متمایز از خطرپذیری نکول است". (همان منبع، ص ۵).
چن[۷۳] و همکاران (۲۰۰۷) بررسی کردند که آیا کیفیت اقلام تعهدی (که توسط شاخص کیفیت اقلام تعهدی نمایندگی می‌شود) عامل خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‌گذاری شده در زمینه تغییر سود سهام است. آنان نتیجه گرفتند که “به طور کلی، نتایج نشان داد که سرمایهگذاران خطرپذیری اطلاعاتی مرتبط با صحت اطلاعات صورتهای مالی را به عنوان یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده، در صحت و قیمت‌گذاری تغییرات مسیرهای قابل پیش‌بینی پیرامون تغییرات سود سهام مدنظر قرار میدهند” (چن و همکاران. ۲۰۰۷، ص ۲-۱).
فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴) رابطه بین هزینه سرمایه سهام و ۷ ویژگی سود شامل کیفیت اقلام تعهدی، ثبات، قابلیت پیش‌بینی، هموارسازی، مربوط بودن سود به ارزش سهام[۷۴]، به موقع بودن و محافظهگرایی را مورد بررسی قرار دادند. آن ها نتیجه گرفتند “در مجموع از ۷ ویژگی درنظر گرفته‌شده، کیفیت اقلام تعهدی ویژگی غالب از نظر تاثیرات هزینه سرمایه است” (فرانسیس و همکاران ۲۰۰۴، ص ۱۰۰۶).
فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) بررسی کردند که آیا سرمایهگذاران کیفیت اقلام تعهدی (به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی وابسته به سود) را قیمت‌گذاری می‌کنند. آن ها اظهار داشتند که “شاخص کیفیت اقلام تعهدی بر حسب انحراف معیار باقی‌مانده‌های رگرسیون مربوط به اقلام تعهدی جاری بر حسب جریانهای نقدی اندازه‌گیری شده است. همچنین فهمیدیم که شاخص کیفیت اقلام تعهدی ضعیفتر، با هزینه سرمایه و بدهی بیشتری همبسته است” (فرانسیس و همکاران ۲۰۰۵، ص ۲۹۵).
فرانسیس و همکاران (۱-۲۰۰۸) رابطه بین اعتبار مدیرعامل و کیفیت سود را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند، شرکت‌هایی با مدیران عامل مشهور از کیفیت سود پایینی برخوردار هستند. آن ها دلایل یافتههای خود را به شرح ذیل بیان کردند: “فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) و ابودی و همکاران (۲۰۰۵) استدلال می‌کنند که کیفیت سود پایین که توسط دیچو و دچو به عنوان پروکسی کیفیت سود اندازه‌گیری شده است (یعنی شاخص کیفیت اقلام تعهدی) و اقلام تعهدی احتیاطی غیراختیاری با هزینه بالاتر سرمایه (سهام) و بدهی و کسب منافع بیشتر توسط افراد درون سازمانی همراه است. بر اساس این یافتهها، معتقدیم چنانچه مدیران اجرایی مشهور برای حفظ شهرت خود از طریق ارائه گزارش‌های مطلوب سود، بر کیفت سود تأثیر گذارند، هزینه سرمایه و میزان کسب منافع توسط افراد درون سازمانی افزایش مییابد” (فرانسیس و همکاران. ۲۰۰۸، ص ۱۴۲).
فرانسیس و همکاران (۲-۲۰۰۸) رابطه بین افشا داوطلبانه و کیفیت سود و هزینه سرمایه را مورد بررسی قرار دادند. آن ها دریافتند که شرکت‌هایی با کیفیت سود خوب، نسبت به شرکتهای دارای کیفیت سود ضعیف تمایل بیشتری به توسعه افشا داوطلبانه اطلاعات دارند. همچنین آن ها دریافتند که افشا داوطلبانه بیشتر با هزینه سرمایه پایینتری همبسته است. در کل آن ها نتیجه گرفتند که “کیفیت سود در مرحله اول بر هزینه سرمایه اثر می‌گذارد درحالی‌که افشا داوطلبانه، تأثیر مشخص و معنی‌داری بر هزینه سرمایه ندارد” (فرانسیس و همکاران ۲۰۰۸، ص ۸۱).
کراوِت و شولین[۷۵] (۲۰۰۹) ارتباط بین ارائههای مجدد حسابداری و قیمت‌گذاری خطرپذیری اطلاعاتی را بررسی کردند. آن ها از کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی و از مولفه احتیاطی کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی احتیاطی استفاده کردند. آن ها دریافتند که “واکنش منفی بازار ناشی از ارائههای مجدد مستند شده در مقالات قبلی با افزایش در قیمت‌گذاری خطرپذیری اطلاعاتی احتیاطی همراه است” (کراوت و شولین ۲۰۰۹، ص ۲۶۶).
کریشنان[۷۶] و همکاران (۲۰۰۸) بررسی کردند آیا سیاست‌های حاکم بر موجودیها بر خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‌گذاری شده (توسط بازار پس از کنترل شاخص کیفیت اقلام تعهدی) اثر می‌گذارد. آن ها تاکید می‌کنند که “فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴ و۲۰۰۵) نشان دادند که کیفیت اقلام تعهدی به عنوان یک عامل نظام‌مند توسط بازار قیمت‌گذاری شده است و اینکه بازار از شرکتهای دارای اقلام تعهدی ضعیفتر بازده بالاتری را طلب می‌کند، مطابق یافتههای ایزلی و اُهارا (۲۰۰۴) است” (کریشنان و همکاران ۲۰۰۸، ص ۳۷۱). آن ها نتیجه گرفتند که نتایج‌شان “این مفهوم را میرساند که سرمایهگذاران، سیاست‌های حاکم بر موجودی‌های شرکت‌ها را به عنوان پروکسی برای خطرپذیری نظام‌مند اساسی غیرمشهود، علاوه بر خطرپذیری اطلاعاتی (نمایندگی شده توسط کیفیت اقلام تعهدی) قیمت‌گذاری می‌کنند” (کریشنان و همکاران ۲۰۰۸، ص ۳۹۷).
کیم و چی[۷۷] (۲۰۱۰) به بررسی اینکه آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است و اینکه نحوه قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی متفاوت از شرایط کلان اقتصادی است پرداختند. نتایج آن ها نشان داد که ” شاخص کیفیت اقلام تعهدی به هزینه سرمایه کمک می‌کند و اینکه تأثیر قیمت‌گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی با خطرپذیری پایه[۷۸] همبسته است” (کیم و چی ۲۰۱۰، ص ۹۳۷).
لوی[۷۹] و همکاران (۲۰۰۷) بررسی کردند، آیا ویژگیهای خاص شرکت نظیر کیفیت سود، تعیین‌کننده رتبهبندی خطرپذیری نزد تحلیلگران است. آن ها برای تعیین رتبهبندیهای خطرپذیری از شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی استفاده کردند. آن ها توجه داشتند که “شرکتهای دارای کیفیت سود پایینتر، هزینه سرمایه بالاتری دارند (به عنوان مثال فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵)” (لوی و همکاران ۲۰۰۷، ص ۶۵۴) و نتیجه گرفتند که “خطرپذیری ویژه شرکت، اندازه، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، اهرم مالی، زیانهای حسابداری و کیفیت سود از عوامل مهم رتبهبندی خطرپذیری توسط تحلیلگران است. بنابراین تحلیلگران مالی برای رتبهبندی خطرپذیری، اقدام به جمعآوری و پردازش اطلاعات مربوط به خطرپذیری سرمایه می‌کنند” (لوی و همکاران ۲۰۰۷، ص ۶۵۹).
گزیدهای از مطالعات منتشرشده با این دیدگاه که خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‌گذاری می‌شود
مطالعاتی که تکیه بر شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی خطرپذیری اطلاعاتی ندارند، اما استنتاج فرانسیس و همکاران (۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) را مبنی بر اینکه خطرپذیری اطلاعاتی قیمت‌گذاری می‌شود را میپذیرند به شرح ذیل است:
بارتون و مرسر[۸۰] (۲۰۰۵) بیان می‌کنند که “شواهد اخیر نشان می‌دهد که خطرپذیری اطلاعاتی به طور کامل با تنوع بخشی حذف نمی‌شوند، بنابراین بر هزینه سرمایه شرکت اثر می‌گذارد (بوتوسان[۸۱] ۱۹۹۷؛ ایزلی و همکاران ۲۰۰۲؛ فرانسیس و همکاران ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) “(بارتون و مرسر ۲۰۰۵، ص ۵۱۱).
براون و هیلیجیست[۸۲] (۲۰۰۷) بررسی کردند چطور کیفیت افشا بر سطح عدم تقارن اطلاعاتی اثر می‌گذارد و بیان داشتند که “بدنه در حال رشد ادبیات مالی یک رابطه منفی بین اندازهگیریهای مختلف از کیفیت افشا و برآوردهای هزینه سرمایه را نشان می‌دهد (بوتوسان ۱۹۹۷؛ بوتوسان و پلاملی[۸۳] ۲۰۰۲؛ فرانسیس و همکاران ۲۰۰۵؛ سنگوپتا[۸۴] ۱۹۹۸) “(براون و هیلجیست ۲۰۰۷، ص ۶-۴۴۵). نتایج آن ها نشان داد که کیفیت افشاهای شرکت، همبستگی منفی با سطح متوسط عدم تقارن اطلاعاتی دارد. آن ها تحلیل کردند که این رابطه در وهله اول خود معلول رابطه منفی بین کیفیت افشا و کثرت وقوع رویدادهای اطلاعاتی محرمانه است.
سرینیدهی و گول[۸۵] (۲۰۰۷) اثرات متفاوت حق‌الزحمه‌های حسابرسی و غیرحسابرسی حسابرسان را بر کیفیت اقلام تعهدی بررسی نمودند. آن ها خاطرنشان می‌کنند که “فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) نشان میدهند که شرکت‌هایی با کیفیت اقلام تعهدی پایین، به دلیل نیاز به جبران افزایش خطرپذیری اطلاعاتی که سرمایهگذاران با آن مواجه هستند، هزینه سرمایه بالاتری دارند” (سرینیدهی و گول ۲۰۰۷، ص ۶۲۵). نتایج مطالعه آن ها نشان داد که حق‌الزحمه‌های غیرحسابرسی اثر منفی معنی‌داری بر کیفیت اقلام تعهدی دارند درحالی‌که حق‌الزحمه‌های حسابرسی اثر مثبت معنی‌داری بر کیفیت اقلام تعهدی دارند.
هودارت و کی[۸۶] (۲۰۰۷) به بررسی رابطه بین معاملات افراد درون سازمانی و محیط اطلاعاتی یک شرکت پرداختند و اظهار داشتند که “یکی دیگر از منابع خطرپذیری اطلاعاتی ممکن است مربوط به کیفیت سود باشد. فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) شواهدی ارائه می‌کنند که کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است” (هودارت و کی ۲۰۰۷، ص ۲۲۹).
تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور
تحقیقات انجام‌شده در ایران هیچ‌گاه به بررسی رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و بازده غیرعادی آتی سهام به صورت ماهانه نپرداخته‌اند. اما با این حال فلاح نژاد (۱۳۸۸) استدلال کرد که وجود رابطه معنی‌دار بین کیفیت اقلام تعهدی و هزینه سرمایه سهام، نشان‌دهنده تأثیر بیشتر جزء ذاتی اقلام تعهدی نسبت به جزء اختیاری آن بر هزینه سرمایه سهام عادی است (فلاح نژاد، ۱۳۸۸). همچنین نشان داده شده است که پس از کنترل تغییرات غیرمنتظره جریانهای نقدی با بهره گرفتن از ورود متغیر جانشینی برای آن در مدلهای قیمت‌گذاری دارایی با بهره گرفتن از معیار کیفیت اقلام تعهدی که دارای همبستگی کمتری با آن تغییرات است، رابطه معناداری بین کیفیت اقلام تعهدی و بازده مورد انتظار سهام یافت نشد (نیکجو، ۱۳۸۸).
همایون (۱۳۸۴) ارتباط بین کیفیت اقلام تعهدی و سود را مورد مطالعه قرار دادهاند. نتایج تحقیق نشان داده است که کیفیت اقلام تعهدی تنها تحت تأثیر متغیرهای اندازه شرکت، سود و فروش قرار دارد و بین کیفیت اقلام تعهدی با فروش، استمرار سود، اندازه شرکت، جریان نقد عملیاتی و سود رابطه معنی‌دار مثبت و بین کیفیت اقلام تعهدی و اقلام تعهدی رابطه معنی‌دار منفی وجود دارد و بین چرخه عملیاتی و کیفیت اقلام تعهدی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.
نوروش، ناظمی و حیدری (۱۳۸۵) رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و سود با تأکید بر نقش خطای برآورد اقلام تعهدی را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق بیانگر این است که تغییرات سرمایه درگردش را می‌توان به عنوان ابزاری برای ارزیابی کیفیت سود به کار برد و کیفیت اقلام تعهدی با پایداری سود رابطه مثبت معناداری دارد.
همچنین حسینی و همکاران (۱۳۸۵) تأثیر کیفیت اقلام تعهدی بر هزینه‌ی سرمایه را در سالهای ۱۳۸۲-۱۳۷۶ در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون قراردادند، آن ها نیز مانند کُور و همکاران (۲۰۰۸) به این نتیجه رسیدند که بین کیفیت اقلام تعهدی و هزینه‌ی سرمایه شرکت‌ها رابطه مشخصی وجود ندارد. امین ناظمی و همکاران (۱۳۸۴) نیز با بررسی رابطه فوق‌الذکر به نتیجه مشابهی دست یافتند. جدول ۲-۳ خلاصه‌ای از تحقیقات انجام گرفته در رابطه با کیفیت اقلام تعهدی را نشان می‌دهد.
جدول ۲-۳، خلاصه‌ای از تحقیقات انجام گرفته
| ردیف | محقق | موضوع |
۲۶۲/۰
LnMB
۰۹۸/۰
۶۵۶/۱
۱۴۷/۰
TO
۷/۰
۳۸۵/۰-
۰۳۶/۰-
Dual
۰۲۱/۰
۳۱۱/۲
۶۱۶/۰
TOP
۰۳۴/۰
۱۱۹/۲
۷۴/۰
SOE
۸۰۲/۰
۲۴۹/۰-
۰۵۳/۰-
Indp
۰۰۰/۰
۷۲۱/۵
۶۴۹/۰
Offering
ضریب تعیین تعدیل شده مدل رگرسیونی ۱۳/۰ می باشد و حاکی از این که این مدل توانسته است ۱۳ درصد از سطح مدیریت سود شرکتهای نمونه آماری در طول دوره تحقیق را از طریق متغیرهای مستقل و کنترلی، تبیین نماید. همچنین، نتایج نشان می دهد که آماره دوربین واتسون بین ۵/۱ تا ۵/۲ بوده و بنابراین، بین خطاهای الگوی رگرسیونی خود همبستگی شدیدی وجود ندارد و عدم وجود خود همبستگی بین خطاها، بعنوان یکی از فرضهای اساسی رگرسیون در خصوص مدل برازش شده، پذیرفته می شود.
نتایج تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) ، که براساس آماره F درخصوص آن تصمیم گیری می شود؛ برای الگوی برازش داده شده در آزمون فرضیه اول در دو ستون آخر جدول ۴-۵ آمده است. فرضیه های آماری مربوط به تحلیل آماره F بصورت ذیل می باشد.
H0: βi=0 الگوی رگرسیونی معنی دار نیست
H1: βi≠۰ الگوی رگرسیونی معنی دار است
سطح معنی داری آماره F برای مدل کمتر از سطح خطای آزمون(۰۵/۰=α ) است و درنتیجه فرض H0 فوق رد می شود و رگرسیون برآورد شده بلحاظ آماری معنی دار و روابط بین متغیرهای تحقیق، خطی می باشد[۸۸].
یافته های ارائه شده در جدول ۴-۵ نشان می دهد که ضریب بدست آمده برای متغیر SD (عدم تقارن اطلاعاتی) بمیزان ۰۷۱/۱ و با سطح معناداری ۰۲۸/۰ می باشد. این یافته نشان می دهد که بین متغیرهای مذکور ارتباط مستقیم و معناداری برقرار می باشد. به عبارت دیگر، شرکتهای دارای محیط اطلاعاتی نامتقارن تر، بیشتر اقدام به مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی نموده اند. این یافته با ادعای مطرح شده در فرضیه اول سازگار است و این فرضیه در سطح اطمینان ۹۵ درصد پذیرفته می شود.
یافته های ارائه شده در جدول فوق در خصوص متغیرهای کنترلی حاکی از این است که بین سطح مدیریت سود با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری، تمرکز مالکیت، مالکیت دولتی و نیاز مالی شرکتهای نمونه آماری، ارتباط مستقیم و معناداری برقرار می باشد. این یافته ها نشان می دهند که شرکتهای با ارزش بازار بیشتر و سطح حاکمیتی قوی تر و نیاز مالی بالاتر، به طور بالقوه، مدیریت سود بیشتری داشته اند.
