وبلاگ

نمودار شماره ۹ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با تاثیرطرح مرتعداری بر معیشت
آنها ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۷۶
نمودار شماره ۱۰ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با اطلاع آنها از اهداف طرحهای مرتعداری ……………………………………………………………………………………………………………………………..۷۸
نمودار شماره ۱۱ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با اهمیت مرتع ………………………….۸۱
نمودار شماره ۱۲ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با مشارکت آنها در اجرای طرحهای مرتعداری …………………………………………………………………………………………………………………………….۸۴
نمودار شماره ۱۳ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با مشارکت آنها در شناسایی مشکلات در رابطه با اجرای طرح مرتعداری ……………………………………………………………………………………………۸۶
نمودار شماره ۱۴ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با مشارکت آنها در رفع مشکلات در رابطه با اجرای طرح مرتعداری ………………………………………………………………………………………………..۸۸
نمودار شماره ۱۵ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در تامین نیروی کار در رابطه با اجرای طرح مرتعداری …………………………………………………………………………………………………………………………….۹۱
نمودار شماره ۱۶ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در حفاظت و نگهداری از پروژه های اجرای
طرح مرتعداری ……………………………………………………………………………………………………………………..۹۳
نمودار شماره ۱۷ـ۴: توزیع داده های نگرشی مرتعداران در ارتباط با علت عدم همکاری آنها در اجرای عملیات اصلاحی و احیایی ……………………………………………………………………………………………………..۹۶
تحلیل و ارزیابی پروژه مدیریت چرا در سطح مراتع شهرستان سپیدان
(مطالعه موردی: شهرستان سپیدان)
به‌وسیله: رسول صدق‌علی
چکیده:
تغییر و تحولات مدیریت مرتع در رابطه با طرح‌های مرتعداری قدمتی نزدیک به ۴ دهه دارد. تهیه طر‌ح‌های مرتعداری در استان فارس به سال ۱۳۴۸ برمی گردد و از آن تاریخ به بعد طرح‌های متعددی تهیه می‌شود. به منظور بررسی تأثیر اجرای طرح‌های مرتعداری بر نگرش و باور مرتعداران، مراتع دارای طرح مرتعداری شهرستان سپیدان مد نظر قرار گرفت. ملاک انتخاب این شهرستان، امکان دسترسی به داده‌های صحیح و دقیق می باشد. روش تحقیق این مطالعه توصیفی و تحلیلی است. ابزار دسترسی به داده‌های تحقیق پرسشنامه است. پرسشنامه ها در قالب طیف لیکرت طراحی گردید و برای بعضی سوالات از نوع باز انتخاب گردید. شیوه آماری رسیدن به نتایج استفاده از معادلات من ویت نی و همبستگی کرامر به منظور بررسی اختلاف و ارتباط آماری می باشد. بی سوادی و مضافاً کهولت سن از جمله نتایج بدست آمده می باشد. درصد قابل توجهی از مرتعداران مورد تحقیق از هر دو جامعه روستایی و عشایری مورد تحقیق متفق القول و بدون اختلاف نظر معنی دار اظهار می دارند که همکاری آنها کم و خیلی کم بوده است. تاثیر طرحهای مرتعداری بر بیکاری و بهبودی وضعیت معیشت از نظر هر دو گروه مرتعداران روستایی و عشایری در قسمت نامطلوب طیف لیکرت قرار گرفته است. از نظر مرتعداران مورد تحقیق وضعیت برگزاری کلاسهای آموزشی و ترویجی نامطلوب، اطلاع از اهداف طرح‌های مرتعداری نامطلوب پاسخ داده شده است.

کلمات کلیدی: فارس، سپیدان، مشارکت، نگرش سنجی، مرتعدار، طرح‌های مرتعداری
فصل اول
مقدمه و کلیات
۱-۱-مقدمه
منابع طبیعی بعنوان یک بستر برای رشد و توسعه اقتصادی جوامع و کشورها در سطوح خرد و کلان مطرح است. میزان استفاده از این منابع همراه با بهره ­برداری اصولی در رشد و توسعه اقتصادی جوامع و کشورها تاثیرگذار است. مسایل و مشکلات موجود در امر مدیریت مراتع اعم از مشکلات طبیعی، اقتصادی و اجتماعی، افزایش جمعیت انسانی و نیاز به ایجاد کار، درآمد و تامین مواد غذایی منجر به افزایش تعداد بهره­برداران از مراتع به چندین برابر گردیده است (آذرنیوند، ۱۳۸۰).
مراتع به­عنوان قطب تولید گوشت، علوفه، حفظ آب، خاک و متضمن استمرار تولید در بخش­های دامداری از نقش ارزنده­ای در اقتصاد کشوربرخوردار است. این موهبت خدادادی با پتانسیل بالقوه­ای که دارد در صورت مدیریت صحیح علمی و اصولی حتی می ­تواند در سخت­ترین شرایط آب و هوایی پاسخگوی نیازهای بهره­بردارن از این منبع تولید برای سالیان متمادی باشد (آذرنیوند، ۱۳۸۰).
درصد بالایی از دام­های کشور به مراتع وابسته­اند و این مراتع هستند که می­توانند علاوه بر تولید گیاهان دارویی و صنعتی در شرایط آب و هوایی خشک ایران به مقدار بسیار زیادی از فرسایش خاک و هدررفت آب جلوگیری کنند و از طرفی موجب لطافت و پاکیزگی هوا، تولید و افزایش علوفه، تغذیه سفره ­های زیرزمینی و جلوگیری از شور­شدن آب­ها و … شود (آذرنیوند، ۱۳۸۰).
بطور خلاصه حیات اقتصادی جامعه ما به­خصوص قشر عظیمی از مردم که فقط از راه دامداری و کشاورزی امرار معاش می­ کنند به مراتع وابسته است. در سالیان گذشته، با وجود اعمال سیاست­های مختلف مالکیت و بهره ­برداری مراتع، بدلیل وجود جمعیت نسبتا پایین و کیفیت نسبتا بهتر مراتع، تعادل و توازنی بین تعداد دام و ظرفیت مراتع وجود داشته است. در ادامه با سیر صعودی جمعیت از یکسو و بالا رفتن هزینه­ های زندگی و کاهش خود مصرفی از سوی دیگر شاهد افزایش تعداد دام در مراتع بودیم. همچنین سیاست­های دامداران از تولید برای مصرف به تولید برای فروش تغییر یافت که به تبع آن دامداران برای کسب درآمد بیشتر، اقدام به افزودن تعداد دام در مرتع نمودند که این عوامل منجر به تخریب مراتع کشور گردیدند. با در نظر گرفتن اهمیت مراتع، شرایط خشک آب و هوایی ایران و این نکته که در شرایط کنونی، مراتع قادر به تولید علوفه مورد نیاز دام­های کشور نمی ­باشد، باید نسبت به افزایش تولید در واحد سطح مراتع اقدام نمود (آذرنیوند، ۱۳۸۰).
با توجه به این مسایل، سازمان جنگل­ها و مراتع و آبخیزداری کشور در طول سال­های فعالیت خود جهت بهره ­برداری بهینه، اصلاح و احیای مرتع و حفاظت آب و خاک و در نتیجه جلوگیری از تخریب مراتع روش­های مختلفی را مورد آزمون و تجربه قرار داده است. در شرایط کنونی و با توجه به سیاست‌های سازمان جنگل­ها و مراتع و آبخیزداری کشور، واگذاری مراتع در قالب طرح­های مرتعداری به بهره­برداران به­عنوان یک راه حل اساسی در احیا و اصلاح مراتع مورد توجه گسترده قرار گرفته است که با اجرای این طرح­ها علاوه بر انجام عملیات اصلاحی و احیایی متناسب با شرایط اقلیمی و اکولوژیکی منطقه، بهره ­برداری اصولی همراه با سیستم­های چرایی مناسب و با رعایت ظرفیت چرا صورت می­گیرد. طرح­های مرتعداری یکی از شیوه ­های مدیریتی است که در سال­های اخیر در سطح وسیعی مورد توجه قرار گرفته است. بطور کلی اجرای طرح­های مرتعداری بر اساس محدوده عرفی مرتعداران به­عنوان بهترین روش در جهت اصلاح و احیای مراتع مورد ملاحظه قرار گرفته است. عدم مشارکت بهره­بردارن به­عنوان یک دلیل عمده، مانع اجرای دقیق طرح­های مرتعداری بوده است (آذرنیوند، ۱۳۸۰).
مشارکت بهره­برداران در طرح­های اصلاحی و احیایی مراتع امری ضروری و بخش مهمی از موفقیت پروژه­ ها را در این منابع سبب می­ شود. امروزه نقش مشارکت مردم در امر اصلاح، احیاء و مدیریت منابع طبیعی ملموس و از رویکردهای جدید سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور به­شمار می­رود (اسراری، ۱۳۷۹). یکی از راهکارهای تأثیرگذار برای کاهش تخریب مراتع، مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری است، لذا بررسی نگرش بهره­بردارن مراتع نقش مهمی در شناخت عوامل مؤثر بر مشارکت آنان در این­گونه طرح­ها را دارد (اسراری، ۱۳۷۹).
یکی از برنامه­هایی که در طرح­های مرتعداری مد­نظر مدیران و برنامه­ ریزان طرح­ها می­باشد کنترل ظرفیت چرا است. بنابراین لازم است که طرح­­های مرتعداری اجرا شده از این نقطه­نظر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.
۱-۱-۱-فرضیه ­های تحقیق:
۱-تغییرات دام و دامدار در سطح مراتع شهرستان سپیدان در سال ۱۳۹۲ منطبق با مجوزهای صادره می‌باشد؟
۲- نگرش مرتعداران شهرستان سپیدان نسبت به پروژه ملی مدیریت چرا در راستای اهداف طرح می‌باشد؟
۳- پروانه‌های چرایی صادره در سطح شهرستان سپیدان همچنان دارای اعتبار می‌باشند؟
۲-۱-۱- اهداف تحقیق
این تحقیق اهداف زیر را دنبال می­ کند:
۱- ارزیابی پروژه ملی مدیریت چرا و بررسی نگرش بهره‌برداران نسبت به آن در مراتع شهرستان سپیدان
۲- بررسی جمعیت دام و دامداران مراتع شهرستان سپیدان
۳ـ بررسی مجوزهای صادر شده در مراتع شهرستان سپیدان
۳-۱-۱-اهمیت تحقیق
گستردگی مراتع تحت مدیریت، ضعف کمی- کیفی پرسنل وضعف امکانات و تجهیزات دستگاه متولی و مضافاً تغییرات شگرف اقتصادی و اجتماعی که سالهاست ساختار جوامع روستایی و عشایری را متاثر ساخته، امکان سوءِ استفاده از این فضای موجود توسط متجاوزان به عرصه‌های مراتع شهرستان سپیدان پیش بینی می‌شود. نتایج حاصل از این تحقیق زمینه‌های اصلاح شیوه‌های اجرایی را فراهم می‌آورد. مراتع از نظر اقتصادی موجب رونق دامداری و بهبود وضعیت رفاهی بهره­برداران و تأمین بخش عمدۀ نیاز گوشتی و ایجاد اشتغال برای قشر عظیمی از نیروهای روستایی و عشایری و جلوگیری از اثرات زیانبار مهاجرت می­گردند. نظر به اهمیت و نقش منابع طبیعی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و روند تخریب روز افزون این منابع، لزوم احیای منابع طبیعی به­ ویژه مراتع، مورد توجه اکثر مسئولان قرار گرفته است. از آنجایی­که دولت به­تنهایی نمی­تواند طرح­های حفظ و اصلاح مراتع را اجرا کند، بنابراین جلب مشارکت بهره­برداران، یافتن شیوه ای عملی و ایجاد انگیزه در بهره­برداران از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.در همین راستا و بر اساس سیاست­های برنامه ­های پنج ساله، دولت اقدام به واگذاری مراتع به تعاونی­ها و بهره­برداران سنتی نموده است که طی دو برنامه اول و دوم اجرا شده است (آذرنیوند، ۱۳۸۰).
استفاده از مشارکت مردمی در احیای منابع طبیعی به عنوان یک نیاز و ضرورت مطرح است، به طوری که تأکید بر مشارکت مردم در تصمیم های پیرامون منابع طبیعی به عنوان نزدیک­ترین و آسان­ترین راهکار حفظ این منابع است (اسراری، ۱۳۷۹). لذا بررسینظرات مرتعداران نسبت به اجرای طرح­های مرتعداری می ­تواند مسئولین زیرربط را در هر چه بهتر اجرا کردن این طرح­ها کمک نماید و همچنین با توجه به­ اینکه سالیانه تعداد زیادی طرح­های مرتعداری در ایران انجام می­ شود و با توجه به تسهیلات و هزینه­ های زیادی که دولت در انجام این طرح­ها متقبل می­ شود، بررسی اینکه آیا این طرح­ها توانسته است مشکل تعداد زیاد دام و دامدار را که منجر به تخریب پوشش گیاهی در سطح مراتع شده است، برطرف نماید، لازم و ضروری است تا بتوان در مورد طرح­های آتی برنامه­ ریزی­های لازم را انجام داد.
۲-۱- کلیات
۱-۲-۱- معرفی موضوع
از ۱۶۵ میلیون هکتار مساحت کشور حدود ۱۴۶ میلیون هکتار آن عرصه­ منابع طبیعی شامل مراتع، جنگل­ها، بیابان­ها و شنزارها است که از این میزان ۹۴ میلیون هکتار آن را مراتع تشکیل می­دهد (۲). مسایل و مشکلات موجود در امر مدیریت مراتع کشور، شامل مشکلات طبیعی، مسایل و مشکلات اقتصادی – اجتماعی، تنگناهای قانونی از یک طرف و افزایش جمعیت انسانی از سوی دیگر، نیاز به کار، اشتغال و مواد غذایی را افزوده است. به­همین دلایل در سالیان گذشته تعداد بهره­برداران و به دنبال آن تعداد دام در مراتع به چندین برابر افزایش یافت. در نتیجه بهره ­برداری بیش از توان و ظرفیت مراتع، این منابع را رو به تخریب نهاده است.
با توجه به­ این­که مراتع کشور از لحاظ تأمین علوفه مورد نیاز دام، حفاظت خاک و آب، محیط زیست و … از جایگاه ویژه­ای برخوردار است، ارائه راهکارهای فنی و مدیریتی جهت افزایش پوشش گیاهی و تولید علوفه مرتع به­منظور پایداری اکوسیتم مراتع و کسب درآمد لازم و بازگشت سرمایه اولیه لازم و ضروری است. چنان­چه مراتع کشور توسط کارشناسان مربوطه ممیزی شوند و طرح­های مرتعداری و مدیریتی لازم در آن­ها اعمال شود،ممکن است که تا حدودی جبران کمبود علوفه شده، از طرفی میزان هدررفت خاک به­واسطه فرسایش و آلودگی محیط زیست کاهش یافته و مشکلات اکوسیستم گیاهان صنعتی و دارویی مراتع تا حدی مرتفع گردد (خاتون آبادی و همکاران، ۱۳۸۰).
یکی از موضوعات مهم در بحث مدیریت مرتعداری مشخص کردن حدود و اندازه مراتع توسط کارشناسان می­باشد که میزان ظرفیت چرا و تعداد دام با توجه به نظر کارشناسی مشخص خواهد شد تا لطمه­ای به مراتع وارد نگردد. این امر امروزه تحت عنوان پروانه چرا برای دامداران توسط کارشناسان اداره منابع طبیعی صادر می­گردد. با توجه به مسایل اقتصادی و اجتماعی و افزایش جمعیت، افزایش تعداد دام، نیاز روزانه دام به مواد غذایی و استفاده مفرط و بی­رویه از مراتع باید مدیریت قاطعانه برای مراتع کشور اعمال گردد تا بتوان استفاده بهینه از مراتع در زمینه تولید و پوشش گیاهی به عمل آید(خاتونآبادیوهمکاران، ۱۳۸۰).
مراتع ممیزی شده مراتعی هستند که حدود و اندازه و مرز آن­ها مشخص شده و میزان استفاده از آن­ها توسط کارشناسان تعیین گردیده است. چرای دام در این مراتع ملزم به کسب پروانه چرا بوده و این مراتع دارای شناسنامه­ای می­باشند که حدود اربعه­، مساحت، ظرفیت دامی مجاز، مشخصات بهره­بردار یا بهره­برداران با تعداد دام هر یک و اطلاعاتی راجع به وضعیت، گرایش، توپوگرافی، منابع آب و خاک و سایر موارد مرتع را شامل می­ شود (خاتونآبادیوهمکاران، ۱۳۸۰).

رنگزاهای طبیعی مرجع با ارزش رنگی بالا و پرکاربرد مورد مطالعه این تحقیق عبارتند از قرمزدانه، روناس، ریواس، اسپرک، پوست انار، جاشیر، گلرنگ، نیل،جفت و پوست گردو. که مبنای ارائه دانش این رنگزاها، بیان روش های رنگرزی آنها بر اساس تجربه خبرگان، دانش و تکنولوژی روز می باشد. در بحث سیستم های خبره به بیان خصوصیات یک سیستم خبره پرداخته و مروری بر سیستم های خبره داریم. سپس به ضرورت استفاده از سیستم خبره و هوشمند در صنعت فرش دستباف و بالاخص رنگرزی طبیعی پرداخته می شود. در ادامه به چگونگی تهیه یک سیستم خبره جهت تسریع فرایند انتخاب نسخه رنگرزی در صنعت فرش دستباف پرداخته می شود.
در بخش طراحی سیستم خبره
طراحی این سیستم با استفاده برنامه نویسی و از محیط نرم افزار VISUAL STUDIO می‌باشد.
الف) ورودی سیستم، نمونه نخ پشمی رنگرزی شده مورد استفاده در فرش دستباف در شرایط یکسان با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتری، مولفه های رنگی آن (L*a*b*) استخراج و بعنوان ورودی به سیستم وارد می شود. همچنین ثبات وکیفیت رنگی نیز برای هر فام رنگی وارد می شود.

ب) فرایند پردازش در این سیستم، اولاً کاربر می تواند با انتخاب مولفه رنگی از طریق Color selector فایل مشاهده فام رنگی مورد نظر را انتخاب کند. و یا کد رنگ مورد نظر را در قالب سیستم رنگی منظم و یا غیر منظم یعنی از طریق سیستم های رنگی RGB، CMYK، L*a*b* به نزدیک ترین فام رنگی مورد نظر دست یابد. که این پروسه از طریق تبدیل مولفه‌های رنگی(L*a*b*) به کد Hex ویا RGB و CMYK و بالعکس صورت می گیرد. در اینصورت سیستم به کمک کاربر با جستجو در یک پایگاه داده ها از نسخه های دست یافتنی از رنگزاهای طبیعی فوق که بصورت تجربی در این تحقیق حاصل شده اند، با توجه به فام موردنظر، بهترین نسخه از نظر بالاترین ثبات، و کیفیت رنگی و کمترین زمان و هزینه را پیدا خواهد کرد.
ج) خروجی یا نتایج ، نسخه و گراف رنگرزی و نتایج کیفیت رنگی پیشنهادی آن بصورت صفحه نمایش کامپیوتر یا حتی به صورت خروجی چاپ شده ارائه خواهد شد.
فصل دوم: مباحث نظری و سوابق موضوع تحقیق
۲-۱- مفاهیم اولیه سیستم خبره
«ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ داﻧﺸﯽ ﺟﻮان و ﮔﺴﺘﺮده ای ﺑﻮده ﮐﻪ از ﺳﻮی ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾـﻦ رﺷـﺘﻪ در ﺳﺎل ۱۹۵۰ و ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ آﻟﻦ ﺗﻮرﯾﻨﮓ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ «آزﻣﻮن ﺗﻮرﯾﻨﮓ» ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﮔﺬاﺷﺖ(Turing,1950: 433). ﺑـﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻮرﯾﻨﮓ ﻣﺎﺷﯿن‌هاﯾﯽ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن را ﻃﻮری ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮان ﭘﺎﺳﺦ آﻧﻬﺎ را از ﭘﺎﺳﺦ اﻧﺴﺎن در آزﻣﻮن ﻫﻮﺷﻤﻨﺪی (ﻣﻌﺮوف ﺑـﻪ آزﻣﻮن ﺗﻮرﯾﻨﮓ) ﺗﺸﺨﯿﺺ داد. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺻﻄﻼح ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ۱۹۵۶میلادی در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ دارتموث ﺗﻮﺳﻂ ﻣﮏﮐﺎرﺗﯽ ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺳﺎل در ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮوع ﮐﺎر اﯾﻦ ﺣـﻮزه در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣﯽﺷﻮد. ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ در واﻗﻊ روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﺳﺎزی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺟﻬﺖ اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑـﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود. اﮔﺮ ﭼﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻔﮑﺮ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻓﻠﺴﻔﻪ و روانﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ، وﻟﯽ در ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻌﯽ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺗﻔﮑﺮ، ﺳﻌﯽ در ﺑﺎزﺳﺎزی آنها در ﻏﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﺷﺪه اﺳـﺖ. در اﯾـﻦ راﺳﺘﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان رﯾﺎﺿﯿﺎت ﺟﻬﺖ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺮدن داﻧﺶ و داﻧﺸﻤﻨﺪان زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺧﺼﻮص ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ داﻧﺶ ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺗﻼش ﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و ﻗﻄﻌﺎً ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﭘﯿﺸﺒﺮد اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ. ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ آن چنانﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ دو رده ﻗﻮی و ﺿﻌﯿﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﺗﻌﺮﯾﻒ ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻓﻮق ﺑﻪ ﻫـﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻗﻮی ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ رده ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ از وﺟﻮد ﺧﻮدﺷﺎن آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ. در‌حالی‌که ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺿﻌﯿﻒ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﺧﯽ از وﯾﮋگی های ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻌﺎﺑﺎﻧﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺑﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺑﺰارﻫﺎی ﮐﺎراﺗﺮی ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮع از ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﺒﺮه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد»(گودرز و همکاران،۱۳۹۱: ۲-۳). «ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﺒﺮه ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدآوری داﻧﺶ ﺗﺨﺼﺼﯽ اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه در ﯾـﮏ ﺣﻮزه ﺧﺎص ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ در ﮐﻨﺎر ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻫﻢﭘﺎی آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ»(Roth,1984:11). (تصویر۲-۱ )
تصویر۲-۱ - سیر تکاملی سامانه های خبره
ماخذ: (گودرز و همکاران،۱۳۸۹: ۴۴)
۲-۱-۱- سیستم خبره مبتنی بر دانش
سامانه های خبره در حقیقت سامانه های مبتنی بر دانش هستند(Waterman,1986: 18). به زعم بروس و بوچمن بطورکلی «این سیستم های مبتنی بر دانش اغلب سیستم خبره نامیده می‌شوند. این سیستم ها از دانش انسانی برای حل مسائلی سود می جوید که نیازمند هوش می‌باشد. داده هایی که در چنین سیستمی مورد استفاده قرار می گیرد دانش تخصصی نامیده می‌شود. که برای حل مسائل بکار گرفته می شوند»(Buchanan & Smith,1988:55). «در واقع سامانه های خبره، ابزارهای کامپیوتری هستندکه همانند یک فرد خبره در مسائل مربوط به حوزه تخصصی خود مشاوره می دهند و در صورت لزوم تصمیم گیری می نمایند»(Durkin,1994:6-7). «این سامانه ها که با متخصصین انسانی در رقابت می باشد، همانند افراد خبره «حوزه مند» هستند یعنی دانش آنها به یک حوزه خاص، محدود می شود. ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﺒﺮه در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی ﻛﺎرﺑﺮدی زﻳﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺸﺎورزی، ﺗﺠﺎرت، ﺷﻴﻤﻲ، ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ، آﻣﻮزش، اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ، ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ، ﻣﺤﻴﻂ زﻳـﺴﺖ، زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ، ﭘﺮدازش ﺗﺼﻮﻳﺮ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻃﻼﻋﺎت، ﺣﻘﻮق، ﺗﻮﻟﻴﺪ، رﻳﺎﺿﻴﺎت، ﭘﺰﺷﻜﻲ، ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ، اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ، اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻌﺪن، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴـﺮو، اﻣـﻮر ﻓـﻀﺎﻳﻲ و ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮ ﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ. تحقیقات اخیر حاکی از حفظ علاقه تهیه‌کنندگان سامانه های خبره به زمینه های مختلف تولید بخصوص در زمینه نساجی و رنگرزی می باشد» (گودرز و همکاران،۱۳۸۹: ۴۳). ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﺒﺮه ﺑﺮای اﺟﺮای وﻇﺎﻳﻔﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﻮاع ﻣﺴﺎﺋﻞ در (ﺟﺪول۲-۱) ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ(Durkin, 1994:17 ).
جدول۲-۱- آن دسته از مسائلی که توسط سیستم خبره حل شده
ماخذ: (Durkin, 1994:17)

ژن MAPT یکی از ژن­های تازه شناخته شده است که بر روی کروموزوم شماره ١٧ در موقعیت٢١ q ١٧ قرار دارد و پروتئین کد شده توسط این ژن , دارای نقش حیاتی در سطح سلولی می­باشد. نقش عمده فیزیولوژیکی این پروتئین , پیشبرد پایداری و تجمع شبکه میکروتوبولی می­باشد که این شبکه میکروتوبولی در انتقالات آکسونی^[۸۷] در نورون­ها دارای اهمیت می­باشد (١٧,١٨).. از آنجا که یکی از شاخص­ های بیماری آلزایمر گره­های نوروفیبریلاری درون سلولی (متشکل از فیلامنت­های شدیدا فسفریله تائو ) می­باشد و با توجه به اینکه ژنMAPT کدکننده پروتئین تائو است بنابراین رابطه بین بیماری آلزایمر و تشکیل گره­های نوروفیبریلاری انکار ناپذیر است، بنابراین پلی مورفیسم شایع (G/A) ٢۴٢۵۵٧rs ژن MAPT می ­تواند با ریسک ابتلا به بیماری آلزایمر ارتباط داشته باشد. و ژن آپولیپو پروتئین^[۸۸] واقع بر روی کروموزوم ١٩می­باشد (١٣,١۴ و١۵). آپولیپو پروتئین E(APOE), لیپوپروتئین اصلی در مغز است که در نقل و انتقال لیپیدها و به ویژه کلسترول دخیل می­باشد. ژن کد کننده پروتئین(APOE) سه آلل دارد همچنین توارث آلل (۴(APOE قویترین فاکتور خطر برای بیماری آلزایمر تک­گیر می­باشد (١۶). با توجه به این یافته ها و عدم وجود مطاله خاصی در این مورد در ارتباط با جمعیت آلزایمری در جمعیت ایرانی هدف اصلی این پژوهش پاسخ به این سوال است که آیا بین فراوانی پلی مورفیسم­های مورد مطالعه در ژن MAPT(Microtubule- associated protein tau) و ژن APOE در جامعه بیماران آلزایمری و جامعه کنترل (افراد سالم) در جمعیت ایرانی تفاوت معناداری وجود دارد, به گونه ای که بتوان آن را به عنوان یک فاکتور خطر ابتلا به آلزایمر در جمعیت ایرانی محسوب کرد.؟

٢-۵ ) نتیجه گیری
در بررسی حاضر ۵٠ نفر فرد بیمار و ۵٧ نفر فرد سالم برای بیماری آلزایمر اسپورادیک مورد مطالعه قرار گرفتند و نتایج زیر به دست آمد :
١-٢- ۵)نتایج پلی مورفیسم rs242557(G/A مربوط به ژن MAPT
مقایسه فراوانی ژنوتیپ­ها ، در دو گروه بیمار و سا لم نشان می­دهد که ارتباط ژنوتیپ هتروزیگوت (AG ) در جمعیت بیماران و سالم معنادار بوده ( ٠١/٠ P-Value) و بنا براین ژنوتیپ AG در این جمعیت دارای نقش ریسک فاکتوری برای بیماری آلزایمراست و در بررسی توزیع آلل­ها ، فراوانی آلل G در دو گروه بیمار و سا لم دارای تفاوت معنی­داری بوده ( ٠٣/٠P-Value). بنا براین آلل Gمی­تواند به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر اسپوررادیک عمل کند.
نتایج مطالعه حاضر در مورد ژن MAPT با تعدادی از مطالعات صورت گرفته در سایر جمعیت­ها همخوانی داشته است. در مطالعه ای که در سال( ٢٠٠٣) صورت گرفته بود نشان داده است که ژن MAPT با بیماری آلزایمر ارتباط معناداری دارد و باید به عنوان یک ژن کاندید برای بیماری آلزایمر اسپورادیک در نظر گرفته شود. در مطالعه دیگری که در سال( ٢٠٠۵) صورت گرفته بود نشان داده که هاپلوتایپ H1c از ژن MAPT با ریسک ابتلا به بیماری آلزایمر دیررس ارتباط معناداری دارد. این مطالعه بر روی ۳۶۰ نمونه بیمار با سن بالای ۶۵ سال و ۲۵۲ نفر به عنوان گروه کنترل انجام شده است.
در مطالعه دیگری که در سال( ٢٠٠٨) صورت گرفته بود نشان داده است که جهش در ناحیه آلل G/A (rs242557) باعث افزایش بیان ژن MAPT و ساختار غیرطبیعی آن می­شوند. در نتیجه به جای میکروتو بو ل­ها به میکروفیلامنت ها متصل میگردد واین موجب بیماری آلزایمر می­ شود . در مطالعه دیگری که در سال(٢٠١٣) صورت گرفته بود ارتباط پلی مورفیسم( rs242557)در ژن MAPT با بیماری آلزایمر دیررس بررسی شده است و ارتباط معناداری بین این پلی مورفیسم و بیماری آلزایمروجود داشته و به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر شناخته شده است (Pvalue ). جدیدترین مطالعه در زمینه ارتباط این پلی مورفیسم با بیماری آلزایمر ، در سال( ٢٠١۴ )صورت گرفته است و در آن حجم نمونه ­ای به تعداد ١۴١ نفر بیمار و ١٧٩ نفر کنترل (شاهد ) شرکت کننده مورد بررسی قرار گرفتند و پس از انجام آنالیزهای آماری لازم ارتباط معنادار این پلی مورفیسم با بیماری آلزایمر دیررس شناخته شد (٠٢/٠ Pvalue= ).
این نتایج با نتیجه به دست آمده در مطالعه حاضر در جمعیت ایرانی همخوانی داشته ، ولی در جمعیت ایرانی به خاطر محدود بودن حجم نمونه نتایج نزدیک به معنادار بودند و احتمالا در صورت موجود بودن نمونه های بیشتر این نتایج بیشتر همخوانی پیدا می­کردند.
٢-٢-۵) نتایج پلی مورفیسم (۴٢٩٣۵٨ rs ) و (٧۴١٢rs) مربوط به ژن APOE
مقایسه فراوانی ژنوتیپ­ها در دو گروه بیمار و سا لم نشان می­دهد که ارتباط ژنوتیپ ۴/۴ در جمعیت بیماران و سالم معنادار بوده (٠٠٩/٠ ≤ P-Value) . و بنا براین ژنوتیپ ۴/۴ در این جمعیت دارای نقش ریسک فاکتوری برای بیماری آلزایمراست و در بررسی توزیع آلل­ها ، فراوانی آلل ۴ در دو گروه بیمار و سالم دارای تفاوت معنی­داری بوده ( ٢ ٠/٠P-Value≤).. بنا براین آلل ۴ می ­تواند به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر اسپوررادیک عمل کند.
نتایج مطالعه حاضر در مورد ژن APOE با تعدادی از مطالعات صورت گرفته در سایر جمعیت­ها همخوانی داشته است و با برخی مطالعات دیگر در تضاد می باشد. در مطالعه ای که در سال( ٢٠٠٠) صورت گرفته بود نشان داده است که مطالعات هیستوشیمی ,حضور پروتئین APOE را در رسوبات بتا آمیلوئیدی و بافت مغز افراد بیمار نشان داده بود به طوریکه افراد حامل آلل ۴ نسبت به افراد غیر حامل , دارای پلاک­های آمیلوئیدی بیشتری بودند اما در مطالعه ای دیگر که در سال( ٢٠٠٠) در آمریکا صورت گرفته بود نشان داده بود که وجود آلل۴ برای ابتلا به بیماری آلزایمر کافی و لازم نیست به طو ریکه بیش از یک سوم از افراد مبتلا , فاقد حتی یک آلل ۴ هستندو خطر این عامل در جمعیت­های مختلف ,متفاوت است و حتی در برخی جوامع فراوانی این آلل در بین بیماران آلزایمری کمتر از افراد سا لم گزارش شده است .
مطالعات مشابه در جمعیت ایرانی نتایج فوق را تائید می­ کند به طور مثال: در مطالعه ای در سال (۲۰۱۰ )
صورت گرفته در میان جمعیت ایرانی، تعداد ١۵۴ بیمار آلزایمری اسپورادیک و ١۶٢ فرد کنترل (شاهد) مورد برر سی قرار گرفته است که حاکی از ارتباط معنادار آلل ۴ با بیماری آلزایمر دیررس است(۰۰۱/۰ Pvalue≤). این نتایج نبز با نتیجه به دست آمده در مطالعه حاضر در جمعیت ایرانی همخوانی داشته ، ولی در جمعیت ایرانی به خاطر محدود بودن حجم نمونه نتایج نزدیک به معنادار بودند و احتمالا در صورت موجود بودن نمونه های بیشتر این نتایج بیشتر همخوانی پیدا می کردند.
و در نتیجه بررسی اثر متقابل ژنوتیپ­های دو ژن نشان می­دهد که ژنوتیپ­های ژن APOE اثر متقابل (اندرکنش) با ژن MAPT ندارد ، به عبارت دیگر Pvalue به دست آمده در این آزمون غیر معنی دار می­باشد ۴/٠Pvalue≤ ).
٣-۵ ) پیشنهادات
برای حصول اطمینان و رسیدن به نتایج قابل تعمیم به همه جمعیت ایرانی پیشنهاد می­ شود بررسی‌های بعدی با تعداد افراد بیشتری برای این پلی مورفیسم انجام شود .
منابع
REFRENCE:
۳۰۰ thousand people suffered from Alzheimer’s disease in Iran [online] 2007 ; Available from:www.salamatnews.com.
Avella AMB. Chasing genes in Alzheimer’s and Parkinson’s disease Rotteerdam. The Netherlands: Erasmus MC.2004.
Avila J, Cuadros R, J. Lucas J, Hern’andez F. GSK-3 dependent phosphoepitopes recognized by PHF-1 and AT-8 antibodies are present in diffrnt tau isoforms. Neurobiol Aging 2003: 1087- 1094.
Berr C, Hauw JJ, Delaere P, Duyckaerts C, Amouyel P. Apolipoprotein E allele epsilon 4 is linked to increased deposition of the amyloid beta- peptide A-beta in cases with or without Alzheimer’s disease Neuroscience Letters. 1994 40; 174: 221-4
Bertram L, Tanzi RE. Alzheimer’s disease: one disorder, too many genes ,Hum Mol Genet 2004, 29; 13(1) : R135-R41

بررسی و تحلیل نقادانه شیوه‌های خاص تطبیق عام تئوری در هر یک از فنون ویژه علمی، وظیفه شاخه‌ای از فلسفه علم است که روش‌شناسی خوانده می‌شود. وجود روشی خاص برای هر فن و حتی بودن روش‌های مختلفی درادوار مختلف تاریخ آن فن، در این تلقی از روش‌شناسی می‌گنجد.

دستیابی به هدف‌های تحقیق (یعنی نظریه‌سازی‌)‌ میسر نخواهد بود، مگر زمانی که جستجوی شناخت با روش‌شناسی درست صورت پذیرد (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۱۹۳‌).‌ روش، مجموعه‌ای از شیوه‌ها و تدابیری است که برای شناخت حقیقت و برکناری از خطا به کار برده می‌شود. روش، خط‌مشی معقول و منظمی برای دستیابی به هدف معینی می‌باشد و روش علمی به انتخاب تکنیک‌ها در علم اطلاق می‌گردد (ازکیا و دربان آستانه، ۱۳۸۲، ص ۱۰۷‌)‌.
روش تحقیق مجموعه‌ای از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر (قابل اطمینان‌)‌ و نظام یافته برای بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۰۱‌)‌. تحقیقات علمی بر اساس دو مبنای هدف و روش‌ تقسیم بندی می‌شوند. تحقیقات بر اساس هدف شامل سه گروه بنیادی، کاربردی و علمی می‌باشند (حافظ‌نیا، ۱۳۸۲، ص ۵۰‌).‌ روش تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی می‌باشد، زیرا دارای نتایج کاربردی است و می‌توان نتایج آن را به کار بست.
این تحقیقات نظریه‌ها، قانونمندی‌ها، اصول و فنونی که در تحقیقات بنیادی تدوین می‌شوند را برای حل مسایل اجرایی و واقعی به کار می‌گیرد، بیشتر بر مؤثرترین اقدام تأکید دارند و علت‌‌‌ها را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۰۲‌)‌.
تحقیقات علمی بر اساس روش را می‌توان به تحقیق توصیفی و آزمایشی تقسیم نمود(فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۷، ص ۲۷۴‌).‌ تحقیق توصیفی را می‌توان به دسته‌ه ای زیر تقسیم کرد: تحقیق پیمایشی، تحقیق همبستگی، اقدام‌پژوهی، تحقیق پس رویدادی (علّی– مقایسه‌ای‌)، بررسی موردی (سرمد و دیگران، ۱۳۸۴، ص ۸۲‌)‌.
تحقیق حاضر بر اساس ماهیت و روش تحقیق توصیفی- پیمایشی می‌باشد.
تحقیق توصیفی، آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول فرآیندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز اصلی در درجه اول به زمان حال است. هرچند که غالباً رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می‌شوند مورد بررسی قرار می‌دهد (جان بست، ۱۳۷۱، ص ۱۲۵‌)‌.
۳-۳- جامعه آماری
مجموعه واحدهایی که حداقل در یک صفت مشترک می‌باشند، یک جامعه آماری را مشخص می‌سازند (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۷۳‌)‌.
در این تحقیق جامعه آماری متشکل از کلیه پرسنل شعب بانک انصار در قسمت غرب تهران، اعم از رسمی و قراردادی است که بر اساس آمار حدود ۳۰۰ نفر می باشند.
۳-۴- روش نمونه‌‌گیری و تعیین حجم نمونه
پس از مشخص شدن جامعه، لزومی نیست که داده‌های کل جامعه ‌آماری را استخراج کرد، بلکه کافی است نمونه‌ای از آن به طور علمی و تصادفی برگزید و سپس داده‌های مربوط به این نمونه را استخراج کرد و در نهایت نتایج داده‌های تحلیل شده را به کل جامعه آماری تعمیم داد. هدف همه نمونه‌برداری‌ها در پژوهش‌های علمی تهیه بیانیه‌های دقیق و با معنا درباره یک گروه بر پایه مطالعه زیرمجموعه‌ای از آن گروه است. این گروه ممکن است زیرمجموعه‌ای از افراد یا چیزها باشد. (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۷۱‌)‌
نمونه، گروهی از اعضای یک جامعه تعریف شده است که اطلاعات مورد نیاز پژوهشی به کمک آن حاصل می‌شود. (دلاور، ۱۳۸۵، ص ۸۹‌)‌ نمونه‌گیری فرآیندی است که طی آن تعدادی از واحدها به گونه‌ای برگزیده می‌شوند که معرف جامعه بزرگتری که از آن انتخاب شده‌اند، باشند. (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۷۲‌)‌ نمونه‌ها به دو روش کلی انتخاب می‌گردند. روش احتمالی که از ارزش علمی برخوردار است و به روش تصادفی موسوم می‌باشد و روش غیراحتمالی که به روش وضعی معروف است. (حافظ‌نیا، ۱۳۸۲، ص ۱۲۱‌)‌
در این تحقیق از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده شده است که در آن اعضای جامعه آماری یک شانس معین و برابر برای انتخاب شدن به عنوان آزمودنی را دارند. این شیوه نمونه‌برداری کمترین سوگیری و بیشترین تعمیم‌پذیری را دارا می‌باشد. (سکاران، ۱۳۸۸، ص ۳۰۰‌)‌
انتخاب حجم نمونه در طرح‌ریزی یک تحقیق، از آنجا که نشان‌دهنده واقعیات جامعه است و از آن تبعیت می‌کند، از موضوع‌های کلیدی بررسی می‌باشد.
حجم نمونه این تحقیق با بهره گرفتن از فرمول برآورد حجم نمونه کوکران برای جامعه‌های بزرگ با ضریب اطمینان ۹۵/۰ و ضریب دقت ۰۵ /۰ به میزان ۱۸۵نفر برآورد شد که برای اطمینان بیشتر این مقدار به ۲۰۰نفر از پرسنل بانک انصار شعب غرب تهران افزایش یافت؛ در این تحقیق، نظر به جامعه پژوهش، از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده می شود.

P = نسبت داشتن ویژگی مورد نظر n = حجم نمونه
q= نسبت نداشتن ویژگی مورد نظر d= سطح دقت مطلوب
= ۹۶/۱
۳-۵- ابزارهای گردآوری تحقیق
گردآوری داده‌های مورد نیاز تحقیق، یکی از مراحل اساسی آن است، ابزار سنجش و اندازه‌گیری، وسایلی هستند که محقق به کمک آنها می‌تواند اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را گردآوری، ثبت و کمّی نمایند. (حافظ‌نیا، ۱۳۸۲،ص ۱۴۴‌)‌ برای به دست آوردن داده‌ها ابزار گوناگونی مانند مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و مدارک و اسناد وجود دارند. هر یک از این ابزار مزایا و معایبی دارند. هر پژوهشگر باید با توجه به ماهیت مسأله و فرضیه‌های طراحی شده، یک یا چند ابزار را طراحی کند و پس از کسب شرایط لازم در مورد اعتبار این ابزارها، از آنها در جهت جمع‌ آوری داده‌ها بهره جوید تا در نهایت از طریق پردازش و تحلیل این داده‌ها، بتوان در مورد فرضیه‌ها قضاوت کرد. (خاکی، ۱۳۸۷،ص ۱۵۹‌)‌ جهت جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز برای تحقیق حاضر از روش‌های زیر استفاده شده است:
۱- مدارک کتابخانه‌ای:
روش‌های کتابخانه‌ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ولی در بعضی از آنها در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می‌گردد. در این تحقیق نیز جهت شناخت چهارچوب‌های نظری و دستیابی به اطلاعات حاصل از تحقیقات گذشته از منابع قابل دسترس در کتب، مجلات علمی- پژوهشی و سایت‌های معتبر علمی در زمینه مدیریت استفاده شده است.
۲- مصاحبه با اساتید بازاریابی و برخی مدیران و متخصصین امور بیمه:
مصاحبه، شیوه‌ای است که در آن فرد پژوهشگر با آزمودنی تماس مستقیم برقرار می‌‌کند و از این طریق به ارزیابی عمیق ادراک‌ها، نگرش‌ها، علایق و تلقی‌های او می‌پردازد. (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۴۱‌)‌ در این مرحله با مصاحبه‌ای که از استادان صاحب نظر در زمینه بازاریابی، متخصصین، مشاوران و مدیران مجرب در زمینه صنعت بانکداری صورت گرفت، اطلاعات اولیه برای طراحی پرسشنامه جمع‌ آوری گردید. همچنین جهت سنجش روایی پرسشنامه، با استادان، متخصصان و برخی مدیران با تجربه در صنعت بانکداری ایران، مصاحبه صورت گرفته و از نظرات آنها برای اصلاح پرسشنامه استفاده گردید.
۳- پرسشنامه:
پرسشنامه، ابزار اصلی تحقیق حاضر جهت بررسی نقش مدیریت دانش بر عملکرد سازمان می باشد. پرسشنامه به عنوان یکی از متداول‌ترین ابزار جمع‌ آوری اطلاعات در تحقیقات می‌باشد که عبارت است از مجموعه‌ای از پرسش‌های هدف‌مدار که با بهره‌گیری از مقیاس‌های گوناگون، نظر و دیدگاه و بینش یک فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می‌دهد (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۴۲‌).‌
در این تحقیق برای طراحی پرسشنامه از چندین مقاله علمی و کتب معتبر در زمینه مدیریت دانش در صنعت خدمات به ویژه بانکداری، استفاده شده است.
همچنین با نظرخواهی از خبرگان و مدیران در امور بانکی و مشاوره استادان محترم راهنما و مشاور و متخصصین امور طراحی پرسشنامه و تحلیل‌های آماری، معیارهای مهم و اساسی برگزیده و پس از اصلاح و بازبینی به عنوان شاخص‌های اساسی پرسشنامه تعیین گردید. سپس بر طبق این معیارهای گزیش شده، سؤالات پرسشنامه اصلی به مرحله تدوین رسید.
۳-۶- مقیاس و طیف ابزار اندازه‌گیری تحقیق
مقیاس‌های اندازه‌گیری واحدهایی هستند که برای سنجش متغیرها در ابزارهای گردآوری داده‌ها به کار می‌روند. مقیاس‌های اندازه‌گیری عبارتند از: مقیاس‌های اسمی، ترتیبی، فاصله‌ای و نسبی.
در پژوهش حاضر مقیاس اندازه‌گیری، مقیاس ترتیبی^[۵۸] است. در این نوع مقیاس به طور نسبی، شدت و ضعف اندازه‌ صفت یا ترجیحاتش نیز مشخص می‌گردد. این شدت و ضعف، به صورت تقدم و تأخر بیان می‌شود. طیف مورد استفاده در این پژوهش نیز طیف لیکرت ۵ گزینه ای می باشد پژوهش‌گر ارزش‌های عددی مقیاس را طوری تعیین می‌کند که بیشترین یا بالاترین ارزش عددی یا امتیاز به موافق‌ترین افراد تعلق گیرد. (کاملا موافق=۱ ، موافق- ۲، نظری ندارم= ۳، مخالف= ۴، کاملا مخالف= ۵).
۳-۷- سنجش روایی^[۵۹] پرسش‌نامه
روایی از واژه روا، به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی، آن است که وسیله اندازه‌گیری بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه‌گیری‌های نامناسب و ناکافی می‌تواند هر پژوهش علمی را بی‌ارزش و ناروا سازد. اعتبار، در اصل به صحت و درستی اندازه‌گیری محقق برمی‌گردد. (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۸۸‌) روایی پرسشنامه حاضر بر اساس روایی محتوایی می‌باشد.
روایی محتوایی^[۶۰] این اطمینان را به وجود می‌آورد که مقیاس شامل یک سری موارد کافی و نمونه جهت استفاده از مفهوم است. هرچه موارد معرف حیطه مفهومی که اندازه‌گیری می‌شود، بیشتر باشد، اعتبار محتوایی آن بیشتر خواهد بود. به عبارت دیگر، روایی محتوایی معرف چگونگی توصیف ابعاد و اجزای مفهوم است. (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۸۹‌)‌
روایی محتوا به تحلیل منطقی محتوای یک آزمون بستگی دارد و تعیین آن بر اساس قضاوت ذهنی و فردی است (ازکیا و دربان آستانه، ۱۳۸۲، صص ۵۰۳ – ۵۰۱‌)‌
جهت سنجش روایی پرسشنامه در تحقیق حاضر، از نظر استادان مجرب بازاریابی و مدیران و کارشناسان با تجربه بانکداری و مشاوران طراحی پرسشنامه و برای اصلاح پرسشنامه استفاده گردید.
۳-۸- سنجش پایایی^[۶۱] پرسشنامه
برای اندازه‌گیری پایایی، از شاخصی به نام «ضریب پایایی» استفاده می‌شود و اندازه آن معمولاً بین صفر تا یک تغییر می‌کند. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است. پایایی، میزان توانایی یک وسیله اندازه‌گیری، برای حفظ ثبات خود در طول زمان است.
مهم‌ترین روش برای مقیاس‌های رتبه‌ای (ترتیبی)، روش «کرونباخ^[۶۲]» یا نگرش سنج است که توسط سه محقق به نام‌های کرونباخ، راجاراتنام و گلیرز، مطالعه و ارائه گردید ولی فقط به نام کرونباخ معروف شده است و در آن، علاوه بر آن که شاخصی برای تأیید اندازه‌های حاصله از گروه‌ها و افراد به دست می‌آید، قابلیت تعمیم این اندازه، به سایر اندازه‌ها نیز معین می‌گردد (ظهوری، ۱۳۷۸، ۱۴۳-۱۴۲).
در این روش، اجزا یا قسمت‌‌های آزمون برای سنجش ضریب پایایی آزمون به کار می‌روند. (مؤمنی، ۱۳۸۷، ص ۲۱۱‌) . این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری به کار می‌رود که با بهره گرفتن از فرمول زیر به دست می‌آید:

J: تعداد زیرمجموعه‌های سؤال‌های پرسشنامه
پرسشنامه،

Mercer J.,2002 . ” Performance Budgeting For Feral Agencies : A Frame Word ” (HYPERLINK “http://WWW.john") . mercer. com". 2002. P.2
Diamond J., 2005. Establishing a Performance Management Framework for Government, IMF Working Paper.
Nadkarni, S., Shenoy ,P., 2001. P. Theory and Methodology A Bayesian network approach to making inferences in causal maps. European Journal of Operational Research, vol. 128, pp . 479-498.
Nakumara, K., Iwal, S., Sawaragi, t., 1982. Decision support using causation knowledge base. IEEE Transactions on Systems, Man and Cybernetics, vol.12, pp 765-777.
Perusich, K.,2010 cognitive maps, Published by Intech.
Rodriguez-Repiso,L., Setchi, R., Salmeron, J.-L.,2007. Modelling IT projects success with Fuzzy Cognitive Maps, Expert Systems with Applications, vol. ۳۲, pp. 543–۵۵۹
Saaty T.L., 1980. The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation, McGraw-Hill.
Schlager C., Pernul G., 2008. Trust Modelling in e-commerce through Fuzzy Cognitive Maps. Proceedings of the International Conference on Availability, Security, and Reliability, pp. 344-351
Shafer G., 1976. A Mathematical Theory of Evidence, Princeton University Press.
Stach W., Kurgan L.A., Pedrycz W., 2010. Expert-based and Computational Methods for Developing Fuzzy Cognitive Maps, In: Glykas, M., Fuzzy Cognitive Maps: Advances in Theory, Methodologies, Tools and Applications, Springer, 2010 (to appear in July).
Stach W., Kurgan L.A., Pedrycz W., 2005. A Survey of Fuzzy Cognitive Map Learning Methods, In: Grzegorzewski, P., Krawczak, M., Zadrozny, S., (Eds.). Issues in Soft Computing: Theory and Applications, pp. 71-84.
Tolman, E.C., 1948. Cognitive maps in rats and men. Psychological Review, vol. 55,pp. 189-208.
Wellman, M., 1994. Inference in cognitive maps. Mathematics and computers in simulation, pp. ۳۶, ۱-۱۲.
Xirogiannis G., Glykas M., 2004. Fuzzy Cognitive Maps in Business Analysis and Performance-driven Change, IEEE Transactions on Engineering Management, vol. 51, no. 3, pp. 334-351.
Zhai, D-S., Chang, Y., Zhang,J.,2009. An Application of Fuzzy Cognitive Map based on Active Hebbian Learning Algorithm in Credit Risk Evaluation of Listed Companies. International Conference on Artificial Intelligence and Computational Intelligence.
پیوست
پرسشنامه ­های مقایسات زوجی
بسمه تعالی
جناب آقای/ سرکارخانم . . . . . . . . .
با سلام و احترام
در راستای انجام تحقیق “طرحی مدل ریاضی بودجه ­ریزی عملیاتی مرکز آمار ایران با رویکرد تلفیقی انگاره نگاری شناختی و فنون تحلیل سلسله مراتب” پس از طی گام مهم شناسایی عملیات مرکز آمار ایران و ترسیم نقشه شناخت عملیات شامل ورودی ها، فرایندها، خروجی های و پیامدهای مرکز که بر اساس نظرات وتجربیات متخصصان مرکز آمار صورت گرفت، اینک در پی گردآوری اطلاعات لازم به منظور رتبه بندی ورودی­ ها، فرایندها، و خروجی­های مرکز آمار از منظر بودجه ­ریزی عملیاتی هستیم.
از جناب عالی خواهشمندیم در چارچوب نقشه شناخت نهایی، در هر یک از سطوح به تناسب جداول ارائه شده به مقایسه پیامدها،خروجی­ها، فرایندها و یا ورودی ها بپردازید.
همان­گونه که مشاهده می­گردد خانه­های محل تلاقی سطرها و ستون­های ماتریس­های مقایسات زوجی به دو قسمت تقسیم شده اند. پر کردن قسمت بالایی هر خانه نشان­دهنده ارجحیت معیار ستون بر معیار سطر آن خانه از نظر پاسخ­دهنده محترم بوده و بالعکس پر کردن قسمت پایینی خانه مذکور نشان­دهنده ارجحیت معیار سطر بر معیار ستون از نظر پاسخ­دهنده می­باشد. در ضمن جدول راهنمای مقایسات در زیر هر ماتریس آورده شده است.
با سپاس فراوان از همکاری شما
خدیجه مصطفایی
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس
پرسشنامه مقایسه اهمیّت پیامدها
ماتریس ذیل، پیامدهای مورد انتظار از عملیات و خروجی­های مرکز آمار ایران را نشان می­دهد، این ماتریس به منظور مقایسه دو به دو پیامدهای مذکور طراحی شده است. ضمناً مقیاس عددگذاری در ذیل جدول داده شده است.