وبلاگ

 

 

 

 

 

 

 

 

نهال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتایج بررسی گزاره‌های مربوط به فعالیت مراقبت زنان نقش اول فیلم‌ها، هم از تصاویر و هم از دیالوگ‌های فیلم به‌دست آمده است. در فیلم گاو زن‌مش‌حسن به پرستاری و مراقبت از همسر مجنونش می‌پردازد. پرستاری و مراقبت به‌صورت تهیه‌ی غذا و سر زدن مداوم به او و نیز ارائه‌ گزارش از وضعیت او به اهالی ده انجام‌گرفته است. مهری نقشی در مراقبت از دیگران نداشته است. این نه بدان خاطر است که وی با این نوع فعالیت بیگانه بوده، بلکه از آن روست که وی فاقد خانواده و روابط دوستانه است. نوع مراقبت منیر به‌صورت کلامی، هنگامی که از همسرش می‌پرسد “دواهاتو خوردی” و نیز زمانی که نگران سلامتی وی است و برای بازگرداندن او به جنگل می‌رود، نمود یافته است. نوع شغل زهرا پرستاری و مراقبت است. پرستاری از بیماری که مرده است و تلاش برای رسیدگی به پیرمرد بیمار و یافتن کار برای علی نوعی از مراقبت و حمایت را نشان می‌دهد. شخصیت مادر در فیلم اجاره‌نشین‌ها، به طور مداوم از فرزندان و نیز اهالی ساختمان مراقبت روانی و عملی می‌کند. مادر به فرزندش عباس مدام مشکلات قلبی‌اش را تذکر می‌دهد و او را از فشارهای روانی و رژیم غذایی نامناسب برحذر می‌دارد. از دیگران در مقابل عباس آقا حمایت می‌کند و در پایان پس از فرو ریختن خانه نیز همچنان با پذیرایی از همه، آن‌ ها را تحت مراقبت خود دارد. مهشید در نقش مادری و حمایت از فرزندش، هنگامی که او را در آغوش گرفته یا هنگامی که به مهد کودک می‌رود تا فرزند را با خود ببرد، نشان داده شده است. شخصیت بانو به طور عمیقی به مراقبت و پرستاری از مهمان‌های ناخوانده‌اش می‌پردازد. او عمیق‌ترین نوع حمایت را در دلجویی از کسانی که آن‌ ها را مستحق سخاوت می‌داند، اعمال می‌کند. بستن زخم سر کرم‌علی، غذا دادن به هاجر، نگه‌داری از فرزند شیرین، ارائه‌ امکانات به آن‌ ها از جمله‌ی این مراقبت‌هاست. سارا نیز به ارائه‌ مراقبت از اعضای خانواده‌اش مبادرت می‌ورزد. امور بچه‌داری شامل لباس پوشیدن و سرو‌کردن غذای روزانه از خدمات او به فرزند است که به فعالیت مادری مرتبط می‌شود. به‌علاوه او در دوران بیماری همسرش از وی مراقبت می‌کند و نیز مراقبت کلامی او به عمه خانم زمانی که از او می‌خواهد از سالاد برای بهبود سلامتی‌اش استفاده کند، نشان داده شده است. شخصیت پری در هیچ شکلی از مراقبت دیده نشده است. لیلا نیز به نحوی مادرانه از همسرش مراقبت و حمایت می‌کند. این نوع مراقبت به‌طور آشکار از زبان خود لیلا و زمانی بیان می‌شود به رضا می‌گوید: “من هستم، مراقبتم” یا هنگامی که در روایتش اظهار می‌دارد ” احساس می‌کردم بچمه و دارم می‌فرستمش مدرسه". شخصیت میم نیز هنگامی که قصد پاک کردن اشک‌های محمود را دارد، گونه‌ای از مراقبت زنانه را یادآور می‌شود. شخصیت منشی‌صحنه در فیلم میکس توجه خود را به کارگردان مفلوک به این نحو ارائه می دهد: “براتون غذا آوردم، می خواید یه کمی بخورید؟ تشنتون نیست؟ طنابا اذیتتون نمی کنه؟ می خواید بازش کنم؟”. شخصیت عفت در فیلم مهمان مامان نیز مراقبتش را در کلام به خواهرزاده‌اش گوشزد می‌کند: “شمام از حرفای من دلخور نشو جناب سرهنگ، زحمتایی که منو آبجیم به پات کشیدیم…”. به‌علاوه، مراقبت از فرزند، به‌ویژه فرزند کوچک‌تر در تمام طول فیلم نشان داده می‌شود. هنگامی که پدر برای کتک زدن پسر می‌رود، عفت از فرزندش دفاع می‌کند و نیز هنگامی که فرزند دیر وقت به خانه بازمی‌گردد، او را مؤاخذه می‌کند. هانیه نیز به مراقبت از همسر معتادش می‌پردازد، این مراقبت را هانیه درکلام و به این صورت اعلام می‌کند: “چی کار کردم؟ هرکاری که یه زن بدبخت می تونه با شوهر معتادش بکنه… چند بار با خود تو بردیمش این کلینیک اون کلینیک؟ چند سال باید از صبح تا شب خر کاری بکنم، از آقا نگهداری بکنم؟”.علی نیز این مراقبت را یادآور می‌شود، زمانی که به هانیه می‌گوید: “دنبال پماد سالیسیلات می‌گردم که بعضی موقع‌ها تو روی دست و پام می‌مالیدی". سیمین در فیلم طهران: روزهای آشنایی، به مراقبت و حمایت از فرزندان در حادثه‌ی ریزش سقف خانه و مراقبت از همسر هنگامی که سرش آسیب می‌بیند، نمود می‌یابد. به این نحو که در لحظه‌ی حادثه خود را به کنار همسر می‌رساند و ابراز نگرانی می‌کند. هم‌چنین مراقبت از دیگران زمانی که زیر شانه‌های زنی را که در زیارتگاه از حال رفته است می‌گیرد، نشان داده شده است. روی‌هم‌رفته سیمین در هر سه شکل مراقبت ظاهر شده است. نهال بسیار کم در موقعیت مراقبت قرار گرفته است. با این حال، هنگامی که همسرش سر درد دارد، به او قطره‌ی رزماری می‌دهد و برای مشکل تنفسی فرزندش وقت دکتر می‌گیرد.

در فیلم‌های مهرجویی حضور همسر و خانواده در سینمای بعد از انقلاب اهمیت بیشتری می‌یابد و به تبع آن زنانی حضور می‌یابند که به مراقبت و پرستاری از همسر می‌پردازند. مراقبت و توجه دلسوزانه به دیگران نیز همواره وجود داشته است. زنان غالباً در برابر دیگران احساس مسئولیت و حمایت بیشتری از خود نشان می‌دهند و مراقبت خود را به آن‌ ها معطوف می‌کنند اما در انجام فعالیت مادرانه و مراقبت از فرزند به آن نحوی که از مادران انتظار می‌رود، نقش مادری خود را نشان نداده‌اند. اگرچه این مسأله نوعی بازتعریف نقش مادری بوده است اما وجود فرزند و مراقبت از او اغلب در زیر پوشش مراقبت از همسر بوده است. با این حال، مفهوم کلیشه‌ی مراقبت رایگان همواره به عنوان بخشی از فعالیت اجتناب‌ناپذیر زنان محسوب ‌شده است و زنان هرچند کوتاه و گذرا آن را انجام ‌داده‌اند. در واقع، این انتظار از طرح‌واره‌ی نقش جنسیتی زنان به طور داوطلبانه توسط زنان انجام ‌گرفته است. به این صورت که زنان آن را داوطلبانه و در ارتباط با دیگران انجام ‌داده‌اند.
۵-۲-۳- مقوله‌ی فضای کنش
به مکان‌هایی گفته می‌شود که کنش افراد در آن‌ ها صورت می‌گیرد. فضاها در فیلم می‌توانند نماد مناسبات جنسیتی باشند. به طور سنتی و عرفی، برخی فضاها مختص زنان یا مردان است که به دو عرصه‌ی خصوصی و عمومی قابل تفکیک است و در اینجا به عنوان دو مفهوم اصلی شناخته می‌شوند:
مفهوم عرصه‌ی خصوصی^[۱۴۱]: شامل فضاهای شخصی در خانه می‌شود. این فضاها را فضای اصلی حضور زن می‌دانند و از زنان انتظار می‌رود که آن را جولانگاه اصلی و اساسی خود در نظر بگیرند. بر این اساس دو شاخص مشخص شده است: فضای خانه و آشپزخانه.
مفهوم عرصه‌ی عمومی^[۱۴۲]: فضاهای غیرشخصی را شامل می‌شود که به‌طور سنتی فضاهایی مردانه تعریف می‌شوند. شاخص این مفهوم، فضاهای شهری و عمومی است که خود فضاهای عمومی، کاری و اوقات فراغت را دربر‌می‌گیرد. فضاهای عمومی اغلب فضاهایی شهری هستند که محل‌های تردد و رفت و آمد و هم‌چنین وسایل نقلیه‌ی عمومی را شامل می‌شوند. فضاهای کاری فضاهایی تخصصی و کاری هستند که افراد جهت برآوردن نیازی خاص بدان مراجعه کرده و یا در آن‌ ها مشغول به کار هستند. فضاهای اوقات فراغت فضاهایی هستند که جنبه‌های فرهنگی و تفریحی و توریستی را شامل می‌شوند.

 

 

جدول ۵-۷– فضای کنش زنان نقش اول فیلم‌ها

 

 

 

شخصیت

 

عرصه­
خصوصی

 

عرصه­
عمومی

 

دوره

 

 

 

فضای خانگی

 

فضا‌ی‌عمومی

 

فضای‌کاری

 

اوقات فراغت

 

 

 

زن‌مش‌حسن
مهری
منیر
زهرا

 

خانه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پیش از انقلاب