لغات مستعمل در لهجه دری بدخشان ۱۰۲۹
لغات و فواید دستوری فرخنامه [نقد و نظر] ۱۲۲۶
لغت و لغتسازی، قلعهای اسرارآمیز از قواعد و قوانین صرف و نحو ۱۴۶۵
لغتسازی ایرانیان ۲۰۰۳
لفظ «داو» در «داوطلب» [پرسش و پاسخ] ۲۰۳۲
لفظ عامه و لفظ قلم ۶۰۴
لهجه تهرانی فارسی گفتاری یا فارسی عامیانه؟ [نقد و معرفی اثر لازار ساموئیلوویچ پی سیکوف، مترجم محسن شجاعی] ۱۵۶۴
لهجه سمنانی ۱۴۹۶
لهجه شیرازی تا قرن نهم ۱۶۲۶
لهجه قدیم کازرون ۱۱۰۳
لهجه مردم زفره، کوهپایه اصفهان ۷۵۰
لهجه مشهدی ۳۶۹
لهجه یا گویش خوری ۱۲۳۹
لهجهشناسی زبان فارسی از روی متون سده دهم و یازدهم میلادی ۱۶۰۰
لهجهها و گویشهای بلاد اسلامی به روایت المقدسی ۸۷
لهجههای ایرانی در ایران و خارج از ایران ۲۰۱۷
لهجههای محلی ۲۰۱۸
لهجههای محلی ایران ۲۵۶
م
ما آمدیممان، مترسیتان ۱۶۴۳
ماجرای مفرد و جمع ۱۷۶
ماده فعلهای فارسی دری [معرفی اثر محسن ابوالقاسمی] ۳۹
مازندرانی [نقد کتاب Mazandarani. By Nawata] 1020
ماضی استمراری ۱۲۷
ماضی به جای مضارع محقق الوقوع ۱۷۳۱
ماضی ناشناخته ۱۹۷۰
ماضی نقلی در گویشهای مازندران و گیلان ۱۰۲۱
ماضی و مضارع در جریان در جریان زبان کنونی آذربایجان ۳۵۵
ماضیهای نقلی ۱۹۷۱
مباحث بیفایده در دستور زبان فارسی ۴۸۷
مباحث تازه در زبان شناسی و زبان دری ۲۶۲
مبانی آواشناختی وزن در شعر فارسی ۱۱۲۵
مبانی پیدایش و تکوین دستور زایشی ۶۷۶
مبانی زبان شناختی و کاربرد آن در زبان فارسی [معرفی اثر ابوالحسن نجفی] ۴۰
مبانی علمیِ واژهسازی و واژهگزینی ۱۴۸۱
مترادف در زبان فارسی ۱۱۱۷
مترادف در زبان فارسی [نقد مقاله ابوذر صداقت] ۱۰۲۷
متمم چیست؟ ۱۹۷۲
مجموعه مقالات مردمشناسی ویژه شناسایی گویشهای ایران (۲) [نقد و معرفی اثر مسعود پورریاحی و طیبه بهزادی کیا] ۱۶۸۷
مجموعه مقالات مردمشناسی ویژه گویشهای ایران (۱) [نقد اثر مسعود پورریاحی، با همیاری فرزاد فروزانفر] ۱۱۰۴
مجهول در زبان فارسی ۶۸۸
محتوی، ساختار و زبان جمله حیدری ۱۱۴۴
محل نگذاشتن ۶۸۲
مختصری پیرامون بدل و انواع آن در فارسی ۳۰۹
مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی [معرفی اثر ذبیحالله صفا] ۴۱
مدخل فرهنگ یک زبانه عمومی فارسی امروز ۱۹۴
مذکر و مؤنث در گویش اشتهارد و سایر گویشهای تاتی مرکزی ایران ۱۸۷۱
مرتبهدار ۶۸۳
مروری اجمالی بر لهجه کنونی ایران ۷۱۸
مروری بر آغازهها و اختصارات در زبان فارسی ۱۶۸۵
مروری بر چند مقاله از استاد اوستا ۸۶۹
مروری بر حروف اضافه [چکیده] ۱۹۴۳
جدول (۴-۱۴) تحلیل واریانس رگرسیون راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک(تسهیلات،امکانات و برنامه ها) و میزان استفاده کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………….۷۱
جدول (۴-۱۵) ضرایب معادله رگرسیون راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک(تسهیلات ،امکانات و برنامه ها) و میزان استفاده کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………….۷۲
فهرست نمودار ها
عنوان نمودار صفحه
نمودار (۴-۱) فراوانی و درصد فراوانی جنسیت افرادی که به پرسشنامه پاسخ داده اند……………………………………………۶۰
نمودار (۴-۲) توزیع فراوانی و درصد فراوانی سن افرادی که به پرسشنامه ها پاسخ داده اند……………………………………۶۲
نمودار(۴-۳) توزیع فراوانی و درصد فراوانی تحصیلات افرادی که به پرسشنامه ها پاسخ داده اند……………………………۶۳
نمودار (۴-۴) آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون……………………………………………………………………………………..۹۱
نمودار (۴-۵)آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون……………………………………………………………………………………….۹۱
نمودار (۴-۶) آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون…………………………………………………………………………………….۹۲
۱-۱٫مقدمه
تحولات دهه پایانی سده ی بیستم میلادی در تاریخ علم و صنعت بی سابقه بود،زیرا دستاوردهای انقلاب صنعتی و انقلاب الکترونیک با تحولات فناوری اطلاعات به هم آمیخت و فناوری ارتباطات و اطلاعات (آی سی تی) را پی ریخت. آی سی تی) محصولی بود که دستاوردها و پیامدهای آن در ذهن گروهی عظیم از پدیدآورندگان آن نمی گنجید، (آی سی تی )، فناوری نوینی است که توانسته است خیلی زود تمامی حصارها، قیدو بندها را گسیخته و مرزهای جغرافیایی در عرصه های مختلف، پنج قاره عالم را درنوردیده و بر کلیه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی اثر گذارد.. عرصه تأثیرگذاری فناوری های ارتباطات و اطلاعات تنها به محیطهای شهری منحصر و محدود نمیشود و دامنه آن حتی دور دستترین مناطق روستایی را در برمیگیرد و میتواند نقش موثری در فرایند توسعه روستایی ایفا کند. مدل سازمان ملل، فرایند توسعه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی دارای پنج مرحله اصلی پیدایش، ارتقاء، تعامل، تراکنش و یکپارچگی است. ایران از سال ١٣٨٢ اولین مرحله در فرایند توسعه این فنآوری را برای جوامع روستایی آغاز کرد.در حال حاضر مراحل پنجگانه، انجام شده و وقت آن رسیده است تا عوامل مؤثر در پذیرش و بکارگیری فنآوری اطلاعات و ارتباطات
در بین روستائیان مورد ارزیابی قرار گیرند. ھمین امر ضرورت و اھمیت این پژوھش را روشن می سازد . افزایش دسترسی به فناوری می تواند یک عامل حیاتی در رشد اقتصادی مناطق روستایی باشد. اما در عین حال برای تحقق، نیازمند همکاری توامان دولت، بخش خصوصی، و صنعت است. بررسی و نگاهی به فعالیت های سایر کشور ها در این راستا و استفاده از تجربیات آنها نیز می تواند در صورت بومی شدن با شرایط کشور، در حرکت ما به این سمت یاری رسان باشد (بهرامیان، ١٣٨۶ ).
۱-۲٫بیان مسئله
امروزه استفاده از ابزارها و فن آوری های روز دنیا باعث می گردد که در امر تجارت بهبود و پیشرفت بهتر و بیشتری نسبت به روش انجام آن د ر گذشته ایجاد شود . یکی از این ابزارها ، ابزارهای الکترونیکی است . با بهره گرفتن از ابزارهای الکترونیکی فواصل کوتاه گردیده ، ارتباطات سریع تر ، مثمر ثمرتر و همگانی تر شده است .جامعه اطلاعاتی در جهان در حال شکل گیری است و شهرها و روستاهای الکترونیکی که زیرمجموعه تفکر جامعه اطلاعاتی می باشند در سالهای اخیر در دنیا مطرح شده اند . کشور ایران همگام با بسیاری از شورهای پیشرو جهان نسبت به توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی اقدام کرده است و تلاش می کند با بهره گرفتن از این فناوری خدمات دولتی را به دورترین نقاط کشور منتقل نماید . در این راستا اقدامات متعددی انجام گرفته است که از مهمترین آنها می توان به اجرای پروژه تجهیز ده هزار روستای کشور به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی اشاره نمود .در ایران با حمایت تام شرکت مخابرات ایران، بیش از ۸۵۰۰ دفتر خدمات ارتباطی در روستاهای کشور راه اندازی شده است، که امید است با مشارکت و مساعدت سایر وزارتخانه ها و سازمانها و نهادهای مرتبط این روند تقویت یافته و در انتهای برنامه پنج ساله چهارم به ۱۰۰۰۰ دفترداشته باشیم .روستائیان همواره یکی از مصرف کنندگان اصلی تولیدات شهری بودهاند که برای رفع مایحتاج خود مرتباً به شهرهای اطراف خود رفت و آمد داشته و دارند.یکی از وظایف مهم سازمانها در پیاده سازی دولت الکترونیک آن است که بتواند سرویسها و خدمات خود را بگونهای طراحی نماید که روستائیان نیز بتوانند از آن سرویسها بهرمند شوند و نیازی به حضور فیزیکی آنها در شهرها کمتر باشد. افزایش دسترسی به فناوری می تواند یک عامل حیاتی در رشد اقتصادی مناطق روستایی باشد. اما در عین حال برای تحقق، نیازمند همکاری توامان دولت، بخش خصوصی، و صنعت است. بررسی و نگاهی به فعالیت های سایر کشور ها در این راستا و استفاده از تجربیات آنها نیز می تواند در صورت بومی شدن با شرایط کشور، در حرکت ما به این سمت یاری رسان باشد در ایران بحث توسعه دفاتر خدمات الکترونیک(ICT) روستایی به عنوان پیشخوان دولت توسعه یافته است و قرار است تا پایان برنامه توسعه چهارم ده هزار روستای کشور به این دفاتر مجهز شود. از آنجا که تجربه توسعه خدمات الکترونیکی از طریق دفاتر ICT روستایی برای اولین بار در کشور انجام شده است، نیازمند تحقیقات مختلف برای شناسایی و بکارگیری درست کاربردهای مرتبط با روستا میباشد. این دفاتر اگرچه به لحاظ فیزیکی برپا شده ولی هنوز خدمات مورد نیاز روستائیان را بصورت کامل تامین نکرده است. از جمله چالشهای شناسائی شده عدم موفقیت کامل این پروژه ملی به نبود سرویسها و خدمات برخط دستگاه های دولتی مرتبط با روستا میباشد. نبود کاربردهای متنوع برخط دیگر که میتوانند از طریق دولت الکترونیکی و پیشخوان دولت ارائه شوند مشکل دیگر این دفاتر میباشند. تجزیه و تحلیل اقدامات انجام شده و کاربردهای عملیاتی خوبی که هم اکنون از طریق این دفاتر به مرحله بهرهبرداری رسیده است . )گرانمایه پور، ١٣٨۵)
در پارادایم های فکری و رویکرد های نوین توسعه روستایی، بهره گیری از دانش و اطلاعات و به تبع آن ابزارها و تکنولوژی های انتقال و تبادل آن، حائز اهمیت و جایگاه ویژه ای است. بر همین اساس، در راهبردهای توسعه پایدار، جامعه محور و یکپارچه روستایی، بهره گیری از ساختارها و برنامه های مرتبط با معماری اطلاعات و مدیریت دانش که امروزه در شکل نوین آن در بسترهای تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات قابل انجام است، از اولویت بالایی برخوردار بوده و براحتی می توان کارکردهای گوناگون توسعه را در ارتباطی تنگاتنگ و هم افزا با کارکردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات ارزیابی نمود. فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعهای در هم تنیده از اجزاء مرتبط با یکدیگر، شامل زیرساختها و فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی، کاربردها، خدمات، نیروی انسانی و نیز ساختارها و سازمانهای متولی است که در ارتباط با نظام اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی یک کشور فعالیت مینمایند. در نظام مرتبط با خدمات الکترونیک روستایی، چنین مجموعهای میبایست تمرکز بر محیطهای روستایی نموده و در تعامل با سطوح توسعه، ملی، منطقهای و بینالمللی باشد. لذا، خدمات الکترونیک روستایی، مقوله ای پیچیده بوده و توسعه آن مستلزم تعامل همزمان ابعاد سه گانه فناوری، خدمات و آگاه سازی (شروط لازم) با در نظر گیری نوعی نظام پشتیبانی سازمانی، نیروی انسانی، برنامهای و همانند آن (شرط کافی) می باشد.یکی از ابزارهای لازم برای راهگشایی و استفاده از قابلیتهای خدمات الکترونیک روستایی، شناسایی و تحلیل دقیق ابعاد مختلف خاصه بررسی نقاط قوت و ضعف و نیز فرصت ها و تهدیدهای مطرح می باشد.( ازکیا و غفاری، ١٣٨٣ (
.لذا توسعه خدمات الکترونیک در روستا ها امری ضروری و مهم تلقی میگردد .بنابراین سوال اصلی تحقیق عبارت است از:
عوامل موثربر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی کدامند؟
۱-۳٫اهمیت وضرورت موضوع تحقیق
با توجه به اینکه افزایش جمعیت وبیکاری و فقر در حوزه روستایی، مهاجرت روزافزون روستاییان به سوی شهرهای بزرگ و …. از جمله دلایلی هستند که ضرورت و اهمیت توسعه پایدار روستایی را نمایان می سازد.که مطالعات انجام شده درباره خدمات الکترونیک روستایی (ICT)چند سالی است که در دنیا مطرح شده است ودر کشور ما نیز از سال ۱۳۸۲ به بعد کتاب ها، مقالات و رساله های دانشگاهی به طور مستقیم وغیر مستقیم در این مورد به تحقیق پرداخته اند که می توان به مواردی از آن ها اشاره کرد:بنابراین توسعه خدمات الکترونیک و گرایش و ایجاد انگیزه و افزایش جذب روستاییان به استفاده از خدمات الکترونیک در دسترس یک ضرورت مهم و کاربردی تلقی گردیده که با ایجاد بستر مناسب واین امر امکان پذیر خواهد گردید.
علی اکبر جلالی در کتابی تحت عنوان »یک سال تلاش در توسعه فناوری اطلاعات« نتیجه تلاش ها و فعالیت های انجام شده در راستای تحقق فناوری اطلاعات و گسترش آن درایران را بیان نموده و مشکلات پیش روی در این زمینه را برشمرده است (جلالی، ۱۳۸۱) .
-جلالی، روحانی و زارع در کتاب » روستاهای الکترونیکی « به طور مستقیم اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها را بررسی کرده اند و ضمن بیان ضرورت استفاده ازفناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها و بیان نمونه های موفّق جهانی آن به بررسی دستاوردهای اجتماعی و اقتصادی این پدیده در روستاها پرداخته اند. ضمناً این کتاب در حال حاضر تنها کتاب فارسی در زمینه ICT روستایی است (جلالی، روحانی و زارع، (۱۳۸۵ .
-رضوانی در کتاب » مقدمه ای بر برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران « توجه بهخدمات الترونیک را از اولویت های اساسی در فرایند برنامه ریزی توسعه روستایی کشور دانسته و از آن به عنوان ابزاری ضروری جهت رشد و توسعه روستایی یاد کرده است و به کاربردهای متنوع و گسترده ICT و ITدر نواحی روستایی اشاره نموده است (رضوانی، ۱۳۸۷ ) .
-یافته های پژوهشی الهامی با عنوان » بررسی زمینه های گسترش ICT در توسعه روستایی در دهستان دابوی شمالی محمودآباد« نشان می دهد که موانع مدیریتی، فنی، فرهنگی - اجتماعی از محدودیت های عمده گسترش خدمات الترونیک در این منطقه محسوب می شود (الهامی،.۱۳۸۵)
-نوری در پژوهشی با عنوان »تحلیل زمینه های گسترش های فناوری جدید اطلاعاتی و ارتباطی در توسعه روستایی« به این نتیجه رسیده است که جهت دستیابی به آثار مثبت فناوری اطلاعات و ارتباطات ضروری است بستر مناسب برای گسترش کاربرد این فناوری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، سیاسی و محیطی در همه سطوح اعم از ملّی،منطقه ای و محلّی فراهم شود (نوری، ۱۳۸۵) .
-در سال ۱۳۸۲ اولین همایش توسط »کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستا« پژوهشکده الکترونیک دانشگاه علم و صنعت ایران برگزار گردید که در مجموعه مقالات ارائه شده در این همایش، ابعاد متفاوت کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی مورد بحث قرار گرفته است.
-در سال» ۱۳۸۴ همایش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه محلّی « در روستای قرن آباد از توابع استان گلستان اولین مرکز ICTروستایی کشور برگزار شد و در آن گسترش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستایی مورد بررسی قرار گرفت.
- یافته های هدایتی مقدّم در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان »ارزیابی نقش دفاتر ICTروستایی در ارائه خدمات به نواحی روستایی استان اصفهان: مطالعه موردی روستاهای سین، مدیسه، مهرگان و کبوترآباد « نشان می دهد که دستاوردهای اقتصادی دفاتر ICT بیشتر از دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی است و علی¬رغم توانمندی های بالای دفاتر در ارائه خدمات، فعالیت این دفاتر عمدتاً به خدمات پستی و پست بانک محدود می باشد (هدایتی مقدم، ۱۳۸۷) .
-بدرقه در کتاب خود تحت عنوان» استراتژی های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات«ICT به کلیات و مفاهیم ICT و کاربردهای مختلف این فناوری پرداخته و همچنین به روستای الکترونیکی اشاره و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستا را در فصل هشتم کتاب توضیح داده است (بدرقه، ۱۳۸۵)
ثرین- پذیرش آی سی تی در بین نوجوانان نروژی را بررسی کرده و با تمرکز بررفتار و توان پذیرش آی سی تی بر مبنای دو فرضیه اساسی، عوامل مؤثر بر پذیرش این فناوریها را تقسیم بندی کرده است . بر اساس نخستین فرضیه او مبنی بر وجود رابطه بین آی سی تی و کاربران برای پذیرش این فناوری ها، عوامل مؤثر بر پذیرش عبارت اند:از ویژگی های آی سی تی، ویژگی های کاربر، و ویژگی های مربوط به ارتباط بین آی سی تی و کاربر . در فرضیه دوم، وجود احساس نیاز به آی سی تی و وجود امکانات برای پذیرش آن دو شرط اساسی پذیرش برشمرده شده اند.
۱-۴٫اهداف تحقیق
با توجه به موضوع پژوهش حاضر که به بررسی عوامل موثر بر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی زاهدان با بهره گرفتن از مدلهای ttf وutaut می پردازد، اهداف زیر مد نظر است : که
-اهداف کلی این تحقیق بررسی عوامل موثر بر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی زاهدان با بهره گرفتن از مدلهای ttf وutaut می باشد.
اهداف فرعی :محقق با توجه به کمبود تحقیقات موجود در این زمینه و همچنین به علت اهمیت خدمات الکترونیک در میان کاربران روستای و افزایش فهم استفاده کنندگان از علم الکترونیک و میزان توسعه این علم جهت انجام امور در مناطق روستایی بدین نتیجه رسیده است که انجام این تحقیق اهمیت و ضرورت اجتناب ناپذیر دارد.که این اهداف فرعی پژوهش شامل :
الف-تاثیر عوامل توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی
ب-تاثیر اولویت عوامل اثر گذار برتوسعه خدمات الکترونیک و ارتباط ان با میزان استفاده کاربران روستایی
ج-بررسی راهکارهای توسعه خدمات الکترونیک و میزان استفاده از آن در میان کاربران روستایی می باشد.
۱-۵٫چارچوب نظری تحقیق
چارچوب نظری الگویی است که محقق بر اساس آن درباره روابط بین عواملی که در ایجاد مسئله، مهم تشخیص داده شده اند، نظریه پردازی می کند. این نظریه می تواند ضرورتاً سخن پژوهشگر نباشد و بطور منطقی از نتایج قبلی پیرامون مسئله نشأت گیرد. به طور خلاصه چارچوب نظری به رابطه بین متغیرهایی مانند متغیرهای مستقل، وابسته، مداخله گر و تعدیل گر که تصور می شود در دگرگونی شرایط مورد بررسی نقش دارند، می پردازد. ایجاد چنین چارچوب نظری در برقراری و ساخت فرضیه ها، آزمون ها و همچنین تکمیل درک پژوهشگر کمک می کند. (خاکی، ۱۳۸۷، ۳۰).۱
تمامی مطالب یاد شده در بالارا می توان در سوال های اصلی تحقیق تلخیص کرد .
۱-۶٫سؤالات تحقیق
سوال اول- عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی کدامند ؟
سوال دوم-اولویت عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی چگونه است ؟
سوال سوم- راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی چیست؟
۱-۷٫قلمرو مطالعاتی تحقیق
۲-۳-۱٫ مقدمه
در نظام بوروکراتیک تمام تلاش مدیران در جهت کسب کارایی بیشتر با حفظ سلسله مراتب هرمی سازمان بوده است. به همین جهت مناسبات سطحی و غیرقابل اطمینان بین افراد وجود دارد. اما در نظام ارزشی انسانی و دمکراتیک مناسباتی درست و قابل اطمینان در میان مردم به وجود می آید. در چنین محیطی به سازمان و اعضای آن فرصت داده می شود که تا حد توان پیش روند. بر این اساس توجه به شهروندان در نظام ارزشی دمکراتیک رو به افزایش است. اکنون که اهمیت شهروندان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان درک شده است، رفتار آنها هم می تواند بسیار با اهمیت تلقی شود و از این روست که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتار شهروندی پرداخته اند. به طور کلی رفتار شهروندی یک نوع رفتار ارزشمند و مفید است که افراد آن را به صورت دلخواه و داوطلبانه از خود بروز می دهند. به این ترتیب مطالعه و بررسی اینگونه رفتار افراد در سازمان که به رفتار شهروندی سازمانی شهرت یافته است، بسیار مهم و ضروری به نظر می رسد.
در این بخش از فصل دوم به تاریخچه، تعاریف و مفاهیم، ابعاد، نظریه ها و مبانی نظری یکی از مفاهیم نسبتاً جدید رفتار سازمانی یعنی رفتار شهروندی سازمانی پرداخته شده است.
۲-۳-۲٫ تاریخچه رفتار شهروندی سازمانی
هر چند که اولین بار واژه رفتار شهروندی سازمانی بوسیله اورگان و همکارانش در سال ۱۹۸۳ به کار گرفته شد، ولی قبل از او افرادی همچون«کتز»[۵۵] و «کاهن»[۵۶] با تمایز قائل شدن بین عملکرد نقش و «رفتارهای نوآورانه و خود جوش»[۵۷] در دهه هفتاد و هشتاد میلادی و قبل تر از آنها، «چستر بارنارد»[۵۸] با بیان مفهوم«تمایل به همکاری»[۵۹] در سال ۱۹۳۸ میلادی، این موضوع را مورد توجه قرار دادند(پودساکف و همکاران، ۲۰۰۰، ۵۱۳، به نقل از مقیمی، ۱۳۸۴).
ابعاد ” رفتار نوآورانه و خود جوش” که به وسیله کتز ارائه گردیده، عبارتند از: همکاری با دیگران، حفاظت سازمان، ایده های سازنده داوطلبانه، خود آموزشی و حفظ نگرش مطلوب به سازمان(جاکیوب لاین و شاپیرو، ۲۰۰۲، ۹۲۹، به نقل از مقیمی، ۱۳۸۴).
باتمن و اورگان برای اولین بار در سال ۱۹۸۳، واژه رفتار شهروندی سازمانی را در دو قالب مفهوم سازی کردند؛ اول کمک های مثبت، مانند وقت شناسی و انجام دادن امور فراتر از وظایف رسمی سازمان، و دوم دوری جستن از وارد نمودن زیان و خسارت و ایجاد مزاحمت برای همکاران یا سازمان همچون اجتناب از شکوه و شکایت و یا سرزنش دیگران به خاطر امور کم اهمیت.
اورگان(۱۹۹۰) در بازنگری خود، این نکته را مورد توجه قرار داد که اجتناب از ایجاد صدمه و مزاحمت از اهمیت زیادی برخوردار است، اگر چه در میان اشکال مختلف رفتار شهروندی سازمانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است(مارکوزی و زین، ۲۰۰۴).
البته بعد از ابداع این مفهوم توسط اورگان و همکارانش، صاحبنظران مختلف با بکاربردن مفاهیمی همچون«رفتار فرانقشی»[۶۰] (ون داین، کامینگز، و پارکز؛ ۱۹۹۵)، «رفتار سازمانی مددکارانه»[۶۱] (بریف و موتو ویدلو، ۱۹۸۶؛ جورج و بتنهاوسن، ۱۹۹۰، اوریلی و چاتمن، ۱۹۸۶)، «خودجوشی سازمانی»[۶۲] (جورج و بریف، ۱۹۹۲؛ جورج و جونز، ۱۹۹۷) و «عملکرد زمینه ای»[۶۳] (بورمن و موتو ویدلو، ۱۹۹۳؛ بورمن، وایت و دورسی، ۱۹۹۵؛ موتو ویدلو و ون اساتر، ۱۹۹۴) در طول دو دهه به تبیین این موضوع پرداخته اند(پودساکف و همکاران، ۲۰۰۰، ۵۱۴، به نقل از مقیمی، ۱۳۸۴).
از جمله مفاهیم دیگری که در حوزه رفتار شهروندی سازمانی مطرح است، مفهوم رفتار شهروندی کارکنان[۶۴] می باشد که به عنوان اقدامات مثبت بخشی از کارکنان برای بهبود بهره وری و انسجام در محیط کار، فراتر یا ماوراء وظایف و الزامات شغلی و سازمانی تعریف شده است(هودسون، ۲۰۰۲، ۷۰، به نقل از مقیمی، ۱۳۸۴).
رفتار شهروندی مدیریت[۶۵] به عنوان مکمل رفتار شهروند سازمانی، مفهوم دیگری است که بیانگر سازگاری بین اقدامات مدیریت و هنجارهای رایج در محیط کار می باشد(همان منبع، ۶۴).
«راندی هودسن»[۶۶] در سال ۲۰۰۲ پژوهشی در خصوص رفتار شهروندی مدیریت و تأثیر مثبت آن بر رفتار شهروندی سازمانی و همچنین کاهش تضاد بین کارکنان با یکدیگر و مدیران انجام داده است(همان منبع، ۶۴).
بررسی ادبیات نشان می دهد که دو رویکرد اصلی در تعریف مفهوم رفتار شهروندی سازمانی وجود دارد. اورگان(۱۹۸۸) و سایر محققین متقدم در این موضوع، این نوع رفتار را تحت عنوان رفتار فرانقشی مورد ملاحظه قرار داده اند. به گونه ای که کمک های افراد در محیط کار فراتر از الزامات نقشی است که برای آنها تعیین شده است و به طور مستقیم و آشکار از طریق سیستم پاداش رسمی سازمان مورد تقدیر قرار نمی گیرد(کاسترو و همکاران، ۲۰۰۴، ۲۹، به نقل از مقیمی، ۱۳۸۴).
جریان دیگری از محققان همچون گراهام پیشنهاد می کنند که رفتار شهروندی سازمانی باید بصورت مجزا از عملکرد کاری مورد ملاحظه قرار گیرد. بنابراین دیگر مشکل تمایز بین عملکرد نقش و فرانقشی وجود نخواهد داشت. در این دیدگاه، رفتار شهروندی سازمانی را باید به عنوان یک مفهوم جهانی که شامل تمامی رفتارهای مثبت افراد در درون سازمان است، مورد توجه قرار داد. تمایز بین عملکرد نقش و فرانقش به دلایل مختلفی مشکل خواهد بود. اولاً: ادراکات مدیریتی و کارمندی از عملکرد کارکنان و مسئولیتها ضرورتاً با یکدیگر مشابه نیستند. ثانیاً ادراک کارمندان از عملکرد و مسئولیتهایشان تأثیر گرفته از رضایت آنها در محیط کارشان است. با توجه به چنین پیچیدگی هایی، تعریف اولیه اورگان از رفتار شهروندی سازمانی به عنوان رفتار فرانقشی مورد توجه قرار گرفته است(همان منبع).
۲-۳-۳٫ مفاهیم و تعاریف رفتار شهروندی سازمانی
مفهوم رفتار شهروندی سازمانی[۶۷] اولین بار توسط باتمان و ارگان در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقات اولیه ای که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیتها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب نادیده گرفته می شد. این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابیهای سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه گیری می شدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار می گرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند(بینستوک و همکاران، ۲۰۰۳ ،۳۶۰).
این اعمال که در محل کار اتفاق می افتند را این گونه تعریف می کنند:
«مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند، اما با این وجود توسط وی انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقشهای سازمان می شوند.» ( اپل بام و همکاران،۲۰۰۴،۱۹). به عنوان مثال یک کارگر ممکن است نیازی به اضافه کاری و تا دیر وقت در محل کار ماندن نداشته باشد، اما با وجود این برای بهبود امور جاری و تسهیل شد جریان کاری سازمان، بیشتر از ساعت کاری رسمی خود در سازمان می ماند و به دیگران کمک می کند. (کروپانزانوو بیرن،۲۰۰۰ ،۷).
ارگان همچنین معتقد است که رفتار شهروندی سازمانی، رفتاری فردی و داوطلبانه است که مستقیماً به وسیله سیستم های رسمی پاداش در سازمان طراحی نشده است، اما با این وجود باعث ارتقای اثر بخشی و کارایی عملکرد سازمان می شود(کوهن و کول،۲۰۰۴، ۳۸۶).
این تعریف بر سه ویژگی اصلی رفتار شهروندی تاکید دارد: اول اینکه این رفتار باید داوطلبانه باشد یعنی نه یک وظیفه از پیش تعیین شده و نه بخشی از وظایف رسمی فرد است. دوم اینکه مزایای این رفتار، جنبه سازمانی دارد و ویژگی سوم این است که رفتار شهروندی سازمانی ماهیتی چندوجهی دارد.
در تعریف دیگری از رفتار شهروندی سازمانی که توسط برایتمن[۶۸] ارائه شده است از آن به عنوان یک تعهد مداوم و داوطلبانه به اهداف، روش ها و در نهایت موفقیت سازمان یاد می شود و سازمانی که بر اساس مشارکت و اعمال مناسب کارکنانش بنا شده باشد از این مزیت برخوردار می باشد(برایتمن، ۱۹۹۹، به نقل از محمدی، ۱۳۸۷).
با این تعاریف، از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظار می رود بیش از الزامات نقش خود و فراتر از وظایف رسمی، در خدمت اهداف سازمان فعالیت کند. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کارکنانی است که در سازمان فعالیت می کنند و در اثر این رفتارهای آنان اثربخشی سازمانی بهبود می یابد(بینستوک و همکاران، ۲۰۰۳ ،۳۶۱).
۲-۳-۴٫ انواع رفتار شهروندی در سازمان
گراهام[۶۹](۱۹۹۱) معتقد است که رفتارهای شهروندی در سازمان سه نوع اند: (بینستوک و همکاران، ۲۰۰۳ ،۳۶۱).
گراهام با انجام این دسته بندی از رفتار شهروندی، معتقد است که این رفتارها مستقیماً تحت تأثیر حقوقی قرار دارد که از طرف سازمان به فرد داده می شود. در این چارچوب حقوق شهروندی سازمانی شامل عدالت استخدامی، ارزیابی و رسیدگی به شکایات کارکنان است. بر این اساس وقتی که کارکنان می بینند که دارای حقوق شهروندی سازمانی هستند به احتمال بسیار زیاد از خود، رفتار شهروندی (از نوع اطاعت) نشان می دهند. در بعد دیگرحقوقی یعنی تاثیر حقوق اجتماعی سازمان که دربرگیرنده رفتارهای منصفانه با کارکنان نظیر افزایش حقوق و مزایا و موقعیتهای اجتماعی است بر رفتار کارکنان نیز قضیه به همین صورت است. کارکنان وقتی می بینند که دارای حقوق اجتماعی سازمانی هستند به سازمان وفادار خواهند بود و رفتار شهروندی (از نوع وفاداری) از خود بروز می دهند و سرانجام وقتی که کارکنان می بینند به حقوق سیاسی آنها در سازمان احترام گذاشته می شود و به آنها حق مشارکت و تصمیم گیری در حوزه های سیاست گذاری سازمان داده می شود، باز هم رفتار شهروندی (از نوع مشارکت) از خود نشان می دهند(کارول سی و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۳-۵٫ ابعاد رفتار شهروندی
ارگان پنج بعد رفتار شهروندی را اینگونه بیان می دارد: (اپل بام و همکاران، ۲۰۰۴ ، ۱۹).
بُعد وظیفه شناسی نمونه های مختلفی را در برمی گیرد و در آن اعضای سازمان رفتارهای خاصی را انجام می دهند که فراتر از حداقل سطح وظیفه ای مورد نیاز برای انجام آن کار است( ارگان، ۱۹۸۸، ۹).
ارگان همچنین معتقد است افرادی که دارای رفتار شهروندی مترقی هستند در بدترین شرایط و حتی در حالت بیماری و ناتوانی هم به کار ادامه می دهند، که این نشان دهنده وظیفه شناسی بالای آنهاست.
دومین بُعد رفتار شهروندی یعنی نوع دوستی به رفتارهای مفید و سودبخشی از قبیل ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد که خواه به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم به کارکنانی که دارای مشکلات کاری هستند کمک می کند. البته برخی از صاحب نظرانِ رفتار شهروندی مانند پودساکف، ابعاد نوع دوستی و وظیفه شناسی را در یک طبقه قرار می دهند و از آنها به عنوان «رفتارهای کمکی» نام می برند.
بعد سوم رفتار شهروندی که فضیلت مدنی نام دارد، شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیتهای فوق برنامه و اضافی، آن هم زمانی که این حضور لازم نباشد، حمایت از توسعه و تغییرات ارائه شده توسط مدیران سازمان و تمایل به مطالعه کتاب، مجلات و افزایش اطلاعات عمومی و اهمیت دادن به نصب پوستر و اطلاعیه در سازمان برای آگاهی دیگران، می شود. براین اساس گراهام معتقد است که یک شهروند سازمانی خوب نه تنها باید از مباحث روز سازمان آگاه باشد بلکه باید درباره آنها اظهار نظر کند و در حل آنها نیز مشارکت فعالانه داشته باشد ( ارگان، ۱۹۸۸ ،۱۲).
جوانمردی یا تحمل پذیری چهارمین بُعد رفتار شهروندی است که به شکیبایی در برابر موقعیتهای مطلوب و مساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه مندی، اشاره می کند.
و آخرین بعد رفتار شهروندی سازمان احترام و تکریم است. این بعد بیان کننده نحوه رفتار افراد با همکاران، سرپرستان و مخاطبان سازمان است. افرادی که در سازمان با احترام و تکریم با دیگران رفتار می کنند دارای رفتار شهروندی مترقی هستند.
Kim, Y. & Kim, S. Y. (2010). “The Influence of Cultural Values on Perceptions of Corporate Social Responsibility: Application of Hofstede’s Dimensions to Korea Public Relations Practitioners", Journal of Business Ethics, Vol. 91, 485–۵۰۰٫
Karakus, M. Torem, F. (2008) “How Our School Can be More Synergic Determining the Obstacles of Teamwork". Team Performance Management; 14(5), P174-183.
Kutner M. Tibbettis, J., (1997). Evaluating Professional Development a Frameworks For Adult Educators.U.S . Department of Education.
Kunter, M., Klusmann, U., Dubberke, T., Baumert, J., Blum, W., Brunner, M, et al. (2007). Linking aspects of teacher competence to their instruction: results from.
Katzenbach . v.r .& Smith d k. (1998). the Wisdom of teams :Crea teno ing the High performanse organisation mc grew hill.
Katzenbach, J. R. & D. K. Smith. (1993). The Wisdom of Teams. Boston: Harvard Business School Press.
Kim, S.y. Reber, B.H. (2008) “Public Relations’ Pplace in Corporate Social Responsibility: Practitioners Define their Role", Public Relations Review ۳۴ , ۳۳۷–۳۴۲٫
López- Cabrales, A., Valle, R., & Herrero, I. (2006). “Contribution of core employees to organizational capabilities and efficiency”. Human Resource Management 45(1) 81-100 .
L. Jacobs, P. Herbig,(1998). Japanese product development strategies, J. Bus. Ind. Mark. 13 (1998) 132–۱۵۴٫
Lepak, D. P., & Snell, S. A. (1999). “The human resource architecture: Toward a theory of human capital allocation and development”. Academy of Management Review 48 (١) ,۳۱-۲۴٫
Lick, D. W. (2002). Leadership and change, in field guide to academic leadership, San Francisco, Josses Bass.
Laine, S. W. M., & Otto, C. (2000); Professional development in education and the private sector: Following the leaders. Oak Brook.
Maryland Department of education.(2005); Teacher professional dstandards.Available at site:http://www.mdk12.org/instruction/professiona development/teachers-standards.html.
Maier,A. (2008). Review confirms work Place Counseling Reduces stress. British medical Journal.
Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998).Social capital, intellectual capital, and theorganizationa advantage.Academ of Managem Review (2),223, 242-266 . inside for competitive advantage”. Academy of Management Executive 9(4), 49-60.
Nejati, M., & Ghasemi, S. (2012). Corporate social responsibility in Iran from the perspective of employees. Social Responsibility Journal, 8(4), 578–۵۸۸٫
Ngel Fidalgo-Blanco a, Mara Luisa Sein-Echaluce b, Francisco J. Garca-Pealvo c, Miguel ngel Conde, . (2015). Using Learning Analytics to improve team work assessment. http://dx.doi.org/10.1016/j.chb.2014.11.050.
Porter, M. E., & Kramer, M. R. (2006). Strategy and society. Harvard business review, 84(12), 78-92.
Rahmav shafi qur. (2001). evaluation of definition : ten dimension of corporate social responsibility .world review of business research valo. no .1 . march zoll .pp.:166 -176.
Salas, Eduardo, Nancy J. Cooke, and Michael A. Rosen. (2008). “On Teams, Teamwork, awell as Team Performance: Discoveries and Developments". Human Factors: The Journal of Human Factors and Ergonomics Society ۵۰ (۳): ۵۴۰–۵۴۷٫
Shamir, R. (2011). “Socially Responsible Private Regulation: World-Culture or World Capitalism?". Law & Society Review ۴۵ (۲): ۳۱۳٫ doi:10.
Scherer, A. G., & Palazzo, G. (2007). Toward a political conception of corporate responsibility:Busines sand society seen from a Habermasian perspective. Academy of Managemen Review, 32(4), 1096–۱۱۲۰٫
Salas, E., Stagl, K.C. & Burke, C.S. (2004) 25 years of team effectiveness in organizations: research themes and emerging needs. in Cooper, C.L. and Robertson, I.T. (Eds),International Review of Industrial and Organizational Psychology: Vol. 19, John Wiley &Sons, Chichester: pp. 47-91.
Sayedeh Parastoo Saeidi & Saudah Sofian & Parvaneh Saeidi. (2015). How does corporate social responsibility contribute to firm financial performance? The mediating role of competitive advantage, reputation, and customer satisfaction, Journal of Business Research 68 (2015) 341–۳۵۰٫
Solomon Michael R. and Stuart Elenara W. (1997). Marketing (Real People ,Real Choice), Prentice-Hall International Inc. pp: 5, 83-84, 390.
Sharf, R.(1996).Theories of psychotherapy and counseling.Newyork: International thomson pub.
Valentine, S., & Fleischman, G. (2008). Ethics programs, perceived corporate social responsibility and job satisfaction, Journal of Business Ethics, 77, 159-172.
Vasilescu, R. Barna, C. Epure, M. Baicu, C. (2010) “Developing University Social Responsibility: A Model for the Challenges of the New Civil Society", Procedia Social and Behavioral Sciences 2 , 4177–۴۱۸۲٫
Wood, D.J. (1991). Corporate Social Performance Revisited, Academy of Management Review 18: 691-718.
Winconsin, department of public instruction. (2003). Characteristics of successful schools. Professional development.-response of the corporate and financial sectors in Britain. Corporate Governance: An International Review 15 (1), 68-76.
Walker, M. Parent, M.M. (2010) “Toward an Integrated Framework of Corporate Social Responsibility, Responsiveness, and Citizenship in Sport", Sport Management Review 13: 198–۲۱۳٫
Whetten, D. A, and Cameron, K. S. (1998). Developing management skills. New York: Addison –Wesley, Wheelan.
به نام خدا
به نام خدا
با عرض سلام و احترام
هدف این پرسشنامه ، بررسی رابطه بین مسئوولیت پذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفهای اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان از دیدگاه اعضای هیأت علمی می باشد. این پرسشنامه به صورت پنج گزینهای و بر اساس طیف لیکرت تنظیم شده است. برای گزینه کاملاً موافق(۵،امتیاز)، موافق(۴،امتیاز) ، نظری ندارم(۳،امتیاز)، مخالف(۲،امتیاز)، کاملاً مخالف(۱،امتیاز) در نظر گرفته شده است. از آن جایی که میزان دقت شما در پاسخ گویی به همه سؤالات موجب افزایش اعتبار نتایج پژوهش خواهد شد، لذا ضمن ارج نهادن به همکاری شما خواهشمند است سؤالها با دقت مطالعه و پاسخهای مورد نظر خود را با علامت× مشخص نمایید. لازم به یادآوری است که اطلاعات جمع آوری شده محرمانه تلقی شده و تجزیه تحلیل اطلاعات به صورت کلی انجام می گیرد، سپس کلیه پرسشنامه ها امحاء خواهد شد.
ویژگی های جمعیت شناختی
قاسم بازی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه بوعلی سینا
| ۱٫جنسیت : زن مرد |
| ۲٫ سن : ۲۰ تا ۳۰ ۳۱ تا ۴۰ ۴۱ تا ۵۰ ۵۱ تا ۶۰ ۶۰ سال بالاتر |