« خانواده گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی، همخونی و یا پذیرش (به عنوان فرزند) با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادرو خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‌کنند.» (ساروخانی، ۱۳۷۰، ص ۱۳۵)
همانگونه که می‌دانید خانواده دارای سلسله مراتب قدرت است که در گذشته پدر در رأس آن، بعد از آن مادر و به ترتیب تا به فرزندان برسد. ولی با توجه به سطح تحصیلات والدین که بالاتر رفته ومیل به داشتن فرزند کم و با توجه به جدایی محل کار از خانه این وظیفه فقط مختص به والدین شده و همه اینها محصول مدرن شدن است، تغیر در شیوه تفکر والدین امروز نسبت به گذشته، باز بودن جامعه و فراهم کردن امکانات و شرایط بسیار برای راحت بودن هر چه بیشتر خانواده‌ها.

فصل اول:
کلیات تحقیق

۱-۱ بیان مسئله

فرزند سالاری یعنی بیان وضعیتی که در آن، فرزندان مستقیم یا غیر مستقیم محور و اساس تصمیم گیریها، فعالیتها و مجموعه امور مختلف خانواده قرار می‌گیرند و همه مسایل خانواده به طور کلی بر اساس نیازها، خواسته‌ها و اهداف آنان استوار می‌شود.
با توجه به تعریف فوق بر آن شدیم علل موجده فرزندسالاری را بررسی کنیم. فرزندسالاری چگونه بر خانواده‌های فعلی ایرانی نفوذ کرده است؟ این جریان چقدر متأثر از آموزه‌ها و تربیت و شرایط اجتماعی و محیطی جامعه مربوط می‌شود؟ آیا خانواده باعث فرزند سالاری شده؟ آیا صنعتی شدن و تحمیل شرایطی بر خانواده‌ها و گرفتن کارکردهای آنان می‌تواند نقش داشته باشد؟
وقتی میگوئیم خانواده ایرانی سخن از یک خانواده اصیل و قدرتمند است که سالیان دراز پدر محور اصلی قدرت و تصمیم گیری بوده، حالا چگونه این روند تغییر کرده و فرزند محور اصلی قدرت خانواده شده؟
در خانواده‌های فعلی والدین از حقوق خود می‌گذرند که فرزندان در نهایت آسایش و راحتی باشند ولی از آن طرف فرزندان روز به روز متوقع تر و سیرناپذیرتر می‌شوند و در این گونه خانواده‌ها احترام به والدین نادیده گرفته می‌شود و رابطه ای یک طرفه که فقط فرزندان از آن سود می‌برند.
با مقایسه خانواده‌های مدرن کنونی با خانوداه‌های سنتی گذشته می‌توان عوامل چندی را برشمرد؛ ۱)کاهش موالید ۲) جدایی کار از خانه ۳) کوچک شدن فضای خانه ۴) احساس محرومیت والدین در کودکی.
بر اساس نظریه کارکردی « هر گروه یا نهاد کارکرد خاصی دارد، لذا سیستم در مجموع به بقای خود ادامه می‌دهد.» تغییرات اجتماعی ثبات و تعادل جامعه را از هم می‌پاشد، اما پس از هر تغییری جامعه به سرعت به تعادل جدیدی دست می‌یابد. همان گونه که در قدیم خانواده‌گسترده و تعداد موالید اهمیت داشته ودر تأمین معاش خانواده نقش اساسی داشتند امروزه خانواده‌های پر جمعیت بار شاطرند تا یار خاطر چرا که هر فرد به عنوان یک مصرف کننده نگریسته می‌شود. و این یعنی اینکه خانواده امروز بدون کارکرد می‌باشد.
پایگاه اقتصادی- اجتماعی از شاخص‌های مهم تحقیق می‌باشد که با متغیرهای چون شغل پدر و مادر تحصیلات پدر و مادر، نوع مالکیت منزل مسکونی، تعداد بچه‌ها ، درآمد خانواده بر روی فرند سالاری تأثیر دارد.طبق تحقیقات انجام شده هر چه تحصیلات والدین بیشتر باشد فرزند سالاری نیز بیشتر است چرا که اینگونه والدین گرایش به داشتن فرزند کمتر دارند.
شاخص بعدی تغییرات اجتماعی است که همزاد اصلی صنعتی شدن است و با متغیرهایی چون: احساس محرومیت والدین در کودکی، اولویت دادن به خوشبختی فرزندان، ترس از پدر و ضعف اخلاقی در درون خانواده سنجیده می‌شود.
شاخص بعدی اعتقادات دینی است که با متغیرهای چون نماز خواندن، مسجد رفتن، شرکت در مراسم مذهبی و احترام به والدین سنجیده می‌شود. هرچه اعتقادات دینی فرزندان بیشتر باشد فرزندسالاری کمتر و هر چه اعتقادات دینی کمتر باشد فرزند سالاری بیشتر است.
با این توضیحات بر آن شدیم به بررسی موردی عوامل اجتماعی- فرهنگی فرزند سالاری در جوانان ۱۵-۳۰ ساله شهرستا نجف اباد در تاریخ زمانی ۸۹-۹۰ به پژوهش بپردازیم.

۱-۲ ضرورت و اهمیت تحقیق

با توجه به اینکه خانواده یکی از مهم ترین ارکان جامعه محسوب می‌شود و به این دلیل که فرد در آن متولد می‌شود و رشد پیدا می‌کند و اولین محیط تربیتی وی محسوب می‌شود بر آن شدیم که در حیطه جامعه شناسی خانواده و بر پدیده ای نوظهور به نام فرزند سالاری پژوهش نمائیم.
« فرزند سالاری را می‌توان یک روش افراطی در زمینه پاسخگویی به نیازهای طبیعی و غیر طبیعی فرزندان به حساب آورد. اصطلاح فرزند سالاری بار معانی منفی دارد و از آن، حکومت فرزندان در خانواده، برنده شدن فرزندان در رویارویی با والدین، حرف شنوی نداشتن فرزندان و امثال آنها مستفاد می‌شود و با اصطلاح فرزند محور (Child- centeredness) که در آن بیشتر فعالیت‌های والدین بر محور خواسته‌های فرزندان یا به اصطلاح، وقف کودکان شدن است، و در حالت افراطی به صورت سلطه مستقیم و دیکتاتوری فرزندان در خانه آشکار می‌شود.» (روزنامه اطلاعات بین المللی- ۲۴/۰۳/۱۳۸۶)
با توجه به اهمیت موضوع فرزند سالاری در تحقیقات دیگر بزرگان به دلیل اینکه کودکانی که در خانواده‌های فرزند سالار بزرگ شده اند از جامعه نیز انتظار برآورده شدن توقعات خود را دارند و چون جامعه قادر به تأمین آنها نیست این کودکان پس از ورود به جامعه دچار یأس و نامیدی و آسیب می‌شوند. و بر ساختار خانواده نیز حائز اهمیت است چرا که در خانواده‌هایی که فرزند سالاری حاکم است احترام به والدین نادیده گرفته می‌شود و والدین باید خود را فدا کنند که فرزندانشان در آسایش باشند. اهمیت موضوع زمانی بیشتر می‌شود که فرزند سالاری زمینه ساز تضییع حقوق دیگران می‌شود. و این مسئله را مهم ارزیابی می‌کنیم چرا که نهفته در شیوه‌های تربیتی خانواده‌هاست..
حال باتوجه به این که شهرستان نجف آباد یک شهری با بافت سنتی است و کوچک که خانواده‌های آن هنوز به ارزش‌های قدیمی‌پایبند هستند، و شهری جوان محسوب می‌شود بر آن شدیم منطقه مورد بررسی شهرستان نجف آباد انتخاب شود. اطلاعات مربوطه را در شهریور ۸۹ گردآوری نمودیم و پرسش‌نامه‌های مربوطه را در کتابخانه‌ها و پارک شهر به دلیل رفت و آمد زیاد جوانان به این مکانها توزیع نمودیم.
متغیر‌هایی که در این موضوع دخیل کردیم:
سن، پایگاه اجتماعی- اقتصادی، تغییرات اجتماعی و اعتقادات دینی است. البته متغیر‌های دیگری هم هستند که به دلیل گسترده شدن و بی هدف شدن پژوهش از آن چشم پوشی نمودیم.

۱-۳ اهداف تحقیق

۱-۳-۱ اهداف کلی

تبیین و آگاه سازی عوامل اجتماعی- فرهنگی فرزند سالاری در جوانان.

۱-۳-۲ اهداف جزیی

۱- تبیین و آگاه سازی از میزان فرزند سالاری در بین خانواده.
۲- بررسی تأثیر قدرت اقتصادی خانواده بر استقلال اقتصادی فرزند.
۳- بررسی تأثیر استقلال اقتصادی فرزندان بر میزان فرزندسالاری.
۴- بررسی تأثیر اعتقادات دینی بر کاهش فرزند سالاری.
۵- بررسی تأثیر تغیرات اجتماعی بر خانواده‌ها و فرزند سالاری.

۱-۴ ﺳﺆالات تحقیق

۱- آیا عوامل دموگرافیک بر میزان فرزند سالاری تأثیر دارد؟
۲- آیا میزان تحصیلات پدر و مادر بر افزایش فرزند سالاری تأثیر دارد؟
۳- آیا قدرت اقتصادی خانواده بر فرزند سالاری تأثیر دارد؟
۴- آیا دگرگونی‌های اجتماعی بر میزان فرزند سالاری تأثیر دارد؟
۵- آیا احساس محرومیت والدین در کودکی بر میزان فرزند سالاری تأثیر دارد؟
۶- آیا تغیر شکل دادن خانواده از سنتی به مدرن بر میزان فرزند سالاری تأثیر دارد؟
۷- آیا میزان اعتقادات مذهبی یک فرد در میزان تسلط بر پدر و مادر تأثیر دارد؟

۱-۵ فرضیات تحقیق

۱- به نظر می‌رسد بین سن و میزان فرزند سالاری رابطه وجود دارد.
۲- به نظر می‌رسد بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده و میزان فرزند سالاری رابطه وجود دارد.
۳- به نظر می‌رسد بین تغییرات اجتماعی و میزان فرزند سالاری رابطه وجود دارد.
۴- به نظر می‌رسد بین اعتقادات دینی و میزان فرزند سالاری رابطه وجود دارد.

۱-۶ روش تحقیق

این تحقیق به شیوه پیمایشی و اسنادی می‌باشد. که اطلاعات آن از طریق کتابخانه و اینترنت و با بهره گرفتن از پرسشنامه تهیه شده است.

۱-۷ کاربرد تحقیق